SlideShare uma empresa Scribd logo
PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA
NO EDUKASAUN
1. Ema no ninia objetivu moris
1.1. Objetivu moris ema nian esperiénsia prosesu
dezenvolvimentu
1.2. Objetivu moris Nasaun Timor-Leste
1.3. Objetivu moris ema nian tuir pontudevizta Katóliku
2. Objetivu edukasaun
2.1. Funsaun no objetivu edukasaun
2.2. Métodu determina objetivu edukasaun
2.3. Kritéria kualifikasaun objetivu edukasaun
2.4. Alvu objetivu no objetivu aas iha edukasaun
OBJETIVU MORIS NO
OBJETIVU EDUKASAUN
OBJETIVU MORIS NO
OBJETIVU EDUKASAUN
Mre. Crisogno Soares Freitas Pereira, B.Tchg, M.Ed
1. Ema no ninia objetivu moris
Ema mak:
1.Balada moris ne'ebé sai membru populasaun iha
mundu ida-ne’e.
2.Balada moris ne'ebé iha karaktér únika ne'ebé
balada moris sira seluk la iha.
3.Balada moris ne'ebé esforsu nafatin no luta atu
aproveita natureza ne'ebé hale’u nia liuhosi dalan
utiliza forsa no rikeza natureza ba ninia
nesesidade. (Ezm: rai, bee, ar, ahi, roman no
seluk hodi utiliza ba ninia nesesidade moris).
• Ema no balada sira seluk hanesan. Kuandu haree hosi
parte biolojia
• Lamatterie (1709-1751) filozofu Fransa hateten “la
iha buat ida-ne'ebé diferente entre ema ho balada
sira seluk”
• Lamatterie aumenta katak “buat ne'ebé halo ema no
balada moris seluk diferente mak karaktér espirituál,
iha-ne'ebé aprezenta katak ema iha poténsia hanoin
ne'ebé loos.”
• Ema mak balada ne'ebé iha poténsia hanoin hodi
halo ka kria, liu fali kapasidade balada sira seluk.
Tanba ema bele kompriende asuntu abstratu no halo
abstratu sira sai asuntu sira-ne'ebé konkretu.
• Ho hanoin, ema bele halo ligasaun entre kauza no
konsekuensia; pasadu no futuru, símbolu no língua.
• Ho hanoin, ema iha futuru no objetivu moris.
• Ho hanoin, ema hahoris kultura, muda objetu natureza sai
objetu kulturál.
• Ho hanoin, ema iha morál no kria norma sira ba moris
sosiedade.
• Ho hanoin, ema bele imajina ne'ebé hatudu forsa arte ne'ebé
ema iha.
• Ho hanoin, ema sai balada matenek ne'ebé iha objetivu
(homo sapiens).
• Ho hanoin, ema sai balada ne'ebé hatene servisu ho
instrumentu (homo feber).
• Ho hanoin, ema gosta halimar (homo ludens).
• Ho hanoin, ema sai homo politicus ne'ebé buka liberdade.
Ema mak homo religius ne'ebé fiar ba destinu. Ida-ne’e
hotu mosu tanba ema iha hanoin.
• Ho hanoin, ema hamoris sivilizasaun iha forma
kultura, respeitu iha moris hamutuk, norma moris
loos, no dalan moris hamutuk.
• Ho hanoin, ema bele simu no kria buat ne'ebé
furak.
• Ho hanoin, ema bele simu no kompriende ho loos
ezisténsia Maromak ne'ebé di’ak liu.
• Ho hanoin, ema nafatin hakesi an ba relasaun iha
moris no objetivu moris.
1.1. Objetivu moris ema nian esperiénsia
prosesu dezenvolvimentu
• Ema atu moris presiza luta maka’as atu defende nia moris.
• Edukasaun hanorin ema oinsá hasoru moris, luta atu
defende moris. (Ezm: Ema iha tempu antigu, oinsá ema
luta ba nia moris)
• Edukasaun eziste bainhira ema hahú eziste.
• Edward Burner Tylor (1832-1917) hateten katak “ema
dezenvolve liuhosi faze tolu: 1) krueldade, 2)
selvajen/atanizmu & 3) sivilizasaun.
• Iha nivel sivilizasaun ne’e mak ema koñese instrumentu
sira-nia funsaun no utilizasaun.
• Sivilizasaun lori ema ba objetivu moris ema nian, ne’e mak:
satisfasaun, prosperiedade, feliz iha fízika no espirituál.
Sivilizasaun iha mundu atuál:
Cybernetics
• Era siénsia no teknolojia
• Ema fasil no lais atu hetan satisfasaun iha nia
moris.
• Cybernetics moris hosi ema nia poténsia
pensamentu, iha-ne'ebé ema bele hanoin,
hala’o no kria. Hodi ida-ne’e mundu hetan
mudansa signifikante.
1.2. Objetivu moris Nasaun Timor-Leste
• Objetivu hakerek klaru ona iha Introdusaun Konstituisaun
RDTL 2002:
1) Atu halo funu hasoru forma oin-oin tirania nian, operasaun,
dominasaun no kaketak sosiál, kulturál, ka tuir relijiaun.
2) Atu defende independénsia nasionál, respeita no fó garantia
ba direitus umanus, no ema sidadania sira-nia direitu
fundamentál.
3) Atu kaer metin prinsípiu haketak poder iha Estadu nia
organizasaun no harii demokrasia.
4) Atu buka harii Nasaun ida-ne'ebé justu no buras.
5) Atu foti sosiedade ida-ne'ebé hakiak ema atu fó neon-laran ba
malu nu’udar maun-alin.
Oinsá bele atinji objetivu moris
Nasaun RDTL
• Presiza realiza sosiedade justu no
prosperiodade
• Liuhosi defende independénsia soberana
• Iha atmosfera demokrasia no maun-alin
• Ne'ebé kontra forma violénsia oin-oin hasoru
Nasaun
1.3. Objetivu moris ema nian tuir pontudevizta Katóliku
• Biblia Sagrada & Tradisaun Sagrada hanorin katak “O
mundo foi criado para a glória de Deus”(Consilio
Vaticano I, Denzinger-Schometzer, no. 3021).
• “Maromak kria buat hotu la'ós atu haboot Nia Glória,
maibé atu haklaken no hateten sai Ninia Glória” (São
Boaventura iha CIC, art. 293).
• Maromak la iha razaun seluk maibé iha de’it razaun
simples mak Nia domin no Nia di’ak. “Kriasaun sai
hosi Maromak nia liman ne'ebé loke ho xave domin
nian” (São Tomas Aquinas)
• Santo Ireneu “Tanba Maromak nia Glória mak ema ne'ebé
moris; maibé ema nia moris mak haree ba Maromak”.
• Objetivu ikus kriasaun mak “Maromak Kriadór sai buat hotu iha
buat hotu” (Kfr. 1Kor. 15:28).
• Ba ema, Maromak haraik HANOIN no LIBERDADE atu halo
kompletu obra kriasaun no atu halo perfeitu ninia armonizasaun
