SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 8
Baixar para ler offline
BOLETIM
INFORMATIVO
K U A X I A
NHEMOMBE’U
Nº 01 – MARÇO/2018
Jepapa petei – MARÇO/2018
PARA QUE SERVE
O PBA INDÍGENA?
Grandes obras causam uma série
de impactos ao meio ambiente e às
populações próximas. Nesse caso, é
exigido por lei que seja feito um processo
de licenciamento ambiental. São estudos
que medem as interferências causadas
pelo empreendimento e determinam
ações para diminuir os impactos,
quando possível, e compensar aqueles
que não tem como serem evitados.
No caso do Contorno Rodoviário
de Florianópolis, dez comunidades
Guarani da região afetada participam
do Componente Indígena do Plano
Básico Ambiental (CI-PBA), que
propõem atividades de compensação
e diminuição desses impactos.
O objetivo do Boletim Informativo
Aranduá é informar os indígenas sobre
o andamento das obras e desses subpro-
gramas durante a realização do CI-PBA.
MBA’ERÃ TU A’EVE
PBA MBYA KUERY PE?
Tembiapo já’ea ma ombovaipa
opamba’e’i, kua’aguyre a’e ijykuere
ikuai va’e. Kova’ema ojapo va’e estudo
oexa aguã , mba’eixa vypa nombovaipa
etei aguã tape ojapo va’e kuery.
Kova’e tape jere Florianópolis reguare
tekoá ikuai mokoi po ikuai kova’e
reguare oguerovy va’e ma ikuai avi
oikuaa pota va’e joupive ikuai,
mba’eixa pa ojapo ka’aguy régua re.
Ikuai ojapo uka va’e rã ka’aguy re ikua
va’e a’egui nhande reko ombovaipa
rei vaipa e’y aguã oikuaa pota va’e.
Kova’e kuaxia ma ojejapo omombe’u
porã aguã, mba’eixa ma pa oi mba’eapo
régua Koo tape ojapo va’e régua.
CONTORNO
RODOVIÁRIO DE
FLORIANÓPOLIS
Uma nova rodovia está sendo
construída para diminuir o intenso
tráfego de veículos da BR 101 na
região metropolitana da capital
catarinense. São 50 km de extensão,
passando pelos municípios de
Governador Celso Ramos, Biguaçu,
São José e Palhoça. As obras
tiveram início em 2014 e a previsão
é de que sejam finalizadas até 2020.
TAPE OJEREA
FLORIANÓPOLIS
YKE RUPIGUA
Petei tape pyau ojejapo mba’eyru
eta vai ramo, BR 101 rupi. Tetã gua-
xu yke rupi, 50 km ipukua oguereko.
oaxa ovy município Governado
Celso Ramos, Biguaçu, São Jose
a’egui Palhoça rupi.onhepyru)
2014 py a’egui ojapo aguã 2020.
LEIA MAIS NA PÁGINA 2
EROAYVU VEJU IGUY VEPY
CONSTRUÇÃO E REFORMAS
DAS CASAS DE REZA
OJEJAPO A’E ONHEMOATYRÕ
OPY’I, IRUNDY APY
Página 4
INDÍGENAS VISITAM SÍTIO
ARQUEOLÓGICO
MBYA KUERY OJE’OI NHANERETÃRA
KUERY OJATY AGUEPY OMA’E,
MOKOI) PO MEME APY
Página 6
OFICINAS SOBRE LIXO E RESÍDUOS
NHEMBO’E, YTY REGUARE,
MOKOI) PO MEME APY
Página 6
2
COMITÊ GESTOR
ACOMPANHA
IMPLEMENTAÇÃO
DO CI-PBA
O Comitê Gestor do Componente Indígena
do Plano Básico Ambiental (CI-PBA) do
Contorno Rodoviário de Florianópolis
garante a participação indígena na
tomada de decisão sobre os rumos do
projeto. Ele é formado pelos caciques
e mais uma liderança de cada uma das
dez aldeias, além de representantes da
FUNAI e da Arteris Litoral Sul, empresa
responsável pelo empreendimento.
O comitê funciona através da realização
de reuniões periódicas, onde são avalia-
das as atividades desenvolvidas, além
de serem dadas sugestões e aprovados
os encaminhamentos relacionados ao
Plano Básico Ambiental Indígena.
CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS
CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS
ANDAMENTO DAS OBRAS
CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS
O Contorno Rodoviário de Florianópolis
é uma nova rodovia que está sendo
implantada para desviar o tráfego
de longa distância da região metro-
politana da Grande Florianópolis.
O traçado passa pelos municípios de
Governador Celso Ramos, Biguaçu, São
José e Palhoça. Para um trecho de 47,6
quilômetros, o Instituto de Brasileiro do
Meio Ambiente e dos Recursos Naturais
Renováveis (IBAMA) já emitiu a Licença
de Instalação para a execução da obra,
que está em andamento desde 29 de
maio de 2014, quando os trabalhos
começaram no Trecho Intermediário.
Os serviços no Trecho Norte come-
çaram em 27 de abril de 2015.
Paralelamente à obra, a Arteris Litoral Sul
desenvolve ações que minimizam os im-
pactos sobre a natureza e também sobre
as comunidades no local e entorno das
obras. A concessionária tem como meta
principal o cuidado com as atividades que
possam afetar o meio ambiente e executa
ações para evitar danos e mitigá-los.
No total, a empresa executa 13 Programas
Ambientais na região, além do Plano
Básico Ambiental Indígena que é dividido
em cinco subprogramas: Articulação
e Fortalecimento Organizacional
Indígena, Gestão Territorial,
Comunicação Social, Monitoramento
Ambiental do Empreendimento e
Apoio à Saúde e Saneamento.
ARTICULAÇÃO E FORTALECIMENTO ORGANIZACIONAL INDÍGENA
OUTRASAÇÕESDESSEPROGRAMA:
⊲ Contratação de 01 monitor por
aldeia para acompanhamento
das atividades do CI-PBA;
⊲ Oficina de elaboração de
projetos com apoio financeiro
para sua realização.
ALDEIAS
PARTICIPANTES
DO PBA
⊲ Amâncio, Amaral,
Cambirela,Canelinha,
Itanhaém,
Massiambu,
M’Biguaçu, Morro dos
Cavalos, Praia de Fora
1 e Praia de Fora 2.
Mapa com o traçado do Contorno
Rodoviário de Florianópolis
4ª reunião do Comitê, no escritório da MPB (novembro/2017
Nhemboaty comitê gestor revê, MPB pyae, (novembro/2017)
2ª reunião do Comitê Gestor, realizada em Biguaçu (setembro/2016)
Nhemboaty comitê gestor revê, tekoa Biguaçu py,( setembro/2016)
3
NHEMBOATY
IKUAA POTA VA’E
KO NHEMBA’EAPO
REGUARE
Comitê gestor py ma ikuai mbya kuery
avi, plano bsico ambiental(CI-PBA)
reguare oikuaa pota va’e rã, contorno
Florianopolis reguare omba’eapo va’e
omoi nhande va’e kuery ojerure arami
ojapo aguã, a’epy ikuai va’e ma, cicique
a’egui uvixa’i rami ikuai va’e avi, 10 tekoa
pygua a’egui Funai a’e Arteris Litoral Sul,
kova’e tapere omba’eapo va’e kuery.
Kova’e comitê gestor ma ojapo nhem-
boaty pave uvixa kuery revê, oexa aguã,
mba’e mba’e ma pa ojapo a’e mba’e
teri pa oata ojapo va’e rã a’egui, kova’e
kuery ae avi ijayvu mba’eixa pa ojapo
rã plano básico Ambiental régua.
MB’A EAPO OGUATAA RÉGUA
TAPE JERE FLORIANÓPOLIS RÉGUA
Tape jeaxa ma oaxa Municipio
Governador Celso Ramos,Biguaçu,São
Jose a’e Palhoça rupi.
Kova’e tape ma 47,6 quilometro,
nhemba’eapo renda Brasileiro ka’aguy
régua ikuai va’e ombopyau va’e ma,
oeja ma ojapo aguã tape, a’evy ma,
a’erire ma já ojejapo nhepyru ma 29
de maio 2014 guive, onhepyru já tape
tenonde verã katygui, ijapy rovai gui
ma onhepyru 27 de abril 2015 py.
Kova’e nhemba’eapo tape jeapo régua
rupi e’y ma, Auto pista Litoral Sul ojapo
mba’eapo ombovevuive aguã ka’aguy
ombovaipaa régua a’egui tekoa ikuai va’e
kova’e reguare ikuai va’e, omba’eapo va’e
ma, onhangareko xapy’a ramo ombovai-
pa ve ju raguãrã ka’aguy, a’ejavive ma
Auto Pista Litoral Sul oguereko, mokoi
po mboapy nhemba’eapo ojapo va’e rã
ka’aguy régua, a’egui ma oguereko avi
mba’eapo ka’aguy régua nhande mbya
kuery revê, petei po já’o mba’eapo,
oikuaa pota a’e omombaraete ve aguã
nhemboaty nhande reko pygua, yvy
régua, jogueroavy a régua, oikuaa pota
aguã, ka’aguy régua a’e texãi régua avi.
CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS
CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS
JEKUAA POTA A’E NHEMOMBARAETE ATY JEAPOA MBYA KUERY
AMBOAEOJAPO
VA’ERÃMAOIAVI:
⊲ Amboae nhemba’eapo
reguapy ma, ojopy avi
omba’eapo va’erã,
monitor petei tei tekoagui,
omoiru aguã kova’e
mba’eapo régua;
⊲ Ojapo oficina projeto
régua ojapo guã.
TEKOA PBA PY IKUAI VA’E
⊲ Ygua Porã, Mymba
Roka,Cambirela, Tava’i,
Itanhaém, Pira Rupa, Yynn
Morotchi Whera, Itaty, Praia
de Fora 1 e 2.
Vista aérea das obras
do Contorno
Reunião inaugural do Comitê Gestor, no Morro dos Cavalos (julho/2016)
Nhemboaty comitê régua oi porã mbaa régua Morro do Cavalo py (julho/2016)
3ª reunião do Comitê, no escritório da MPB (dezembro/2016)
Mboapy nhemboaty ma oi MPB pyae (dezembro/2016)
4
ALDEIAS RECEBEM APOIO PARA REFORMA E
CONSTRUÇÃO DAS CASAS DE REZA
As comunidades de Amâncio, Amaral,
Cambirela, Canelinha, Itanhaém,
Massiambu, M’Biguaçu e Morro dos
Cavalos foram contempladas com
doação de palha, pregos, madeira,
ferramentas, entre outros materiais,
e fornecimento de alimentação para
mutirões de trabalho para construção
e/ou reforma de suas casas de reza.
As obras na maioria das aldeias foram
de feitas pelos próprios moradores. As
casas de M’Biguaçu, Massiambu, Morro
dos Cavalos, Cambirela, Itanhaém,
Amâncio e Canelinha já estão concluídas.
Amaral ainda está sendo levantada.
As avaliações dessa atividade com
as lideranças de todas comunidades
e com aqueles que participaram
dos trabalhos foram positivas.
OFICINAS DE
FOTOGRAFIA E
VÍDEO NOTICIÁRIO
PARA OS GUARANI
Representantes das aldeias da Grande
Florianópolis aprenderam técnicas de
captação de imagem e som em oficinas
de fotografia e vídeo noticiário. Um
dos resultados dessas atividades,
será uma mostra fotográfica sobre o
modo de vida Guarani voltada para a
população não indígena. Além disso,
serão produzidos vídeos noticiários ao
longo da execução do PBA para informar
as comunidades indígenas sobre o
desenvolvimento dos subprogramas.
Para o primeiro vídeo, a temática escolhi-
da pelos monitores de Comunicação foi
a construção da casa de reza das aldeias,
com as falas de dois entrevistados, um
representante das aldeias do Norte e
