SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 8
Baixar para ler offline
Njinga & Sepé: Revista Internacional de Culturas, Línguas Africanas e Brasileiras
São Francisco do Conde (BA) | v.1, nº Especial | p.399-406 | dez. 2021.
Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama: Antologia de Poesia moderna
em Oshikwanyama (Cuanhama)
José Evaristo Kondja 
https://orcid.org/0000-0003-0224-559X
Resumo : A poesia é a arte de dizer muito sem dizer nada, é a arte de explorar o silêncio
do som, das palavras e das letras e carrega-lo de sentidos, que parecem nunca terem
sido escutados, ouvidos ou lidos. A poesia é isto: é o mundo que se vê, é o ruido que se
ouve, é o cheiro que se cheira, é tudo e mais nada. A poesia é a expressão de quem fala,
mas também de quem não fala. É nessa dança de palavras que se veiculam os quatro
poemas em Oshikwanyama (Cuanhama), uma língua falada pelo povo Kwanyama
(Cuanhama), na região sul de Angola e no norte da República da Namíbia. “Festus
hilifavali”: Uma ronda pelo âmago do silencio e do brado de quem brada, um poema, um
retrato do clamor da minha voz, a voz que quer, mas obstruída, a voz das alegrias, das
tristezas, a minha. Esta voz, que se mistura na gastronomia da poesia moderna em
Oshikwanyama, uma língua angolana da região sul, e namibiana, na região norte. O
poema “Ondi kwete opena" embriaga-se na atmosfera de uma sátira, uma sociedade,
uma camada juvenil, hábitos, a ética e as atitudes quotidianas. “Abrão Mwaulange”: Os
três poemas estão interligados, na medida em que há uma simbiose agradável e comum.
Assim, o primeiro, “Meumbo” (em/casa do povo Ovawambo) é um local de convívio e
aprendizagem permanente, e aliado ao segundo “December=kuugumene” (Dezembro),
mês da família e de reencontros dos entes queridos, na ceia Natalina, e, em casa
“meumbo”, e num momento de bênção pela graça, a terra recebe as gotas de água de
uma chuva miúda, serena e tranquila.
Palavras-Chave: Cultura; Literatura; Oshikwanyama; Poesia
Ewi lomwiimbi
Olupale ola tema
Oluvanda ola yeululwa,
Komesho, onyika oya tema
Omunyasha owa ifanwa uka longe oidjuulonga,
Omumati endelela, oshilongo osheku teelela
Kakadona, ngeenge una eshiivo, oshilongo otashi tungu.
Ondjila yetu oile, yo oile lela,