ba prosperidade indivíduu no sosiál.
• Ema sai Maromak nia kolaboradór no Nia reinu (Kfr. Kol. 1:24;
1Kor. 3:9; 1Tes. 3:2; Kol. 4:11).
• Grasa boot liu ba ema hosi Maromak mak grasa moris.
• Grasa ida-ne’e iha ninia knaar mak kuidadu no dezenvolve
moris.
• Ema moris atu haksolok iha vida eskatolojia.
• Ema moris atu dezenvolve an ho di’ak.
• Ema moris atu kuidadu Nai nia kriasaun hotu ho matenek no
respeitu.
2. Objetivu edukasaun
• Atividade edukasaun nu’udar parte hosi prosesu ida ne'ebé atu atinji
objetivu ida. No objetivu sira-ne’e determina hosi objetivu finál sira.
Ezemplu:
1. Objetivu edukasaun iha EUA: the objective of self-realization; the objective of
human relationship; the objective of economic efficiency; the objective of civic
responsibility.
2. Objetivu edukasaun iha Portugal: 1- A difusão e democratização do
conhecimento, dos valóres democráticos, e a formação de cidadãos integrais (a
cidadania é um aspeto fundamentál); 2- A obtenção de conhecimentos e saberes
pelos portugueses para que possam contribuir para o crescimento económico e o
desenvolvimento do país, e para o melhoramento das condições de vida quer
individuais quer coletivas.
3. Objetivu edukasaun iha Timor-Leste: Queremos ser bem-educados, democráticos
e dotados de valóres patrióticos, e altamente produtivos. Queremos uma educação
para todos, em particular para os pobres, os menos aptos, os idosos e as mulheres,
para que possamos tornar-nos alfabetizados e com qualificações, de forma a
contribuir para o desenvolvimento económico, social e cultural do nosso país
(Jornal Republica, Politica Nacional da Educacao 3/2007. 2, Art. 2.1)
2.1. Funsaun objetivu edukasaun
• Objetivu edukasaun mak esforsu ho
konxiensia. Esforsu tenke iha ninia hahú no
ninia finalidade. Esforsu ne’e sai finál bainhira
to’o ona objetivu.
• Funsaun objetivu edukasaun mak:
1) Finaliza objetivu
2) Diriji objetivu
3) Objetivu ida sai nu’udar pontu partida atu atinji
objetivu sira seluk.
4) valóriza esforsu sira.
Esforsu atu atinji objetivu edukasaun: John S.
Brubacher
1. Objetivu edukasaun fó diresaun ba prosesu ne'ebé
ho lisan edukativu.
2. Objetivu edukasaun la nafatin fó diresaun ba
edukasaun, maibé tenke motiva ho di’ak.
3. Objetivu edukasaun iha nia funsaun atu fó
orientasaun ka prepara kritéria sira iha avaliasaun
prosesu edukasaun.
Brubacher: “Molok ema konduta mudansa kurríkulu ka
buat ruma ne'ebé iha relasaun ho edukasaun, uluk
knanain ema ne’e tenke husu nia-an, saida mak
nu’udar alvu ka objetivu ne'ebé hakarak atu atinji”
2.2. Métodu determina objetivu
edukasaun
Métodu di’ak liu ba edukadór ida atu determina
objetivu edukasaun tuir John S. Brubacher.
1.A Historical Analysis of social institutions
approach.
2.A Sociological Analysis of current life
approach.
3.Normative Philosophy approach.
A Historical Analysis of social
institutions approach.
• Aproximasaun liuhosi analiza istória
instituisaun sosiál mak aproximasaun ne'ebé
orienta ba realidade ne'ebé iha ona no
dezenvolve ona durante istória moris nasaun
ida nian.
• (Filozofia moris, realidade moris, orden sosiál,
no kultura nu’udar sentru ne'ebé tenke
kontinua.
• Ho lisan Status Quo.
A Sociological Analysis of current
life approach
• Aproximasaun ne'ebé bazeia ba analiza kona-
ba moris atuál.
• Analiza deskritivu kona-ba realidade moris ka
atividade moris sosiedade to’o nia objetivu.
Normative Philosophy approach
• Bazeia ba valór filozofia normativa (filozofia
Nasaun & morál).
• Prosesu edukasaun bazikamente mak atu
prezerva kultura no kontinua hatutan valór
moris sira-ne'ebé sai perspetiva moris no
filozofia moris nu’udar ezisténsia nasaun ho
ninia kultura.
• Ho perspetiva moris no filozofia moris, nasaun
determina objetivu moris no ideolojia moris.
• Ikus mai nasaun ne’e iha “filozofia nasaun”
3. Kritéria kualifikasaun objetivu
edukasaun
John Dewey iha nia livru Democracy and
Education ne'ebé temi fraze ida katak “The
criteria of good aims” aprezenta kritéria tolu
(3):
1)Objetivu ne'ebé iha tiha ona tenke kria
dezenvolvimentu ne'ebé di’ak liu duké
kondisaun sira-ne'ebé liu ona.
2)Objetivu ne’e tenke fleksível no bele muda
tuir kondisaun.
3)Objetivu tenke hatudu liberdade atividade.
4. Alvu objetivu no objetivu aas iha
edukasaun
• Jeralmente, objetivu edukasaun mak lori
labarik ba nivel maturidade, prefeisaun, no
forma personalidade kristaun.
• Edukasaun iha valór ne'ebé forte liu atu muda
ema no kria ambiente ne'ebé moris.
Perfeisaun personalidade: Objetivu
Edukasaun ne'ebé aas liu
• Pragatizmu: perfeisaun nu’udar prosesu dezenvolvimentu
kontinua, nia la iha finalidade. “That education is all one with
life, that life is growth, and therefore that education is
growth” (Dewey).
• Relijiaun: Perfeisaun mak virtude ba Maromak no ba maluk
ema sira. Perfeisaun fundamentál mak moris iha no ho
Maromak ne’e mak objetivu edukasaun ikus.
• Naturalizmu: Perfeisaun mak auto-realizasaun. “Education
should aim to perfect the individual in all his powers… that the
object of education is not to make a magistrate, priest, but to
make a man” (Rousseau)
Tutoriál
1. Saida mak ema nia objetivu moris?
2. Tanbasá edukasaun nia objetivu importente
ba ema nia objetivu moris?

