Presentatie voor de workshop Actieonderzoek in het bedrijfskunde curriculum van de Hogeschool van Amsterdam, op 28 januari 2019

1. ACTIEONDERZOEK IN HET
BEDRIJFSKUNDE CURRICULUM
Dr. Tonnie van der Zouwen MCM
Workshop voor HvA Bedrijfskunde
28 januari 2019

2. Stappen in voorbeeld van het onderzoek
bij het Amphia Ziekenhuis:
1. Gesprek met opdrachtgever, vormen onderzoeksteam
2. Verkennen van het vraagstuk: meeloopdagen. Wat
betekent het om schoonmaker/housekeeper te zijn in een
ziekenhuis? Waar lopen ze tegenaan?
3. Interviews/gesprekken met betrokkenen
4. Gesprekken met teamleiders voor kaders en commitment
5. Organiseren werkbijeenkomst met medewerkers: Waar
wordt je blij van, waar wordt je boos over? Wat zijn
voorstellen voor verbetering?
6. Terugkoppeling voorstellen naar teamleiders
7. Invoering enkele voorstellen en aanbevelingen voor
vervolgonderzoek
8. Rapportage voor opleiding, presenteren resultaten

3. Wat is Actieonderzoek?
Actieonderzoek is een aanpak,
een strategie, voor
praktijkgericht onderzoek
waarbij je actie en onderzoek
combineert.
Het doel is nieuwe kennis
ontwikkelen en tegelijk de
praktijk te verbeteren

4. Kenmerken van actieonderzoek
Je doet onderzoek IN de praktijk en MET de praktijk, in
plaats van VOOR of OVER de praktijk

5. Opeenvolgende fasen en effecten van
actieonderzoek
Ontwerpen
Ontwerpen
Ontwerpen
Ontwerpen
Reflecteren
Uitvoeren
Reflecteren
Uitvoeren
Reflecteren
Uitvoeren
Vastleggen en
delen
Vastleggen en
delen
Vastleggen en
delen

6. Niveaus van actieonderzoek doen en directe
gebruikswaarde voor de beroepspraktijk
Bewerking van een figuur Yoland Wadsworth
(Building in Research and Evaluation, 2010) door
Tonnie van der Zouwen
Afstand tussen onderzoekers en onderzochten
Diepgang en duur
Directe
gebruikswaarde voor
de beroepspraktijk
kleine ‘o’ onderzoek
(dagelijks leven)
medium ‘o’
onderzoek
(ingebouwd
onderzoek)
grote ‘O’ onderzoek
(buitenstaanderonderzoek )

7. Waarom actieonderzoek in het hbo?
• Leren implementeren, verandervermogen
• Ontwikkelen onderzoekende houding in de praktijk
• Ingebed in de beroepspraktijk, hoge bruikbaarheid
• Een flexibele manier om met complexe vraagstukken van
de 21ste eeuw om te gaan
Samen uitzoeken, nieuwe betekenis gevenAdviseren, informatie delen

8. Veranderstrategieën en ontwikkeling van
verandervermogen
Strategie: Tell Sell Test Consult Cocreate
Wat leiders
doen:
Plan
opleggen
Plan
verkopen
Feedback
vragen op
een plan
Assistentie
vragen om
een plan te
maken
Samen-
werken aan
een plan
Rol van
belang-
hebbenden
Informatie
krijgen
Zich
aangesprok
en voelen
Vragen
beantwoord
en
Advies
geven
Samenwer
ken aan
een plan
Ontwikke-
ling
verander-
vermogen:
Zeer laag Laag Gering Beperkt Hoog

9. Voor welke vraagstukken gebruik je
actieonderzoek?
Je moet elkaar nodig hebben voor succes
Cynefin model van Dave Snowden