angolano, Professor de Língua Portuguesa na Escola Superior Pedagógica do Cunene, em
Ondjiva - Angola, é estudante de Mestrado em Ciências da Linguagem na Universidade do Minho
- Portugal. Email: kondjajose@gmail.com
José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama...
400
Ndele, oiwa nawa, ngeenge om´tima woye ihau ngongota
Omivelo oda yuulukila ondjila ku ava tavei landula nomitima da hafa
Ngomukwaita ta shaluta, a yuka komesho.
,
Ondjila yetu elila lile, oidjyu yo oiyehama
Oi shi okulineekelwa ku ou tei landula
Tei shikula neenghedi diwa, nefimaneko
Keshe efiku, ame nomutengi kepepe, onda yuka melila
Ngomukwaita nda yuka moilonga, nda yuka kofikola
Eshi andi tengauka, andili thunu koifidi
Oithunu noivanda mondjila otai hekelekenge
Oilonga yange, nghee nda kala ondimu leli wombapila nopena
Vamwe mondjila, ookaume ova kukumina ouvalelo wa alushe.
Endeni po nawa vamwameme, ava mwa ifanewa ouvalelo wa alushe.
Ava mwa nangala ondemu fimaneka nediinino,
Oihopaenenwa yeni ondei twila ongolo
Nava tulumukwe nombili ava va teteela
Tate na meme, ohandimu pandula
Ohandi ti iyalo, kovalelishikola
Shashi nye eengudi donakwiiwa yange
Meendjila dominyonena omwa alulange
Nye ovahongi, alushe ohandi ti tangi
Molwa oilonga yeni yafimana
Molwa ei aishe hamu yandye, nohamu tungu kuhenavali
Opo, ame ndi longele oshilongo neshiivo
Oshikola eumbo, epata, olupale
Epya, elimba, oshilongo shomayele.
Omulongishikola o kaume, o tate,
O meme, ye omuyandjimayele.
José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama...
401
Omunyasha oku shishi nawa
kutya opena inai teka, omambo inaa pomboka
Noku shishi nawa kutya, eshi etetekelo ashike
Londjila ei ya yuka
***
Ame aame
Ame okaana!
Ame efanekouliko lokonakwiiwa
Ame omwandi weteelelo,
Omuve welineekelo
Ame onhemo, ame okaana!
Neemadi dange da twikikika
Pedu, eemadi da twamekeka
Novaleli momutima wange,
Ovatotipo voshitunda shetu.
Ame okaana!
Itandi anye okuliyandja
Itandi fufya okumulombwela
Ondi hole ounona amushe
Ounona ava, venya, aveshe
Ounona va Angola
Ounona va Namíbia, va Botswana, va Congo, va Zámbia, vaÁfrica
Ndele, shee onakwiiwa
Shee eenhemo, shee eengala, shee okomongula.
***
José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama...
402
Festus Hilifavali 2021
Omesho male
Ileni mutale
Omushamane tanu otombo
Omukulukadi tanu epwaka.
Ileni mutale
Okaana takanu ombike
Omushamane ta pungauka
Omukulukadi ta tenela.
Ileni mutale
Ova ninga oshipifilo
Ova ninga mwene woningo.
Ileni mutale
Olupale ola dima
Epata kali na omuteleki
Eengobe inadi hongelwa.
ileni mutale
Mepya kamu na olulya
okaanda oka yela
Elwiyo ola pwa.
Ondi kwete opena
Ondi kwete opena
Oove handi popi
Ove wa tekulwa kunyokokulu
Nyokokulu wa dimbwa
José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama...
403
Ondi kwete opena
Handi nyola oulai woye
Handi shange oshinoko shoye
Pwilikina nawa nda ti.
Ondi kwete opena
Handi ku tumbula moshili
Nyokokulu we liteeka
Nyokokulu a dala nyoko
Ondi kwete opena
Handi popi oikumbu yoye
Oikumbu to lande
Nyokokulu tafi ondjala
Ondi kwete opena
Oove handi popi
Mboli ou na oimaliwa
Nyokokulu tafi enota
Ondi kwete opena
Oove handi shade
Eehotela oto futu
Omakende oto mane.
Opena oya pwa oihinga....
José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama...
404
Abraao Mwaulange 2021
Em homenagem a avó m'kwanyoka tão madrugadora que foi, era sempre a
primeira pessoa a fazer “okupitifa eendima” lavrando, e lançando as primeiras sementes à
terra, nas bandas de Omunghete.
Meumbo
Ondi li mOwambo
Meumbo lovanangobe
Metunda lovakwanyama
Ondi li medjonga
Meumbo lomiti
Momudile tau hafifa omwenyo
Tau shambula om'tima
Meumbo
Lovamati kolupale
Loukadona kepeta
Ndi li meumbo
lo'meme ketemo
Ootate kekuva
Oukadona tavaka twa
Ovamati tavaka kanda
Ondi li meumbo
Metunda leenghulunghedi
Meumbo leengano
Loxungi kolupale
Outeku tau pangele
Eendunge tadi koleke onghalamwenyo
Ondi li meumbo la tate na meme
Mowambo yoomekulu nootatekulu
José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama...
405
Ondi li mOukwanyama
Meumbo leEhamba.
Metunda lovakwapata
Lovalukwa kolupale.
December (kuungumene)
Omwedi woilonga ketemo
Ohani younamapya
Kuungumene keendima
K’ongungumo pombada
Omata pedu, odula
Oixwa oya pemba
Oimeno otai fuduka
Omwiidi otau talala.
Omwedi wehafo
Edengepo lodjuulufi
Elihango lovakwapata
Lokaume ve leefa nale
Omahewa okoikuni nomeva
Okenhwa nokeendima
Omwedi wo keumbo
Ovanamaonda tave uya
Ova naushimba tava piluka.
Eekofa ova etelela
Eendjato opombuda
Eefewa ohatu pewa
Ouleke ohatu li
Eemboloto ohatu ngumuna.
Ohani youyelele
José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama...
406
Omwedi wonyika
Tai minikile endjila
Tai yandje om´kumo
Onghuta mondjila tuyeni
Kodula ipe tuka fike
December omwedi w’alushe
Ohani youkumwe
Edalo lO’kulili
Onatale yokaana Yesu
Ochritsmas yOhamba yOunyuni.
Recebido em: 11/12/2021
Aceito em: 25/12/2021
Para citar este texto (ABNT): KONDJA, José Evaristo Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama.
Njinga & Sepé: Revista Internacional de Culturas, Línguas Africanas e Brasileiras. São Francisco
do Conde (BA), vol.1, nº Especial, p.399-406, dez., 2021.
Para citar este texto (APA): Kondja, José Evaristo. (2021, dez.). Omukuto wOitevo ipe
yOshikwanyama Njinga & Sepé: Revista Internacional de Culturas, Línguas Africanas e
Brasileiras. São Francisco do Conde (BA), 1(Especial): 399-406.
Njinga & Sepé: https://revistas.unilab.edu.br/index.php/njingaesape

Mais conteúdo relacionado

Semelhante a Poesia Oshikwanyama

Semelhante a Poesia Oshikwanyama (20)

Estudar
EstudarEstudar
Estudar
 
Dia da poesia
Dia da poesiaDia da poesia
Dia da poesia
 
Dia da poesia
Dia da poesiaDia da poesia
Dia da poesia
 
A Clave - Janeiro de 2014
A Clave - Janeiro de 2014A Clave - Janeiro de 2014
A Clave - Janeiro de 2014
 
Tratado de-ifa-introducao
Tratado de-ifa-introducaoTratado de-ifa-introducao
Tratado de-ifa-introducao
 
Recursos pedagogicos
Recursos pedagogicosRecursos pedagogicos
Recursos pedagogicos
 
Igbadu
IgbaduIgbadu
Igbadu
 
Igbadu-A cabaça da existência.pdf
Igbadu-A cabaça da existência.pdfIgbadu-A cabaça da existência.pdf
Igbadu-A cabaça da existência.pdf
 