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Passagem do mito à filosofia
Passagem do mito à filosofiaPassagem do mito à filosofia
Passagem do mito à filosofiaPedro Almeida
 
Sistema nacional de educação: conceito, papel histórico e obstáculos para sua...
Sistema nacional de educação: conceito, papel histórico e obstáculos para sua...Sistema nacional de educação: conceito, papel histórico e obstáculos para sua...
Sistema nacional de educação: conceito, papel histórico e obstáculos para sua...Flávia Santos Alvim
 
A formação de professores para a diversidade na perspectiva de paulo freire
A formação de professores para a diversidade na perspectiva de paulo freireA formação de professores para a diversidade na perspectiva de paulo freire
A formação de professores para a diversidade na perspectiva de paulo freireNertan Dias
 
Material impresso filosofia 1 ano - ensino regular - Pro. Ms. Noe Assunção
Material impresso filosofia   1 ano - ensino regular - Pro. Ms. Noe AssunçãoMaterial impresso filosofia   1 ano - ensino regular - Pro. Ms. Noe Assunção
Material impresso filosofia 1 ano - ensino regular - Pro. Ms. Noe AssunçãoProf. Noe Assunção
 
AD Didática \ Paulo Freire
AD Didática \ Paulo FreireAD Didática \ Paulo Freire
AD Didática \ Paulo FreireDaniele Aleixo
 
Sócrates, Platão e Aristóteles
Sócrates, Platão e AristótelesSócrates, Platão e Aristóteles
Sócrates, Platão e AristótelesErizon Júnior
 
Atividades aristóteles - ética & política
Atividades   aristóteles - ética & políticaAtividades   aristóteles - ética & política
Atividades aristóteles - ética & políticaDoug Caesar
 
A educação nas constituições brasileiras: texto e contexto
A educação nas constituições brasileiras: texto e contextoA educação nas constituições brasileiras: texto e contexto
A educação nas constituições brasileiras: texto e contextoIasmin Marinho
 
19. resumo teoria de piaget.docx
19. resumo teoria de piaget.docx19. resumo teoria de piaget.docx
19. resumo teoria de piaget.docxAlineMelo123
 
A questão de Raça e Etnia
A questão de Raça e EtniaA questão de Raça e Etnia
A questão de Raça e EtniaJunior Ozono
 
Pedagogo na área empresarial
Pedagogo na área empresarialPedagogo na área empresarial
Pedagogo na área empresarialLeandro Oliveira
 
A parceria escola e família e as possibilidades para a aprendizagem
A parceria escola e família e as possibilidades para a aprendizagemA parceria escola e família e as possibilidades para a aprendizagem
A parceria escola e família e as possibilidades para a aprendizagemUNEB
 
Currículo - Pedagogia para Concursos
Currículo - Pedagogia para ConcursosCurrículo - Pedagogia para Concursos
Currículo - Pedagogia para ConcursosAdriano Martins
 

Mais procurados (20)

Passagem do mito à filosofia
Passagem do mito à filosofiaPassagem do mito à filosofia
Passagem do mito à filosofia
 
Sistema nacional de educação: conceito, papel histórico e obstáculos para sua...
Sistema nacional de educação: conceito, papel histórico e obstáculos para sua...Sistema nacional de educação: conceito, papel histórico e obstáculos para sua...
Sistema nacional de educação: conceito, papel histórico e obstáculos para sua...
 
Educação e Mudança Paulo Freire
Educação e Mudança Paulo FreireEducação e Mudança Paulo Freire
Educação e Mudança Paulo Freire
 
Secularização
SecularizaçãoSecularização
Secularização
 
A formação de professores para a diversidade na perspectiva de paulo freire
A formação de professores para a diversidade na perspectiva de paulo freireA formação de professores para a diversidade na perspectiva de paulo freire
A formação de professores para a diversidade na perspectiva de paulo freire
 
Filosofia Socrática
Filosofia SocráticaFilosofia Socrática
Filosofia Socrática
 
Material impresso filosofia 1 ano - ensino regular - Pro. Ms. Noe Assunção
Material impresso filosofia   1 ano - ensino regular - Pro. Ms. Noe AssunçãoMaterial impresso filosofia   1 ano - ensino regular - Pro. Ms. Noe Assunção
Material impresso filosofia 1 ano - ensino regular - Pro. Ms. Noe Assunção
 
AD Didática \ Paulo Freire
AD Didática \ Paulo FreireAD Didática \ Paulo Freire
AD Didática \ Paulo Freire
 
Sócrates, Platão e Aristóteles
Sócrates, Platão e AristótelesSócrates, Platão e Aristóteles
Sócrates, Platão e Aristóteles
 
Atividades aristóteles - ética & política
Atividades   aristóteles - ética & políticaAtividades   aristóteles - ética & política
Atividades aristóteles - ética & política
 
A educação nas constituições brasileiras: texto e contexto
A educação nas constituições brasileiras: texto e contextoA educação nas constituições brasileiras: texto e contexto
A educação nas constituições brasileiras: texto e contexto
 
Escola para quem
Escola para quemEscola para quem
Escola para quem
 
19. resumo teoria de piaget.docx
19. resumo teoria de piaget.docx19. resumo teoria de piaget.docx
19. resumo teoria de piaget.docx
 
A questão de Raça e Etnia
A questão de Raça e EtniaA questão de Raça e Etnia
A questão de Raça e Etnia
 
Pedagogo na área empresarial
Pedagogo na área empresarialPedagogo na área empresarial
Pedagogo na área empresarial
 
Ideias pedagogicas
Ideias pedagogicasIdeias pedagogicas
Ideias pedagogicas
 
Apresentação Jörn Rüsen
Apresentação Jörn RüsenApresentação Jörn Rüsen
Apresentação Jörn Rüsen
 
A parceria escola e família e as possibilidades para a aprendizagem
A parceria escola e família e as possibilidades para a aprendizagemA parceria escola e família e as possibilidades para a aprendizagem
A parceria escola e família e as possibilidades para a aprendizagem
 
Currículo - Pedagogia para Concursos
Currículo - Pedagogia para ConcursosCurrículo - Pedagogia para Concursos
Currículo - Pedagogia para Concursos
 
Os Sofistas
Os SofistasOs Sofistas
Os Sofistas
 

Semelhante a FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN

FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUNCrisogno Pereira
 
Pes apresentacao educacao_para_a_sexualidade_no_1.o_ceb
Pes apresentacao educacao_para_a_sexualidade_no_1.o_cebPes apresentacao educacao_para_a_sexualidade_no_1.o_ceb
Pes apresentacao educacao_para_a_sexualidade_no_1.o_cebPelo Siro
 
Cultura - Psicologia
Cultura - PsicologiaCultura - Psicologia
Cultura - PsicologiaAna Felizardo
 
7º ano - Socialização e cultura
7º ano - Socialização e cultura7º ano - Socialização e cultura
7º ano - Socialização e culturaJosé Amaral
 
1º Ano - Ética - Da Idade Média ao Renascimento.pptx
1º Ano - Ética - Da Idade Média ao Renascimento.pptx1º Ano - Ética - Da Idade Média ao Renascimento.pptx
1º Ano - Ética - Da Idade Média ao Renascimento.pptxRitoneltonSouzaSanto
 
