SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 44
Baixar para ler offline
O APALPADOR
          unidade didática




“O APALPADOR. unidade didática” da Fundaçom Artábria está licenciada sob a licença
Creative Commons Atribuição-Não Comercial-Compartilha Igual 3.0 Não Adaptada. Para
ver uma cópia desta licença, visite: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/
INTRODUÇOM


Esta unidade didática foi elaborada pola Fundaçom Artábria para
ajudar a difundir a figura do Pai Natal da tradiçom galega. Um car-
voeiro gigante alcunhado O Apalpador.

A figura do Apalpador fai parte do património imaterial galego que
é ameaçado de desaparecer por culpa da globalizaçom. É por isso
que devemos agir aginha entre todas e todos para recuperar a figu-
ra deste carvoeiro e evitar assim que caia no esquecimento. É com
essa premisa que elaboramos esta unidade didática, cheia de um
punhado de atividades com as que trabalhar a figura do Apalpador
entre as crianças, já que depende das próximas geraçons a sobrevi-
vência do nosso carvoeiro gigante.
A LENDA


O Apalpador é um carvoeiro gigante de barbas laranjas como o lume,
que durante todo o ano vive nas montanhas do Leste da Galiza. Tra-
balha muito duro fazendo carvom, e alimenta-se com bagas selva-
gens, castanhas, noçes, e do javalis que ele mesmo caça.

Mas, todos os anos, na noite do 24 de dezembro, baixa das monta-
nhas para apalpar as barrigas às crianças, e assim saber se estám
bem mantidas ou nom e di-lhes: “assim cheio ou magro assim este-
jas todo o ano”. Depois deixa-lhes umha presinha de castanhas para
que nom passem fame durante o ano que segue, assim como uns
presentes que ele mesmo fijo.
ELEMENTOS FÍSICOS


O Apalpador é um homem gigante que vive nas montanhas. Tem
umha barbas laranjas como o lume. Usa boina para tapar a cabeça
do frio, e veste com um gabám de cor verde todo esfarrapado e todo
cheio de remendos. O seu calçado habitual som as socas,mas quan-
do chega a casa pom umhas pantufas para nom emporcar.
A RECUPERAÇOM DO MITO


Foi lá polo ano 2001, quando o historiador José André Lôpez Gon-
çales escreveu umhas palavras sobre o Natal galego na revista
Vaga-Lume. Nesse artigo, fala de que nalgumhas comarcas da alta
montanha do leste da Galiza, no Caurel, Lóuçara e o Cebreiro; manti-
nha-se até datas muito recentes a tradiçom do Apalpador, um gigan-
te com ofício de carvoeiro, que, no Natal, baixava das devesas onde
morava para as aldeias, com a intençom de apalpar as barrigas das
crianças para comprovar se estavam bem mantidas. O Apalpador vi-
giava que vivessem com fartura, desejava-lhes que no vindouro ano
continuassem a nom passar fame, e deixava-lhes umha presa de
castanhas quentes como presente e lembrança da sua visita.

Uns anos mais tarde, em 2007, umha série de associaçons cultu-
rais, entre as quais a Fundaçom Artábria, e capitaneadas pola Gen-
talha do Pichel de Compostela, decidem recuperar esta personagem
da nossa tradiçom, antes de que seja tarde de mais.

No seu artigo, José André recolhe umhas coplas recitadas numha
entrevista realizada em dezembro de 1994 a Amadora de Galego,
camponesa de 79 anos em Romeor de Caurel. Estas coplas eram
cantadas às crianças que, pola excitaçom da chegada do Apalpador
e dos presentes, nom podiam dormir, e dim assim:

            Vai-te logo meu minim
            marchar agora para a caminha.
            Que vai vir o Apalpador
            e apalpar-che a barriguinha.

            Já chegou o dia grande,
            dia do nosso Senhor.
            Já chegou o dia grande,
            e virá o Apalpador.
Manhá é dia de cachela,
            que haverá gram nevarada
            e há de vir o Apalpador
            cumha mega de castanhas.

            Po aquela cemba
            já vem relumbrando
            o senhor Apalpador
            para dar-vos o aguinaldo.