Igbadu a cabaça da existência (1)
Igbadu a cabaça da existência (1)Igbadu a cabaça da existência (1)
Igbadu a cabaça da existência (1)
 
A língua portuguesa que falamos é culturalmente negra - revista de história
 A língua portuguesa que falamos é culturalmente negra  - revista de história A língua portuguesa que falamos é culturalmente negra  - revista de história
A língua portuguesa que falamos é culturalmente negra - revista de história
 
45168789 awo-olowasina-kuti-olodu-ifa
45168789 awo-olowasina-kuti-olodu-ifa45168789 awo-olowasina-kuti-olodu-ifa
45168789 awo-olowasina-kuti-olodu-ifa
 
128316034 ifa-divination-poetry-abimbo3
128316034 ifa-divination-poetry-abimbo3128316034 ifa-divination-poetry-abimbo3
128316034 ifa-divination-poetry-abimbo3
 
Introdução ao Candomblé e seus Orixás
Introdução ao Candomblé e seus OrixásIntrodução ao Candomblé e seus Orixás
Introdução ao Candomblé e seus Orixás
 
Lusofonia
LusofoniaLusofonia
Lusofonia
 
Awon Ewé Njé
Awon Ewé NjéAwon Ewé Njé
Awon Ewé Njé
 
1ª voz 4ª publicação
1ª voz  4ª publicação1ª voz  4ª publicação
1ª voz 4ª publicação
 
Três dias e três noites
Três dias e três noitesTrês dias e três noites
Três dias e três noites
 
A Clave - Fevereiro de 2014
A Clave - Fevereiro de 2014A Clave - Fevereiro de 2014
A Clave - Fevereiro de 2014
 
Sotaques de são paulo
Sotaques de são pauloSotaques de são paulo
Sotaques de são paulo
 
C.A. 04
C.A. 04C.A. 04
C.A. 04
 

Mais de REVISTANJINGAESEPE

Enraizando Sonhos, Silene Capensis
Enraizando Sonhos, Silene CapensisEnraizando Sonhos, Silene Capensis
Enraizando Sonhos, Silene CapensisREVISTANJINGAESEPE
 
Registros sobre mulheres surdas na História
 Registros sobre mulheres surdas na História Registros sobre mulheres surdas na História
Registros sobre mulheres surdas na HistóriaREVISTANJINGAESEPE
 
A concepção, o tratamento e divulgação de notícias para a comunidade surda na...
A concepção, o tratamento e divulgação de notícias para a comunidade surda na...A concepção, o tratamento e divulgação de notícias para a comunidade surda na...
A concepção, o tratamento e divulgação de notícias para a comunidade surda na...REVISTANJINGAESEPE
 
A Realidade Cantada: a canção enquanto complemento interdiscursivo para liter...
A Realidade Cantada: a canção enquanto complemento interdiscursivo para liter...A Realidade Cantada: a canção enquanto complemento interdiscursivo para liter...
A Realidade Cantada: a canção enquanto complemento interdiscursivo para liter...REVISTANJINGAESEPE
 
Reflexão sobre as dificuldades de ensino/aprendizagem do português em context...
Reflexão sobre as dificuldades de ensino/aprendizagem do português em context...Reflexão sobre as dificuldades de ensino/aprendizagem do português em context...
Reflexão sobre as dificuldades de ensino/aprendizagem do português em context...REVISTANJINGAESEPE
 
La dramatización, una técnica para el desarrollo de las habilidades sociales ...
La dramatización, una técnica para el desarrollo de las habilidades sociales ...La dramatización, una técnica para el desarrollo de las habilidades sociales ...
La dramatización, una técnica para el desarrollo de las habilidades sociales ...REVISTANJINGAESEPE
 
Dinâmica das formas de tratamento no português veiculado em Angola
Dinâmica das formas de tratamento no português veiculado em AngolaDinâmica das formas de tratamento no português veiculado em Angola
Dinâmica das formas de tratamento no português veiculado em AngolaREVISTANJINGAESEPE
 
A Influência do Cokwe na colocação de pronomes clíticos no português falado p...
A Influência do Cokwe na colocação de pronomes clíticos no português falado p...A Influência do Cokwe na colocação de pronomes clíticos no português falado p...
A Influência do Cokwe na colocação de pronomes clíticos no português falado p...REVISTANJINGAESEPE
 
Fonologia prosódica do xiChangana: Uma análise do tom, sua propagação e restr...
Fonologia prosódica do xiChangana: Uma análise do tom, sua propagação e restr...Fonologia prosódica do xiChangana: Uma análise do tom, sua propagação e restr...
Fonologia prosódica do xiChangana: Uma análise do tom, sua propagação e restr...REVISTANJINGAESEPE
 
Estratégias de concordância de sintagmas nominais complexos em Ciwutee
Estratégias de concordância de sintagmas nominais complexos em CiwuteeEstratégias de concordância de sintagmas nominais complexos em Ciwutee
Estratégias de concordância de sintagmas nominais complexos em CiwuteeREVISTANJINGAESEPE
 
Ensino bilíngue e escrita da língua portuguesa em Moçambique
Ensino bilíngue e escrita da língua portuguesa em MoçambiqueEnsino bilíngue e escrita da língua portuguesa em Moçambique
Ensino bilíngue e escrita da língua portuguesa em MoçambiqueREVISTANJINGAESEPE
 