10. Actieonderzoek in het curriculum,
ontwikkelingsfasen
Ontwikkelings-fase Soort opdracht en leeromgeving
(voorbeelden)
1. Meelopen,
kennismaken
Een werkbijeenkomst of interview bijwonen,
afgebakende eenvoudige opdracht
2. Meewerken Bijdragen aan onderzoek van anderen,
bijvoorbeeld ouderejaars
3. Beginnen met
eenvoudig onderzoek
Eenvoudig onderzoek in veilige omgeving,
co-faciliteren eenvoudige werkbijeenkomst
4. Beginnen met
complexer onderzoek
Complexer onderzoek in beschermde
omgeving, co-faciliteren complexere
werkbijeenkomst
5. Leiden en co-
faciliteren
Leiding nemen in complexer onderzoek in
beschermde omgeving
6. Leiden en faciliteren Leiding nemen in complexer onderzoek in
een niet-beschermde omgeving

11. “De beste koks koken met principes en doen
hun voordeel met recepten”
(Topkok Escoffier)

12. Basisprincipes voor actieonderzoek
• Systeemdenken:
Gebeurtenissen zijn met elkaar verbonden in tijd en
ruimte; de context van het vraagstuk verkennen
• Participatie van belanghebbenden:
Actieve participatie en zelfmanagement van
stakeholders bevordert eigenaarschap voor actie en
leren
• Action learning: Denken en doen niet scheiden
bevordert reflectievermogen en effectiviteit van
handelen
• Sensemaking: Het delen van perspectieven en
ervaringen met hoofd, hart en handen, draagt bij aan
het vinden van een gezamenlijke basis voor acties om
een gewenste en haalbare toekomst te realiseren.

13. Het hele systeem betrekken,
ook externen, om de context te verkennen
“Kids behave better when we have
strangers to dinner. So do adults”
Marvin Weisbord .

14. ACTIEVE PARTICIPATIE VAN
BELANGHEBBENDEN: Interactie en
zelfmanagement bevorderen eigenaarschap

15. ACTION LEARNING:
Denken en doen niet scheiden. Niet praten
over samenwerken maar beginnen met
samenwerken

16. SENSEMAKING
Holistische kijk op mensen en organiseren,
zoveel mogelijk kwaliteiten van mens zijn
aanspreken, de complexiteit zoveel mogelijk
heel houden

17. Succesfactoren voor actieonderzoek
• Het vraagstuk is belangrijk voor de spelers
• De spelers hebben elkaar nodig voor succes
• Het speelveld is groot genoeg voor inbreng van
belanghebbenden
• De formele leiding geeft aan wat het speelveld is en
speelt zelf ook mee
• Sleutelwoord is UITNODIGEN, mensen zo uitnodigen
dat ze zelf het belang voelen om mee te spelen en
verantwoordelijkheid te nemen
• De onderzoekers durven iets te proberen
• Goede begeleiding

18. Duurzame verandering

19. Hoe doe je Actieonderzoek?
De 10 regels voor onderzoek doen
• Lees de 10 regels voor onderzoek doen
• Bespreek ze aan tafel
• Noteer eventuele vragen

20. Meer informatie:
• Boek Actieonderzoek doen
• Online toolbox bij het boek met
werkvormen en hulpmiddelen
• A4-tje met Tien regels voor
onderzoek doen in de praktijk
• User guide Pro Action Café
• Korte video over Pro Action Café

21. Welkom in
het Bedrijfskunde ActieCafé

22. ActieCafé ronde 1
•Wat is het doel dat je wilt bereiken?
•Waarom is dat belangrijk?

23. ActieCafé ronde 2
•Wat is er nodig om dit te bereiken?
•Wat mist er nog?

24. Reflectie pauze
Onderwerp eigenaren
denken na over:
•Wat heb ik geleerd over
dit onderwerp?
•Hoe nu verder, wat
zouden vervolgstappen
kunnen zijn?

25. ActieCafé ronde 3
•Welke vervolgstappen
kunnen we zetten?
•Zo SMART mogelijk
formuleren
•Noteren op A4-tjes

26. Delen van de uitkomsten
Elke onderwerp eigenaar
geeft een pitch van
maximaal 3 minuten over
de inzichten en
vervolgstappen