2. INTRODUCIÓN
●Entre os séculos XII e XIV debido ao desenvolvemento económico produciuse
en Europa un renacer das cidades.
● Convertiranse nun centro de produción artesanal e de intercambio de
produtos. Desenvolverase a burguesía (comerciantes, artesáns, banqueiros)
que gobernará as cidades.
●Os monarcas (reis) apoiranse na burguesía para afianzar o seu poder sobre a
nobreza feudal.
● Xurde un novo estilo artístico: o Gótico.
●A mediados do século XIV a Peste Negra desencadeou unha crise económica
e social xeralizada tanto no campo como na cidade.
3. A RECUPERACIÓN DA VIDA URBANA
EXPANSIÓN AGRARIA
● Desde finais do século XI produciuse
unha mellora na agricultura en Europa
occidental:
– Novas técnicas de cultivo:
● Rotación trienal: alternaba
barbeito e cerais de inverno e
primavera.
● Uso de esterco de animais:
mellora a fertilización dos
campos.
– Novos instrumentos agrícolas:
● Arado normando.
● Cabalo como animal de tiro.
● Emprego de muíños de auga e
vento para moer o gran.
AUMENTO DA PRODUTIVIDADE AGRARIA
4. A RECUPERACIÓN DA VIDA URBANA
AUMENTO DA POBOACIÓN
● Aumento da poboación en Europa entre os séc. XII (45 millóns) e XIV (75
millóns):
– Incremento da produción agrícola.
– Mellor alimentación.
– Maior resistencia ás enfermidades.
● Roturación de novas terras de cultivo:
– Repoboación de campos abandonados.
– Secado de marismas.
– Contrución de diques e canles: ex. Países Baixos.
● Emigración de campesiños ás cidades: máis libres do control dos
señores feudais.
5. A RECUPERACIÓN DA VIDA URBANA
CRECEMENTO DAS CIDADES. Causas:
● A mellora da agricultura estimulou o comercio.
● Xeráronse excedentes agrícolas no campo que se intercambiaban por outros produtos.
● O renacer das cidades produciuse pola revitalización das xa existentes e polo
crecemento dos burgos: barrios situados nos arrabais das cidades ou xunto a castelos e
abadías. Os seus habitantes denominábanse burgueses e eran comerciantes e
artesáns.
6. AS CIDADES MEDIEVAIS
● Estaban rodeadas por murallas.
● No interior, o plano urbano era moi irregular.
– Centro: praza rodeada dos edificios máis importantes: concello,
mercado, lonxa, catedral e palacios.
– Resto do espazo: vivendas, hospitais, hospedarías e edificios relixiosos.
● As casas agrupábanse por barrios: xudaría, moraría, gremios, etc.
● Rúas estreitas, sucias, sen rede de sumidoiros.
● Proliferación de enfermidades pola falta de hixiene: cólera, tifo, peste.
● Frecuentes incendios.
8. O DESENVOLVEMENTO ECONÓMICO DA CIDADE
ARTESÁNS E GREMIOS
● A cidade medieval coverteuse nun centro de produción de obxectos
manufacturados.
● Os artesáns dun mesmo oficio agrupábanse en rúas: prateiros, curtidores,..
● O traballo artesanal realizábase en pequenos obradoiros, cuxo propietario era o
mestre artesán.
● Os artesáns de cada cidade agrupábanse en gremios por oficios.
– Organización xerárquica:
● Aprendiz.
● Oficial.
● Mestre artesán.
– Normas:
● Ninguén podía realizar o seu oficio nunha cidade sen o seu permiso.
● Todos os artesáns debían traballar as mesmas horas e usar o mesmo tipo
de ferramentas.
– Controlaban a cantidade, calidade e prezo final dos artigos.
10. O DESENVOLVEMENTO ECONÓMICO DA CIDADE
EXPANSIÓN DO COMERCIO
● Apareceron novas rutas terrestres entre cidades: aumento dos intercambios.
● Os núcleos urbanos acollían o mercado: os campesiñon intercambiaban
produtos agrícolas por manufacturas.
● Apareceron as feiras, mercados periódicos que reunían xente de toda a
comarca.
● O comercio marítimo adquiriu gran importancia. Rutas:
– 1ª Ruta: Unía o Mediterráneo occidental co oriental.
● Cidades destacadas: Venecia, Xénova, Barcelona, Marsella, Valencia.
● Importación de seda e especias e exportación de tecidos, armas e
ferramentas.
– 2ª Ruta: Atlántico e o Báltico (Hansa): Transportábanse las, viños, peles,
madeira e trigo. Confluían nas cidades de Gante ou Bruxas.
● A recuperación do comercio fixo necesaria a circulación da moeda acuñadas
nas cecas controladas polos monarcas.
12. A SOCIEDADE URBANA
APARICIÓN DA BURGUESÍA
● O crecemento das cidades transformou a sociedade feudal: As novas urbes
acolleron a persoas dedicadas ao traballo artesanal e ao comercio que non
dependían de ningún señor feudal.