outro do Sul, que se envolveram com a
construção da casa em suas localidades.
CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS
CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS
GESTÃO TERRITORIAL E AMBIENTAL
OUTRASAÇÕES
DESSEPROGRAMA:
⊲ Oficinas de
etnomapeamento;
⊲ Plantio de espécies
de origem florestal,
produtivas ou
alimentares
indicadas pelos
Guarani;
⊲ Recuperação
dos acessos
das aldeias;
⊲ Aquisição de
tratores, arados
e roçadeiras.
COMUNICAÇÃO SOCIAL
OUTRASAÇÕESDESSEPROGRAMA:
⊲ Contratação de 01 monitor de Comunicação Social por aldeia;
⊲ Doação de máquina fotográfica, computador, impressora e outros
equipamentos para cada monitor desenvolver seu trabalho;
⊲ Produção e distribuição de folder, boletim e cartaz.
Casa de reza de Massiambu / Opy’i Massiambu pygua Casa de reza do Morro dos Cavalos / Opy’i Morro dos Cavalos pygua
Editando vídeo noticiário / O edita vídeo noticiário réguaPraticando a fotografia / Onhembo’e ta’angaa oipe’a aguã
5
TEKOA PE OI AVI ONHEMOATYRÕ A’E
OJEPO AGUA OPY’I TEKOA RUPI
Tekoa Amâncio, Amaral, Cambirela,
Canelinha, Itanhae, Massiambu,
M’biguaçu a’e Morro dos Cavalo, ojopy
kapi’i, pregos, yvyra, ferramentas, a’egui
tembi’u avi, omba’eapo aguã opy’i re.
Kova’e ma tekoa pygua kuery ae
ojapo, a’javive tekoa rupi, M.Biguaçu,
Massiambu, Morro dos Cavalos,
Cambirela, Itanhae, a’e Canelinha ma
ojapopa ma, Amaral tema omopu’ã ramo.
TA’ANGAA OIPE’A
AGUÃ RÉGUA
NHEMBO’EA
Representante tekoa grande Florianópolis
pygua kuery, onhembo’e mba’eixa pa
ta’angaa omboi aguã, noticia pygua
rami. Petei kova’e régua mba’eapo ma,
ojexauka va’erã ta’angaa, mbya kuery
teko, jurua kuery pe.
A’egui, ojejapo va’erã petei
vídeo noticiário, kova’e
régua mba’eapo oiko pa
peve, PBA régua, onhe-
mombe’u aguã tekoa rupi,
ko nhemba’eapo régua.
Omonhepyru aguã petei
vídeo ma, monitor a’e
comunicação pygua kuery
ojapo opy’i jejapo’i tekoa
rupi ojejapo va’e rgua re,
representante tekoa norte
a’e Sul pygua kuery, ikuai
avi opy’i ojapoa rupi.
NHEMOMBE’UA RÉGUA
CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS
CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS
NHEMBA’EAPO YVY RUPA RÉGUA
AMBOAEOJAPOVA’ERÃMAOIAVI:
⊲ Oficina etnomapeamento rgua;
⊲ Mba’emo nhenhoty, ka’aguy
régua ou mba’emo já’u va’e régua
mbya kuery oikuaa va’e;
⊲ Omoatyrõ tekoa rape;
⊲ Ojogua trator, arado a’egui roçadeira avi
AMBOAENHEMBA’EAPO
RÉGUAMA:
⊲ Onhe contrata petei
monitor de comunicação
petei tei tekoa gui;
⊲ Ta’angaa, computador,
impressora a’egui
amboa régua avi
onheme’e monitor kuery
mba’eapo ojapo aguã;
⊲ Ojejapo kuaxia para
onheme’e va’erã tekoa
rupi, folder, boletim
a’e cartaz avi.
Aprendendo a fotografar na aldeias / Oipe’a kuaa ta’angaa tekoa py
Gravando entrevista com liderança indígena / O grava ovixa mbya kuery ayvu
Casa de reza de Amâncio / Opy’i Amâncio pyguaCasa de reza de Cambirela / Opy’i Cambirela pygua
Casa de reza de Canelinha / Opy’i Canelinha pygua
6
AGENTES DEBATEM PLANO DE GESTÃO DE RESÍDUOS SÓLIDOS
Agentes indígenas de Saúde (AISs) e
de Saneamento (AISANs) participa-
ram das primeiras ações do ciclo de
oficinas sobre a importância do Plano
de Gestão de Resíduos Sólidos.
No primeiro dia, foram trabalhados os
seguintes temas: definição de território,
desafios dos povos indígenas, principais
conflitos de cada aldeia e o papel dos
AISAN e AIS na comunidade. No dia
seguinte, foram feitas duas visitas:
pela manhã ao aterro sanitário de
Biguaçu, onde foram apresentados os
diferentes tipos de resíduos encontrados
no local, como são feitos o manejo, a
destinação final e o tratamento de gases
e resíduos líquidos; pela tarde foi a vez
de conhecerem a Gestão Comunitária
De Resíduos Orgânicos E Agricultura
Urbana - Revolução Dos Baldinhos, no
bairro Chico Mendes, em Florianópolis.
O projeto trata de uma organização
comunitária de gestão resíduos orgâni-
cos e agricultura urbana, com intuito
de conscientizar a população para a
separação dos resíduos e estimular a
utilização de compostagem na localidade.
Estiveram presentes na oficina repre-
sentantes da Funai, da Sesai e das dez
aldeias integrantes do Plano Básico
Ambiental, além de indígenas das
aldeia de Major Gercino e Imaruí.
INDÍGENAS CONHECEM SÍTIO
ARQUEOLÓGICO ENCONTRADO
EM REGIÃO DAS OBRAS
Os representantes Guarani visitaram
os vestígios arqueológicos identificados
em área de implementação das obras
do Contorno de Florianópolis. Antes de
percorrerem o local onde estavam os
indícios de presença antiga de humanos,
os indígenas receberam informações
introdutórias sobre o assunto e de como
deveriam se deslocar pelo ambiente.
Eles também puderam conversar com os
arqueólogos que atuavam no resgate do
material e manipular algumas peças.
CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS
CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS
APOIO À SAÚDE E SANEAMENTO
OUTRAS AÇÕES
DESSE PROGRAMA:
⊲ Campanhas de
tratamento de
doenças, vacinação
e castração de
animais domésticos;
⊲ Campanhas de
controle de pragas.
MONITORAMENTO AMBIENTAL DO EMPREENDIMENTO
OUTRAS AÇÕES
DESSE PROGRAMA:
⊲ Visitas às obras
do Contorno;
⊲ Participação das
mulheres indígenas na
coleta de espécies de
interesse Guarani;
⊲ Monitoramento de fauna;
⊲ Monitoramento de ruído
e qualidade do ar.
Arqueólogo explica detalhes do local / Arqueólogo omombe’u porã mamo pa oi
Primeiro momento da oficina / versão GuaraniVisita ao projeto Revolução dos Baldinhos
Oo avi oexa projeto Revolução dos baldinhos
7
IJAYVU AVI PLANO GESTÃO RESÍDUOS SÓLIDO REGUARE
Mbya kuery saúde a’e saneamento py
omba’eapo va’e kuery a’egui CI-PBA
pygua kuery ikuai avi, onhembo’ea apy,
jypy’i onhepyru mba’eapo apy, plano
de gestão Resíduo sólido reguare.
Petei ára onhepyru apy ma onhe
mba’eapo yvy rupa reguare, ojexai reia
rguare, a’egui mba’eva’e pa AISAN a’e
AIS mba’eapo tekoa py, ko’e jevy ma,
oje’oi oexa aguã aterro sanitário Biguaçu
pygua, a’epy ma oexauka, joegua’e’y
e’y yty régua, mba’eixa pa ojapo a’era-
migua re, mamop omombo, oexa avi
projeto revolução do baldinhos, bairro
Chico Mendes, Florianópolis pygua.
Projeto ma omba’eapo pavê revê,
a’epy ikua va’e, mba’eixa p a’e kuery
ojapo, mba’emo rembyre mbyre gui,
mba’emo onhoty avi, oexauka aguã
amboe kuery pe, pono ombopa rive
mba’emo, tembi’u rembyre mbyre guive.
Ikuai avi kova’e nhembo’ea py
Funai, SESAI a’e 10 tekoa pygua
kuery avi, a’egui ou avi mbya kuery
Major Gercino a’e Imarui guia vi.
MBYA KUERY OO
OEXA AGUÃ SITIO
ARQUEOLÓGICO
OJOU TAPE OJAPO
ARUPI VA’E
Mbya kuery oo oexa aguã sitio arqueo-
lógico oi vakue rupi, tape ojapoa régua
rupi. Mbya kuery pe onhemombe’u
mba’eix pa oguata a’e ikuai rã sitio
arqueológico rupi, a’egui mbya kuery
jogueroayvu avi arqueollogo revê, mba’ei-
xa pa ojapo kova’e régua mba’eapo.
ONHANGAREKO KA’AGUY RÉGUA RE
ONHEPYTYVÕ AVI SANEAMENTO RÉGUA RE
CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS
CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS
AMBOAE NHEMBA’EAPO:
⊲ Oikuaa pota mba’eaxy
régua, oipoano mymba
tekoa rupi ikuai va’e;
⊲ Oikuaa pota mba’emo
tekoa rupi ikuai va’e.
AMBOAE OJEJAPO VA’ERÃ:
⊲ Oexa pota va’erã
tape ojejapo apy;
⊲ Kunha avi ikuai ta,
mba’emo ojouvy
oguera aguã mbya
reko pygua ramo;
⊲ Oikaa pota fauna
reguare;
⊲ Okuaa pota mba’emo
revovo reguare.
Material encontrado no sítio / Mba’emo ojou va’ekue sitio py
Conhecendo o aterro sanitário de Biguaçu
Oexa avi aterro sanitário Biguaçu pygua
Compostagem comunitária
A cada boletim esse espaço será de uma aldeia
integrante do PBA Indígena. O monitor de
Comunicação é o responsável em trazer algo da
sua comunidade que queira compartilhar.
Começamos com a aldeia de Itanhaém, do Morro
da Palha. Afonso Mendes é o monitor e escolheu
mostrar as fotos de seus avós que ele tirou
durante as atividades da oficina de fotografia.
Petei tei tkoa gui ma boletim py omoi va’e oguery rã.
Ronhepy tekoa Itanhaém, Morro da palha. Afonso
Mendes ma monitor a’e oiporavo oexauka aguã
guãmoi kuery ra’angaa, onhembo’eapy.
ESPAÇO GUARANI ESPAÇO GUARANI
EXPEDIENTE
Boletim Informativo Aranduá é uma realização da Arteris Litoral Sul, com execução da MPB
Engenharia. Produzido pela equipe do Subprograma de Comunicação Social do Plano Básico
Ambiental indígena no âmbito das obras do Contorno Rodoviário de Florianópolis.
Fotografias:
Comunicação Aranduá
e equipe MPB
Responsável:
Camila Stahelin / Jornalista
Tradução para o Guarani para as
aldeias Amaral, Cambirela, Canelinha,
Itanhaém, Massiambu, Morro dos
Cavalos e Praia de Fora 1 e 2:
José Benites (aldeia Amaral)
Design e diagramação:
Equipe MPB
EXPEDIENTE
Boletim onhemombe’ua, ma, Arteris Litoral Sul ojapo, MPB engenharia revê. Ojapo , comunicação
kuery revê joupive, plano básico Ambiental contorno Florianópolis reguare.
Fotografias:
Comunicação Aranduá
e equipe MPB
Responsável:
Camila Stahelin / Jornalista
Tradução para o Guarani para as
aldeias Amaral, Cambirela, Canelinha,
Itanhaém, Massiambu, Morro dos
Cavalos e Praia de Fora 1 e 2:
José Benites (aldeia Amaral)
Design e diagramação:
Equipe MPB
Seu Albino BenitesDona Vitorina Benites
Retratos por:
Afonso Mendes, monitor de
Comunicação de Itanhaém
Afonso Mendes,
monitor de comunicação,
Itanhaém mbya pygua

