SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 5
ATLAS CLIMÁTICO IBÉRICO
                                                                                                                                                                    IBERIAN CLIMATE ATLAS
El atlas climático constituye un medio de presentar, de forma gráfica, una síntesis de los conocimientos re-
ferentes al clima de un país o de una región, que se destina a un gran abanico de usuarios. El presente Atlas
Climático pretende describir las principales características climatológicas de la Península Ibérica donde
se incluyen las Islas Baleares, conforme a lo acordado entre los Servicios Meteorológicos de Portugal (IM,
I.P.) y de España (AEMet). Por criterios de continuidad geográfica y climática, en esta edición no se incluyen
las Islas de Macaronesia (Archipiélagos de Madeira, Azores y Canarias). La información básica utilizada
en la elaboración del Atlas ha sido la de las normales climatológicas (valores medios) correspondientes al




                                                                                                                 ATLAS CLIMÁTICO IBÉRICO - IBERIAN CLIMATE ATLAS
período 1971-2000. Los elementos climáticos que constan en este volumen son la Temperatura del Aire y
la Precipitación, tomando como base los datos de observación de estaciones meteorológicas y pluviomé-
tricas de las redes nacionales de Portugal Continental y España (Continental e Islas Baleares).




O atlas climático constitui um meio de apresentar, na forma gráfica, uma síntese dos conhecimentos refe-
rentes ao clima de um país ou de uma região, que se destina a uma gama alargada de utilizadores. O pre-
sente Atlas Climático pretende descrever as principais características climatológicas da Península Ibérica
onde se inclui as Ilhas Baleares, conforme acordado entre Serviços meteorológicos de Portugal (IM, I.P.) e
de Espanha (AEMet). Por critérios de continuidade geográfica e climática, nesta edição não se incluem as
Ilhas da Macaronésia (Arquipélagos da Madeira, dos Açores e das Canárias). A informação de base utiliza-
da na elaboração do Atlas foi a das normais climatológicas (valores médios) correspondentes ao período
1971-2000. Os elementos climáticos que constam neste volume são a Temperatura do ar e a Precipitação,
tendo por base os dados de observação de estações meteorológicas e postos udométricos das redes nacio-
nais de Portugal Continental e Espanha (Continental e Ilhas Baleares).




A climate atlas is composed of graphically information relating to the climate of a country or region, where
this information is to be used for a wide range of different users. This Climate Atlas is intended to describe
the main climatological characteristics of the Iberian Peninsula, including the Balearic Islands, as agreed
by the meteorological services of both Portugal (IM, I.P.) and Spain (AEMet). For reasons of geographical
and climatic continuity, this edition does not include the Macaronesian Islands (Archipelagos of Madeira,
the Azores and the Canary Islands). The basic information used to produce this Atlas was, in general, taken
from climate normals concerning 1971-2000 period. The climate elements included in this volume are air
temperature and precipitation, based on the observation data of meteorological stations and udometric
stations within the national networks of Mainland Portugal and Spain (Mainland and Balearic Islands).




ISBN: 978-84-7837-079-5



                                                  MINISTERIO                                                                                                                               MINISTERIO
                                     GOBIERNO     DE MEDIO AMBIENTE                                                                                                            GOBIERNO    DE MEDIO AMBIENTE
                                     DE ESPAÑA    Y MEDIO RURAL Y MARINO                                                                                                       DE ESPAÑA   Y MEDIO RURAL Y MARINO

9 788478 370795
     PVP: 15,00 E
     (IVA incluido)
1.  Clima                                                    1.  Clima                                                 1.  Climate
    La palabra clima procede del griego “Klima” que de-          A palavra clima provém do grego “Klima” que de-            The word climate comes from the Greek word “Klima”
signaba una zona de la Tierra limitada por dos latitudes,    signava uma zona da Terra limitada por duas latitudes     which described areas of the Earth between two latitudes,
que estaba asociada a la inclinación de los rayos sola-      a qual estava associada à inclinação dos raios solares    which were associated with a specific angle of the sun, and
res y, por extensión, a las características meteorológicas   e, por extensão, às características meteorológicas pre-   by extension to predominant meteorological characteris-
predominantes. El clima corresponde a una síntesis del       dominantes. O clima corresponde a uma síntese do          tics. Climate corresponds to a collection of atmospheric
tiempo atmosférico, en que el estado de tiempo atmos-        tempo atmosférico, em que o estado do tempo atmos-        weather conditions, in which the state of the atmospheric
férico se refiere al conjunto de las condiciones meteo-      férico se refere ao conjunto das condições meteoroló-     weather refers to a collection of meteorological conditions,
rológicas, en un momento dado y en un lugar concreto.        gicas, num dado instante e num dado local.                at a given point in time or location.
    En la definición más común, el clima se refiere a las        Na definição mais comum, o clima, refere-se às             In the most common definition, climate refers to
“condiciones medias del tiempo” y más concretamen-           “condições médias do tempo” e mais rigorosamente,         “average weather conditions” and more specifically to
te, a la descripción estadística en términos cuantitati-     à descrição estatística em termos quantitativos da mé-    the statistical description in quantitative terms of the
vos de la media y de la variabilidad de las magnitudes       dia e da variabilidade das grandezas relevantes relati-   average and variations over a sufficiently long period of
relevantes relativas a períodos de tiempo suficiente-        vas a períodos de tempo suficientemente longos.           time.
mente largos.
    Así, clima, en un sentido restringido puede defi-            Assim, clima, num sentido restrito pode ser defi-          As such, climate, in a more exact sense, can be de-
nirse como una “síntesis de las condiciones meteoro-         nido como uma “síntese das condições meteorológi-         fined as a “synthesis of meteorological conditions”, or
lógicas”, o más concretamente, como la descripción           cas”, ou mais precisamente, como a descrição estatísti-   more precisely, as a statistical description of the char-
estadística de las características del estado del tiempo     ca das características do estado do tempo durante um      acteristics of weather conditions over a given period
durante un período de tiempo desde pocos meses has-          período de tempo desde poucos meses até milhões           of time, from a few months to millions of years. The
ta millones de años. El período clásico es de 30 años,       de anos. O período clássico é de 30 anos, adoptado        classic length of time used is 30 years, adopted by the
adoptado por la OMM. Esas cantidades, designadas             pela OMM. Essas quantidades, designados elementos         WMO. These quantities, described as climate elements,
elementos climáticos, suelen ser variables observa-          climáticos, são geralmente variáveis observadas à su-     are generally variables observed at the surface of the
das en la superficie terrestre como la temperatura y la      perfície da Terra como a temperatura e a precipitação     Earth, such as temperature and precipitation (Glossa-
precipitación (Glossary Intergovernmental Panel              (Glossary Intergovernmental Panel on Clima-               ry Intergovernmental Panel on Climate Change
on Climate Change o IPCC, 2009).                             te Change ou IPCC, 2009).                                 or IPCC, 2009).
    Clima, en sentido amplio, es el estado del sistema           Clima, em sentido lato, é o estado do sistema cli-         Climate, in more simple terms, is the state of a cli-
climático, que presenta una variabilidad interna en          mático, o qual apresenta uma variabilidade interna        matic system, which presents internal variations within
una amplia gama de escalas de tiempo y depende de            numa ampla gama de escalas de tempo e depende de          a wide range of time-scales and is dependent on exter-
factores externos: naturales, como erupciones volcá-         forçamentos externos: naturais, tais como erupções        nal forces: natural forces, such as volcanic eruptions and
nicas, variaciones solares; antropogénicos, como al-         vulcânicas, variações solares; antropogénicos, tais       solar variations; anthropogenic forces, such as changes
teraciones en la composición química de la atmósfera         como alterações na composição química da atmosfera        in the chemical composition of the atmosphere and the
y de la superficie terrestre.                                e da superfície terrestre.                                Earth’s surface.
    En el clima los fenómenos interesan por su du-               No clima os fenómenos interessam pela sua                  Within the study of climate, such phenomena are
ración o persistencia y por su repetición y se carac-        duração ou persistência e pela sua repetição e são        considered in terms of their duration or persistence as
terizan por valores medios, variaciones y probabili-         caracterizados por valores médios, variâncias e pro-      well as their repetitive nature. The various climate ele-
dades de producirse valores extremos, en relación a          babilidades de ocorrência de valores extremos, rela-      ments are characterised by average values, variance and
los diversos elementos climáticos. Por eso, el clima         tivamente aos vários elementos climáticos. O clima        probability of occurrence of extreme values. Climate
se caracteriza por valores medios, máximos, míni-            é, por isso, caracterizado por valores médios, máxi-      is, therefore, characterised by average, maximum and
mos, cuantiles, distribuciones de probabilidad, etc.,        mos, mínimos, quantis, distribuições de probabili-        minimum values, quantities, distribution of probability
de las magnitudes más adecuadas para efectuar esa            dade, etc., das grandezas mais adequadas para efec-       etc., of the most suitable elements for carrying out this
síntesis.                                                    tuar essa síntese.                                        synthesis.
    De esta forma, en este Atlas, más que caracterizar           Desta forma, neste Atlas, mais do que caracterizar         This Atlas, more than simply characterising climate,
el clima, se describe el estado climático que, en este       o clima, descreve-se o estado climático que, neste caso   describes the state of climatic conditions which refer
caso concreto, se refiere al período de 1971-2000.           concreto, se refere ao período 1971-2000.                 specifically to the period 1971-2000.