Educacao reflexao diasatuaismg
Educacao reflexao diasatuaismgEducacao reflexao diasatuaismg
Educacao reflexao diasatuaismgGovernor
 
Educacao reflexao diasatuaismg
Educacao reflexao diasatuaismgEducacao reflexao diasatuaismg
Educacao reflexao diasatuaismgGovernor
 
Módulo 1 1.2.
Módulo 1   1.2.Módulo 1   1.2.
Módulo 1 1.2.cattonia
 
002 liderança e clima de escola (1)
002 liderança e clima de escola (1)002 liderança e clima de escola (1)
002 liderança e clima de escola (1)Espi Sul
 
Aula-5-processo-de-socializacao-e-instituicoes-sociais.pptx
Aula-5-processo-de-socializacao-e-instituicoes-sociais.pptxAula-5-processo-de-socializacao-e-instituicoes-sociais.pptx
Aula-5-processo-de-socializacao-e-instituicoes-sociais.pptxssuser132405
 
Cidadania, inclusão e ética na educação de jovens e adultos
Cidadania, inclusão e ética na educação de jovens e adultosCidadania, inclusão e ética na educação de jovens e adultos
Cidadania, inclusão e ética na educação de jovens e adultosSilvânio Barcelos
 
Adolescencia prevencao e risco campinas
Adolescencia prevencao e risco campinasAdolescencia prevencao e risco campinas
Adolescencia prevencao e risco campinasEudmar nunes bastos
 
Cultura Oriental vs Cultura Ocidental / Integração no Espaço Europeu
Cultura Oriental vs Cultura Ocidental / Integração no Espaço EuropeuCultura Oriental vs Cultura Ocidental / Integração no Espaço Europeu
Cultura Oriental vs Cultura Ocidental / Integração no Espaço EuropeuJoanaMartins7
 

Semelhante a FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN (20)

FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN
 
Instituições
InstituiçõesInstituições
Instituições
 
Pes apresentacao educacao_para_a_sexualidade_no_1.o_ceb
Pes apresentacao educacao_para_a_sexualidade_no_1.o_cebPes apresentacao educacao_para_a_sexualidade_no_1.o_ceb
Pes apresentacao educacao_para_a_sexualidade_no_1.o_ceb
 
Cultura - Psicologia
Cultura - PsicologiaCultura - Psicologia
Cultura - Psicologia
 
7º ano - Socialização e cultura
7º ano - Socialização e cultura7º ano - Socialização e cultura
7º ano - Socialização e cultura
 
1º Ano - Ética - Da Idade Média ao Renascimento.pptx
1º Ano - Ética - Da Idade Média ao Renascimento.pptx1º Ano - Ética - Da Idade Média ao Renascimento.pptx
1º Ano - Ética - Da Idade Média ao Renascimento.pptx
 
Educacao reflexao diasatuaismg
Educacao reflexao diasatuaismgEducacao reflexao diasatuaismg
Educacao reflexao diasatuaismg
 
Educacao reflexao diasatuaismg
Educacao reflexao diasatuaismgEducacao reflexao diasatuaismg
Educacao reflexao diasatuaismg
 
Módulo 1 1.2.
Módulo 1   1.2.Módulo 1   1.2.
Módulo 1 1.2.
 
Aula 3 - Ética, moral e Direito
Aula 3 - Ética, moral e DireitoAula 3 - Ética, moral e Direito
Aula 3 - Ética, moral e Direito
 
Sociologia generico
Sociologia genericoSociologia generico
Sociologia generico
 
002 liderança e clima de escola (1)
002 liderança e clima de escola (1)002 liderança e clima de escola (1)
002 liderança e clima de escola (1)
 
Aula-5-processo-de-socializacao-e-instituicoes-sociais.pptx
Aula-5-processo-de-socializacao-e-instituicoes-sociais.pptxAula-5-processo-de-socializacao-e-instituicoes-sociais.pptx
Aula-5-processo-de-socializacao-e-instituicoes-sociais.pptx
 
1 slide modulo 3
1 slide  modulo 31 slide  modulo 3
1 slide modulo 3
 
Cidadania, inclusão e ética na educação de jovens e adultos
Cidadania, inclusão e ética na educação de jovens e adultosCidadania, inclusão e ética na educação de jovens e adultos
Cidadania, inclusão e ética na educação de jovens e adultos
 
Arte e educação corpo e movimento
Arte e educação corpo e movimentoArte e educação corpo e movimento
Arte e educação corpo e movimento
 
Adolescencia prevencao e risco campinas
Adolescencia prevencao e risco campinasAdolescencia prevencao e risco campinas
Adolescencia prevencao e risco campinas
 
Cultura Oriental vs Cultura Ocidental / Integração no Espaço Europeu
Cultura Oriental vs Cultura Ocidental / Integração no Espaço EuropeuCultura Oriental vs Cultura Ocidental / Integração no Espaço Europeu
Cultura Oriental vs Cultura Ocidental / Integração no Espaço Europeu
 
Instituições sociais
Instituições sociaisInstituições sociais
Instituições sociais
 
Ativ2 sandra
Ativ2 sandraAtiv2 sandra
Ativ2 sandra
 

Mais de Crisogno Pereira

Filozofia Edukasaun: Pragmatizmu no Eskolastisizmu
Filozofia Edukasaun: Pragmatizmu no EskolastisizmuFilozofia Edukasaun: Pragmatizmu no Eskolastisizmu
Filozofia Edukasaun: Pragmatizmu no EskolastisizmuCrisogno Pereira
 
Filozofia Edukasaun: Sasulik sira filozofia edukasaun (Idealizmu & Realizmu)
Filozofia Edukasaun: Sasulik sira filozofia edukasaun (Idealizmu & Realizmu)Filozofia Edukasaun: Sasulik sira filozofia edukasaun (Idealizmu & Realizmu)
Filozofia Edukasaun: Sasulik sira filozofia edukasaun (Idealizmu & Realizmu)Crisogno Pereira
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROSESU MORIS NU’UDAR BAZE FILOZOFIA EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROSESU MORIS NU’UDAR BAZE FILOZOFIA EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: PROSESU MORIS NU’UDAR BAZE FILOZOFIA EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROSESU MORIS NU’UDAR BAZE FILOZOFIA EDUKASAUNCrisogno Pereira
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...Crisogno Pereira
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUNCrisogno Pereira
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...Crisogno Pereira
 
Profeta no literatura sira
Profeta no literatura siraProfeta no literatura sira
Profeta no literatura siraCrisogno Pereira
 
Liurai sira Israel nian (Monarkia)
Liurai sira Israel nian (Monarkia)Liurai sira Israel nian (Monarkia)
Liurai sira Israel nian (Monarkia)Crisogno Pereira
 