A instituição do português como a única língua de ensino-aprendizagem na Guin...
A instituição do português como a única língua de ensino-aprendizagem na Guin...A instituição do português como a única língua de ensino-aprendizagem na Guin...
A instituição do português como a única língua de ensino-aprendizagem na Guin...REVISTANJINGAESEPE
 
Descripción del gentilicio en las lenguas de Senegal: con ejemplos del mancañ...
Descripción del gentilicio en las lenguas de Senegal: con ejemplos del mancañ...Descripción del gentilicio en las lenguas de Senegal: con ejemplos del mancañ...
Descripción del gentilicio en las lenguas de Senegal: con ejemplos del mancañ...REVISTANJINGAESEPE
 
Aspectos socio-históricos dos povos !kung (khoisan) de Angola
Aspectos socio-históricos dos povos !kung (khoisan) de AngolaAspectos socio-históricos dos povos !kung (khoisan) de Angola
Aspectos socio-históricos dos povos !kung (khoisan) de AngolaREVISTANJINGAESEPE
 
Écriture représentative de l ‘héroïne «Tahoser» dans Le roman de la momie de ...
Écriture représentative de l ‘héroïne «Tahoser» dans Le roman de la momie de ...Écriture représentative de l ‘héroïne «Tahoser» dans Le roman de la momie de ...
Écriture représentative de l ‘héroïne «Tahoser» dans Le roman de la momie de ...REVISTANJINGAESEPE
 
Um olhar Bachelardiano a Náusea de Agostinho Neto
Um olhar Bachelardiano a Náusea de Agostinho NetoUm olhar Bachelardiano a Náusea de Agostinho Neto
Um olhar Bachelardiano a Náusea de Agostinho NetoREVISTANJINGAESEPE
 
Negritude, nação e retratos da mãe África em poemas de Noémia de Sousa e Agos...
Negritude, nação e retratos da mãe África em poemas de Noémia de Sousa e Agos...Negritude, nação e retratos da mãe África em poemas de Noémia de Sousa e Agos...
Negritude, nação e retratos da mãe África em poemas de Noémia de Sousa e Agos...REVISTANJINGAESEPE
 
O discurso poético de António Agostinho Neto e a sua visão futurista
O discurso poético de António Agostinho Neto e a sua visão futuristaO discurso poético de António Agostinho Neto e a sua visão futurista
O discurso poético de António Agostinho Neto e a sua visão futuristaREVISTANJINGAESEPE
 
A conscientização na poesia “Monangamba” de António Jacinto e “Renúncia impos...
A conscientização na poesia “Monangamba” de António Jacinto e “Renúncia impos...A conscientização na poesia “Monangamba” de António Jacinto e “Renúncia impos...
A conscientização na poesia “Monangamba” de António Jacinto e “Renúncia impos...REVISTANJINGAESEPE
 
Análise do papel da mulher na poesia de Agostinho Neto (1922-1979) à luz de t...
Análise do papel da mulher na poesia de Agostinho Neto (1922-1979) à luz de t...Análise do papel da mulher na poesia de Agostinho Neto (1922-1979) à luz de t...
Análise do papel da mulher na poesia de Agostinho Neto (1922-1979) à luz de t...REVISTANJINGAESEPE
 

Mais de REVISTANJINGAESEPE (20)

Enraizando Sonhos, Silene Capensis
Enraizando Sonhos, Silene CapensisEnraizando Sonhos, Silene Capensis
Enraizando Sonhos, Silene Capensis
 
Registros sobre mulheres surdas na História
 Registros sobre mulheres surdas na História Registros sobre mulheres surdas na História
Registros sobre mulheres surdas na História
 
A concepção, o tratamento e divulgação de notícias para a comunidade surda na...
A concepção, o tratamento e divulgação de notícias para a comunidade surda na...A concepção, o tratamento e divulgação de notícias para a comunidade surda na...
A concepção, o tratamento e divulgação de notícias para a comunidade surda na...
 
A Realidade Cantada: a canção enquanto complemento interdiscursivo para liter...
A Realidade Cantada: a canção enquanto complemento interdiscursivo para liter...A Realidade Cantada: a canção enquanto complemento interdiscursivo para liter...
A Realidade Cantada: a canção enquanto complemento interdiscursivo para liter...
 
Reflexão sobre as dificuldades de ensino/aprendizagem do português em context...
Reflexão sobre as dificuldades de ensino/aprendizagem do português em context...Reflexão sobre as dificuldades de ensino/aprendizagem do português em context...
Reflexão sobre as dificuldades de ensino/aprendizagem do português em context...
 
La dramatización, una técnica para el desarrollo de las habilidades sociales ...
La dramatización, una técnica para el desarrollo de las habilidades sociales ...La dramatización, una técnica para el desarrollo de las habilidades sociales ...
La dramatización, una técnica para el desarrollo de las habilidades sociales ...
 
Dinâmica das formas de tratamento no português veiculado em Angola
Dinâmica das formas de tratamento no português veiculado em AngolaDinâmica das formas de tratamento no português veiculado em Angola
Dinâmica das formas de tratamento no português veiculado em Angola
 
A Influência do Cokwe na colocação de pronomes clíticos no português falado p...
A Influência do Cokwe na colocação de pronomes clíticos no português falado p...A Influência do Cokwe na colocação de pronomes clíticos no português falado p...
A Influência do Cokwe na colocação de pronomes clíticos no português falado p...
 