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Diário Oficial do Dia - 14/01/2014
Diário Oficial do Dia - 14/01/2014Diário Oficial do Dia - 14/01/2014
Diário Oficial do Dia - 14/01/2014prefeituraguaruja
 
Diário Oficial do Dia - 28/12/2013
Diário Oficial do Dia - 28/12/2013Diário Oficial do Dia - 28/12/2013
Diário Oficial do Dia - 28/12/2013prefeituraguaruja
 
Diário Oficial do Dia - 09/01/2014
Diário Oficial do Dia - 09/01/2014Diário Oficial do Dia - 09/01/2014
Diário Oficial do Dia - 09/01/2014prefeituraguaruja
 
Diário Oficial do Dia - 11/01/2014
Diário Oficial do Dia - 11/01/2014Diário Oficial do Dia - 11/01/2014
Diário Oficial do Dia - 11/01/2014prefeituraguaruja
 
Diário Oficial do Dia - 08/01/2014
Diário Oficial do Dia - 08/01/2014Diário Oficial do Dia - 08/01/2014
Diário Oficial do Dia - 08/01/2014prefeituraguaruja
 
Diário Oficial do Dia - 06/12/2013
Diário Oficial do Dia - 06/12/2013Diário Oficial do Dia - 06/12/2013
Diário Oficial do Dia - 06/12/2013prefeituraguaruja
 
Diário Oficial do Dia - 14/11/2013
Diário Oficial do Dia - 14/11/2013Diário Oficial do Dia - 14/11/2013
Diário Oficial do Dia - 14/11/2013prefeituraguaruja
 
Diário Oficial do Dia - 15/11/2013
Diário Oficial do Dia - 15/11/2013Diário Oficial do Dia - 15/11/2013
Diário Oficial do Dia - 15/11/2013prefeituraguaruja
 