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - BibliaEzodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - BibliaCrisogno Pereira
 
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - BibliaJenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - BibliaCrisogno Pereira
 
Antigu Testamentu - Biblia
Antigu Testamentu - BibliaAntigu Testamentu - Biblia
Antigu Testamentu - BibliaCrisogno Pereira
 
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - RevisadoIntercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - RevisadoCrisogno Pereira
 

Mais de Crisogno Pereira (14)

Filozofia Edukasaun: Pragmatizmu no Eskolastisizmu
Filozofia Edukasaun: Pragmatizmu no EskolastisizmuFilozofia Edukasaun: Pragmatizmu no Eskolastisizmu
Filozofia Edukasaun: Pragmatizmu no Eskolastisizmu
 
Filozofia Edukasaun: Sasulik sira filozofia edukasaun (Idealizmu & Realizmu)
Filozofia Edukasaun: Sasulik sira filozofia edukasaun (Idealizmu & Realizmu)Filozofia Edukasaun: Sasulik sira filozofia edukasaun (Idealizmu & Realizmu)
Filozofia Edukasaun: Sasulik sira filozofia edukasaun (Idealizmu & Realizmu)
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROSESU MORIS NU’UDAR BAZE FILOZOFIA EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROSESU MORIS NU’UDAR BAZE FILOZOFIA EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: PROSESU MORIS NU’UDAR BAZE FILOZOFIA EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROSESU MORIS NU’UDAR BAZE FILOZOFIA EDUKASAUN
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...
 
Orasaun nia importánsia
Orasaun nia importánsiaOrasaun nia importánsia
Orasaun nia importánsia
 
Profeta no literatura sira
Profeta no literatura siraProfeta no literatura sira
Profeta no literatura sira
 
Liurai sira Israel nian (Monarkia)
Liurai sira Israel nian (Monarkia)Liurai sira Israel nian (Monarkia)
Liurai sira Israel nian (Monarkia)
 
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - BibliaEzodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
 
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - BibliaJenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
 
Antigu Testamentu - Biblia
Antigu Testamentu - BibliaAntigu Testamentu - Biblia
Antigu Testamentu - Biblia
 
Saida mak Biblia
Saida mak BibliaSaida mak Biblia
Saida mak Biblia
 
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - RevisadoIntercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
 

Último

Poema - Reciclar é preciso
Poema            -        Reciclar é precisoPoema            -        Reciclar é preciso
Poema - Reciclar é precisoMary Alvarenga
 
5ca0e9_ea0307e5baa1478490e87a15cb4ee530.pdf
5ca0e9_ea0307e5baa1478490e87a15cb4ee530.pdf5ca0e9_ea0307e5baa1478490e87a15cb4ee530.pdf
5ca0e9_ea0307e5baa1478490e87a15cb4ee530.pdfedjailmax
 
Atividade com a música Xote da Alegria - Falamansa
Atividade com a música Xote  da  Alegria    -   FalamansaAtividade com a música Xote  da  Alegria    -   Falamansa
Atividade com a música Xote da Alegria - FalamansaMary Alvarenga
 
Os Padres de Assaré - CE. Prof. Francisco Leite
Os Padres de Assaré - CE. Prof. Francisco LeiteOs Padres de Assaré - CE. Prof. Francisco Leite
Os Padres de Assaré - CE. Prof. Francisco Leiteprofesfrancleite
 
GRAMÁTICA NORMATIVA DA LÍNGUA PORTUGUESA UM GUIA COMPLETO DO IDIOMA.pdf
GRAMÁTICA NORMATIVA DA LÍNGUA PORTUGUESA UM GUIA COMPLETO DO IDIOMA.pdfGRAMÁTICA NORMATIVA DA LÍNGUA PORTUGUESA UM GUIA COMPLETO DO IDIOMA.pdf
GRAMÁTICA NORMATIVA DA LÍNGUA PORTUGUESA UM GUIA COMPLETO DO IDIOMA.pdfrarakey779
 
AS COLUNAS B E J E SUAS POSICOES CONFORME O RITO.pdf
AS COLUNAS B E J E SUAS POSICOES CONFORME O RITO.pdfAS COLUNAS B E J E SUAS POSICOES CONFORME O RITO.pdf
AS COLUNAS B E J E SUAS POSICOES CONFORME O RITO.pdfssuserbb4ac2
 
Desastres ambientais e vulnerabilidadess
Desastres ambientais e vulnerabilidadessDesastres ambientais e vulnerabilidadess
Desastres ambientais e vulnerabilidadessRodrigoGonzlez461291
 
Memórias_póstumas_de_Brás_Cubas_ Machado_de_Assis
Memórias_póstumas_de_Brás_Cubas_ Machado_de_AssisMemórias_póstumas_de_Brás_Cubas_ Machado_de_Assis
Memórias_póstumas_de_Brás_Cubas_ Machado_de_Assisbrunocali007
 
Apresentação sobre as etapas do desenvolvimento infantil
Apresentação sobre as etapas do desenvolvimento infantilApresentação sobre as etapas do desenvolvimento infantil
Apresentação sobre as etapas do desenvolvimento infantilMariaHelena293800
 
Aproveitando as ferramentas do Tableau para criatividade e produtividade
Aproveitando as ferramentas do Tableau para criatividade e produtividadeAproveitando as ferramentas do Tableau para criatividade e produtividade
Aproveitando as ferramentas do Tableau para criatividade e produtividadeLigia Galvão
 
O autismo me ensinou - Letícia Butterfield.pdf
O autismo me ensinou - Letícia Butterfield.pdfO autismo me ensinou - Letícia Butterfield.pdf
O autismo me ensinou - Letícia Butterfield.pdfLetícia Butterfield
 
manual-de-direito-civil-flacc81vio-tartuce-2015-11.pdf
manual-de-direito-civil-flacc81vio-tartuce-2015-11.pdfmanual-de-direito-civil-flacc81vio-tartuce-2015-11.pdf
manual-de-direito-civil-flacc81vio-tartuce-2015-11.pdfLeandroTelesRocha2
 
DESAFIO FILOSÓFICO - 1ª SÉRIE - SESI 2020.pptx
DESAFIO FILOSÓFICO - 1ª SÉRIE - SESI 2020.pptxDESAFIO FILOSÓFICO - 1ª SÉRIE - SESI 2020.pptx
DESAFIO FILOSÓFICO - 1ª SÉRIE - SESI 2020.pptxProfessor Liniker Santana
 
curso-de-direito-constitucional-gilmar-mendes.pdf
curso-de-direito-constitucional-gilmar-mendes.pdfcurso-de-direito-constitucional-gilmar-mendes.pdf
curso-de-direito-constitucional-gilmar-mendes.pdfLeandroTelesRocha2
 