Já quando as crianças estavam a dormir é quando chega o Apalpa-
dor, toca-lhes a barriguinha para ver se estám bem mantidas e que
nom tenham fame. Entom o carvoeiro di algo assim com:

            Assim estejas todo o ano.

Na atualidade, existem distintos trabalhos de campo que estudam
a figura do mítico carvoeiro, com o aval de testemunhos que fôrom
documentados em vídeo. A maior parte de esse relatos provenhem
dos nossos velhos, em zonas da alta montanha luguesa: Terras de
Louçara, o Caurel o Zebreiro.

O mesmo mito conserva-se noutras partes da Galiza, ainda que de
forma mais vestigial, ou com outros nomes, assim por exemplo na
Comarca de Trives, era conhecido como o Pandigueiro. Também exis-
te o relato de um carvoeiro que no Natal trazia presentes pola parte
de Serantes, no concelho de Ferrol. Há trabalhos em curso nos quais
estám investigando por terras próximas a Quiroga e os Ancares e há
registros da sua presença em Samos e Sárria. Parece evidenciar-se
que o mito do Apalpador nom está circunscrito à montanha luguesa.

A figura do Apalpador já superou, ainda que de forma tímida, os
meios sociais alternativos, e concelhos como Compostela, Lugo ou
Chantada, incorporam esta figura dentro da suas programaçons de
Natal. Mesmo concelhos como o de Melide, dam o nome de “O Apal-
pador” o seu albergue de peregrinos.
APONTAMENTOS SOBRE O NATAL


Ficam de acordo todos os etnógrafos em que a queima do todo de
Natal tem umha ligaçom iniludível com as representaçons solares
(o Sol, produtor de luz e dador de vida). Ritos mergulhados na pro-
fundidade dos tempos. Mesmo a árvore das luzes, tam usual hoje
em todos os lares, nom vem ser mais, em rigor que a velha queima
da torada de Natal; chamada “Natarego” na montanha do Courel.

Noutra recolha, feita em Romeor de Caurel, afirmava-se que antes se
trazia das devesas para as casas umha torada bastante grossa para
alimentar o lume de Natal. Depois, punham-se as cinzas do toro às
portas das cortes, com o motivo de que o gado passasse por cima,
para assim afastar-lhe as doenças.

O Apalpador, com as funçons atribuídas de carvoeiro, isto é, tronça-
dor de árvores, suministrador de lume e doador de castanhas, pos-
sui as mesmas virtudes antropológicas postas na queima dos ma-
deiros, isto é, anunciador de fartura, de proteçom, de aliança com a
boa fortuna.

O mito do Apalpador serve-nos para assegurar que nom vem ser
mais que a versom moderna dum deus milenário em correspondên-
cia com o Sol, proporcionador de boas colheitas, fartura e da ilusom
para as crianças, também relacionado com a interpretaçom cíclica
do tempo. O Apalpador vem confirmar que o ano que acaba funcio-
nou, cumpriu o seu papel; e marcha para deixar passagem ao novo
ano. Há testemunha que afirmam que o Apalpador tinha 365 nari-
zes.
BIBLIOGRAFIA


Para mais informaçom sobre o Apalpador:

-O Apalpador: Personagem Mítico do Natal galego a resgate. Tra-
balho de José André Lôpez Gonçalez, publicado no Portal Galego da
Língua.

-Teoria de Inverno. Os presentes do Apalpador. VVAA. Edita Comis-
som de Memória Histórica da Gentalha do Pichel (Compostela)


Contos para crianças

-O conto do Apalpador. Lua Sende, Alexandre Miguens e ilustraçons
de Leandro Lamas. Ediçoes da Galiza/A fenda

-A estória do Apalpador, o carvoeiro mágico do Courel. Diego Ber-
nal Rico e ilustraçons de Manuel Álvarez Bernal. Edita: Edizer e Diário
Liberdade, colaboram AGAL, Fundaçom Artábria, Gentalha do Pichel,
Bar o 13 e Novas da Galiza.

-Antón e o Apalpador. Mar Ameixeiras e Manuel Castro. Barafunda
Editorial.