Plano municipal-de-desenvolvimento-rural-sustentavel-do-municipio-de-nova-fri...
Plano municipal-de-desenvolvimento-rural-sustentavel-do-municipio-de-nova-fri...Plano municipal-de-desenvolvimento-rural-sustentavel-do-municipio-de-nova-fri...
Plano municipal-de-desenvolvimento-rural-sustentavel-do-municipio-de-nova-fri...ssuseraa59ad
 
Diário Oficial do Dia - 04/01/2014
Diário Oficial do Dia - 04/01/2014Diário Oficial do Dia - 04/01/2014
Diário Oficial do Dia - 04/01/2014prefeituraguaruja
 
Acompanhamento do Orçamento Participativo de Caruaru até maio de 2015
Acompanhamento do Orçamento Participativo de Caruaru até maio de 2015Acompanhamento do Orçamento Participativo de Caruaru até maio de 2015
Acompanhamento do Orçamento Participativo de Caruaru até maio de 2015gabinetedigitalcaruaru
 
Jornal da FETAEP edição 117 - Junho de 2014
 Jornal da FETAEP edição 117 - Junho de 2014 Jornal da FETAEP edição 117 - Junho de 2014
Jornal da FETAEP edição 117 - Junho de 2014FETAEP
 

Mais procurados (20)

Diário Oficial do Dia - 14/01/2014
Diário Oficial do Dia - 14/01/2014Diário Oficial do Dia - 14/01/2014
Diário Oficial do Dia - 14/01/2014
 
Diário Oficial do Dia - 28/12/2013
Diário Oficial do Dia - 28/12/2013Diário Oficial do Dia - 28/12/2013
Diário Oficial do Dia - 28/12/2013
 
Diário Oficial do Dia - 09/01/2014
Diário Oficial do Dia - 09/01/2014Diário Oficial do Dia - 09/01/2014
Diário Oficial do Dia - 09/01/2014
 
Diário Oficial do Dia - 11/01/2014
Diário Oficial do Dia - 11/01/2014Diário Oficial do Dia - 11/01/2014
Diário Oficial do Dia - 11/01/2014
 
Diário Oficial do Dia - 08/01/2014
Diário Oficial do Dia - 08/01/2014Diário Oficial do Dia - 08/01/2014
Diário Oficial do Dia - 08/01/2014
 
Diário Oficial: 13-01-2016
Diário Oficial: 13-01-2016Diário Oficial: 13-01-2016
Diário Oficial: 13-01-2016
 
Diário Oficial: 24-12-2015
Diário Oficial: 24-12-2015Diário Oficial: 24-12-2015
Diário Oficial: 24-12-2015
 
Diário Oficial do Dia - 06/12/2013
Diário Oficial do Dia - 06/12/2013Diário Oficial do Dia - 06/12/2013
Diário Oficial do Dia - 06/12/2013
 
Diário Oficial: 07/01/2016
Diário Oficial: 07/01/2016Diário Oficial: 07/01/2016
Diário Oficial: 07/01/2016
 
Diário Oficial: 23-12-2015
Diário Oficial: 23-12-2015Diário Oficial: 23-12-2015
Diário Oficial: 23-12-2015
 
Diário Oficial: 22-12-2015
Diário Oficial: 22-12-2015Diário Oficial: 22-12-2015
Diário Oficial: 22-12-2015
 
Diário Oficial do Dia - 14/11/2013
Diário Oficial do Dia - 14/11/2013Diário Oficial do Dia - 14/11/2013
Diário Oficial do Dia - 14/11/2013
 
Diário Oficial do Dia - 15/11/2013
Diário Oficial do Dia - 15/11/2013Diário Oficial do Dia - 15/11/2013
Diário Oficial do Dia - 15/11/2013
 
Plano municipal-de-desenvolvimento-rural-sustentavel-do-municipio-de-nova-fri...
Plano municipal-de-desenvolvimento-rural-sustentavel-do-municipio-de-nova-fri...Plano municipal-de-desenvolvimento-rural-sustentavel-do-municipio-de-nova-fri...
Plano municipal-de-desenvolvimento-rural-sustentavel-do-municipio-de-nova-fri...
 
Aula 5
Aula 5Aula 5
Aula 5
 
Diário Oficial do Dia - 04/01/2014
Diário Oficial do Dia - 04/01/2014Diário Oficial do Dia - 04/01/2014
Diário Oficial do Dia - 04/01/2014
 
Acompanhamento do Orçamento Participativo de Caruaru até maio de 2015
Acompanhamento do Orçamento Participativo de Caruaru até maio de 2015Acompanhamento do Orçamento Participativo de Caruaru até maio de 2015
Acompanhamento do Orçamento Participativo de Caruaru até maio de 2015
 
Informativo 57
Informativo 57Informativo 57
Informativo 57
 
Jornal da FETAEP edição 117 - Junho de 2014
 Jornal da FETAEP edição 117 - Junho de 2014 Jornal da FETAEP edição 117 - Junho de 2014
Jornal da FETAEP edição 117 - Junho de 2014
 
Diário Oficial: 31-12-2015
Diário Oficial: 31-12-2015Diário Oficial: 31-12-2015
Diário Oficial: 31-12-2015
 

Semelhante a Apoio à construção e reforma de casas de reza Guarani

Folder da APRIMAPPA
Folder da APRIMAPPAFolder da APRIMAPPA
Folder da APRIMAPPAaprimappa
 
Jornal Tribuna Regional Ed. 97
Jornal Tribuna Regional Ed. 97Jornal Tribuna Regional Ed. 97
Jornal Tribuna Regional Ed. 97Roberto Cezar
 
Folha | Noticias Regionais | Edição 114
Folha | Noticias Regionais | Edição 114Folha | Noticias Regionais | Edição 114
Folha | Noticias Regionais | Edição 114FolhaNR
 
Plano ambiental de una
Plano ambiental de unaPlano ambiental de una
Plano ambiental de unaKarlla Costa
 
Clipping 10 Anos Casa AMA - Visita comitiva Italiana
Clipping 10 Anos Casa AMA - Visita comitiva ItalianaClipping 10 Anos Casa AMA - Visita comitiva Italiana
Clipping 10 Anos Casa AMA - Visita comitiva ItalianaTais Machado
 
Edital de Convocação de Assembleia Geral Anual - 2020
Edital de Convocação de Assembleia Geral Anual - 2020Edital de Convocação de Assembleia Geral Anual - 2020
Edital de Convocação de Assembleia Geral Anual - 2020Dimas Marques
 
Plano Manejo-APA / Relatório Integrado das Reuniões Setoriais
Plano Manejo-APA / Relatório Integrado das Reuniões SetoriaisPlano Manejo-APA / Relatório Integrado das Reuniões Setoriais
Plano Manejo-APA / Relatório Integrado das Reuniões Setoriaisresgate cambui ong
 
Diário Oficial de Guarujá5
Diário Oficial de Guarujá5Diário Oficial de Guarujá5
Diário Oficial de Guarujá5prefeituraguaruja
 
Diagnóstico Rural Participativo no Território do Alto Jurua-Amazonas
Diagnóstico Rural Participativo no Território do Alto Jurua-AmazonasDiagnóstico Rural Participativo no Território do Alto Jurua-Amazonas
Diagnóstico Rural Participativo no Território do Alto Jurua-AmazonasAugusto Rocha
 
IBISTur Apresentacao institucional e resultados sociais
IBISTur Apresentacao institucional e resultados sociaisIBISTur Apresentacao institucional e resultados sociais
IBISTur Apresentacao institucional e resultados sociaisAristides Faria
 
Guanambi mostra que Paulo Souto realiza pra valer
Guanambi mostra que Paulo Souto realiza pra valerGuanambi mostra que Paulo Souto realiza pra valer
Guanambi mostra que Paulo Souto realiza pra valerPaulo Souto 25
 

Semelhante a Apoio à construção e reforma de casas de reza Guarani (20)

Folder da APRIMAPPA
Folder da APRIMAPPAFolder da APRIMAPPA
Folder da APRIMAPPA
 
Jornal Tribuna Regional Ed. 97
Jornal Tribuna Regional Ed. 97Jornal Tribuna Regional Ed. 97
Jornal Tribuna Regional Ed. 97
 
Folha | Noticias Regionais | Edição 114
Folha | Noticias Regionais | Edição 114Folha | Noticias Regionais | Edição 114
Folha | Noticias Regionais | Edição 114
 
Plano ambiental de una
Plano ambiental de unaPlano ambiental de una
Plano ambiental de una
 