Curso de Direito do Trabalho - Maurício Godinho Delgado - 2019.pdf
Curso de Direito do Trabalho - Maurício Godinho Delgado - 2019.pdfCurso de Direito do Trabalho - Maurício Godinho Delgado - 2019.pdf
Curso de Direito do Trabalho - Maurício Godinho Delgado - 2019.pdfLeandroTelesRocha2
 
Instrucoes_A_M_Pranchas_01_a_33_Encadern (4).pdf
Instrucoes_A_M_Pranchas_01_a_33_Encadern (4).pdfInstrucoes_A_M_Pranchas_01_a_33_Encadern (4).pdf
Instrucoes_A_M_Pranchas_01_a_33_Encadern (4).pdfssuserbb4ac2
 
hereditariedade é variabilidade genetic
hereditariedade é variabilidade  genetichereditariedade é variabilidade  genetic
hereditariedade é variabilidade geneticMrMartnoficial
 
Atividade português 7 ano página 38 a 40
Atividade português 7 ano página 38 a 40Atividade português 7 ano página 38 a 40
Atividade português 7 ano página 38 a 40vitoriaalyce2011
 
São Filipe Neri, fundador da a Congregação do Oratório 1515-1595.pptx
São Filipe Neri, fundador da a Congregação do Oratório 1515-1595.pptxSão Filipe Neri, fundador da a Congregação do Oratório 1515-1595.pptx
São Filipe Neri, fundador da a Congregação do Oratório 1515-1595.pptxMartin M Flynn
 
América Latina: Da Independência à Consolidação dos Estados Nacionais
América Latina: Da Independência à Consolidação dos Estados NacionaisAmérica Latina: Da Independência à Consolidação dos Estados Nacionais
América Latina: Da Independência à Consolidação dos Estados NacionaisValéria Shoujofan
 

Último (20)

Poema - Reciclar é preciso
Poema            -        Reciclar é precisoPoema            -        Reciclar é preciso
Poema - Reciclar é preciso
 
5ca0e9_ea0307e5baa1478490e87a15cb4ee530.pdf
5ca0e9_ea0307e5baa1478490e87a15cb4ee530.pdf5ca0e9_ea0307e5baa1478490e87a15cb4ee530.pdf
5ca0e9_ea0307e5baa1478490e87a15cb4ee530.pdf
 
Atividade com a música Xote da Alegria - Falamansa
Atividade com a música Xote  da  Alegria    -   FalamansaAtividade com a música Xote  da  Alegria    -   Falamansa
Atividade com a música Xote da Alegria - Falamansa
 
Os Padres de Assaré - CE. Prof. Francisco Leite
Os Padres de Assaré - CE. Prof. Francisco LeiteOs Padres de Assaré - CE. Prof. Francisco Leite
Os Padres de Assaré - CE. Prof. Francisco Leite
 
GRAMÁTICA NORMATIVA DA LÍNGUA PORTUGUESA UM GUIA COMPLETO DO IDIOMA.pdf
GRAMÁTICA NORMATIVA DA LÍNGUA PORTUGUESA UM GUIA COMPLETO DO IDIOMA.pdfGRAMÁTICA NORMATIVA DA LÍNGUA PORTUGUESA UM GUIA COMPLETO DO IDIOMA.pdf
GRAMÁTICA NORMATIVA DA LÍNGUA PORTUGUESA UM GUIA COMPLETO DO IDIOMA.pdf
 
AS COLUNAS B E J E SUAS POSICOES CONFORME O RITO.pdf
AS COLUNAS B E J E SUAS POSICOES CONFORME O RITO.pdfAS COLUNAS B E J E SUAS POSICOES CONFORME O RITO.pdf
AS COLUNAS B E J E SUAS POSICOES CONFORME O RITO.pdf
 
Desastres ambientais e vulnerabilidadess
Desastres ambientais e vulnerabilidadessDesastres ambientais e vulnerabilidadess
Desastres ambientais e vulnerabilidadess
 
Memórias_póstumas_de_Brás_Cubas_ Machado_de_Assis
Memórias_póstumas_de_Brás_Cubas_ Machado_de_AssisMemórias_póstumas_de_Brás_Cubas_ Machado_de_Assis
Memórias_póstumas_de_Brás_Cubas_ Machado_de_Assis
 
Apresentação sobre as etapas do desenvolvimento infantil
Apresentação sobre as etapas do desenvolvimento infantilApresentação sobre as etapas do desenvolvimento infantil
Apresentação sobre as etapas do desenvolvimento infantil
 
Aproveitando as ferramentas do Tableau para criatividade e produtividade
Aproveitando as ferramentas do Tableau para criatividade e produtividadeAproveitando as ferramentas do Tableau para criatividade e produtividade
Aproveitando as ferramentas do Tableau para criatividade e produtividade
 
O autismo me ensinou - Letícia Butterfield.pdf
O autismo me ensinou - Letícia Butterfield.pdfO autismo me ensinou - Letícia Butterfield.pdf
O autismo me ensinou - Letícia Butterfield.pdf
 
manual-de-direito-civil-flacc81vio-tartuce-2015-11.pdf
manual-de-direito-civil-flacc81vio-tartuce-2015-11.pdfmanual-de-direito-civil-flacc81vio-tartuce-2015-11.pdf
manual-de-direito-civil-flacc81vio-tartuce-2015-11.pdf
 
DESAFIO FILOSÓFICO - 1ª SÉRIE - SESI 2020.pptx
DESAFIO FILOSÓFICO - 1ª SÉRIE - SESI 2020.pptxDESAFIO FILOSÓFICO - 1ª SÉRIE - SESI 2020.pptx
DESAFIO FILOSÓFICO - 1ª SÉRIE - SESI 2020.pptx
 
curso-de-direito-constitucional-gilmar-mendes.pdf
curso-de-direito-constitucional-gilmar-mendes.pdfcurso-de-direito-constitucional-gilmar-mendes.pdf
curso-de-direito-constitucional-gilmar-mendes.pdf
 
Curso de Direito do Trabalho - Maurício Godinho Delgado - 2019.pdf
Curso de Direito do Trabalho - Maurício Godinho Delgado - 2019.pdfCurso de Direito do Trabalho - Maurício Godinho Delgado - 2019.pdf
Curso de Direito do Trabalho - Maurício Godinho Delgado - 2019.pdf
 
Instrucoes_A_M_Pranchas_01_a_33_Encadern (4).pdf
Instrucoes_A_M_Pranchas_01_a_33_Encadern (4).pdfInstrucoes_A_M_Pranchas_01_a_33_Encadern (4).pdf
Instrucoes_A_M_Pranchas_01_a_33_Encadern (4).pdf
 
hereditariedade é variabilidade genetic
hereditariedade é variabilidade  genetichereditariedade é variabilidade  genetic
hereditariedade é variabilidade genetic
 