1.1.   lasificación de Köppen para la Península
      C                                                      1.1. Classificação de Köppen para a Península            1.1. Köppen Climate Classification for the Iberian
      Ibérica                                                      Ibérica                                                   Peninsula
    Para delimitar los distintos tipos de clima de la            Para a delimitação dos distintos tipos de clima da         In order to identify the different types of observed
Península Ibérica se ha utilizado la clasificación cli-      Península Ibérica utilizou-se a classificação climática   climate within the Iberian Peninsula, the Köppen Cli-
mática de Köppen. A pesar de que esta clasificación          de Köppen. Esta classificação apesar de ter sido de-      mate Classification system was applied. This classifica-
se definió hace unos 100 años, sigue siendo una de las       finida há cerca de 100 anos, continua a ser uma das       tion system, although created almost 100 years ago,
clasificaciones más utilizadas en estudios climatoló-        classificações mais utilizadas em estudos climatológi-    continues to be one of the most widely used classifica-
gicos de todo el mundo.                                      cos de todo o mundo.                                      tion systems for climate studies in the world.
    La clasificación de Köppen define distintos tipos            A classificação de Köppen define distintos tipos de        The Köppen climate classification system defines
de clima a partir de los valores medios mensuales de         clima a partir dos valores médios mensais da precipi-     distinct types of climate using average monthly values
precipitación y temperatura. Para delimitar los distin-      tação e da temperatura. Para a delimitação dos distin-    for precipitation and air temperature. In order to iden-
tos climas se establecen intervalos de temperatura y         tos climas estabelecem-se intervalos de temperatura e     tify different climates, air temperature and precipitation
precipitación basados principalmente en su influencia        precipitação baseados principalmente na sua influên-      ranges were established, based mainly on their influence
sobre la distribución de la vegetación y de la activi-       cia sobre a distribuição da vegetação e da actividade     on the distribution of vegetation and human activity
dad humana (Essenwanger, 2001).                              humana (Essenwanger, 2001).                               (Essenwanger, 2001).
    Originariamente formulada por Wladimir Köppen                Originalmente formulada por Wladimir Köppen                Originally formulated by Wladimir Köppen in
en 1900, la clasificación de Köppen pasó por suce-           em 1900 a classificação de Köppen passou por suces-       1900, the Köppen Climate Classification System went


                                                                                       15
sivas modificaciones del propio Köppen y de otros          sivas modificações pelo próprio Köppen e por outros       through various modifications by Köppen himself,
climatólogos. En el presente Atlas Ibérico se ha se-       climatologistas. No presente Atlas Ibérico seguiu-se o    and by other climatologists. In this Iberian Atlas, the
guido el esquema propuesto por Köppen en su última         esquema proposto por Köppen na sua última revisão         scheme proposed by Köppen in his latest version from
revisión de 1936, conocida también como clasifica-         de 1936, conhecida também como a classificação de         1936 is used, also known as the Köppen-Geiger Classi-
ción de Köppen-Geiger, con la única salvedad de que        Köppen-Geiger, com a única ressalva de que o limite       fication System, which the only amendment being that
se eligió como límite de temperatura para separar los      de temperatura que separa os climas temperados C e        the air temperature limit separating temperate climates
climas templados C y D los 0 ºC, conforme proponen         D, se escolheu como sendo 0  °C, conforme propos-         C and D was chosen as 0 °C, in accordance with Rus-
Russel, Trewartha, Critchfield y otros autores (Es-        to por Russel, Trewartha, Critchfield e outros autores    sel, Trewartha, Critchfield and other authors (Essen-
senwanger, 2001), en vez de los –3,0 ºC utilizados en      (Essenwanger, 2001), em vez de –3,0 °C utilizados         wanger, 2001), instead of –3.0 °C, used in the original
la clasificación original. Este esquema es igual al uti-   na classificação original. Este esquema é igual ao uti-   classification. This scheme is identical to the one used
lizado en la clasificación climática del Atlas Nacio-      lizado na classificação climática do Atlas Nacional       in the climate classification of the National Atlas of
nal de España (2004) y en la clasificación actualizada     de Espanha (2004) e na classificação actualizada a ní-    Spain (2004) and in the updated global classification
a nivel mundial publicada recientemente por Peel et        vel mundial publicada recentemente por Peel at al.        recently published by Peel et al. (2007). In Portugal, it
al. (2007). En Portugal es la primera vez que el IM        (2007). Em Portugal é a primeira vez que o IM aplica      is the first time that IM has applied the Köppen-Geiger
aplica esta clasificación de Köppen-Geiger, ya que la      esta classificação de Köppen-Geiger, já que a que a an-   Classification, since it previously followed Köppen’s
anterior seguía la metodología original de Köppen.         terior seguia a metodologia original de Köppen.           original methodology.
    La delimitación de las zonas climáticas se realizó         A delimitação das zonas climáticas realizou-se             The defining of climate zones is carried out by ap-
aplicando técnicas de álgebra de mapas a los cam-          aplicando técnicas de álgebra de mapas às “grelhas”       plying map algebra techniques to the “grids” of monthly
pos medios mensuales de temperatura y precipitación        das médias mensais de temperatura do ar e da pre-         average air temperature and precipitation, which were
que habían sido previamente calculados para los ma-        cipitação que foram previamente calculadas para os        previously calculated for the air temperature and pre-
pas de temperatura y precipitación del Atlas Ibérico.      mapas de temperatura e precipitação do Atlas Ibérico.     cipitation maps of the Iberian Atlas.
    El resultado de la clasificación muestra los si-           O resultado da classificação mostra os seguintes           The results of this classification show the following
guientes tipos de clima presentes en la Península Ibé-     tipos de clima presentes na Península Ibérica e Ilhas     types of climate present in the Iberian Peninsula and the
rica e Islas Baleares:                                     Baleares:                                                 Balearic Islands:

a)  Climas Secos - Tipo B                                  a)  Climas Secos - Tipo B                                 a)  Dry Climates - Type B
    La delimitación de los climas áridos (tipo B) se           A delimitação dos climas áridos (tipo B) realiza-se       The delimitation of arid climates (type B) was car-
realiza definiendo tres intervalos diferentes conforme     definindo 3 intervalos diferentes conforme o regime       ried out by defining 3 different intervals in relation to
al régimen anual de precipitación, para tener en cuen-     anual de precipitação, de forma a ter em conta que a      annual precipitation patterns, in order to include the
ta que la precipitación del invierno es más efectiva       precipitação do Inverno é mais efectiva para o desen-     fact that winter rainfall is more effective in the devel-
para el desarrollo de la vegetación que la del verano,     volvimento da vegetação do que a época estival ao ser     opment of vegetation than the summer period, due to
al ser menor la evaporación.                               menor a evaporação.                                       reduced levels of evaporation.

 = 20 (T+7): precipitación repartida a lo largo
  P                                                          20 (T+7): precipitação repartida ao longo do
                                                             P=                                                        20 (T+7): precipitation spread out throughout
                                                                                                                       P=
  del año;                                                   ano;                                                      the year;
  20 T: verano seco (el 70% o más de la preci-
  P=                                                        = 20 T: Verão seco (70% ou mais da precipi-
                                                             P                                                        = 20 T: dry summer (70% or more of annual
                                                                                                                       P
  pitación anual se concentra en el semestre otoño-          tação anual concentra-se no semestre Outono-              rainfall is concentrated in the Autumn/Winter);
  invierno);                                                 Inverno);
  20 (T+14): invierno seco (el 70% o más de la
  P=                                                        = 20 (T+14): Inverno seco (70% ou mais da
                                                             P                                                         20 (T+14): dry winter (70% or more of annual
                                                                                                                       P=
  precipitación anual se concentra en el semestre            precipitação anual concentra-se no semestre Pri-          rainfall is concentrated in the Spring/Summer).
  primavera-verano);                                         mavera-Verão);

donde P es la precipitación total anual en mm y T es       onde P é a precipitação total anual em mm e T é a         where P represents total annual rainfall in mm and T
la temperatura media anual en ºC. En la región ibérica     temperatura média anual em °C. Na região ibérica          is the average annual temperature in °C. In the Iberian
se observan únicamente los dos primeros casos.             ocorrem unicamente os dois primeiros casos.               region only the first two cases are observed.

    Köppen distingue entre dos subtipos de clima B,            Köppen distingue entre dois subtipos de clima B,          Köppen distinguished between two sub-types of
el subtipo BS (estepa) y el subtipo BW (desierto), se-     o subtipo BS (estepe) e o subtipo BW (deserto), con-      climate B: sub-type BS (steppe) and the sub-type BW
gún la precipitación anual alcance o no la mitad del       forme a precipitação anual atinge ou não a metade do      (desert), in line with whether or not the annual rainfall
valor establecido anteriormente para delimitar los cli-    valor limite estabelecido anteriormente para delimitar    reaches half the maximum value previously established
mas de tipo B.                                             os climas de tipo B.                                      to delimit type B climates.
    Köppen distingue también las variedades cálida             Köppen distingue ainda as variedades quente (le-          Köppen distinguished between hot climates (letters
(letra h; BSh y BSk) y fría (letra k; BSk y BWk) se-       tra h, BSh e BSk) e fria (letra k, BSk e BWk) de acordo   h, BSh and BSk) and cold climates (letter k, BSk and
gún la temperatura media anual esté por encima o por       com a temperatura média anual, se esta está acima ou      BWk) concerning the average annual temperature, if
debajo de los 18 ºC, respectivamente.                      abaixo de 18 °C, respectivamente.                         these are above or below 18 °C, respectively.