Clipping 10 Anos Casa AMA - Visita comitiva Italiana
Clipping 10 Anos Casa AMA - Visita comitiva ItalianaClipping 10 Anos Casa AMA - Visita comitiva Italiana
Clipping 10 Anos Casa AMA - Visita comitiva Italiana
 
Edital de Convocação de Assembleia Geral Anual - 2020
Edital de Convocação de Assembleia Geral Anual - 2020Edital de Convocação de Assembleia Geral Anual - 2020
Edital de Convocação de Assembleia Geral Anual - 2020
 
Plano Manejo-APA / Relatório Integrado das Reuniões Setoriais
Plano Manejo-APA / Relatório Integrado das Reuniões SetoriaisPlano Manejo-APA / Relatório Integrado das Reuniões Setoriais
Plano Manejo-APA / Relatório Integrado das Reuniões Setoriais
 
Diário Oficial 20-11-2015
Diário Oficial 20-11-2015Diário Oficial 20-11-2015
Diário Oficial 20-11-2015
 
Relatório J - 20.03.2014 a 19.04.2014
Relatório J - 20.03.2014 a 19.04.2014Relatório J - 20.03.2014 a 19.04.2014
Relatório J - 20.03.2014 a 19.04.2014
 
Diário Oficial de Guarujá5
Diário Oficial de Guarujá5Diário Oficial de Guarujá5
Diário Oficial de Guarujá5
 
Relatório J - 20.04.2014 a 19.05.2014
Relatório J - 20.04.2014 a 19.05.2014Relatório J - 20.04.2014 a 19.05.2014
Relatório J - 20.04.2014 a 19.05.2014
 
Diagnóstico Rural Participativo no Território do Alto Jurua-Amazonas
Diagnóstico Rural Participativo no Território do Alto Jurua-AmazonasDiagnóstico Rural Participativo no Território do Alto Jurua-Amazonas
Diagnóstico Rural Participativo no Território do Alto Jurua-Amazonas
 
Informativo 04
Informativo 04Informativo 04
Informativo 04
 
IBISTur Apresentacao institucional e resultados sociais
IBISTur Apresentacao institucional e resultados sociaisIBISTur Apresentacao institucional e resultados sociais
IBISTur Apresentacao institucional e resultados sociais
 
Relatório J - 20.02.2014 a 19.03.2014
Relatório J - 20.02.2014 a 19.03.2014Relatório J - 20.02.2014 a 19.03.2014
Relatório J - 20.02.2014 a 19.03.2014
 
Ciisc daniela
Ciisc   danielaCiisc   daniela
Ciisc daniela
 
Relatório j 5- 20.12.2013-19.01.2014
Relatório j  5- 20.12.2013-19.01.2014Relatório j  5- 20.12.2013-19.01.2014
Relatório j 5- 20.12.2013-19.01.2014
 
Relatório j 5- 20.12.2013-19.01.2014
Relatório j  5- 20.12.2013-19.01.2014Relatório j  5- 20.12.2013-19.01.2014
Relatório j 5- 20.12.2013-19.01.2014
 
Guanambi mostra que Paulo Souto realiza pra valer
Guanambi mostra que Paulo Souto realiza pra valerGuanambi mostra que Paulo Souto realiza pra valer
Guanambi mostra que Paulo Souto realiza pra valer
 
Relatório J - 20.01.2014 a 19.02.2014
Relatório J - 20.01.2014 a 19.02.2014Relatório J - 20.01.2014 a 19.02.2014
Relatório J - 20.01.2014 a 19.02.2014
 

Último

PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...azulassessoria9
 
PROJETO DE EXTENSÃO I - TECNOLOGIA DA INFORMAÇÃO Relatório Final de Atividade...
PROJETO DE EXTENSÃO I - TECNOLOGIA DA INFORMAÇÃO Relatório Final de Atividade...PROJETO DE EXTENSÃO I - TECNOLOGIA DA INFORMAÇÃO Relatório Final de Atividade...
PROJETO DE EXTENSÃO I - TECNOLOGIA DA INFORMAÇÃO Relatório Final de Atividade...HELENO FAVACHO
 
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcante
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcanteCOMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcante
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcanteVanessaCavalcante37
 
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"Ilda Bicacro
 
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...IsabelPereira2010
 
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdfPROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdfHELENO FAVACHO
 
Historia da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdfHistoria da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdfEmanuel Pio
 
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdfLeloIurk1
 
Apresentação ISBET Jovem Aprendiz e Estágio 2023.pdf
Apresentação ISBET Jovem Aprendiz e Estágio 2023.pdfApresentação ISBET Jovem Aprendiz e Estágio 2023.pdf
Apresentação ISBET Jovem Aprendiz e Estágio 2023.pdfcomercial400681
 
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!Ilda Bicacro
 
PROJETO DE EXTENÇÃO - GESTÃO DE RECURSOS HUMANOS.pdf
PROJETO DE EXTENÇÃO - GESTÃO DE RECURSOS HUMANOS.pdfPROJETO DE EXTENÇÃO - GESTÃO DE RECURSOS HUMANOS.pdf
PROJETO DE EXTENÇÃO - GESTÃO DE RECURSOS HUMANOS.pdfHELENO FAVACHO
 
matematica aula didatica prática e tecni
matematica aula didatica prática e tecnimatematica aula didatica prática e tecni
matematica aula didatica prática e tecniCleidianeCarvalhoPer
 
PROJETO DE EXTENSÃO I - TERAPIAS INTEGRATIVAS E COMPLEMENTARES.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO I - TERAPIAS INTEGRATIVAS E COMPLEMENTARES.pdfPROJETO DE EXTENSÃO I - TERAPIAS INTEGRATIVAS E COMPLEMENTARES.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO I - TERAPIAS INTEGRATIVAS E COMPLEMENTARES.pdfHELENO FAVACHO
 
Teoria heterotrófica e autotrófica dos primeiros seres vivos..pptx
Teoria heterotrófica e autotrófica dos primeiros seres vivos..pptxTeoria heterotrófica e autotrófica dos primeiros seres vivos..pptx
Teoria heterotrófica e autotrófica dos primeiros seres vivos..pptxTailsonSantos1
 
Slide - EBD ADEB 2024 Licao 02 2Trim.pptx
Slide - EBD ADEB 2024 Licao 02 2Trim.pptxSlide - EBD ADEB 2024 Licao 02 2Trim.pptx
Slide - EBD ADEB 2024 Licao 02 2Trim.pptxedelon1
 
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdfA QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdfAna Lemos
 
ENSINO RELIGIOSO 7º ANO INOVE NA ESCOLA.pdf
ENSINO RELIGIOSO 7º ANO INOVE NA ESCOLA.pdfENSINO RELIGIOSO 7º ANO INOVE NA ESCOLA.pdf
ENSINO RELIGIOSO 7º ANO INOVE NA ESCOLA.pdfLeloIurk1
 
Recomposiçao em matematica 1 ano 2024 - ESTUDANTE 1ª série.pdf
Recomposiçao em matematica 1 ano 2024 - ESTUDANTE 1ª série.pdfRecomposiçao em matematica 1 ano 2024 - ESTUDANTE 1ª série.pdf
Recomposiçao em matematica 1 ano 2024 - ESTUDANTE 1ª série.pdfFrancisco Márcio Bezerra Oliveira
 
Reta Final - CNU - Gestão Governamental - Prof. Stefan Fantini.pdf
Reta Final - CNU - Gestão Governamental - Prof. Stefan Fantini.pdfReta Final - CNU - Gestão Governamental - Prof. Stefan Fantini.pdf
Reta Final - CNU - Gestão Governamental - Prof. Stefan Fantini.pdfWagnerCamposCEA
 

Último (20)

PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
 
PROJETO DE EXTENSÃO I - TECNOLOGIA DA INFORMAÇÃO Relatório Final de Atividade...
PROJETO DE EXTENSÃO I - TECNOLOGIA DA INFORMAÇÃO Relatório Final de Atividade...PROJETO DE EXTENSÃO I - TECNOLOGIA DA INFORMAÇÃO Relatório Final de Atividade...
PROJETO DE EXTENSÃO I - TECNOLOGIA DA INFORMAÇÃO Relatório Final de Atividade...
 
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcante
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcanteCOMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcante
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcante
 
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
 
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...
 
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdfPROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdf
 
Historia da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdfHistoria da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdf
 
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
 
Apresentação ISBET Jovem Aprendiz e Estágio 2023.pdf
Apresentação ISBET Jovem Aprendiz e Estágio 2023.pdfApresentação ISBET Jovem Aprendiz e Estágio 2023.pdf
Apresentação ISBET Jovem Aprendiz e Estágio 2023.pdf
 
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!
 