-O Apalpador. Xoán G. Edita Biblos

-O Apalpador e a castaña máxica. Xoán G. Edita Biblos.
FICHAS PARA O CICLO DE INFANTIL


         Máscara
         Colorir
         Adorno para a árvore
         Monicreque
MÁSCARA DO APALPADOR


Destinatári@s:
Ciclo de Infantil.

Recursos materiais:
Cartolina, punçom ou tesouras, cores, lá, goma elástica o cordel
para atar à nuca.

Desenvolvimento:
Imprimir o arquivo em cartolina, ou em papel e colá-lo sobre a car-
tolina.

Pintar a barba, o bigode, as celhas de laranja. Pintar também a boina.
Também se pode encher colando lá ou outro material.

Recorta com o punçom ou as tesouras polo bordo exterior da ima-
gem.
MÁSCARA DO APALPADOR
Pinta, recorta, coloca-lhe umha goma elástica entre os buracos e disfarça-te do Apalpador.
COLORIR


Destinatári@s:
Ciclo de infantil.

Recursos materiais:
Cores, lá, ou outros material para preencher o desenho.

Desenvolvimento:
Será preciso colorir as distintas partes do Apalpador tendo em conta
o padrom de referência.


- Variante: Podem-se empregar outras cores que a aluna considerar
do seu gosto, pintando sempre a barba de laranja, sem seguir o pa-
drom de referência. O que é aconselhável é acordar com as crianças
as cores que vam a empregar, para assim termos umha atividade
guiada.
COLORIR
COLORIR


          a lpa dor
O Ap
ADORNO PARA A ÁRVORE


Destinatári@s:
Ciclo de infantil.

Recursos materiais:
Punçom ou tesouras, cartolinas de cores, material para pintar, lá, ou ou-
tros elementos para preencher o desenho.

Desenvolvimento:
Imprime-se o desenho sobre a Cartolina.

Será preciso colorir as distintas partes do Apalpador tendo em conta o
padrom de referência.

Recorta-se o Apalpador pola linha e pontos com as tesouras ou o pun-
çom.

Procederá-se a fazer um furado para poder passar um fio de lá ou bra-
mante para poder pendurá-lo


- Variante: Podem-se empregar outras cores que a aluna considerar do
seu gosto, pintando sempre a barba de laranja, sem seguir o padrom de
referência. O que é aconselhável é acordar com as crianças as cores que
vam a empregar, com o fim de termos umha atividade guiada.
ADORNO PARA A ÁRVORE
Pinta, recorta e pendura da tua árvore de Natal.
ADORNO PARA A ÁRVORE
Pinta, recorta e pendura da tua árvore de Natal.
MONICREQUE


Destinatári@s:
Ciclo de infantil.

Recursos materiais:
Cartolinas, punçons ou tesouras, 10 encadernadores ou fio de lá de
cor parda ou ruiva.

Desenvolvimento:
Primeiramente imprimirám-se os arquivos do monicreque (1 e 2),
posteriormente, estas folhas deverám ser coladas numha cartolina
ou similar para que tenha umha maior consistência o nosso futuro
Apalpador.

Depois, haverá que ir picando umha a umha as diferentes peças
com um punçom, tendo muito cuidado de nom picar umha mao ou
a companheira!

Quando já estiverem todas as peças separadas, usaremos os en-
cadernadores para ir juntando as diferentes extremidades do corpo
com estes.

Se houver suficiente tempo, podemos cortar pequenos anacos de lá
para a seguir colá-los em cima da barba do Apalpador.

Se queres pendura-lo, pode-se-lhe fazer um furado na testa ou na
boina por onde meter um fio de lá e amarrá-lo onde quiseres. Se
nom, podes fixá-lo a umha parede com fita-cola ou com plastilina.

NOTA: Incluem-se também os desenho sem colorir para que pintem
as crianças.

Pode-se descarregar um monicreque de maior tamanho (folhas ta-
manho a3) no link:

              http://bit.ly/QH1Vaa
MONICREQUE
MONICREQUE
FICHAS PARA O CICLO DE PRIMÁRIA

         Colorir
         Adorno para a árvore
         Postal
         Monicreque
         Recortável
COLORIR


Destinatári@s:
Ciclo de Primária.

Recursos materiais:
Cores, lá, ou outros material para preencher o desenho.