   BWh (desierto cálido) y BWk (desierto frío)                BWh (deserto quente) e BWk (deserto frio)                 BWh (hot desert) and BWk (cold desert)

   Se localizan en pequeñas áreas del sureste de la            Localizam-se em pequenas áreas do sueste da Pe-           There are small areas in the southeast of the Iberian
Península Ibérica, en las provincias españolas de Al-      nínsula Ibérica, nas províncias Espanholas de Alme-       Peninsula, in the Spanish provinces of Almeria, Murcia
mería, Murcia y Alicante, coincidiendo con los míni-       ria, Múrcia e Alicante, coincidindo com os mínimos        and Alicante, coinciding with minimum rainfall values
mos pluviométricos peninsulares.                           pluviométricos peninsulares.                              for the Peninsula.

   BSh (estepa cálida) y BSk (estepa fría)                    BSh (estepe quente) e BSk (estepe fria)                   BSh (hot steppe) and BSk (cold steppe)

    En España se extienden ampliamente por el su-              Em Espanha estende-se amplamente pelo sueste              In Spain, this is widespread in the southeast of the
reste de la Península y valle del Ebro y, en menor ex-     da Península e vale do Ebro e, em menos extensão, na      Peninsula and the Ebro Valley, and less in the southern
tensión, en la meseta sur, Extremadura e Islas Balea-      meseta sul, Estremadura e Ilhas Baleares. Em Portugal     central plateau region, Extremadura and the Balearic
res. En Portugal sólo abarca una pequeña región del        abrange apenas uma pequena região do Baixo Alente-        Islands. In Portugal this covers only a small region of
Baixo Alentejo, en el distrito de Beja.                    jo, no distrito de Beja.                                  Baixo Alentejo, in the district of Beja.

b)  Climas Templados - Tipo C                              b)  Climas Temperados - Tipo C                            b)  Temperate Climates – Type C
   La temperatura media del mes más frío en los cli-           A temperatura média do mês mais frio nos climas          The average temperature in the coldest months in
mas tipo C está comprendida entre 0 y 18 ºC.               tipo C está compreendida entre 0 e 18 °C.                 type C climates is between 0 and 18 °C.


                                                                                     16
Köppen distingue los subtipos Cs, Cw y Cf con-             Köppen distingue os subtipos Cs, Cw e Cf con-             Köppen distinguishes between sub-types Cs, Cw
forme se observa un período marcadamente seco en           forme se observa um período marcadamente seco no          and Cf, in line with whether a particularly dry period
verano (Cs), en invierno (Cw), o si no hay una esta-       Verão (Cs), no Inverno (Cw), ou se não há uma esta-       is seen in summer (Cs), in winter (Cw), or if there is
ción seca (Cf). El subtipo Cw no existe en la Penínsu-     ção seca (Cf). O subtipo Cw não existe na Península       no dry season (Cf ). Sub-type Cw does not exist in the
la Ibérica ni en las Islas Baleares.                       Ibérica nem nas Ilhas Baleares.                           Iberian Peninsula or the Balearic Islands.
    También hay una tercera variante conforme el               Existe ainda uma terceira variante conforme o Ve-         There is a third variation, depending on whether the
verano es caluroso (temperatura media del mes más          rão é quente (temperatura média do mês mais quente        summer is hot (average temperature in the hottest month
cálido superior a 22 ºC, letra a), templado (tempera-      superior a 22 °C, letra a), ou é temperado (temperatu-    above 22 °C, letter a), temperate (average temperature in
tura media del mes más cálido menor o igual a 22 ºC        ra média do mês mais quente menor ou igual a 22 °C        the hottest month below or equal to 22  °C, and with
y con cuatro meses o más con una temperatura media         e com quatro meses ou mais com temperatura mé-            four months or more with average temperatures above
superior a 10 ºC, letra b), o frío (temperatura media      dia superior a 10 °C, letra b), ou é frio (temperatura    10 °C, letter b), or cold (average temperature in the hot-
del mes más cálido menor o igual a 22 ºC y con me-         média do mês mais quente menor ou igual a 22 °C e         test month below or equal to 22 °C, and with less than
nos de cuatro meses con temperatura media superior         com menos de quatro meses com temperatura média           four months of the year with an average temperature
a 10 ºC, letra c).                                         superior a 10 °C , letra c).                              above 10 °C, letter c).

   Csa (templado con verano seco y caluroso)                  Csa (temperado com Verão seco e quente)                   Csa (temperate with dry or hot summer)

    Es la variedad de clima que abarca una mayor ex-           É a variedade de clima que abrange uma maior              This is the type of climate which covers most of the
tensión de la Península Ibérica y Baleares, ocupando       extensão da Península Ibérica e Baleares, ocupando        Iberian Peninsula and the Balearics, occupying approxi-
aproximadamente el 40% de su superficie. Se extien-        aproximadamente 40% da sua superfície. Estende-se         mately 40% of its surface. This covers the majority of
de por la mayor parte de la mitad sur y de las regio-      pela maior parte da metade sul e das regiões costei-      the southern central plateau region, and the Mediter-
nes costeras mediterráneas, a excepción de las zonas       ras mediterrânicas, com excepção das zonas áridas         ranean coastal regions, with the exception of the arid
áridas del sureste.                                        da parte sueste.                                          zones in the southeast.

   Csb (templado con verano seco y templado)                  Csb (temperado com Verão seco e temperado)                Csb (temperate with dry or temperate summer)

     Abarca la mayor parte del noroeste de la Penínsu-          Abrange a maior parte do noroeste da Penínsu-           This covers the majority of the northeast of the Pe-
la, así como casi todo el litoral oeste de Portugal Con-   la, assim como quase todo o litoral oeste de Portugal     ninsula, as well as almost all of the west cost of Main-
tinental y numerosas áreas montañosas del interior de      Continental e numerosas áreas montanhosas do inte-        land Portugal, and numerous mountainous regions
la Península.                                              rior da Península.                                        within the Peninsula.

   Cfa (templado sin estación seca con verano ca-             Cfa (temperado sem estacão seca com Verão                Cfa (temperate with a dry season and hot sum-
luroso)                                                    quente)                                                   mer)

    Se observa principalmente en el noreste de la Pe-          Observa-se principalmente no nordeste da Penín-           This is mainly seen in the northeast of the Peninsu-
nínsula, en una franja de altitud media que rodea los      sula, numa franja de altitude média que rodeia os Pi-     la, within an area of medium altitude which surrounds
Pirineos y el Sistema Ibérico.                             renéus e o Sistema Ibérico.                               the Pyrenees and the Iberian mountains.

   Cfb (templado sin estación seca con verano tem-            Cfb (temperado sem estacão seca com Verão tem-            Cfb (temperate with a dry season and temperate
plado)                                                     perado)                                                   summer)

    Se localiza en la región cantábrica, en el Sistema         Localiza-se na cordilheira da Cantábrica, no Siste-       Located in the Cantabrian Mountain, in the Iberian
Ibérico, parte de la meseta norte y gran parte de los      ma Ibérico, parte da meseta norte e grande parte dos      mountain ranges, as well as part of the northern central
Pirineos exceptuando las áreas de mayor altitud.           Pirenéus exceptuando áreas de maior altitude.             plateau region and a large part of the Pyrenees, with the
                                                                                                                     exception of areas of high altitude.

c)  Climas Fríos - Tipo D                                  c)  Climas Frios - Tipo D                                 c)  Cold Climates – Type D
    La temperatura media del mes más frío en el cli-           A temperatura média do mês mais frio no clima             The average temperature for the coldest month in
ma tipo D es inferior a 0 ºC y la temperatura media        tipo D, é inferior a 0 °C e a temperatura média do mês    type D climates is lower than 0 °C, and the average tem-
del mes más cálido es superior a 10 ºC. Los intervalos     mais quente é superior a 10 °C. Os intervalos consi-      perature of the hottest month is higher than 10 °C. In-
considerados para los subtipos y variedades del clima      derados para os subtipos e variedades do clima D são      tervals considered for the subtypes and varieties of type
D son análogos a los del clima tipo C.                     análogos aos do clima tipo C.                             D climates are similar to those for type C climates.

   Dsb (frío con verano seco y templado) y Dsc (frío          Dsb (frio com Verão seco e temperado) e Dsc (frio         Dsb (cold with temperate and dry summer) and
con verano seco y fresco)                                  com Verão seco e fresco)                                  Dsc (cold with dry and fresh summer)

    Se localizan en pequeñas áreas de alta montaña             Localizam-se em pequenas áreas das regiões mon-           These are located in small areas of the mountainous
de la Cordillera Cantábrica, Sistema Ibérico, Sistema      tanhosas de maior altitude da Cordilheira Cantábrica,     regions at higher altitudes in the Cantabria Mountains,
Central y Sierra Nevada.                                   Sistema Ibérico, Sistema Central e Serra Nevada.          the Iberian Mountain Ranges, Central Ranges and the
                                                                                                                     Sierra Nevada.