PROJETO DE EXTENÇÃO - GESTÃO DE RECURSOS HUMANOS.pdf
PROJETO DE EXTENÇÃO - GESTÃO DE RECURSOS HUMANOS.pdfPROJETO DE EXTENÇÃO - GESTÃO DE RECURSOS HUMANOS.pdf
PROJETO DE EXTENÇÃO - GESTÃO DE RECURSOS HUMANOS.pdf
 
Aula sobre o Imperialismo Europeu no século XIX
Aula sobre o Imperialismo Europeu no século XIXAula sobre o Imperialismo Europeu no século XIX
Aula sobre o Imperialismo Europeu no século XIX
 
matematica aula didatica prática e tecni
matematica aula didatica prática e tecnimatematica aula didatica prática e tecni
matematica aula didatica prática e tecni
 
PROJETO DE EXTENSÃO I - TERAPIAS INTEGRATIVAS E COMPLEMENTARES.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO I - TERAPIAS INTEGRATIVAS E COMPLEMENTARES.pdfPROJETO DE EXTENSÃO I - TERAPIAS INTEGRATIVAS E COMPLEMENTARES.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO I - TERAPIAS INTEGRATIVAS E COMPLEMENTARES.pdf
 
Teoria heterotrófica e autotrófica dos primeiros seres vivos..pptx
Teoria heterotrófica e autotrófica dos primeiros seres vivos..pptxTeoria heterotrófica e autotrófica dos primeiros seres vivos..pptx
Teoria heterotrófica e autotrófica dos primeiros seres vivos..pptx
 
Slide - EBD ADEB 2024 Licao 02 2Trim.pptx
Slide - EBD ADEB 2024 Licao 02 2Trim.pptxSlide - EBD ADEB 2024 Licao 02 2Trim.pptx
Slide - EBD ADEB 2024 Licao 02 2Trim.pptx
 
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdfA QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdf
 
ENSINO RELIGIOSO 7º ANO INOVE NA ESCOLA.pdf
ENSINO RELIGIOSO 7º ANO INOVE NA ESCOLA.pdfENSINO RELIGIOSO 7º ANO INOVE NA ESCOLA.pdf
ENSINO RELIGIOSO 7º ANO INOVE NA ESCOLA.pdf
 
Recomposiçao em matematica 1 ano 2024 - ESTUDANTE 1ª série.pdf
Recomposiçao em matematica 1 ano 2024 - ESTUDANTE 1ª série.pdfRecomposiçao em matematica 1 ano 2024 - ESTUDANTE 1ª série.pdf
Recomposiçao em matematica 1 ano 2024 - ESTUDANTE 1ª série.pdf
 
Reta Final - CNU - Gestão Governamental - Prof. Stefan Fantini.pdf
Reta Final - CNU - Gestão Governamental - Prof. Stefan Fantini.pdfReta Final - CNU - Gestão Governamental - Prof. Stefan Fantini.pdf
Reta Final - CNU - Gestão Governamental - Prof. Stefan Fantini.pdf
 