Desenvolvimento:
Será preciso colorir as distintas partes do Apalpador tendo em conta
o padrom de referência.


- Variante: Podem-se empregar outras cores que a aluna considerar
do seu gosto, pintando sempre a barba de laranja, sem seguir o pa-
drom de referência. O que é aconselhável é acordar com as crianças
as cores que vam a empregar, para assim termos umha atividade
guiada.
COLORIR


          l pad or
OA pa
COLORIR
ADORNO PARA A ÁRVORE


Destinatári@s:
Ciclo de Primária.

Recursos materiais:
Punçom ou tesouras, cartolinas de cores, material para pintar, lá, ou ou-
tros elementos para preencher o desenho.

Desenvolvimento:
Imprime-se o desenho sobre a Cartolina.

Será preciso colorir as distintas partes do Apalpador tendo em conta o
padrom de referência.

Recorta-se o Apalpador pola linha e pontos com as tesouras ou o pun-
çom.

Procederá-se a fazer um furado para poder passar um fio de lá ou bra-
mante para poder pendurá-lo


- Variante: Podem-se empregar outras cores que a aluna considerar do
seu gosto, pintando sempre a barba de laranja, sem seguir o padrom de
referência. O que é aconselhável é acordar com as crianças as cores que
vam a empregar, com o fim de termos umha atividade guiada.
ADORNO PARA A ÁRVORE
Pinta, recorta e pendura da tua árvore de Natal.
ADORNO PARA A ÁRVORE
Pinta, recorta e pendura da tua árvore de Natal.
POSTAL


Destinatári@s:
Ciclo de Primária.

Recursos materiais:
Cartolinas de cores, material para pintar ou preencher o desenho.

Desenvolvimento:
Imprime-se o desenho sobre a cartolina.

Será preciso colorir as distintas partes do Apalpador tendo em conta
o patrom de referência.

Dobra-se a cartolina ao meio.

Deixa-se o interior da postas para o texto da felicitaçom para a famí-
lia ou amizades.

- Variante: Podem-se empregar outras cores que a aluna considerar
do seu gosto, pintando sempre a barba de laranja, sem seguir o pa-
drom de referência. O que é aconselhável é acordar com as crianças
as cores que vam a empregar, com o fim de termos umha atividade
guiada.

NOTA: Se houver tempo, e tendo em conta as capacidades do aluna-
do, decoraríamos arredor do Apalpador com folhas secas, com dese-
nhos de árvores ou o que o docente/educador considerar ajeitado.
Feliz Ano
MONICREQUE


Destinatári@s:
Ciclo de Primária.

Recursos materiais:
Cartolinas, punçons ou tesouras, 10 encadernadores ou fio de lá de
cor parda ou ruiva.

Desenvolvimento:
Primeiramente imprimirám-se os arquivos do monicreque (1 e 2),
posteriormente, estas folhas deverám ser coladas numha cartolina
ou similar para que tenha umha maior consistência o nosso futuro
Apalpador.

Depois, haverá que ir picando umha a umha as diferentes peças
com um punçom, tendo muito cuidado de nom picar umha mao ou
a companheira!

Quando já estiverem todas as peças separadas, usaremos os en-
cadernadores para ir juntando as diferentes extremidades do corpo
com estes.

Se houver suficiente tempo, podemos cortar pequenos anacos de lá
para a seguir colá-los em cima da barba do Apalpador.

Se queres pendura-lo, pode-se-lhe fazer um furado na testa ou na
boina por onde meter um fio de lá e amarrá-lo onde quiseres. Se
nom, podes fixá-lo a umha parede com fita-cola ou com plastilina.

NOTA: Incluem-se também os desenho sem colorir para que pintem
as crianças.

Pode-se descarregar um monicreque de maior tamanho (folhas ta-
manho a3) no link

            http://bit.ly/QH1Vaa
MONICREQUE
MONICREQUE
RECORTÁVEL


Destinatári@s:
A partir de 3º de Primária.

Recursos materiais:
Tesouras, cartolina e cola.

Desenvolvimento:
Depois de imprimir e colar numha cartolina o recortável (ou impri-
mir sobre a cartolina), recortamos todas as peças.