Fonologia prosódica do xiChangana: Uma análise do tom, sua propagação e restr...
Fonologia prosódica do xiChangana: Uma análise do tom, sua propagação e restr...Fonologia prosódica do xiChangana: Uma análise do tom, sua propagação e restr...
Fonologia prosódica do xiChangana: Uma análise do tom, sua propagação e restr...
 
Estratégias de concordância de sintagmas nominais complexos em Ciwutee
Estratégias de concordância de sintagmas nominais complexos em CiwuteeEstratégias de concordância de sintagmas nominais complexos em Ciwutee
Estratégias de concordância de sintagmas nominais complexos em Ciwutee
 
Ensino bilíngue e escrita da língua portuguesa em Moçambique
Ensino bilíngue e escrita da língua portuguesa em MoçambiqueEnsino bilíngue e escrita da língua portuguesa em Moçambique
Ensino bilíngue e escrita da língua portuguesa em Moçambique
 
A instituição do português como a única língua de ensino-aprendizagem na Guin...
A instituição do português como a única língua de ensino-aprendizagem na Guin...A instituição do português como a única língua de ensino-aprendizagem na Guin...
A instituição do português como a única língua de ensino-aprendizagem na Guin...
 
Descripción del gentilicio en las lenguas de Senegal: con ejemplos del mancañ...
Descripción del gentilicio en las lenguas de Senegal: con ejemplos del mancañ...Descripción del gentilicio en las lenguas de Senegal: con ejemplos del mancañ...
Descripción del gentilicio en las lenguas de Senegal: con ejemplos del mancañ...
 
Aspectos socio-históricos dos povos !kung (khoisan) de Angola
Aspectos socio-históricos dos povos !kung (khoisan) de AngolaAspectos socio-históricos dos povos !kung (khoisan) de Angola
Aspectos socio-históricos dos povos !kung (khoisan) de Angola
 
Écriture représentative de l ‘héroïne «Tahoser» dans Le roman de la momie de ...
Écriture représentative de l ‘héroïne «Tahoser» dans Le roman de la momie de ...Écriture représentative de l ‘héroïne «Tahoser» dans Le roman de la momie de ...
Écriture représentative de l ‘héroïne «Tahoser» dans Le roman de la momie de ...
 
Um olhar Bachelardiano a Náusea de Agostinho Neto
Um olhar Bachelardiano a Náusea de Agostinho NetoUm olhar Bachelardiano a Náusea de Agostinho Neto
Um olhar Bachelardiano a Náusea de Agostinho Neto
 
Negritude, nação e retratos da mãe África em poemas de Noémia de Sousa e Agos...
Negritude, nação e retratos da mãe África em poemas de Noémia de Sousa e Agos...Negritude, nação e retratos da mãe África em poemas de Noémia de Sousa e Agos...
Negritude, nação e retratos da mãe África em poemas de Noémia de Sousa e Agos...
 
O discurso poético de António Agostinho Neto e a sua visão futurista
O discurso poético de António Agostinho Neto e a sua visão futuristaO discurso poético de António Agostinho Neto e a sua visão futurista
O discurso poético de António Agostinho Neto e a sua visão futurista
 
A conscientização na poesia “Monangamba” de António Jacinto e “Renúncia impos...
A conscientização na poesia “Monangamba” de António Jacinto e “Renúncia impos...A conscientização na poesia “Monangamba” de António Jacinto e “Renúncia impos...
A conscientização na poesia “Monangamba” de António Jacinto e “Renúncia impos...
 
Análise do papel da mulher na poesia de Agostinho Neto (1922-1979) à luz de t...
Análise do papel da mulher na poesia de Agostinho Neto (1922-1979) à luz de t...Análise do papel da mulher na poesia de Agostinho Neto (1922-1979) à luz de t...
Análise do papel da mulher na poesia de Agostinho Neto (1922-1979) à luz de t...
 

Último

Atividade - Letra da música Esperando na Janela.
Atividade -  Letra da música Esperando na Janela.Atividade -  Letra da música Esperando na Janela.
Atividade - Letra da música Esperando na Janela.Mary Alvarenga
 
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdf
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdfo ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdf
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdfCamillaBrito19
 
Bullying - Texto e cruzadinha
Bullying        -     Texto e cruzadinhaBullying        -     Texto e cruzadinha
Bullying - Texto e cruzadinhaMary Alvarenga
 
Considere a seguinte situação fictícia: Durante uma reunião de equipe em uma...
Considere a seguinte situação fictícia:  Durante uma reunião de equipe em uma...Considere a seguinte situação fictícia:  Durante uma reunião de equipe em uma...
Considere a seguinte situação fictícia: Durante uma reunião de equipe em uma...azulassessoria9
 
Aula de História Ensino Médio Mesopotâmia.pdf
Aula de História Ensino Médio Mesopotâmia.pdfAula de História Ensino Médio Mesopotâmia.pdf
Aula de História Ensino Médio Mesopotâmia.pdfFernandaMota99
 
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdfLeloIurk1
 
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfPRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfprofesfrancleite
 