Atividade português 7 ano página 38 a 40
Atividade português 7 ano página 38 a 40Atividade português 7 ano página 38 a 40
Atividade português 7 ano página 38 a 40
 
São Filipe Neri, fundador da a Congregação do Oratório 1515-1595.pptx
São Filipe Neri, fundador da a Congregação do Oratório 1515-1595.pptxSão Filipe Neri, fundador da a Congregação do Oratório 1515-1595.pptx
São Filipe Neri, fundador da a Congregação do Oratório 1515-1595.pptx
 
América Latina: Da Independência à Consolidação dos Estados Nacionais
América Latina: Da Independência à Consolidação dos Estados NacionaisAmérica Latina: Da Independência à Consolidação dos Estados Nacionais
América Latina: Da Independência à Consolidação dos Estados Nacionais
 

FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN

  • 1. PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN 1. Ema no ninia objetivu moris 1.1. Objetivu moris ema nian esperiénsia prosesu dezenvolvimentu 1.2. Objetivu moris Nasaun Timor-Leste 1.3. Objetivu moris ema nian tuir pontudevizta Katóliku 2. Objetivu edukasaun 2.1. Funsaun no objetivu edukasaun 2.2. Métodu determina objetivu edukasaun 2.3. Kritéria kualifikasaun objetivu edukasaun 2.4. Alvu objetivu no objetivu aas iha edukasaun OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN Mre. Crisogno Soares Freitas Pereira, B.Tchg, M.Ed
  • 2. 1. Ema no ninia objetivu moris Ema mak: 1.Balada moris ne'ebé sai membru populasaun iha mundu ida-ne’e. 2.Balada moris ne'ebé iha karaktér únika ne'ebé balada moris sira seluk la iha. 3.Balada moris ne'ebé esforsu nafatin no luta atu aproveita natureza ne'ebé hale’u nia liuhosi dalan utiliza forsa no rikeza natureza ba ninia nesesidade. (Ezm: rai, bee, ar, ahi, roman no seluk hodi utiliza ba ninia nesesidade moris).
  • 3. • Ema no balada sira seluk hanesan. Kuandu haree hosi parte biolojia • Lamatterie (1709-1751) filozofu Fransa hateten “la iha buat ida-ne'ebé diferente entre ema ho balada sira seluk” • Lamatterie aumenta katak “buat ne'ebé halo ema no balada moris seluk diferente mak karaktér espirituál, iha-ne'ebé aprezenta katak ema iha poténsia hanoin ne'ebé loos.” • Ema mak balada ne'ebé iha poténsia hanoin hodi halo ka kria, liu fali kapasidade balada sira seluk. Tanba ema bele kompriende asuntu abstratu no halo abstratu sira sai asuntu sira-ne'ebé konkretu.
  • 4. • Ho hanoin, ema bele halo ligasaun entre kauza no konsekuensia; pasadu no futuru, símbolu no língua. • Ho hanoin, ema iha futuru no objetivu moris. • Ho hanoin, ema hahoris kultura, muda objetu natureza sai objetu kulturál. • Ho hanoin, ema iha morál no kria norma sira ba moris sosiedade. • Ho hanoin, ema bele imajina ne'ebé hatudu forsa arte ne'ebé ema iha. • Ho hanoin, ema sai balada matenek ne'ebé iha objetivu (homo sapiens). • Ho hanoin, ema sai balada ne'ebé hatene servisu ho instrumentu (homo feber). • Ho hanoin, ema gosta halimar (homo ludens). • Ho hanoin, ema sai homo politicus ne'ebé buka liberdade.
  • 5. Ema mak homo religius ne'ebé fiar ba destinu. Ida-ne’e hotu mosu tanba ema iha hanoin. • Ho hanoin, ema hamoris sivilizasaun iha forma kultura, respeitu iha moris hamutuk, norma moris loos, no dalan moris hamutuk. • Ho hanoin, ema bele simu no kria buat ne'ebé furak. • Ho hanoin, ema bele simu no kompriende ho loos ezisténsia Maromak ne'ebé di’ak liu. • Ho hanoin, ema nafatin hakesi an ba relasaun iha moris no objetivu moris.
  • 6. 1.1. Objetivu moris ema nian esperiénsia prosesu dezenvolvimentu • Ema atu moris presiza luta maka’as atu defende nia moris. • Edukasaun hanorin ema oinsá hasoru moris, luta atu defende moris. (Ezm: Ema iha tempu antigu, oinsá ema luta ba nia moris) • Edukasaun eziste bainhira ema hahú eziste. • Edward Burner Tylor (1832-1917) hateten katak “ema dezenvolve liuhosi faze tolu: 1) krueldade, 2) selvajen/atanizmu & 3) sivilizasaun. • Iha nivel sivilizasaun ne’e mak ema koñese instrumentu sira-nia funsaun no utilizasaun. • Sivilizasaun lori ema ba objetivu moris ema nian, ne’e mak: satisfasaun, prosperiedade, feliz iha fízika no espirituál.
  • 7. Sivilizasaun iha mundu atuál: Cybernetics • Era siénsia no teknolojia • Ema fasil no lais atu hetan satisfasaun iha nia moris. • Cybernetics moris hosi ema nia poténsia pensamentu, iha-ne'ebé ema bele hanoin, hala’o no kria. Hodi ida-ne’e mundu hetan mudansa signifikante.
  • 8. 1.2. Objetivu moris Nasaun Timor-Leste • Objetivu hakerek klaru ona iha Introdusaun Konstituisaun RDTL 2002: 1) Atu halo funu hasoru forma oin-oin tirania nian, operasaun, dominasaun no kaketak sosiál, kulturál, ka tuir relijiaun. 2) Atu defende independénsia nasionál, respeita no fó garantia ba direitus umanus, no ema sidadania sira-nia direitu fundamentál. 3) Atu kaer metin prinsípiu haketak poder iha Estadu nia organizasaun no harii demokrasia. 4) Atu buka harii Nasaun ida-ne'ebé justu no buras. 5) Atu foti sosiedade ida-ne'ebé hakiak ema atu fó neon-laran ba malu nu’udar maun-alin.
  • 9. Oinsá bele atinji objetivu moris Nasaun RDTL • Presiza realiza sosiedade justu no prosperiodade • Liuhosi defende independénsia soberana • Iha atmosfera demokrasia no maun-alin • Ne'ebé kontra forma violénsia oin-oin hasoru Nasaun
  • 10. 1.3. Objetivu moris ema nian tuir pontudevizta Katóliku • Biblia Sagrada & Tradisaun Sagrada hanorin katak “O mundo foi criado para a glória de Deus”(Consilio Vaticano I, Denzinger-Schometzer, no. 3021). • “Maromak kria buat hotu la'ós atu haboot Nia Glória, maibé atu haklaken no hateten sai Ninia Glória” (São Boaventura iha CIC, art. 293). • Maromak la iha razaun seluk maibé iha de’it razaun simples mak Nia domin no Nia di’ak. “Kriasaun sai hosi Maromak nia liman ne'ebé loke ho xave domin nian” (São Tomas Aquinas)