Quando as tiveres recortadas, começaremos a fazer dobras polas
linhas marcadas, para a seguir juntá-las com cola.

Posteriormente, colaremos os braços, o cajado a boina e as orelhas
no seu sítio.

Tempo:
Duas sessons de 50 minutos, aproximadamente.

NOTA: Incluem-se também os desenhos sem colorir, para que os pin-
tem as crianças.

Pode-se descarregar um recortável de maior tamanho (folhas tama-
nho a3) no link:

            http://bit.ly/VCiNOn
RECORTÁVEL
Dobrar            Dobrar

                    Dobrar
                                                                         RECORTÁVEL




                  Dobrar                               Dobrar
Dobrar




         Dobrar



                                    Dobrar

                                              Dobrar            Dobrar
A boin do Apalpador
                       a
                                              As orelh doApalpado
                                                      as         r


                                                      Dobrar




                                   O cajato
                                                                     Dobrar




         O braço como
Dobrar   saco de castanhas
                                                O outro braço
                                                           Dobrar
O Apalpador e as crianças

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Targetes vocabulari hivern
Targetes vocabulari hivernTargetes vocabulari hivern
Targetes vocabulari hivernLaia Lila
 
Power Point De La Tardor
Power Point De La TardorPower Point De La Tardor
Power Point De La Tardorymir2
 
Poemes anem-a-l'escola-bestioles-del-pati-lola-casas
Poemes anem-a-l'escola-bestioles-del-pati-lola-casasPoemes anem-a-l'escola-bestioles-del-pati-lola-casas
Poemes anem-a-l'escola-bestioles-del-pati-lola-casasNeus Cortiella
 
Caaco dos 1213_mt039_r1_lectura1_estel
Caaco dos 1213_mt039_r1_lectura1_estelCaaco dos 1213_mt039_r1_lectura1_estel
Caaco dos 1213_mt039_r1_lectura1_estelM T
 
Vocabulari hivern primer
Vocabulari hivern  primerVocabulari hivern  primer
Vocabulari hivern primerFLORIMARGA Roig
 
Vocabulari primavera primer
Vocabulari primavera primerVocabulari primavera primer
Vocabulari primavera primerFLORIMARGA Roig
 
Paraules. pal. monosíl·labs. slide
Paraules. pal. monosíl·labs. slideParaules. pal. monosíl·labs. slide
Paraules. pal. monosíl·labs. slideMonica Roige Sedo
 
Dites i poemes estacions 1r primària
Dites i poemes estacions 1r primàriaDites i poemes estacions 1r primària
Dites i poemes estacions 1r primàriaMariaJose Ariño
 
Targetes vocabulari nadal
Targetes vocabulari nadalTargetes vocabulari nadal
Targetes vocabulari nadalLaia Lila
 
Els colors
Els colorsEls colors
Els colorsM T
 
Cançoner P4 Torreballdovina
Cançoner P4 TorreballdovinaCançoner P4 Torreballdovina
Cançoner P4 TorreballdovinaSandraGD0
 
Targetes vocabulari nadal
Targetes vocabulari nadalTargetes vocabulari nadal
Targetes vocabulari nadalLaia Lila
 
Fitxes per treballar la consciència fonològica
Fitxes per treballar la consciència fonològicaFitxes per treballar la consciència fonològica
Fitxes per treballar la consciència fonològicaescolabrasilfestes
 
RODOLINS DE GIRAFES
RODOLINS DE GIRAFESRODOLINS DE GIRAFES
RODOLINS DE GIRAFESmlombar2
 
Pinta caseta seguint instruccions
Pinta caseta seguint instruccionsPinta caseta seguint instruccions
Pinta caseta seguint instruccionsJúlia Allès
 

Mais procurados (20)

Targetes vocabulari hivern
Targetes vocabulari hivernTargetes vocabulari hivern
Targetes vocabulari hivern
 
Power Point De La Tardor
Power Point De La TardorPower Point De La Tardor
Power Point De La Tardor
 
Poemes anem-a-l'escola-bestioles-del-pati-lola-casas
Poemes anem-a-l'escola-bestioles-del-pati-lola-casasPoemes anem-a-l'escola-bestioles-del-pati-lola-casas
Poemes anem-a-l'escola-bestioles-del-pati-lola-casas
 