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...IsabelPereira2010
 
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"Ilda Bicacro
 
Slides Lição 5, CPAD, Os Inimigos do Cristão, 2Tr24, Pr Henrique.pptx
Slides Lição 5, CPAD, Os Inimigos do Cristão, 2Tr24, Pr Henrique.pptxSlides Lição 5, CPAD, Os Inimigos do Cristão, 2Tr24, Pr Henrique.pptx
Slides Lição 5, CPAD, Os Inimigos do Cristão, 2Tr24, Pr Henrique.pptxLuizHenriquedeAlmeid6
 
Pedologia- Geografia - Geologia - aula_01.pptx
Pedologia- Geografia - Geologia - aula_01.pptxPedologia- Geografia - Geologia - aula_01.pptx
Pedologia- Geografia - Geologia - aula_01.pptxleandropereira983288
 
Construção (C)erta - Nós Propomos! Sertã
Construção (C)erta - Nós Propomos! SertãConstrução (C)erta - Nós Propomos! Sertã
Construção (C)erta - Nós Propomos! SertãIlda Bicacro
 
CRUZADINHA - Leitura e escrita dos números
CRUZADINHA   -   Leitura e escrita dos números CRUZADINHA   -   Leitura e escrita dos números
CRUZADINHA - Leitura e escrita dos números Mary Alvarenga
 
Bullying - Atividade com caça- palavras
Bullying   - Atividade com  caça- palavrasBullying   - Atividade com  caça- palavras
Bullying - Atividade com caça- palavrasMary Alvarenga
 
"É melhor praticar para a nota" - Como avaliar comportamentos em contextos de...
"É melhor praticar para a nota" - Como avaliar comportamentos em contextos de..."É melhor praticar para a nota" - Como avaliar comportamentos em contextos de...
"É melhor praticar para a nota" - Como avaliar comportamentos em contextos de...Rosalina Simão Nunes
 
Atividades sobre Coordenadas Geográficas
Atividades sobre Coordenadas GeográficasAtividades sobre Coordenadas Geográficas
Atividades sobre Coordenadas Geográficasprofcamilamanz
 
CIÊNCIAS HUMANAS - ENSINO MÉDIO. 2024 2 bimestre
CIÊNCIAS HUMANAS - ENSINO MÉDIO. 2024 2 bimestreCIÊNCIAS HUMANAS - ENSINO MÉDIO. 2024 2 bimestre
CIÊNCIAS HUMANAS - ENSINO MÉDIO. 2024 2 bimestreElianeElika
 
DESAFIO LITERÁRIO - 2024 - EASB/ÁRVORE -
DESAFIO LITERÁRIO - 2024 - EASB/ÁRVORE -DESAFIO LITERÁRIO - 2024 - EASB/ÁRVORE -
DESAFIO LITERÁRIO - 2024 - EASB/ÁRVORE -Aline Santana
 
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptx
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptxSlides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptx
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptxLuizHenriquedeAlmeid6
 

Último (20)

Atividade - Letra da música Esperando na Janela.
Atividade -  Letra da música Esperando na Janela.Atividade -  Letra da música Esperando na Janela.
Atividade - Letra da música Esperando na Janela.
 
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdf
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdfo ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdf
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdf
 
Bullying - Texto e cruzadinha
Bullying        -     Texto e cruzadinhaBullying        -     Texto e cruzadinha
Bullying - Texto e cruzadinha
 
Considere a seguinte situação fictícia: Durante uma reunião de equipe em uma...
Considere a seguinte situação fictícia:  Durante uma reunião de equipe em uma...Considere a seguinte situação fictícia:  Durante uma reunião de equipe em uma...
Considere a seguinte situação fictícia: Durante uma reunião de equipe em uma...
 
Aula de História Ensino Médio Mesopotâmia.pdf
Aula de História Ensino Médio Mesopotâmia.pdfAula de História Ensino Médio Mesopotâmia.pdf
Aula de História Ensino Médio Mesopotâmia.pdf
 
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
 
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfPRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
 
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...
DeClara n.º 75 Abril 2024 - O Jornal digital do Agrupamento de Escolas Clara ...
 
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
 
Slides Lição 5, CPAD, Os Inimigos do Cristão, 2Tr24, Pr Henrique.pptx
Slides Lição 5, CPAD, Os Inimigos do Cristão, 2Tr24, Pr Henrique.pptxSlides Lição 5, CPAD, Os Inimigos do Cristão, 2Tr24, Pr Henrique.pptx
Slides Lição 5, CPAD, Os Inimigos do Cristão, 2Tr24, Pr Henrique.pptx
 
Pedologia- Geografia - Geologia - aula_01.pptx
Pedologia- Geografia - Geologia - aula_01.pptxPedologia- Geografia - Geologia - aula_01.pptx
Pedologia- Geografia - Geologia - aula_01.pptx
 
Construção (C)erta - Nós Propomos! Sertã
Construção (C)erta - Nós Propomos! SertãConstrução (C)erta - Nós Propomos! Sertã
Construção (C)erta - Nós Propomos! Sertã
 
CRUZADINHA - Leitura e escrita dos números
CRUZADINHA   -   Leitura e escrita dos números CRUZADINHA   -   Leitura e escrita dos números
CRUZADINHA - Leitura e escrita dos números
 
Bullying - Atividade com caça- palavras
Bullying   - Atividade com  caça- palavrasBullying   - Atividade com  caça- palavras
Bullying - Atividade com caça- palavras
 
"É melhor praticar para a nota" - Como avaliar comportamentos em contextos de...
"É melhor praticar para a nota" - Como avaliar comportamentos em contextos de..."É melhor praticar para a nota" - Como avaliar comportamentos em contextos de...
"É melhor praticar para a nota" - Como avaliar comportamentos em contextos de...
 