   Dfb (frío sin estación seca y verano templado) y           Dfb (frio sem estacão seca e Verão temperado) e           Dfb (cold without dry season and temperate sum-
Dfc (frío sin estación seca y verano fresco)               Dfc (frio sem estacão seca e Verão fresco)                mer) and Dfc (cold with a dry season and fresh summer)

    Se observan en áreas de alta montaña de los Piri-         Observam-se nas áreas de maior altitude dos Pire-          Also seen in areas of higher altitude of the Pyrenees
neos y en algunas pequeñas zonas de alta montaña de        néus e em algumas pequenas áreas de maior altitude        and in some small areas at high altitude in the Cantab-
la Cordillera Cantábrica y del Sistema Ibérico.            da Cordilheira Cantábrica e do Sistema Ibérico.           rian and Iberian Mountain Ranges.

d)  Climas Polares - Tipo E                                d)  Climas Polares - Tipo E                               d)  Polar Climates - Type E
    La temperatura media del mes más cálido en el              A temperatura média do mês mais quente no cli-             The average temperature for the hottest month in a type
clima tipo E es inferior a 0  ºC. Köppen define dos        ma tipo E, é inferior a 0 °C. Köppen define dois sub-     E climate is below 0 °C. Köppen defines two sub-types: ET
subtipos: ET (tundra: la temperatura media del mes         tipos: ET (tundra: a temperatura média do mês mais        (tundra: the average temperature for the hottest month is
más cálido es superior a 0 ºC) y EF (glacial: la tem-      quente é superior a 0 °C) e EF (glacial: a temperatura    higher than 0 °C) and EF (glacial: the average temperature
peratura media del mes más cálido es inferior a 0 ºC).     média do mês mais quente é inferior a 0 °C). O subti-     for the hottest month is lower than 0 °C). Climate sub-type
El subtipo EF no se encuentra en la Península Ibérica.     po EF não se encontra na Península Ibérica.               EF is not found in the Iberian Peninsula.


                                                                                     17
ET (tundra)                                                     ET (tundra)                                           ET (tundra)

    Se observa únicamente en pequeñas áreas de alta                 Observa-se unicamente em pequenas áreas de co-         This is seen only in small areas on the highest plains
montaña de los Pirineos Centrales, coincidiendo con             tas mais elevadas dos Pirenéus Centrais, coincidindo   of the Central Pyrenees, coinciding with the highest el-
las mayores altitudes de la cordillera.                         com as maiores altitudes da cordilheira.               evations seen in the Cantabrian Mountains.

   En la Figura 1 se presenta el mapa de clasificación             Na Figura 1 apresenta-se a carta da classificação       Figure 1 shows a map detailing the Köppen-Geiger
de Köppen-Geiger para la Península Ibérica e Islas              de Köppen-Geiger para a Península Ibérica e Ilhas      classification for the Iberian Peninsula and the Balearic
Baleares.                                                       Baleares.                                              Islands.




Fig. 1.	 Clasificación climática de Köppen-Geiger en la Península Ibérica e Islas Baleares.
	        Classificação climática de Köppen-Geiger na Península Ibérica e Ilhas Baleares.
	        Köppen-Geiger Climate Classification for the Iberian Peninsula and the Balearic Islands.




                                                                                             18

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Tempo e Clima
Tempo e ClimaTempo e Clima
Tempo e Climaceama
 
Climatologia Geral E Do Brasil
Climatologia Geral E Do BrasilClimatologia Geral E Do Brasil
Climatologia Geral E Do BrasilCica2010
 
O estado do tempo - geografia
O estado do tempo - geografiaO estado do tempo - geografia
O estado do tempo - geografiaCatarina Sequeira
 
Aula 6 - Dinâmica Climática
Aula 6 - Dinâmica ClimáticaAula 6 - Dinâmica Climática
Aula 6 - Dinâmica ClimáticaGerson Coppes
 
Atmosfera e os fenômenos meteorológicos (Geografia)
Atmosfera e os fenômenos meteorológicos (Geografia)Atmosfera e os fenômenos meteorológicos (Geografia)
Atmosfera e os fenômenos meteorológicos (Geografia)Karol Schmitz
 
Aula de interação dos elementos do clima com os fatores do clima
Aula de interação dos elementos do clima com os fatores do climaAula de interação dos elementos do clima com os fatores do clima
Aula de interação dos elementos do clima com os fatores do climaGabriel Lecoque Francisco
 
Fundamentos da climatologia
Fundamentos da climatologiaFundamentos da climatologia
Fundamentos da climatologiaBeatriz Ramos
 
Factores do Clima - Temperatura
Factores do Clima - TemperaturaFactores do Clima - Temperatura
Factores do Clima - Temperaturaabarros
 
A atmosfera e sua dinamica o tempo nap
A atmosfera e sua dinamica o tempo napA atmosfera e sua dinamica o tempo nap
A atmosfera e sua dinamica o tempo napgisele picolli
 
Estado tempo e clima
Estado tempo e climaEstado tempo e clima
Estado tempo e climaCarlamspc
 
Climatologia – aula 7
Climatologia – aula 7Climatologia – aula 7
Climatologia – aula 7marciotecsoma
 
Dinâmica climática
Dinâmica climáticaDinâmica climática
Dinâmica climáticaRenato Brasil
 

Mais procurados (20)

Climatologia geográfica
Climatologia geográficaClimatologia geográfica
Climatologia geográfica
 
Climatologia
ClimatologiaClimatologia
Climatologia
 
Climatologia
Climatologia   Climatologia
Climatologia
 
Clima e Massas de Ar - Brasil
Clima e Massas de Ar - BrasilClima e Massas de Ar - Brasil
Clima e Massas de Ar - Brasil
 
Clima - 1º ano
Clima - 1º anoClima - 1º ano
Clima - 1º ano
 
Tempo e Clima
Tempo e ClimaTempo e Clima
Tempo e Clima
 
Climatologia Geral E Do Brasil
Climatologia Geral E Do BrasilClimatologia Geral E Do Brasil
Climatologia Geral E Do Brasil
 
O estado do tempo - geografia
O estado do tempo - geografiaO estado do tempo - geografia
O estado do tempo - geografia
 
4 variação da temperatura em portugal
4  variação da temperatura em portugal4  variação da temperatura em portugal
4 variação da temperatura em portugal
 
Clima
ClimaClima
Clima
 
Climatologia
ClimatologiaClimatologia
Climatologia
 
Aula 6 - Dinâmica Climática
Aula 6 - Dinâmica ClimáticaAula 6 - Dinâmica Climática
Aula 6 - Dinâmica Climática
 
Atmosfera e os fenômenos meteorológicos (Geografia)
Atmosfera e os fenômenos meteorológicos (Geografia)Atmosfera e os fenômenos meteorológicos (Geografia)
Atmosfera e os fenômenos meteorológicos (Geografia)
 
Aula de interação dos elementos do clima com os fatores do clima
Aula de interação dos elementos do clima com os fatores do climaAula de interação dos elementos do clima com os fatores do clima
Aula de interação dos elementos do clima com os fatores do clima
 
Fundamentos da climatologia
Fundamentos da climatologiaFundamentos da climatologia
Fundamentos da climatologia
 
Factores do Clima - Temperatura
Factores do Clima - TemperaturaFactores do Clima - Temperatura
Factores do Clima - Temperatura
 
A atmosfera e sua dinamica o tempo nap
A atmosfera e sua dinamica o tempo napA atmosfera e sua dinamica o tempo nap
A atmosfera e sua dinamica o tempo nap
 
Estado tempo e clima
Estado tempo e climaEstado tempo e clima
Estado tempo e clima
 
Climatologia – aula 7
Climatologia – aula 7Climatologia – aula 7
Climatologia – aula 7
 
Dinâmica climática
Dinâmica climáticaDinâmica climática
Dinâmica climática
 

Semelhante a Atlas Climático Ibérico - Clima Península Ibérica

GEO PSC1 - Clima na Amazônia
GEO PSC1 - Clima na AmazôniaGEO PSC1 - Clima na Amazônia
GEO PSC1 - Clima na AmazôniaDiego Lopes
 
Livro hidrologia clima
Livro hidrologia climaLivro hidrologia clima
Livro hidrologia climaSérgio Gomes
 
4 - Diagnóstico Ambiental - 1.pdf
4 - Diagnóstico Ambiental - 1.pdf4 - Diagnóstico Ambiental - 1.pdf
4 - Diagnóstico Ambiental - 1.pdfAraujoFlores2
 
Aula 1, 2 e 3 - Apresentação, Conceitos gerais e Debate.pdf
Aula 1, 2 e 3 - Apresentação, Conceitos gerais e Debate.pdfAula 1, 2 e 3 - Apresentação, Conceitos gerais e Debate.pdf
Aula 1, 2 e 3 - Apresentação, Conceitos gerais e Debate.pdfLucasCsarFredianiSan
 
Introdução aos conceitos climatolóticos
Introdução aos conceitos climatolóticosIntrodução aos conceitos climatolóticos
Introdução aos conceitos climatolóticosRodrigo Sousa
 