Caaco dos 1213_mt039_r1_lectura1_estel
Caaco dos 1213_mt039_r1_lectura1_estelCaaco dos 1213_mt039_r1_lectura1_estel
Caaco dos 1213_mt039_r1_lectura1_estel
 
Completar la frase al final
Completar la frase al finalCompletar la frase al final
Completar la frase al final
 
Vocabulari hivern primer
Vocabulari hivern  primerVocabulari hivern  primer
Vocabulari hivern primer
 
Vocabulari primavera primer
Vocabulari primavera primerVocabulari primavera primer
Vocabulari primavera primer
 
Paraules. pal. monosíl·labs. slide
Paraules. pal. monosíl·labs. slideParaules. pal. monosíl·labs. slide
Paraules. pal. monosíl·labs. slide
 
Poemes pel mes de juny
Poemes pel mes de junyPoemes pel mes de juny
Poemes pel mes de juny
 
Dites i poemes estacions 1r primària
Dites i poemes estacions 1r primàriaDites i poemes estacions 1r primària
Dites i poemes estacions 1r primària
 
Targetes vocabulari nadal
Targetes vocabulari nadalTargetes vocabulari nadal
Targetes vocabulari nadal
 
Els colors
Els colorsEls colors
Els colors
 
Projecte gats
Projecte gatsProjecte gats
Projecte gats
 
Cançoner P4 Torreballdovina
Cançoner P4 TorreballdovinaCançoner P4 Torreballdovina
Cançoner P4 Torreballdovina
 
Targetes vocabulari nadal
Targetes vocabulari nadalTargetes vocabulari nadal
Targetes vocabulari nadal
 
Fitxes per treballar la consciència fonològica
Fitxes per treballar la consciència fonològicaFitxes per treballar la consciència fonològica
Fitxes per treballar la consciència fonològica
 
Vocabulari hivern
Vocabulari hivernVocabulari hivern
Vocabulari hivern
 
RODOLINS DE GIRAFES
RODOLINS DE GIRAFESRODOLINS DE GIRAFES
RODOLINS DE GIRAFES
 
Pinta caseta seguint instruccions
Pinta caseta seguint instruccionsPinta caseta seguint instruccions
Pinta caseta seguint instruccions
 
12 13 p4 b 2n projecte gossos
12 13 p4 b 2n projecte gossos12 13 p4 b 2n projecte gossos
12 13 p4 b 2n projecte gossos
 

Semelhante a O Apalpador e as crianças

Semelhante a O Apalpador e as crianças (20)

O apalpador
O apalpadorO apalpador
O apalpador
 
Apresentação joana...
Apresentação joana...Apresentação joana...
Apresentação joana...
 
Apresentação joana...
Apresentação joana...Apresentação joana...
Apresentação joana...
 
O Natal na Voz do Povo 2
O Natal na Voz do Povo 2O Natal na Voz do Povo 2
O Natal na Voz do Povo 2
 
Edição43 Entrevista Papai Noel
Edição43 Entrevista Papai NoelEdição43 Entrevista Papai Noel
Edição43 Entrevista Papai Noel
 
Edição43 Entrevista Papai Noel
Edição43 Entrevista Papai NoelEdição43 Entrevista Papai Noel
Edição43 Entrevista Papai Noel
 
378717531-o-cuquedo-fichas-pdf.pdf
378717531-o-cuquedo-fichas-pdf.pdf378717531-o-cuquedo-fichas-pdf.pdf
378717531-o-cuquedo-fichas-pdf.pdf
 
Bi 1º ciclo 2º período 2011
Bi 1º ciclo  2º período 2011Bi 1º ciclo  2º período 2011
Bi 1º ciclo 2º período 2011
 
TradiçõEs De Natal
TradiçõEs De NatalTradiçõEs De Natal
TradiçõEs De Natal
 
O Que Se Entende Sobre Folclore
O Que Se Entende Sobre FolcloreO Que Se Entende Sobre Folclore
O Que Se Entende Sobre Folclore
 