● Formación dun novo grupo social: a burguesía:
– A base da súa rigueza era o diñeiro: venta de produtos, beneficios dos
negocios.
– Grupos:
● Alta burguesía: grandes comerciantes e banqueiros.
● Pequena burguesía: mestres artesáns e pequenos comerciantes.
● A riqueza das cidades atraeu a nobres e eclesiásticos que construíron
palacios, conventos e igrexas.
● Outros grupos sociais: oficiais, aprendices, criados, mendigos: (xente humilde)
● Minorías relixiosas: xudeus que vivían en barrios separados, xuderías. Eran
artesáns, pretamistas ou médicos.
14. A SOCIEDADE URBANA
GOBERNO DAS CIDADES
● Ao principio organizadas en comunas ou asembleas de todos os veciños.
● Posteriormente elixíronse maxistrados (concelleiros) dirixidos por un
burgomestre ou alcalde. Xurdiron os primeiros concellos.
● A casa do concello era o edificio onde se reunían.
● As cidades foron quedando en mans das familias máis ricas de
comerciantes e banqueiros: patriciado urbano.
PALACIO COMUNAL SIENA (ITALIA)
15. A SOCIEDADE URBANA
CULTURA URBANA
● Século X-XI en Europa occidental:
ler e escribir era unha tarefa
reservada a cregos, funcionarios
reais e ricos comerciantes.
● Os mosteiros eran os principais
lugares de cultura.
● A partires do século XII:
– Maior interese pola cultura entre
os nobres e burgueses
dedicados aos negocios.
– Desenvolvemento das escolas
nas cidades dependentes da
Igrexa ou do propio goberno da
cidade.
– Formación das primeiras
universidades medievais:
ensinaban o trívium e o
quadrívium
17. O AFIANZAMENTO DAS MONARQUÍAS
OS REIS BUSCARON O APOIO DA BURGUESÍA
● Entre os séculos X e XII, a monarquía exerceu un escaso poder sobre
o territorio do seu reino. Os reis non podían impoñerse aos señores
feudais por falta de recursos para manter o exército e o reino.
● A partir do século XII, os monarcas aproveitaron o crecemento
económico e o auxe da burguesía para intentar impoñer a súa
autoridade sobre a nobreza feudal.
● Para gañarse o apoio da burguesía, os reis ofrecéronlles cartas de
privilexios ás cidades que facían libres aos seus habitantes, é dicir,
non sometidos a ningún señor feudal, permisos para abrir mercados e
monopolios comerciais.
● A cambio do apoio e dos privilexios reais, os burgueses facilitaron aos
monarcas recursos económicos para as súas loitas contra os señores
feudais.
18. O AFIANZAMENTO DAS MONARQUÍAS
CORTES E PARLAMENTOS
● Nas reunións do Consello ou Corte
Real a monarquía impuxo a presenza
dos representantes da burguesía.
● Ao convocalos o rei pretendía
recoñecer a importancia deste grupo
social na sociedade medieval e
pedirlles contribucións en cartos, os
subsidios.
● As reunións do rei cos tres estamentos
(nobreza, clero e burguesía -Terceiro
Estado-) recibían o nome de Cortes ou
Parlamentos.
19. O AFIANZAMENTO DAS MONARQUÍAS
AS MONARQUÍAS AFIANZAN O SEU PODER
● Algunhas monarquías europeas
querían establecer reinos con
fronteiras claras. Iso provocou
conflitos entre monarcas (reinos).
– Guerra dos Cen Anos
● Cronoloxía: 1337-1453.
● Enfrontamento entre Francia e
Inglaterra (tiveron aliados)
● Problema sucesorio á Coroa
de Francia e pretensión de
Inglaterra de ocupala.
● Os ingleses ocuparon boa
parte de Francia.
● Final: victoria francesa. Carlos
VII.
● Primeiro enfrontamento
medieval entre Estados e non
entre señores feudais. Europa. Mediados do século XIV
20. A CRISE DA BAIXA IDADE MEDIA
SÉCULOS XIV E XV
FAME, GUERRA E PESTE
● Desde comezos do século XIV, produciuse en Europa unha crise agraria debido a unha
sucesión de:
– Malas colleitas
– Clima desfavorable. FAME
– Cultivo de terras de baixa calidade.
● Frecuentes guerras entre os señores feudais ou entre monarcas: Guerra dos Cen Anos
● Enfermidades: Peste Negra, a partires de 1347, asola Europa:
– 25 millóns de mortos.
– Paralización do comercio e da actividade artesanal.
– Agravamento da crise agraria.
22. A CRISE DA BAIXA IDADE MEDIA
SÉCULOS XIV E XV
CRISE AGRARIA E REVOLTAS CAMPESIÑAS
● O descenso da poboación provoca no
campo:
– Escaseza de man de obra.
– Terras de cultivo abandonadas.