Apostila de climatologia
Apostila de climatologiaApostila de climatologia
Apostila de climatologiaLCGRH UFC
 
Geografia brasil-natural-clima-exercicios
Geografia brasil-natural-clima-exerciciosGeografia brasil-natural-clima-exercicios
Geografia brasil-natural-clima-exerciciosDelmacy Cruz Souza
 
Aspectos gerais do clima
Aspectos gerais do climaAspectos gerais do clima
Aspectos gerais do climageopedrote
 
Questõesde Geografia.docx
Questõesde Geografia.docxQuestõesde Geografia.docx
Questõesde Geografia.docxssuser9666b0
 
Climatologia - fatores e elementos do clima, fenômenos climáticos e classific...
Climatologia - fatores e elementos do clima, fenômenos climáticos e classific...Climatologia - fatores e elementos do clima, fenômenos climáticos e classific...
Climatologia - fatores e elementos do clima, fenômenos climáticos e classific...Saulo Lucena
 
Aula 1 -_conceitos_e_elementos_climáticos
Aula 1 -_conceitos_e_elementos_climáticosAula 1 -_conceitos_e_elementos_climáticos
Aula 1 -_conceitos_e_elementos_climáticosmatteusperrud
 
Sext oano unidade 6_tema1e2
Sext oano unidade 6_tema1e2Sext oano unidade 6_tema1e2
Sext oano unidade 6_tema1e2Christie Freitas
 

Semelhante a Atlas Climático Ibérico - Clima Península Ibérica (20)

GEO PSC1 - Clima na Amazônia
GEO PSC1 - Clima na AmazôniaGEO PSC1 - Clima na Amazônia
GEO PSC1 - Clima na Amazônia
 
Livro hidrologia clima
Livro hidrologia climaLivro hidrologia clima
Livro hidrologia clima
 
4 - Diagnóstico Ambiental - 1.pdf
4 - Diagnóstico Ambiental - 1.pdf4 - Diagnóstico Ambiental - 1.pdf
4 - Diagnóstico Ambiental - 1.pdf
 
Aula 1, 2 e 3 - Apresentação, Conceitos gerais e Debate.pdf
Aula 1, 2 e 3 - Apresentação, Conceitos gerais e Debate.pdfAula 1, 2 e 3 - Apresentação, Conceitos gerais e Debate.pdf
Aula 1, 2 e 3 - Apresentação, Conceitos gerais e Debate.pdf
 
Introdução aos conceitos climatolóticos
Introdução aos conceitos climatolóticosIntrodução aos conceitos climatolóticos
Introdução aos conceitos climatolóticos
 
Meteorologia agrícola
Meteorologia agrícolaMeteorologia agrícola
Meteorologia agrícola
 
Apostila de climatologia
Apostila de climatologiaApostila de climatologia
Apostila de climatologia
 
A construção do espaço brasileiro 3
A construção do espaço brasileiro 3A construção do espaço brasileiro 3
A construção do espaço brasileiro 3
 
Fasc 05
Fasc 05Fasc 05
Fasc 05
 
Geo clima
Geo climaGeo clima
Geo clima
 
Ch amazonia
Ch amazoniaCh amazonia
Ch amazonia
 
Clima
ClimaClima
Clima
 
Geografia brasil-natural-clima-exercicios
Geografia brasil-natural-clima-exerciciosGeografia brasil-natural-clima-exercicios
Geografia brasil-natural-clima-exercicios
 
Aspectos gerais do clima
Aspectos gerais do climaAspectos gerais do clima
Aspectos gerais do clima
 
Aula 2 cr
Aula 2 crAula 2 cr
Aula 2 cr
 
Questõesde Geografia.docx
Questõesde Geografia.docxQuestõesde Geografia.docx
Questõesde Geografia.docx
 
Climatologia - fatores e elementos do clima, fenômenos climáticos e classific...
Climatologia - fatores e elementos do clima, fenômenos climáticos e classific...Climatologia - fatores e elementos do clima, fenômenos climáticos e classific...
Climatologia - fatores e elementos do clima, fenômenos climáticos e classific...
 
Aula 1 -_conceitos_e_elementos_climáticos
Aula 1 -_conceitos_e_elementos_climáticosAula 1 -_conceitos_e_elementos_climáticos
Aula 1 -_conceitos_e_elementos_climáticos
 
6º ano unidade 6
6º ano unidade 6 6º ano unidade 6
6º ano unidade 6
 
Sext oano unidade 6_tema1e2
Sext oano unidade 6_tema1e2Sext oano unidade 6_tema1e2
Sext oano unidade 6_tema1e2
 

Mais de José Luis Trujillo Rodríguez

Cuentame escribimos biografias de personajes de nuestra localidad 1467284346607
Cuentame escribimos biografias de personajes de nuestra localidad 1467284346607Cuentame escribimos biografias de personajes de nuestra localidad 1467284346607
Cuentame escribimos biografias de personajes de nuestra localidad 1467284346607José Luis Trujillo Rodríguez
 

Mais de José Luis Trujillo Rodríguez (20)

Simulamos un cuadro confinamiento 24 mayo
Simulamos un cuadro confinamiento 24 mayoSimulamos un cuadro confinamiento 24 mayo
Simulamos un cuadro confinamiento 24 mayo
 
Cambios sociales 3º eso girlhood
Cambios sociales   3º eso        girlhoodCambios sociales   3º eso        girlhood
Cambios sociales 3º eso girlhood
 
Juego de cartas biografías
Juego de cartas biografíasJuego de cartas biografías
Juego de cartas biografías
 
Guía de estudio del tema 2
Guía de estudio del tema 2Guía de estudio del tema 2
Guía de estudio del tema 2
 
Película quiero ser como beckham
Película quiero ser como beckhamPelícula quiero ser como beckham
Película quiero ser como beckham
 
Recursos arte gótico ullmann & könemann
Recursos arte gótico ullmann & könemannRecursos arte gótico ullmann & könemann
Recursos arte gótico ullmann & könemann
 
Ficha trabajo la bicicleta verde
Ficha trabajo la bicicleta verdeFicha trabajo la bicicleta verde
Ficha trabajo la bicicleta verde
 
American history x
American history xAmerican history x
American history x
 
La vida efímera
La vida efímeraLa vida efímera
La vida efímera
 
Cartas a nora actividades nuevas 2017
Cartas a nora actividades nuevas 2017Cartas a nora actividades nuevas 2017
Cartas a nora actividades nuevas 2017
 
El secreto mejor guardado
El secreto mejor guardadoEl secreto mejor guardado
El secreto mejor guardado
 
Conceptos previos de la materia
Conceptos previos de la materiaConceptos previos de la materia
Conceptos previos de la materia
 
Ficha buenas noches ouma modificada
Ficha buenas noches ouma modificadaFicha buenas noches ouma modificada
Ficha buenas noches ouma modificada
 
Educación para la ciudadanía y los derechos humanos
Educación para la ciudadanía y los derechos humanosEducación para la ciudadanía y los derechos humanos
Educación para la ciudadanía y los derechos humanos
 
Ud 1
Ud 1Ud 1
Ud 1
 
Cambios sociales y género
Cambios sociales y géneroCambios sociales y género
Cambios sociales y género
 
Biografía en el aula. documento tarea competencial
Biografía en el aula. documento tarea competencialBiografía en el aula. documento tarea competencial
Biografía en el aula. documento tarea competencial
 
Cuentame escribimos biografias de personajes de nuestra localidad 1467284346607
Cuentame escribimos biografias de personajes de nuestra localidad 1467284346607Cuentame escribimos biografias de personajes de nuestra localidad 1467284346607
Cuentame escribimos biografias de personajes de nuestra localidad 1467284346607
 
Análisis de la caricatura reyes para españa
Análisis de la caricatura reyes para españaAnálisis de la caricatura reyes para españa
Análisis de la caricatura reyes para españa
 