Atividades sobre Coordenadas Geográficas
Atividades sobre Coordenadas GeográficasAtividades sobre Coordenadas Geográficas
Atividades sobre Coordenadas Geográficas
 
CIÊNCIAS HUMANAS - ENSINO MÉDIO. 2024 2 bimestre
CIÊNCIAS HUMANAS - ENSINO MÉDIO. 2024 2 bimestreCIÊNCIAS HUMANAS - ENSINO MÉDIO. 2024 2 bimestre
CIÊNCIAS HUMANAS - ENSINO MÉDIO. 2024 2 bimestre
 
CINEMATICA DE LOS MATERIALES Y PARTICULA
CINEMATICA DE LOS MATERIALES Y PARTICULACINEMATICA DE LOS MATERIALES Y PARTICULA
CINEMATICA DE LOS MATERIALES Y PARTICULA
 
DESAFIO LITERÁRIO - 2024 - EASB/ÁRVORE -
DESAFIO LITERÁRIO - 2024 - EASB/ÁRVORE -DESAFIO LITERÁRIO - 2024 - EASB/ÁRVORE -
DESAFIO LITERÁRIO - 2024 - EASB/ÁRVORE -
 
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptx
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptxSlides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptx
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptx
 

Poesia Oshikwanyama

  • 1. Njinga & Sepé: Revista Internacional de Culturas, Línguas Africanas e Brasileiras São Francisco do Conde (BA) | v.1, nº Especial | p.399-406 | dez. 2021. Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama: Antologia de Poesia moderna em Oshikwanyama (Cuanhama) José Evaristo Kondja  https://orcid.org/0000-0003-0224-559X Resumo : A poesia é a arte de dizer muito sem dizer nada, é a arte de explorar o silêncio do som, das palavras e das letras e carrega-lo de sentidos, que parecem nunca terem sido escutados, ouvidos ou lidos. A poesia é isto: é o mundo que se vê, é o ruido que se ouve, é o cheiro que se cheira, é tudo e mais nada. A poesia é a expressão de quem fala, mas também de quem não fala. É nessa dança de palavras que se veiculam os quatro poemas em Oshikwanyama (Cuanhama), uma língua falada pelo povo Kwanyama (Cuanhama), na região sul de Angola e no norte da República da Namíbia. “Festus hilifavali”: Uma ronda pelo âmago do silencio e do brado de quem brada, um poema, um retrato do clamor da minha voz, a voz que quer, mas obstruída, a voz das alegrias, das tristezas, a minha. Esta voz, que se mistura na gastronomia da poesia moderna em Oshikwanyama, uma língua angolana da região sul, e namibiana, na região norte. O poema “Ondi kwete opena" embriaga-se na atmosfera de uma sátira, uma sociedade, uma camada juvenil, hábitos, a ética e as atitudes quotidianas. “Abrão Mwaulange”: Os três poemas estão interligados, na medida em que há uma simbiose agradável e comum. Assim, o primeiro, “Meumbo” (em/casa do povo Ovawambo) é um local de convívio e aprendizagem permanente, e aliado ao segundo “December=kuugumene” (Dezembro), mês da família e de reencontros dos entes queridos, na ceia Natalina, e, em casa “meumbo”, e num momento de bênção pela graça, a terra recebe as gotas de água de uma chuva miúda, serena e tranquila. Palavras-Chave: Cultura; Literatura; Oshikwanyama; Poesia Ewi lomwiimbi Olupale ola tema Oluvanda ola yeululwa, Komesho, onyika oya tema Omunyasha owa ifanwa uka longe oidjuulonga, Omumati endelela, oshilongo osheku teelela Kakadona, ngeenge una eshiivo, oshilongo otashi tungu. Ondjila yetu oile, yo oile lela,  angolano, Professor de Língua Portuguesa na Escola Superior Pedagógica do Cunene, em Ondjiva - Angola, é estudante de Mestrado em Ciências da Linguagem na Universidade do Minho - Portugal. Email: kondjajose@gmail.com
  • 2. José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama... 400 Ndele, oiwa nawa, ngeenge om´tima woye ihau ngongota Omivelo oda yuulukila ondjila ku ava tavei landula nomitima da hafa Ngomukwaita ta shaluta, a yuka komesho. , Ondjila yetu elila lile, oidjyu yo oiyehama Oi shi okulineekelwa ku ou tei landula Tei shikula neenghedi diwa, nefimaneko Keshe efiku, ame nomutengi kepepe, onda yuka melila Ngomukwaita nda yuka moilonga, nda yuka kofikola Eshi andi tengauka, andili thunu koifidi Oithunu noivanda mondjila otai hekelekenge Oilonga yange, nghee nda kala ondimu leli wombapila nopena Vamwe mondjila, ookaume ova kukumina ouvalelo wa alushe. Endeni po nawa vamwameme, ava mwa ifanewa ouvalelo wa alushe. Ava mwa nangala ondemu fimaneka nediinino, Oihopaenenwa yeni ondei twila ongolo Nava tulumukwe nombili ava va teteela Tate na meme, ohandimu pandula Ohandi ti iyalo, kovalelishikola Shashi nye eengudi donakwiiwa yange Meendjila dominyonena omwa alulange Nye ovahongi, alushe ohandi ti tangi Molwa oilonga yeni yafimana Molwa ei aishe hamu yandye, nohamu tungu kuhenavali Opo, ame ndi longele oshilongo neshiivo Oshikola eumbo, epata, olupale Epya, elimba, oshilongo shomayele. Omulongishikola o kaume, o tate, O meme, ye omuyandjimayele.