● Os señores feudais viron como os seus
ingresos e rendas diminuían. Para
compensar as perdas aumentáronlles os
impostos aos servos e endureceron as
condicións de servidume “malos usos”.
● Por toda Europa estalaron revoltas
campesiñas antiseñoriais: exemplo:
Jacquerie en Francia.
23. A CRISE DA BAIXA IDADE MEDIA
SÉCULOS XIV E XV
REVOLTAS URBANAS
● Nas cidades a mortalidade foi
máis elevada que no campo.
● Encarecemento dos alimentos.
● Ruína de artesáns e
comerciantes.
● Aumento da miseria nos grupos
sociais máis desfavorecidos.
● Revoltas en numerosas cidades
europeas: Florencia, París,
Barcelona...contra os poderosos.
● Asalto aos barrios xudeus.
● Forte represión por parte da
nobreza feudal, a alta burguesía e
os reis.
24. A ARTE GÓTICA
NOVO ESTILO URBANO
● Naceu en Francia a mediados do século XII e perviviu nalgúns lugares de
Europa ata o XVI.
● Manifestación artística esencialmente urbana.
● Impulsada pola burguesía e a Igrexa.
● Construcións:
– Civís: concellos, palacios, lonxas, universidades.
– Relixiosas: catedrais e mosteiros cistercienses.
25. A ARTE GÓTICA
ARQUITECTURA.
CARACTERÍSTICAS:
● Edificios altos, con grandes
ventanais cubertos con
vidrieiras de cores e rosetóns, o
que fai que sexan moi
luminosos por dentro. O máis
representativo é a catedral.
● Emprego do arco apuntado ou
oxival.
● Utilizan a bóveda de cruzaría.
● Elemenos sustentantes:
columnas e piares no interior,
arcobotantes e contrafortes
exteriores reforzando o muro.
● Pináculos e frechas ramataban
os contrafortes e as torres.
● Portadas moi ornamentadas
con esculturas e rematadas cun
gablete.
28. ARCOBOTANTES E PINÁCULOS BÓVEDA DE CRUZARÍA
ROSETÓN: VISTA INTERIOR VIDRIEIRAS: SAINTE-CHAPELLE. PARÍS
29. A ARTE GÓTICA
ARQUITECTURA CIVIL
Palazzo do Dux - Venecia
Casa Concello de Bruxelas
Palazzo de Comune - Siena
Lonxa de panos de Bruxes
30. A ARTE GÓTICA
ESCULTURA
● Progresiva liberación do marco arquitectónico.
● Durante o século XIII continuou a ser o principal elemento ornamental en fachadas,
tímpanos, arquivoltas e parteluces de igrexas e catedrais.
● No século XIV apareceron novos tipos de escultura, máis independentes da
arquitectura: o retablo e o sepulcro.
● Escultura máis realista:
– Maior expresividade e detallismo no rostro.
– Preocupación por amosar o volume dos corpos.
– Movemento a través da xestualidade nas figuras.
– Sentido narrativo das figuras, comezan a relacionarse entre si.
● Materiais:
– Estatuas: Pedra, mármore e alabastro.
– Retablos: Madeira policromada
● Función didáctica: ensinar aos fieis, polo xeral analfabetos, os dogmas e principios
do cristianismo.
● Novos temas: marianos, vidas de santos e profanos
31. A ARTE GÓTICA
Virxe románica hierática Virxe gótica: Imaxe humanizada
Portada catedral de Amiens
32. A ARTE GÓTICA
Detalle:
Anxo do sorriso.
Individualización dos rostros
Anunciación e Visitación.
Pórtico da Catedral de Reims. Século XIII
34. ARTE GÓTICA
Sepulcro de Philippe Pot
RETABLO GÓTICO. Catedral de Toledo
35. A ARTE GÓTICA
PINTURA GÓTICA. CARACTERÍSTICAS:
● Xeralizouse a pintura sobre táboa de madeira (retablos) e a pintura de vidreiras.
● Predominaba a temática relixiosa.
● Busca a realismo e os fondos dourados fóronse substituíndo por arquitecturas e paisaxes.
● As figuras teñen unhas proporcións máis naturais.
● Búsqueda do volume e da expresividade dos xestos e dos rostros.
Duccio: Maestá
Giotto: A adoración dos magos
36. A ARTE GÓTICA
PINTURA GÓTICA. PRIMITIVOS FLAMENCOS (SEC. XV)
● Pintura ao óleo.
● Representación da realidade con gran detallismo.
● Temas variados: relixiosos, escenas da vida cotiá, retratos e paisaxes.
JAN VAN EYCK
Virxe do Chanceler Rolin
O matrimonio Arnolfini
37. A ARTE GÓTICA
PINTURA GÓTICA. PRIMITIVOS FLAMENCOS (SEC. XV)
ROGER VAN DER WEYDEN
Descendemento
38. A ARTE GÓTICA
PINTURA GÓTICA. PRIMITIVOS FLAMENCOS (SEC. XV)
O BOSCO
O carro de heno
O xardín das delicias