  • 11. • Santo Ireneu “Tanba Maromak nia Glória mak ema ne'ebé moris; maibé ema nia moris mak haree ba Maromak”. • Objetivu ikus kriasaun mak “Maromak Kriadór sai buat hotu iha buat hotu” (Kfr. 1Kor. 15:28). • Ba ema, Maromak haraik HANOIN no LIBERDADE atu halo kompletu obra kriasaun no atu halo perfeitu ninia armonizasaun ba prosperidade indivíduu no sosiál. • Ema sai Maromak nia kolaboradór no Nia reinu (Kfr. Kol. 1:24; 1Kor. 3:9; 1Tes. 3:2; Kol. 4:11). • Grasa boot liu ba ema hosi Maromak mak grasa moris. • Grasa ida-ne’e iha ninia knaar mak kuidadu no dezenvolve moris. • Ema moris atu haksolok iha vida eskatolojia. • Ema moris atu dezenvolve an ho di’ak. • Ema moris atu kuidadu Nai nia kriasaun hotu ho matenek no respeitu.
  • 12. 2. Objetivu edukasaun • Atividade edukasaun nu’udar parte hosi prosesu ida ne'ebé atu atinji objetivu ida. No objetivu sira-ne’e determina hosi objetivu finál sira. Ezemplu: 1. Objetivu edukasaun iha EUA: the objective of self-realization; the objective of human relationship; the objective of economic efficiency; the objective of civic responsibility. 2. Objetivu edukasaun iha Portugal: 1- A difusão e democratização do conhecimento, dos valóres democráticos, e a formação de cidadãos integrais (a cidadania é um aspeto fundamentál); 2- A obtenção de conhecimentos e saberes pelos portugueses para que possam contribuir para o crescimento económico e o desenvolvimento do país, e para o melhoramento das condições de vida quer individuais quer coletivas. 3. Objetivu edukasaun iha Timor-Leste: Queremos ser bem-educados, democráticos e dotados de valóres patrióticos, e altamente produtivos. Queremos uma educação para todos, em particular para os pobres, os menos aptos, os idosos e as mulheres, para que possamos tornar-nos alfabetizados e com qualificações, de forma a contribuir para o desenvolvimento económico, social e cultural do nosso país (Jornal Republica, Politica Nacional da Educacao 3/2007. 2, Art. 2.1)
  • 13. 2.1. Funsaun objetivu edukasaun • Objetivu edukasaun mak esforsu ho konxiensia. Esforsu tenke iha ninia hahú no ninia finalidade. Esforsu ne’e sai finál bainhira to’o ona objetivu. • Funsaun objetivu edukasaun mak: 1) Finaliza objetivu 2) Diriji objetivu 3) Objetivu ida sai nu’udar pontu partida atu atinji objetivu sira seluk. 4) valóriza esforsu sira.
  • 14. Esforsu atu atinji objetivu edukasaun: John S. Brubacher 1. Objetivu edukasaun fó diresaun ba prosesu ne'ebé ho lisan edukativu. 2. Objetivu edukasaun la nafatin fó diresaun ba edukasaun, maibé tenke motiva ho di’ak. 3. Objetivu edukasaun iha nia funsaun atu fó orientasaun ka prepara kritéria sira iha avaliasaun prosesu edukasaun. Brubacher: “Molok ema konduta mudansa kurríkulu ka buat ruma ne'ebé iha relasaun ho edukasaun, uluk knanain ema ne’e tenke husu nia-an, saida mak nu’udar alvu ka objetivu ne'ebé hakarak atu atinji”
  • 15. 2.2. Métodu determina objetivu edukasaun Métodu di’ak liu ba edukadór ida atu determina objetivu edukasaun tuir John S. Brubacher. 1.A Historical Analysis of social institutions approach. 2.A Sociological Analysis of current life approach. 3.Normative Philosophy approach.
  • 16. A Historical Analysis of social institutions approach. • Aproximasaun liuhosi analiza istória instituisaun sosiál mak aproximasaun ne'ebé orienta ba realidade ne'ebé iha ona no dezenvolve ona durante istória moris nasaun ida nian. • (Filozofia moris, realidade moris, orden sosiál, no kultura nu’udar sentru ne'ebé tenke kontinua. • Ho lisan Status Quo.
  • 17. A Sociological Analysis of current life approach • Aproximasaun ne'ebé bazeia ba analiza kona- ba moris atuál. • Analiza deskritivu kona-ba realidade moris ka atividade moris sosiedade to’o nia objetivu.
  • 18. Normative Philosophy approach • Bazeia ba valór filozofia normativa (filozofia Nasaun & morál). • Prosesu edukasaun bazikamente mak atu prezerva kultura no kontinua hatutan valór moris sira-ne'ebé sai perspetiva moris no filozofia moris nu’udar ezisténsia nasaun ho ninia kultura. • Ho perspetiva moris no filozofia moris, nasaun determina objetivu moris no ideolojia moris. • Ikus mai nasaun ne’e iha “filozofia nasaun”
  • 19. 3. Kritéria kualifikasaun objetivu edukasaun John Dewey iha nia livru Democracy and Education ne'ebé temi fraze ida katak “The criteria of good aims” aprezenta kritéria tolu (3): 1)Objetivu ne'ebé iha tiha ona tenke kria dezenvolvimentu ne'ebé di’ak liu duké kondisaun sira-ne'ebé liu ona. 2)Objetivu ne’e tenke fleksível no bele muda tuir kondisaun. 3)Objetivu tenke hatudu liberdade atividade.
  • 20. 4. Alvu objetivu no objetivu aas iha edukasaun • Jeralmente, objetivu edukasaun mak lori labarik ba nivel maturidade, prefeisaun, no forma personalidade kristaun. • Edukasaun iha valór ne'ebé forte liu atu muda ema no kria ambiente ne'ebé moris.
  • 21. Perfeisaun personalidade: Objetivu Edukasaun ne'ebé aas liu • Pragatizmu: perfeisaun nu’udar prosesu dezenvolvimentu kontinua, nia la iha finalidade. “That education is all one with life, that life is growth, and therefore that education is growth” (Dewey). • Relijiaun: Perfeisaun mak virtude ba Maromak no ba maluk ema sira. Perfeisaun fundamentál mak moris iha no ho Maromak ne’e mak objetivu edukasaun ikus. • Naturalizmu: Perfeisaun mak auto-realizasaun. “Education should aim to perfect the individual in all his powers… that the object of education is not to make a magistrate, priest, but to make a man” (Rousseau)
  • 22. Tutoriál 1. Saida mak ema nia objetivu moris? 2. Tanbasá edukasaun nia objetivu importente ba ema nia objetivu moris?