Apoio à construção e reforma de casas de reza Guarani

  • 1. BOLETIM INFORMATIVO K U A X I A NHEMOMBE’U Nº 01 – MARÇO/2018 Jepapa petei – MARÇO/2018 PARA QUE SERVE O PBA INDÍGENA? Grandes obras causam uma série de impactos ao meio ambiente e às populações próximas. Nesse caso, é exigido por lei que seja feito um processo de licenciamento ambiental. São estudos que medem as interferências causadas pelo empreendimento e determinam ações para diminuir os impactos, quando possível, e compensar aqueles que não tem como serem evitados. No caso do Contorno Rodoviário de Florianópolis, dez comunidades Guarani da região afetada participam do Componente Indígena do Plano Básico Ambiental (CI-PBA), que propõem atividades de compensação e diminuição desses impactos. O objetivo do Boletim Informativo Aranduá é informar os indígenas sobre o andamento das obras e desses subpro- gramas durante a realização do CI-PBA. MBA’ERÃ TU A’EVE PBA MBYA KUERY PE? Tembiapo já’ea ma ombovaipa opamba’e’i, kua’aguyre a’e ijykuere ikuai va’e. Kova’ema ojapo va’e estudo oexa aguã , mba’eixa vypa nombovaipa etei aguã tape ojapo va’e kuery. Kova’e tape jere Florianópolis reguare tekoá ikuai mokoi po ikuai kova’e reguare oguerovy va’e ma ikuai avi oikuaa pota va’e joupive ikuai, mba’eixa pa ojapo ka’aguy régua re. Ikuai ojapo uka va’e rã ka’aguy re ikua va’e a’egui nhande reko ombovaipa rei vaipa e’y aguã oikuaa pota va’e. Kova’e kuaxia ma ojejapo omombe’u porã aguã, mba’eixa ma pa oi mba’eapo régua Koo tape ojapo va’e régua. CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS Uma nova rodovia está sendo construída para diminuir o intenso tráfego de veículos da BR 101 na região metropolitana da capital catarinense. São 50 km de extensão, passando pelos municípios de Governador Celso Ramos, Biguaçu, São José e Palhoça. As obras tiveram início em 2014 e a previsão é de que sejam finalizadas até 2020. TAPE OJEREA FLORIANÓPOLIS YKE RUPIGUA Petei tape pyau ojejapo mba’eyru eta vai ramo, BR 101 rupi. Tetã gua- xu yke rupi, 50 km ipukua oguereko. oaxa ovy município Governado Celso Ramos, Biguaçu, São Jose a’egui Palhoça rupi.onhepyru) 2014 py a’egui ojapo aguã 2020. LEIA MAIS NA PÁGINA 2 EROAYVU VEJU IGUY VEPY CONSTRUÇÃO E REFORMAS DAS CASAS DE REZA OJEJAPO A’E ONHEMOATYRÕ OPY’I, IRUNDY APY Página 4 INDÍGENAS VISITAM SÍTIO ARQUEOLÓGICO MBYA KUERY OJE’OI NHANERETÃRA KUERY OJATY AGUEPY OMA’E, MOKOI) PO MEME APY Página 6 OFICINAS SOBRE LIXO E RESÍDUOS NHEMBO’E, YTY REGUARE, MOKOI) PO MEME APY Página 6
  • 2. 2 COMITÊ GESTOR ACOMPANHA IMPLEMENTAÇÃO DO CI-PBA O Comitê Gestor do Componente Indígena do Plano Básico Ambiental (CI-PBA) do Contorno Rodoviário de Florianópolis garante a participação indígena na tomada de decisão sobre os rumos do projeto. Ele é formado pelos caciques e mais uma liderança de cada uma das dez aldeias, além de representantes da FUNAI e da Arteris Litoral Sul, empresa responsável pelo empreendimento. O comitê funciona através da realização de reuniões periódicas, onde são avalia- das as atividades desenvolvidas, além de serem dadas sugestões e aprovados os encaminhamentos relacionados ao Plano Básico Ambiental Indígena. CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS ANDAMENTO DAS OBRAS CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS O Contorno Rodoviário de Florianópolis é uma nova rodovia que está sendo implantada para desviar o tráfego de longa distância da região metro- politana da Grande Florianópolis. O traçado passa pelos municípios de Governador Celso Ramos, Biguaçu, São José e Palhoça. Para um trecho de 47,6 quilômetros, o Instituto de Brasileiro do Meio Ambiente e dos Recursos Naturais Renováveis (IBAMA) já emitiu a Licença de Instalação para a execução da obra, que está em andamento desde 29 de maio de 2014, quando os trabalhos começaram no Trecho Intermediário. Os serviços no Trecho Norte come- çaram em 27 de abril de 2015. Paralelamente à obra, a Arteris Litoral Sul desenvolve ações que minimizam os im- pactos sobre a natureza e também sobre as comunidades no local e entorno das obras. A concessionária tem como meta principal o cuidado com as atividades que possam afetar o meio ambiente e executa ações para evitar danos e mitigá-los. No total, a empresa executa 13 Programas Ambientais na região, além do Plano Básico Ambiental Indígena que é dividido em cinco subprogramas: Articulação e Fortalecimento Organizacional Indígena, Gestão Territorial, Comunicação Social, Monitoramento Ambiental do Empreendimento e Apoio à Saúde e Saneamento. ARTICULAÇÃO E FORTALECIMENTO ORGANIZACIONAL INDÍGENA OUTRASAÇÕESDESSEPROGRAMA: ⊲ Contratação de 01 monitor por aldeia para acompanhamento das atividades do CI-PBA; ⊲ Oficina de elaboração de projetos com apoio financeiro para sua realização. ALDEIAS PARTICIPANTES DO PBA ⊲ Amâncio, Amaral, Cambirela,Canelinha, Itanhaém, Massiambu, M’Biguaçu, Morro dos Cavalos, Praia de Fora 1 e Praia de Fora 2. Mapa com o traçado do Contorno Rodoviário de Florianópolis 4ª reunião do Comitê, no escritório da MPB (novembro/2017 Nhemboaty comitê gestor revê, MPB pyae, (novembro/2017) 2ª reunião do Comitê Gestor, realizada em Biguaçu (setembro/2016) Nhemboaty comitê gestor revê, tekoa Biguaçu py,( setembro/2016)
  • 3. 3 NHEMBOATY IKUAA POTA VA’E KO NHEMBA’EAPO REGUARE Comitê gestor py ma ikuai mbya kuery avi, plano bsico ambiental(CI-PBA) reguare oikuaa pota va’e rã, contorno Florianopolis reguare omba’eapo va’e omoi nhande va’e kuery ojerure arami ojapo aguã, a’epy ikuai va’e ma, cicique a’egui uvixa’i rami ikuai va’e avi, 10 tekoa pygua a’egui Funai a’e Arteris Litoral Sul, kova’e tapere omba’eapo va’e kuery. Kova’e comitê gestor ma ojapo nhem- boaty pave uvixa kuery revê, oexa aguã, mba’e mba’e ma pa ojapo a’e mba’e teri pa oata ojapo va’e rã a’egui, kova’e kuery ae avi ijayvu mba’eixa pa ojapo rã plano básico Ambiental régua. MB’A EAPO OGUATAA RÉGUA TAPE JERE FLORIANÓPOLIS RÉGUA Tape jeaxa ma oaxa Municipio Governador Celso Ramos,Biguaçu,São Jose a’e Palhoça rupi. Kova’e tape ma 47,6 quilometro, nhemba’eapo renda Brasileiro ka’aguy régua ikuai va’e ombopyau va’e ma, oeja ma ojapo aguã tape, a’evy ma, a’erire ma já ojejapo nhepyru ma 29 de maio 2014 guive, onhepyru já tape tenonde verã katygui, ijapy rovai gui ma onhepyru 27 de abril 2015 py. Kova’e nhemba’eapo tape jeapo régua rupi e’y ma, Auto pista Litoral Sul ojapo mba’eapo ombovevuive aguã ka’aguy ombovaipaa régua a’egui tekoa ikuai va’e kova’e reguare ikuai va’e, omba’eapo va’e ma, onhangareko xapy’a ramo ombovai- pa ve ju raguãrã ka’aguy, a’ejavive ma Auto Pista Litoral Sul oguereko, mokoi po mboapy nhemba’eapo ojapo va’e rã ka’aguy régua, a’egui ma oguereko avi mba’eapo ka’aguy régua nhande mbya kuery revê, petei po já’o mba’eapo, oikuaa pota a’e omombaraete ve aguã nhemboaty nhande reko pygua, yvy régua, jogueroavy a régua, oikuaa pota aguã, ka’aguy régua a’e texãi régua avi. CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS JEKUAA POTA A’E NHEMOMBARAETE ATY JEAPOA MBYA KUERY AMBOAEOJAPO VA’ERÃMAOIAVI: ⊲ Amboae nhemba’eapo reguapy ma, ojopy avi omba’eapo va’erã, monitor petei tei tekoagui, omoiru aguã kova’e mba’eapo régua; ⊲ Ojapo oficina projeto régua ojapo guã. TEKOA PBA PY IKUAI VA’E ⊲ Ygua Porã, Mymba Roka,Cambirela, Tava’i, Itanhaém, Pira Rupa, Yynn Morotchi Whera, Itaty, Praia de Fora 1 e 2. Vista aérea das obras do Contorno Reunião inaugural do Comitê Gestor, no Morro dos Cavalos (julho/2016) Nhemboaty comitê régua oi porã mbaa régua Morro do Cavalo py (julho/2016) 3ª reunião do Comitê, no escritório da MPB (dezembro/2016) Mboapy nhemboaty ma oi MPB pyae (dezembro/2016)
  • 4. 4 ALDEIAS RECEBEM APOIO PARA REFORMA E CONSTRUÇÃO DAS CASAS DE REZA As comunidades de Amâncio, Amaral, Cambirela, Canelinha, Itanhaém, Massiambu, M’Biguaçu e Morro dos Cavalos foram contempladas com doação de palha, pregos, madeira, ferramentas, entre outros materiais, e fornecimento de alimentação para mutirões de trabalho para construção e/ou reforma de suas casas de reza. As obras na maioria das aldeias foram de feitas pelos próprios moradores. As casas de M’Biguaçu, Massiambu, Morro dos Cavalos, Cambirela, Itanhaém, Amâncio e Canelinha já estão concluídas. Amaral ainda está sendo levantada. As avaliações dessa atividade com as lideranças de todas comunidades e com aqueles que participaram dos trabalhos foram positivas. OFICINAS DE FOTOGRAFIA E VÍDEO NOTICIÁRIO PARA OS GUARANI Representantes das aldeias da Grande Florianópolis aprenderam técnicas de captação de imagem e som em oficinas de fotografia e vídeo noticiário. Um dos resultados dessas atividades, será uma mostra fotográfica sobre o modo de vida Guarani voltada para a população não indígena. Além disso, serão produzidos vídeos noticiários ao longo da execução do PBA para informar as comunidades indígenas sobre o desenvolvimento dos subprogramas. Para o primeiro vídeo, a temática escolhi- da pelos monitores de Comunicação foi a construção da casa de reza das aldeias, com as falas de dois entrevistados, um representante das aldeias do Norte e outro do Sul, que se envolveram com a construção da casa em suas localidades. CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS GESTÃO TERRITORIAL E AMBIENTAL OUTRASAÇÕES DESSEPROGRAMA: ⊲ Oficinas de etnomapeamento; ⊲ Plantio de espécies de origem florestal, produtivas ou alimentares indicadas pelos Guarani; ⊲ Recuperação dos acessos das aldeias; ⊲ Aquisição de tratores, arados e roçadeiras. COMUNICAÇÃO SOCIAL OUTRASAÇÕESDESSEPROGRAMA: ⊲ Contratação de 01 monitor de Comunicação Social por aldeia; ⊲ Doação de máquina fotográfica, computador, impressora e outros equipamentos para cada monitor desenvolver seu trabalho; ⊲ Produção e distribuição de folder, boletim e cartaz. Casa de reza de Massiambu / Opy’i Massiambu pygua Casa de reza do Morro dos Cavalos / Opy’i Morro dos Cavalos pygua Editando vídeo noticiário / O edita vídeo noticiário réguaPraticando a fotografia / Onhembo’e ta’angaa oipe’a aguã