Glogster
GlogsterGlogster
Glogster
 

Atlas Climático Ibérico - Clima Península Ibérica

  • 1. ATLAS CLIMÁTICO IBÉRICO IBERIAN CLIMATE ATLAS El atlas climático constituye un medio de presentar, de forma gráfica, una síntesis de los conocimientos re- ferentes al clima de un país o de una región, que se destina a un gran abanico de usuarios. El presente Atlas Climático pretende describir las principales características climatológicas de la Península Ibérica donde se incluyen las Islas Baleares, conforme a lo acordado entre los Servicios Meteorológicos de Portugal (IM, I.P.) y de España (AEMet). Por criterios de continuidad geográfica y climática, en esta edición no se incluyen las Islas de Macaronesia (Archipiélagos de Madeira, Azores y Canarias). La información básica utilizada en la elaboración del Atlas ha sido la de las normales climatológicas (valores medios) correspondientes al ATLAS CLIMÁTICO IBÉRICO - IBERIAN CLIMATE ATLAS período 1971-2000. Los elementos climáticos que constan en este volumen son la Temperatura del Aire y la Precipitación, tomando como base los datos de observación de estaciones meteorológicas y pluviomé- tricas de las redes nacionales de Portugal Continental y España (Continental e Islas Baleares). O atlas climático constitui um meio de apresentar, na forma gráfica, uma síntese dos conhecimentos refe- rentes ao clima de um país ou de uma região, que se destina a uma gama alargada de utilizadores. O pre- sente Atlas Climático pretende descrever as principais características climatológicas da Península Ibérica onde se inclui as Ilhas Baleares, conforme acordado entre Serviços meteorológicos de Portugal (IM, I.P.) e de Espanha (AEMet). Por critérios de continuidade geográfica e climática, nesta edição não se incluem as Ilhas da Macaronésia (Arquipélagos da Madeira, dos Açores e das Canárias). A informação de base utiliza- da na elaboração do Atlas foi a das normais climatológicas (valores médios) correspondentes ao período 1971-2000. Os elementos climáticos que constam neste volume são a Temperatura do ar e a Precipitação, tendo por base os dados de observação de estações meteorológicas e postos udométricos das redes nacio- nais de Portugal Continental e Espanha (Continental e Ilhas Baleares). A climate atlas is composed of graphically information relating to the climate of a country or region, where this information is to be used for a wide range of different users. This Climate Atlas is intended to describe the main climatological characteristics of the Iberian Peninsula, including the Balearic Islands, as agreed by the meteorological services of both Portugal (IM, I.P.) and Spain (AEMet). For reasons of geographical and climatic continuity, this edition does not include the Macaronesian Islands (Archipelagos of Madeira, the Azores and the Canary Islands). The basic information used to produce this Atlas was, in general, taken from climate normals concerning 1971-2000 period. The climate elements included in this volume are air temperature and precipitation, based on the observation data of meteorological stations and udometric stations within the national networks of Mainland Portugal and Spain (Mainland and Balearic Islands). ISBN: 978-84-7837-079-5 MINISTERIO MINISTERIO GOBIERNO DE MEDIO AMBIENTE GOBIERNO DE MEDIO AMBIENTE DE ESPAÑA Y MEDIO RURAL Y MARINO DE ESPAÑA Y MEDIO RURAL Y MARINO 9 788478 370795 PVP: 15,00 E (IVA incluido)
  • 2. 1.  Clima 1.  Clima 1.  Climate La palabra clima procede del griego “Klima” que de- A palavra clima provém do grego “Klima” que de- The word climate comes from the Greek word “Klima” signaba una zona de la Tierra limitada por dos latitudes, signava uma zona da Terra limitada por duas latitudes which described areas of the Earth between two latitudes, que estaba asociada a la inclinación de los rayos sola- a qual estava associada à inclinação dos raios solares which were associated with a specific angle of the sun, and res y, por extensión, a las características meteorológicas e, por extensão, às características meteorológicas pre- by extension to predominant meteorological characteris- predominantes. El clima corresponde a una síntesis del dominantes. O clima corresponde a uma síntese do tics. Climate corresponds to a collection of atmospheric tiempo atmosférico, en que el estado de tiempo atmos- tempo atmosférico, em que o estado do tempo atmos- weather conditions, in which the state of the atmospheric férico se refiere al conjunto de las condiciones meteo- férico se refere ao conjunto das condições meteoroló- weather refers to a collection of meteorological conditions, rológicas, en un momento dado y en un lugar concreto. gicas, num dado instante e num dado local. at a given point in time or location. En la definición más común, el clima se refiere a las Na definição mais comum, o clima, refere-se às In the most common definition, climate refers to “condiciones medias del tiempo” y más concretamen- “condições médias do tempo” e mais rigorosamente, “average weather conditions” and more specifically to te, a la descripción estadística en términos cuantitati- à descrição estatística em termos quantitativos da mé- the statistical description in quantitative terms of the vos de la media y de la variabilidad de las magnitudes dia e da variabilidade das grandezas relevantes relati- average and variations over a sufficiently long period of relevantes relativas a períodos de tiempo suficiente- vas a períodos de tempo suficientemente longos. time. mente largos. Así, clima, en un sentido restringido puede defi- Assim, clima, num sentido restrito pode ser defi- As such, climate, in a more exact sense, can be de- nirse como una “síntesis de las condiciones meteoro- nido como uma “síntese das condições meteorológi- fined as a “synthesis of meteorological conditions”, or lógicas”, o más concretamente, como la descripción cas”, ou mais precisamente, como a descrição estatísti- more precisely, as a statistical description of the char- estadística de las características del estado del tiempo ca das características do estado do tempo durante um acteristics of weather conditions over a given period durante un período de tiempo desde pocos meses has- período de tempo desde poucos meses até milhões of time, from a few months to millions of years. The ta millones de años. El período clásico es de 30 años, de anos. O período clássico é de 30 anos, adoptado classic length of time used is 30 years, adopted by the adoptado por la OMM. Esas cantidades, designadas pela OMM. Essas quantidades, designados elementos WMO. These quantities, described as climate elements, elementos climáticos, suelen ser variables observa- climáticos, são geralmente variáveis observadas à su- are generally variables observed at the surface of the das en la superficie terrestre como la temperatura y la perfície da Terra como a temperatura e a precipitação Earth, such as temperature and precipitation (Glossa- precipitación (Glossary Intergovernmental Panel (Glossary Intergovernmental Panel on Clima- ry Intergovernmental Panel on Climate Change on Climate Change o IPCC, 2009). te Change ou IPCC, 2009). or IPCC, 2009). Clima, en sentido amplio, es el estado del sistema Clima, em sentido lato, é o estado do sistema cli- Climate, in more simple terms, is the state of a cli- climático, que presenta una variabilidad interna en mático, o qual apresenta uma variabilidade interna matic system, which presents internal variations within una amplia gama de escalas de tiempo y depende de numa ampla gama de escalas de tempo e depende de a wide range of time-scales and is dependent on exter- factores externos: naturales, como erupciones volcá- forçamentos externos: naturais, tais como erupções nal forces: natural forces, such as volcanic eruptions and nicas, variaciones solares; antropogénicos, como al- vulcânicas, variações solares; antropogénicos, tais solar variations; anthropogenic forces, such as changes teraciones en la composición química de la atmósfera como alterações na composição química da atmosfera in the chemical composition of the atmosphere and the y de la superficie terrestre. e da superfície terrestre. Earth’s surface. En el clima los fenómenos interesan por su du- No clima os fenómenos interessam pela sua Within the study of climate, such phenomena are ración o persistencia y por su repetición y se carac- duração ou persistência e pela sua repetição e são considered in terms of their duration or persistence as terizan por valores medios, variaciones y probabili- caracterizados por valores médios, variâncias e pro- well as their repetitive nature. The various climate ele- dades de producirse valores extremos, en relación a babilidades de ocorrência de valores extremos, rela- ments are characterised by average values, variance and los diversos elementos climáticos. Por eso, el clima tivamente aos vários elementos climáticos. O clima probability of occurrence of extreme values. Climate se caracteriza por valores medios, máximos, míni- é, por isso, caracterizado por valores médios, máxi- is, therefore, characterised by average, maximum and mos, cuantiles, distribuciones de probabilidad, etc., mos, mínimos, quantis, distribuições de probabili- minimum values, quantities, distribution of probability de las magnitudes más adecuadas para efectuar esa dade, etc., das grandezas mais adequadas para efec- etc., of the most suitable elements for carrying out this síntesis. tuar essa síntese. synthesis. De esta forma, en este Atlas, más que caracterizar Desta forma, neste Atlas, mais do que caracterizar This Atlas, more than simply characterising climate, el clima, se describe el estado climático que, en este o clima, descreve-se o estado climático que, neste caso describes the state of climatic conditions which refer caso concreto, se refiere al período de 1971-2000. concreto, se refere ao período 1971-2000. specifically to the period 1971-2000. 1.1.  