  • 3. José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama... 401 Omunyasha oku shishi nawa kutya opena inai teka, omambo inaa pomboka Noku shishi nawa kutya, eshi etetekelo ashike Londjila ei ya yuka *** Ame aame Ame okaana! Ame efanekouliko lokonakwiiwa Ame omwandi weteelelo, Omuve welineekelo Ame onhemo, ame okaana! Neemadi dange da twikikika Pedu, eemadi da twamekeka Novaleli momutima wange, Ovatotipo voshitunda shetu. Ame okaana! Itandi anye okuliyandja Itandi fufya okumulombwela Ondi hole ounona amushe Ounona ava, venya, aveshe Ounona va Angola Ounona va Namíbia, va Botswana, va Congo, va Zámbia, vaÁfrica Ndele, shee onakwiiwa Shee eenhemo, shee eengala, shee okomongula. ***
  • 4. José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama... 402 Festus Hilifavali 2021 Omesho male Ileni mutale Omushamane tanu otombo Omukulukadi tanu epwaka. Ileni mutale Okaana takanu ombike Omushamane ta pungauka Omukulukadi ta tenela. Ileni mutale Ova ninga oshipifilo Ova ninga mwene woningo. Ileni mutale Olupale ola dima Epata kali na omuteleki Eengobe inadi hongelwa. ileni mutale Mepya kamu na olulya okaanda oka yela Elwiyo ola pwa. Ondi kwete opena Ondi kwete opena Oove handi popi Ove wa tekulwa kunyokokulu Nyokokulu wa dimbwa
  • 5. José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama... 403 Ondi kwete opena Handi nyola oulai woye Handi shange oshinoko shoye Pwilikina nawa nda ti. Ondi kwete opena Handi ku tumbula moshili Nyokokulu we liteeka Nyokokulu a dala nyoko Ondi kwete opena Handi popi oikumbu yoye Oikumbu to lande Nyokokulu tafi ondjala Ondi kwete opena Oove handi popi Mboli ou na oimaliwa Nyokokulu tafi enota Ondi kwete opena Oove handi shade Eehotela oto futu Omakende oto mane. Opena oya pwa oihinga....
  • 6. José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama... 404 Abraao Mwaulange 2021 Em homenagem a avó m'kwanyoka tão madrugadora que foi, era sempre a primeira pessoa a fazer “okupitifa eendima” lavrando, e lançando as primeiras sementes à terra, nas bandas de Omunghete. Meumbo Ondi li mOwambo Meumbo lovanangobe Metunda lovakwanyama Ondi li medjonga Meumbo lomiti Momudile tau hafifa omwenyo Tau shambula om'tima Meumbo Lovamati kolupale Loukadona kepeta Ndi li meumbo lo'meme ketemo Ootate kekuva Oukadona tavaka twa Ovamati tavaka kanda Ondi li meumbo Metunda leenghulunghedi Meumbo leengano Loxungi kolupale Outeku tau pangele Eendunge tadi koleke onghalamwenyo Ondi li meumbo la tate na meme Mowambo yoomekulu nootatekulu
  • 7. José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama... 405 Ondi li mOukwanyama Meumbo leEhamba. Metunda lovakwapata Lovalukwa kolupale. December (kuungumene) Omwedi woilonga ketemo Ohani younamapya Kuungumene keendima K’ongungumo pombada Omata pedu, odula Oixwa oya pemba Oimeno otai fuduka Omwiidi otau talala. Omwedi wehafo Edengepo lodjuulufi Elihango lovakwapata Lokaume ve leefa nale Omahewa okoikuni nomeva Okenhwa nokeendima Omwedi wo keumbo Ovanamaonda tave uya Ova naushimba tava piluka. Eekofa ova etelela Eendjato opombuda Eefewa ohatu pewa Ouleke ohatu li Eemboloto ohatu ngumuna. Ohani youyelele
  • 8. José Evaristo Kondja, Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama... 406 Omwedi wonyika Tai minikile endjila Tai yandje om´kumo Onghuta mondjila tuyeni Kodula ipe tuka fike December omwedi w’alushe Ohani youkumwe Edalo lO’kulili Onatale yokaana Yesu Ochritsmas yOhamba yOunyuni. Recebido em: 11/12/2021 Aceito em: 25/12/2021 Para citar este texto (ABNT): KONDJA, José Evaristo Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama. Njinga & Sepé: Revista Internacional de Culturas, Línguas Africanas e Brasileiras. São Francisco do Conde (BA), vol.1, nº Especial, p.399-406, dez., 2021. Para citar este texto (APA): Kondja, José Evaristo. (2021, dez.). Omukuto wOitevo ipe yOshikwanyama Njinga & Sepé: Revista Internacional de Culturas, Línguas Africanas e Brasileiras. São Francisco do Conde (BA), 1(Especial): 399-406. Njinga & Sepé: https://revistas.unilab.edu.br/index.php/njingaesape