  • 5. 5 TEKOA PE OI AVI ONHEMOATYRÕ A’E OJEPO AGUA OPY’I TEKOA RUPI Tekoa Amâncio, Amaral, Cambirela, Canelinha, Itanhae, Massiambu, M’biguaçu a’e Morro dos Cavalo, ojopy kapi’i, pregos, yvyra, ferramentas, a’egui tembi’u avi, omba’eapo aguã opy’i re. Kova’e ma tekoa pygua kuery ae ojapo, a’javive tekoa rupi, M.Biguaçu, Massiambu, Morro dos Cavalos, Cambirela, Itanhae, a’e Canelinha ma ojapopa ma, Amaral tema omopu’ã ramo. TA’ANGAA OIPE’A AGUÃ RÉGUA NHEMBO’EA Representante tekoa grande Florianópolis pygua kuery, onhembo’e mba’eixa pa ta’angaa omboi aguã, noticia pygua rami. Petei kova’e régua mba’eapo ma, ojexauka va’erã ta’angaa, mbya kuery teko, jurua kuery pe. A’egui, ojejapo va’erã petei vídeo noticiário, kova’e régua mba’eapo oiko pa peve, PBA régua, onhe- mombe’u aguã tekoa rupi, ko nhemba’eapo régua. Omonhepyru aguã petei vídeo ma, monitor a’e comunicação pygua kuery ojapo opy’i jejapo’i tekoa rupi ojejapo va’e rgua re, representante tekoa norte a’e Sul pygua kuery, ikuai avi opy’i ojapoa rupi. NHEMOMBE’UA RÉGUA CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS NHEMBA’EAPO YVY RUPA RÉGUA AMBOAEOJAPOVA’ERÃMAOIAVI: ⊲ Oficina etnomapeamento rgua; ⊲ Mba’emo nhenhoty, ka’aguy régua ou mba’emo já’u va’e régua mbya kuery oikuaa va’e; ⊲ Omoatyrõ tekoa rape; ⊲ Ojogua trator, arado a’egui roçadeira avi AMBOAENHEMBA’EAPO RÉGUAMA: ⊲ Onhe contrata petei monitor de comunicação petei tei tekoa gui; ⊲ Ta’angaa, computador, impressora a’egui amboa régua avi onheme’e monitor kuery mba’eapo ojapo aguã; ⊲ Ojejapo kuaxia para onheme’e va’erã tekoa rupi, folder, boletim a’e cartaz avi. Aprendendo a fotografar na aldeias / Oipe’a kuaa ta’angaa tekoa py Gravando entrevista com liderança indígena / O grava ovixa mbya kuery ayvu Casa de reza de Amâncio / Opy’i Amâncio pyguaCasa de reza de Cambirela / Opy’i Cambirela pygua Casa de reza de Canelinha / Opy’i Canelinha pygua
  • 6. 6 AGENTES DEBATEM PLANO DE GESTÃO DE RESÍDUOS SÓLIDOS Agentes indígenas de Saúde (AISs) e de Saneamento (AISANs) participa- ram das primeiras ações do ciclo de oficinas sobre a importância do Plano de Gestão de Resíduos Sólidos. No primeiro dia, foram trabalhados os seguintes temas: definição de território, desafios dos povos indígenas, principais conflitos de cada aldeia e o papel dos AISAN e AIS na comunidade. No dia seguinte, foram feitas duas visitas: pela manhã ao aterro sanitário de Biguaçu, onde foram apresentados os diferentes tipos de resíduos encontrados no local, como são feitos o manejo, a destinação final e o tratamento de gases e resíduos líquidos; pela tarde foi a vez de conhecerem a Gestão Comunitária De Resíduos Orgânicos E Agricultura Urbana - Revolução Dos Baldinhos, no bairro Chico Mendes, em Florianópolis. O projeto trata de uma organização comunitária de gestão resíduos orgâni- cos e agricultura urbana, com intuito de conscientizar a população para a separação dos resíduos e estimular a utilização de compostagem na localidade. Estiveram presentes na oficina repre- sentantes da Funai, da Sesai e das dez aldeias integrantes do Plano Básico Ambiental, além de indígenas das aldeia de Major Gercino e Imaruí. INDÍGENAS CONHECEM SÍTIO ARQUEOLÓGICO ENCONTRADO EM REGIÃO DAS OBRAS Os representantes Guarani visitaram os vestígios arqueológicos identificados em área de implementação das obras do Contorno de Florianópolis. Antes de percorrerem o local onde estavam os indícios de presença antiga de humanos, os indígenas receberam informações introdutórias sobre o assunto e de como deveriam se deslocar pelo ambiente. Eles também puderam conversar com os arqueólogos que atuavam no resgate do material e manipular algumas peças. CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS CI-PBA DO CONTORNO RODOVIÁRIO DE FLORIANÓPOLIS APOIO À SAÚDE E SANEAMENTO OUTRAS AÇÕES DESSE PROGRAMA: ⊲ Campanhas de tratamento de doenças, vacinação e castração de animais domésticos; ⊲ Campanhas de controle de pragas. MONITORAMENTO AMBIENTAL DO EMPREENDIMENTO OUTRAS AÇÕES DESSE PROGRAMA: ⊲ Visitas às obras do Contorno; ⊲ Participação das mulheres indígenas na coleta de espécies de interesse Guarani; ⊲ Monitoramento de fauna; ⊲ Monitoramento de ruído e qualidade do ar. Arqueólogo explica detalhes do local / Arqueólogo omombe’u porã mamo pa oi Primeiro momento da oficina / versão GuaraniVisita ao projeto Revolução dos Baldinhos Oo avi oexa projeto Revolução dos baldinhos
  • 7. 7 IJAYVU AVI PLANO GESTÃO RESÍDUOS SÓLIDO REGUARE Mbya kuery saúde a’e saneamento py omba’eapo va’e kuery a’egui CI-PBA pygua kuery ikuai avi, onhembo’ea apy, jypy’i onhepyru mba’eapo apy, plano de gestão Resíduo sólido reguare. Petei ára onhepyru apy ma onhe mba’eapo yvy rupa reguare, ojexai reia rguare, a’egui mba’eva’e pa AISAN a’e AIS mba’eapo tekoa py, ko’e jevy ma, oje’oi oexa aguã aterro sanitário Biguaçu pygua, a’epy ma oexauka, joegua’e’y e’y yty régua, mba’eixa pa ojapo a’era- migua re, mamop omombo, oexa avi projeto revolução do baldinhos, bairro Chico Mendes, Florianópolis pygua. Projeto ma omba’eapo pavê revê, a’epy ikua va’e, mba’eixa p a’e kuery ojapo, mba’emo rembyre mbyre gui, mba’emo onhoty avi, oexauka aguã amboe kuery pe, pono ombopa rive mba’emo, tembi’u rembyre mbyre guive. Ikuai avi kova’e nhembo’ea py Funai, SESAI a’e 10 tekoa pygua kuery avi, a’egui ou avi mbya kuery Major Gercino a’e Imarui guia vi. MBYA KUERY OO OEXA AGUÃ SITIO ARQUEOLÓGICO OJOU TAPE OJAPO ARUPI VA’E Mbya kuery oo oexa aguã sitio arqueo- lógico oi vakue rupi, tape ojapoa régua rupi. Mbya kuery pe onhemombe’u mba’eix pa oguata a’e ikuai rã sitio arqueológico rupi, a’egui mbya kuery jogueroayvu avi arqueollogo revê, mba’ei- xa pa ojapo kova’e régua mba’eapo. ONHANGAREKO KA’AGUY RÉGUA RE ONHEPYTYVÕ AVI SANEAMENTO RÉGUA RE CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS CI-PBA TAP OJEREA FLORIANOPOLIS AMBOAE NHEMBA’EAPO: ⊲ Oikuaa pota mba’eaxy régua, oipoano mymba tekoa rupi ikuai va’e; ⊲ Oikuaa pota mba’emo tekoa rupi ikuai va’e. AMBOAE OJEJAPO VA’ERÃ: ⊲ Oexa pota va’erã tape ojejapo apy; ⊲ Kunha avi ikuai ta, mba’emo ojouvy oguera aguã mbya reko pygua ramo; ⊲ Oikaa pota fauna reguare; ⊲ Okuaa pota mba’emo revovo reguare. Material encontrado no sítio / Mba’emo ojou va’ekue sitio py Conhecendo o aterro sanitário de Biguaçu Oexa avi aterro sanitário Biguaçu pygua Compostagem comunitária
  • 8. A cada boletim esse espaço será de uma aldeia integrante do PBA Indígena. O monitor de Comunicação é o responsável em trazer algo da sua comunidade que queira compartilhar. Começamos com a aldeia de Itanhaém, do Morro da Palha. Afonso Mendes é o monitor e escolheu mostrar as fotos de seus avós que ele tirou durante as atividades da oficina de fotografia. Petei tei tkoa gui ma boletim py omoi va’e oguery rã. Ronhepy tekoa Itanhaém, Morro da palha. Afonso Mendes ma monitor a’e oiporavo oexauka aguã guãmoi kuery ra’angaa, onhembo’eapy. ESPAÇO GUARANI ESPAÇO GUARANI EXPEDIENTE Boletim Informativo Aranduá é uma realização da Arteris Litoral Sul, com execução da MPB Engenharia. Produzido pela equipe do Subprograma de Comunicação Social do Plano Básico Ambiental indígena no âmbito das obras do Contorno Rodoviário de Florianópolis. Fotografias: Comunicação Aranduá e equipe MPB Responsável: Camila Stahelin / Jornalista Tradução para o Guarani para as aldeias Amaral, Cambirela, Canelinha, Itanhaém, Massiambu, Morro dos Cavalos e Praia de Fora 1 e 2: José Benites (aldeia Amaral) Design e diagramação: Equipe MPB EXPEDIENTE Boletim onhemombe’ua, ma, Arteris Litoral Sul ojapo, MPB engenharia revê. Ojapo , comunicação kuery revê joupive, plano básico Ambiental contorno Florianópolis reguare. Fotografias: Comunicação Aranduá e equipe MPB Responsável: Camila Stahelin / Jornalista Tradução para o Guarani para as aldeias Amaral, Cambirela, Canelinha, Itanhaém, Massiambu, Morro dos Cavalos e Praia de Fora 1 e 2: José Benites (aldeia Amaral) Design e diagramação: Equipe MPB Seu Albino BenitesDona Vitorina Benites Retratos por: Afonso Mendes, monitor de Comunicação de Itanhaém Afonso Mendes, monitor de comunicação, Itanhaém mbya pygua