lasificación de Köppen para la Península C 1.1. Classificação de Köppen para a Península 1.1. Köppen Climate Classification for the Iberian Ibérica Ibérica Peninsula Para delimitar los distintos tipos de clima de la Para a delimitação dos distintos tipos de clima da In order to identify the different types of observed Península Ibérica se ha utilizado la clasificación cli- Península Ibérica utilizou-se a classificação climática climate within the Iberian Peninsula, the Köppen Cli- mática de Köppen. A pesar de que esta clasificación de Köppen. Esta classificação apesar de ter sido de- mate Classification system was applied. This classifica- se definió hace unos 100 años, sigue siendo una de las finida há cerca de 100 anos, continua a ser uma das tion system, although created almost 100 years ago, clasificaciones más utilizadas en estudios climatoló- classificações mais utilizadas em estudos climatológi- continues to be one of the most widely used classifica- gicos de todo el mundo. cos de todo o mundo. tion systems for climate studies in the world. La clasificación de Köppen define distintos tipos A classificação de Köppen define distintos tipos de The Köppen climate classification system defines de clima a partir de los valores medios mensuales de clima a partir dos valores médios mensais da precipi- distinct types of climate using average monthly values precipitación y temperatura. Para delimitar los distin- tação e da temperatura. Para a delimitação dos distin- for precipitation and air temperature. In order to iden- tos climas se establecen intervalos de temperatura y tos climas estabelecem-se intervalos de temperatura e tify different climates, air temperature and precipitation precipitación basados principalmente en su influencia precipitação baseados principalmente na sua influên- ranges were established, based mainly on their influence sobre la distribución de la vegetación y de la activi- cia sobre a distribuição da vegetação e da actividade on the distribution of vegetation and human activity dad humana (Essenwanger, 2001). humana (Essenwanger, 2001). (Essenwanger, 2001). Originariamente formulada por Wladimir Köppen Originalmente formulada por Wladimir Köppen Originally formulated by Wladimir Köppen in en 1900, la clasificación de Köppen pasó por suce- em 1900 a classificação de Köppen passou por suces- 1900, the Köppen Climate Classification System went 15
  • 3. sivas modificaciones del propio Köppen y de otros sivas modificações pelo próprio Köppen e por outros through various modifications by Köppen himself, climatólogos. En el presente Atlas Ibérico se ha se- climatologistas. No presente Atlas Ibérico seguiu-se o and by other climatologists. In this Iberian Atlas, the guido el esquema propuesto por Köppen en su última esquema proposto por Köppen na sua última revisão scheme proposed by Köppen in his latest version from revisión de 1936, conocida también como clasifica- de 1936, conhecida também como a classificação de 1936 is used, also known as the Köppen-Geiger Classi- ción de Köppen-Geiger, con la única salvedad de que Köppen-Geiger, com a única ressalva de que o limite fication System, which the only amendment being that se eligió como límite de temperatura para separar los de temperatura que separa os climas temperados C e the air temperature limit separating temperate climates climas templados C y D los 0 ºC, conforme proponen D, se escolheu como sendo 0  °C, conforme propos- C and D was chosen as 0 °C, in accordance with Rus- Russel, Trewartha, Critchfield y otros autores (Es- to por Russel, Trewartha, Critchfield e outros autores sel, Trewartha, Critchfield and other authors (Essen- senwanger, 2001), en vez de los –3,0 ºC utilizados en (Essenwanger, 2001), em vez de –3,0 °C utilizados wanger, 2001), instead of –3.0 °C, used in the original la clasificación original. Este esquema es igual al uti- na classificação original. Este esquema é igual ao uti- classification. This scheme is identical to the one used lizado en la clasificación climática del Atlas Nacio- lizado na classificação climática do Atlas Nacional in the climate classification of the National Atlas of nal de España (2004) y en la clasificación actualizada de Espanha (2004) e na classificação actualizada a ní- Spain (2004) and in the updated global classification a nivel mundial publicada recientemente por Peel et vel mundial publicada recentemente por Peel at al. recently published by Peel et al. (2007). In Portugal, it al. (2007). En Portugal es la primera vez que el IM (2007). Em Portugal é a primeira vez que o IM aplica is the first time that IM has applied the Köppen-Geiger aplica esta clasificación de Köppen-Geiger, ya que la esta classificação de Köppen-Geiger, já que a que a an- Classification, since it previously followed Köppen’s anterior seguía la metodología original de Köppen. terior seguia a metodologia original de Köppen. original methodology. La delimitación de las zonas climáticas se realizó A delimitação das zonas climáticas realizou-se The defining of climate zones is carried out by ap- aplicando técnicas de álgebra de mapas a los cam- aplicando técnicas de álgebra de mapas às “grelhas” plying map algebra techniques to the “grids” of monthly pos medios mensuales de temperatura y precipitación das médias mensais de temperatura do ar e da pre- average air temperature and precipitation, which were que habían sido previamente calculados para los ma- cipitação que foram previamente calculadas para os previously calculated for the air temperature and pre- pas de temperatura y precipitación del Atlas Ibérico. mapas de temperatura e precipitação do Atlas Ibérico. cipitation maps of the Iberian Atlas. El resultado de la clasificación muestra los si- O resultado da classificação mostra os seguintes The results of this classification show the following guientes tipos de clima presentes en la Península Ibé- tipos de clima presentes na Península Ibérica e Ilhas types of climate present in the Iberian Peninsula and the rica e Islas Baleares: Baleares: Balearic Islands: a)  Climas Secos - Tipo B a)  Climas Secos - Tipo B a)  Dry Climates - Type B La delimitación de los climas áridos (tipo B) se A delimitação dos climas áridos (tipo B) realiza-se The delimitation of arid climates (type B) was car- realiza definiendo tres intervalos diferentes conforme definindo 3 intervalos diferentes conforme o regime ried out by defining 3 different intervals in relation to al régimen anual de precipitación, para tener en cuen- anual de precipitação, de forma a ter em conta que a annual precipitation patterns, in order to include the ta que la precipitación del invierno es más efectiva precipitação do Inverno é mais efectiva para o desen- fact that winter rainfall is more effective in the devel- para el desarrollo de la vegetación que la del verano, volvimento da vegetação do que a época estival ao ser opment of vegetation than the summer period, due to al ser menor la evaporación. menor a evaporação. reduced levels of evaporation.  = 20 (T+7): precipitación repartida a lo largo P   20 (T+7): precipitação repartida ao longo do P=   20 (T+7): precipitation spread out throughout P= del año; ano; the year;   20 T: verano seco (el 70% o más de la preci- P=  = 20 T: Verão seco (70% ou mais da precipi- P  = 20 T: dry summer (70% or more of annual P pitación anual se concentra en el semestre otoño- tação anual concentra-se no semestre Outono- rainfall is concentrated in the Autumn/Winter); invierno); Inverno);   20 (T+14): invierno seco (el 70% o más de la P=  = 20 (T+14): Inverno seco (70% ou mais da P   20 (T+14): dry winter (70% or more of annual P= precipitación anual se concentra en el semestre precipitação anual concentra-se no semestre Pri- rainfall is concentrated in the Spring/Summer). primavera-verano); mavera-Verão); donde P es la precipitación total anual en mm y T es onde P é a precipitação total anual em mm e T é a where P represents total annual rainfall in mm and T la temperatura media anual en ºC. En la región ibérica temperatura média anual em °C. Na região ibérica is the average annual temperature in °C. In the Iberian se observan únicamente los dos primeros casos. ocorrem unicamente os dois primeiros casos. region only the first two cases are observed. Köppen distingue entre dos subtipos de clima B, Köppen distingue entre dois subtipos de clima B, Köppen distinguished between two sub-types of el subtipo BS (estepa) y el subtipo BW (desierto), se- o subtipo BS (estepe) e o subtipo BW (deserto), con- climate B: sub-type BS (steppe) and the sub-type BW gún la precipitación anual alcance o no la mitad del forme a precipitação anual atinge ou não a metade do (desert), in line with whether or not the annual rainfall valor establecido anteriormente para delimitar los cli- valor limite estabelecido anteriormente para delimitar reaches half the maximum value previously established mas de tipo B. os climas de tipo B. to delimit type B climates. Köppen distingue también las variedades cálida Köppen distingue ainda as variedades quente (le- Köppen distinguished between hot climates (letters (letra h; BSh y BSk) y fría (letra k; BSk y BWk) se- tra h, BSh e BSk) e fria (letra k, BSk e BWk) de acordo h, BSh and BSk) and cold climates (letter k, BSk and gún la temperatura media anual esté por encima o por com a temperatura média anual, se esta está acima ou BWk) concerning the average annual temperature, if debajo de los 18 ºC, respectivamente. abaixo de 18 °C, respectivamente. these are above or below 18 °C, respectively. BWh (desierto cálido) y BWk (desierto frío) BWh (deserto quente) e BWk (deserto frio) BWh (hot desert) and BWk (cold desert) Se localizan en pequeñas áreas del sureste de la Localizam-se em pequenas áreas do sueste da Pe- There are small areas in the southeast of the Iberian Península Ibérica, en las provincias españolas de Al- nínsula Ibérica, nas províncias Espanholas de Alme- Peninsula, in the Spanish provinces of Almeria, Murcia mería, Murcia y Alicante, coincidiendo con los míni- ria, Múrcia e Alicante, coincidindo com os mínimos and Alicante, coinciding with minimum rainfall values mos pluviométricos peninsulares. pluviométricos peninsulares. for the Peninsula. BSh (estepa cálida) y BSk (estepa fría) BSh (estepe quente) e BSk (estepe fria) BSh (hot steppe) and BSk (cold steppe) En España se extienden ampliamente por el su- Em Espanha estende-se amplamente pelo sueste In Spain, this is widespread in the southeast of the reste de la Península y valle del Ebro y, en menor ex- da Península e vale do Ebro e, em menos extensão, na Peninsula and the Ebro Valley, and less in the southern tensión, en la meseta sur, Extremadura e Islas Balea- meseta sul, Estremadura e Ilhas Baleares. Em Portugal central plateau region, Extremadura and the Balearic res. En Portugal sólo abarca una pequeña región del abrange apenas uma pequena região do Baixo Alente- Islands. In Portugal this covers only a small region of Baixo Alentejo, en el distrito de Beja. jo, no distrito de Beja. Baixo Alentejo, in the district of Beja. b)  Climas Templados - Tipo C b)  Climas Temperados - Tipo C b)  Temperate Climates – Type C La temperatura media del mes más frío en los cli- A temperatura média do mês mais frio nos climas The average temperature in the coldest months in mas tipo C está comprendida entre 0 y 18 ºC. tipo C está compreendida entre 0 e 18 °C. type C climates is between 0 and 18 °C. 16
  • 4. Köppen distingue los subtipos Cs, Cw y Cf con- Köppen distingue os subtipos Cs, Cw e Cf con- Köppen distinguishes between sub-types Cs, Cw forme se observa un período marcadamente seco en forme se observa um período marcadamente seco no and Cf, in line with whether a particularly dry period verano (Cs), en invierno (Cw), o si no hay una esta- Verão (Cs), no Inverno (Cw), ou se não há uma esta- is seen in summer (Cs), in winter (Cw), or if there is ción seca (Cf). El subtipo Cw no existe en la Penínsu- ção seca (Cf). O subtipo Cw não existe na Península no dry season (Cf ). Sub-type Cw does not exist in the la Ibérica ni en las Islas Baleares. Ibérica nem nas Ilhas Baleares. Iberian Peninsula or the Balearic Islands. También hay una tercera variante conforme el Existe ainda uma terceira variante conforme o Ve- There is a third variation, depending on whether the verano es caluroso (temperatura media del mes más rão é quente (temperatura média do mês mais quente summer is hot (average temperature in the hottest month cálido superior a 22 ºC, letra a), templado (tempera- superior a 22 °C, letra a), ou é temperado (temperatu- above 22 °C, letter a), temperate (average temperature in tura media del mes más cálido menor o igual a 22 ºC ra média do mês mais quente menor ou igual a 22 °C the hottest month below or equal to 22  °C, and with y con cuatro meses o más con una temperatura media e com quatro meses ou mais com temperatura mé- four months or more with average temperatures above superior a 10 ºC, letra b), o frío (temperatura media dia superior a 10 °C, letra b), ou é frio (temperatura 10 °C, letter b), or cold (average temperature in the hot- del mes más cálido menor o igual a 22 ºC y con me- média do mês mais quente menor ou igual a 22 °C e test month below or equal to 22 °C, and with less than nos de cuatro meses con temperatura media superior com menos de quatro meses com temperatura média four months of the year with an average temperature a 10 ºC, letra c). superior a 10 °C , letra c). above 10 °C, letter c). Csa (templado con verano seco y caluroso) Csa (temperado com Verão seco e quente) Csa (temperate with dry or hot summer) Es la variedad de clima que abarca una mayor ex- É a variedade de clima que abrange uma maior This is the type of climate which covers most of the tensión de la Península Ibérica y Baleares, ocupando extensão da Península Ibérica e Baleares, ocupando Iberian Peninsula and the Balearics, occupying approxi- aproximadamente el 40% de su superficie. Se extien- aproximadamente 40% da sua superfície. Estende-se mately 40% of its surface. This covers the majority of de por la mayor parte de la mitad sur y de las regio- pela maior parte da metade sul e das regiões costei- the southern central plateau region, and the Mediter- nes costeras mediterráneas, a excepción de las zonas ras mediterrânicas, com excepção das zonas áridas ranean coastal regions, with the exception of the arid áridas del sureste. da parte sueste. zones in the southeast. Csb (templado con verano seco y templado) Csb (temperado com Verão seco e temperado) Csb (temperate with dry or temperate summer) Abarca la mayor parte del noroeste de la Penínsu- Abrange a maior parte do noroeste da Penínsu- This covers the majority of the northeast of the Pe- la, así como casi todo el litoral oeste de Portugal Con- la, assim como quase todo o litoral oeste de Portugal ninsula, as well as almost all of the west cost of Main- tinental y numerosas áreas montañosas del interior de Continental e numerosas áreas montanhosas do inte- land Portugal, and numerous mountainous regions la Península. rior da Península. within the Peninsula. Cfa (templado sin estación seca con verano ca- Cfa (temperado sem estacão seca com Verão Cfa (temperate with a dry season and hot sum- luroso) quente) mer) Se observa principalmente en el noreste de la Pe- Observa-se principalmente no nordeste da Penín- This is mainly seen in the northeast of the Peninsu- nínsula, en una franja de altitud media que rodea los sula, numa franja de altitude média que rodeia os Pi- la, within an area of medium altitude which surrounds Pirineos y el Sistema Ibérico. renéus e o Sistema Ibérico. the Pyrenees and the Iberian mountains. Cfb (templado sin estación seca con verano tem- Cfb (temperado sem estacão seca com Verão tem- Cfb (temperate with a dry season and temperate plado) perado) summer) Se localiza en la región cantábrica, en el Sistema Localiza-se na cordilheira da Cantábrica, no Siste- Located in the Cantabrian Mountain, in the Iberian Ibérico, parte de la meseta norte y gran parte de los ma Ibérico, parte da meseta norte e grande parte dos mountain ranges, as well as part of the northern central Pirineos exceptuando las áreas de mayor altitud. Pirenéus exceptuando áreas de maior altitude. plateau region and a large part of the Pyrenees, with the exception of areas of high altitude. c)  Climas Fríos - Tipo D c)  Climas Frios - Tipo D c)  Cold Climates – Type D La temperatura media del mes más frío en el cli- A temperatura média do mês mais frio no clima The average temperature for the coldest month in ma tipo D es inferior a 0 ºC y la temperatura media tipo D, é inferior a 0 °C e a temperatura média do mês type D climates is lower than 0 °C, and the average tem- del mes más cálido es superior a 10 ºC. Los intervalos mais quente é superior a 10 °C. Os intervalos consi- perature of the hottest month is higher than 10 °C. In- considerados para los subtipos y variedades del clima derados para os subtipos e variedades do clima D são tervals considered for the subtypes and varieties of type D son análogos a los del clima tipo C. análogos aos do clima tipo C. D climates are similar to those for type C climates. Dsb (frío con verano seco y templado) y Dsc (frío Dsb (frio com Verão seco e temperado) e Dsc (frio Dsb (cold with temperate and dry summer) and con verano seco y fresco) com Verão seco e fresco) Dsc (cold with dry and fresh summer) Se localizan en pequeñas áreas de alta montaña Localizam-se em pequenas áreas das regiões mon- These are located in small areas of the mountainous de la Cordillera Cantábrica, Sistema Ibérico, Sistema tanhosas de maior altitude da Cordilheira Cantábrica, regions at higher altitudes in the Cantabria Mountains, Central y Sierra Nevada. Sistema Ibérico, Sistema Central e Serra Nevada. the Iberian Mountain Ranges, Central Ranges and the Sierra Nevada. Dfb (frío sin estación seca y verano templado) y Dfb (frio sem estacão seca e Verão temperado) e Dfb (cold without dry season and temperate sum- Dfc (frío sin estación seca y verano fresco) Dfc (frio sem estacão seca e Verão fresco) mer) and Dfc (cold with a dry season and fresh summer) Se observan en áreas de alta montaña de los Piri- Observam-se nas áreas de maior altitude dos Pire- Also seen in areas of higher altitude of the Pyrenees neos y en algunas pequeñas zonas de alta montaña de néus e em algumas pequenas áreas de maior altitude and in some small areas at high altitude in the Cantab- la Cordillera Cantábrica y del Sistema Ibérico. da Cordilheira Cantábrica e do Sistema Ibérico. rian and Iberian Mountain Ranges. d)  Climas Polares - Tipo E d)  Climas Polares - Tipo E d)  Polar Climates - Type E La temperatura media del mes más cálido en el A temperatura média do mês mais quente no cli- The average temperature for the hottest month in a type clima tipo E es inferior a 0  ºC. Köppen define dos ma tipo E, é inferior a 0 °C. Köppen define dois sub- E climate is below 0 °C. Köppen defines two sub-types: ET subtipos: ET (tundra: la temperatura media del mes tipos: ET (tundra: a temperatura média do mês mais (tundra: the average temperature for the hottest month is más cálido es superior a 0 ºC) y EF (glacial: la tem- quente é superior a 0 °C) e EF (glacial: a temperatura higher than 0 °C) and EF (glacial: the average temperature peratura media del mes más cálido es inferior a 0 ºC). média do mês mais quente é inferior a 0 °C). O subti- for the hottest month is lower than 0 °C). Climate sub-type El subtipo EF no se encuentra en la Península Ibérica. po EF não se encontra na Península Ibérica. EF is not found in the Iberian Peninsula. 17
  • 5. ET (tundra) ET (tundra) ET (tundra) Se observa únicamente en pequeñas áreas de alta Observa-se unicamente em pequenas áreas de co- This is seen only in small areas on the highest plains montaña de los Pirineos Centrales, coincidiendo con tas mais elevadas dos Pirenéus Centrais, coincidindo of the Central Pyrenees, coinciding with the highest el- las mayores altitudes de la cordillera. com as maiores altitudes da cordilheira. evations seen in the Cantabrian Mountains. En la Figura 1 se presenta el mapa de clasificación Na Figura 1 apresenta-se a carta da classificação Figure 1 shows a map detailing the Köppen-Geiger de Köppen-Geiger para la Península Ibérica e Islas de Köppen-Geiger para a Península Ibérica e Ilhas classification for the Iberian Peninsula and the Balearic Baleares. Baleares. Islands. Fig. 1. Clasificación climática de Köppen-Geiger en la Península Ibérica e Islas Baleares. Classificação climática de Köppen-Geiger na Península Ibérica e Ilhas Baleares. Köppen-Geiger Climate Classification for the Iberian Peninsula and the Balearic Islands. 18