Destaques ! Rede Municipal de Bibliotecas de Palmela
Destaques ! Rede Municipal de Bibliotecas de Palmela Destaques ! Rede Municipal de Bibliotecas de Palmela
Destaques ! Rede Municipal de Bibliotecas de Palmela
 
PNL pré-escolar e 1º ciclo
PNL pré-escolar e 1º cicloPNL pré-escolar e 1º ciclo
PNL pré-escolar e 1º ciclo
 
Analise da obra1-a_dinamarca_site
Analise da obra1-a_dinamarca_siteAnalise da obra1-a_dinamarca_site
Analise da obra1-a_dinamarca_site
 
O cavaleiro da dinamarca
O cavaleiro da dinamarcaO cavaleiro da dinamarca
O cavaleiro da dinamarca
 
Boletim Bibsobreira de Janeiro
Boletim Bibsobreira de JaneiroBoletim Bibsobreira de Janeiro
Boletim Bibsobreira de Janeiro
 
Planejamento de páscoa
Planejamento de páscoaPlanejamento de páscoa
Planejamento de páscoa
 
Cia de Artes Sal da Terra
Cia de Artes Sal da TerraCia de Artes Sal da Terra
Cia de Artes Sal da Terra
 
Halloween
HalloweenHalloween
Halloween
 
Cia de Artes Salda Terra
Cia de Artes Salda TerraCia de Artes Salda Terra
Cia de Artes Salda Terra
 
DeClara19
DeClara19DeClara19
DeClara19
 

Mais de Juliagorgoso

Mais de Juliagorgoso (6)

Obradoirodin
ObradoirodinObradoirodin
Obradoirodin
 
Virxilio vieitez
Virxilio vieitezVirxilio vieitez
Virxilio vieitez
 
Miguel
MiguelMiguel
Miguel
 
Foodart.ppt2
Foodart.ppt2Foodart.ppt2
Foodart.ppt2
 
O Meu Libro Escultura
O Meu Libro EsculturaO Meu Libro Escultura
O Meu Libro Escultura
 
Os Dinosauros
Os DinosaurosOs Dinosauros
Os Dinosauros
 

O Apalpador e as crianças

  • 1.
  • 2. O APALPADOR unidade didática “O APALPADOR. unidade didática” da Fundaçom Artábria está licenciada sob a licença Creative Commons Atribuição-Não Comercial-Compartilha Igual 3.0 Não Adaptada. Para ver uma cópia desta licença, visite: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/
  • 3. INTRODUÇOM Esta unidade didática foi elaborada pola Fundaçom Artábria para ajudar a difundir a figura do Pai Natal da tradiçom galega. Um car- voeiro gigante alcunhado O Apalpador. A figura do Apalpador fai parte do património imaterial galego que é ameaçado de desaparecer por culpa da globalizaçom. É por isso que devemos agir aginha entre todas e todos para recuperar a figu- ra deste carvoeiro e evitar assim que caia no esquecimento. É com essa premisa que elaboramos esta unidade didática, cheia de um punhado de atividades com as que trabalhar a figura do Apalpador entre as crianças, já que depende das próximas geraçons a sobrevi- vência do nosso carvoeiro gigante.
  • 4. A LENDA O Apalpador é um carvoeiro gigante de barbas laranjas como o lume, que durante todo o ano vive nas montanhas do Leste da Galiza. Tra- balha muito duro fazendo carvom, e alimenta-se com bagas selva- gens, castanhas, noçes, e do javalis que ele mesmo caça. Mas, todos os anos, na noite do 24 de dezembro, baixa das monta- nhas para apalpar as barrigas às crianças, e assim saber se estám bem mantidas ou nom e di-lhes: “assim cheio ou magro assim este- jas todo o ano”. Depois deixa-lhes umha presinha de castanhas para que nom passem fame durante o ano que segue, assim como uns presentes que ele mesmo fijo.
  • 5. ELEMENTOS FÍSICOS O Apalpador é um homem gigante que vive nas montanhas. Tem umha barbas laranjas como o lume. Usa boina para tapar a cabeça do frio, e veste com um gabám de cor verde todo esfarrapado e todo cheio de remendos. O seu calçado habitual som as socas,mas quan- do chega a casa pom umhas pantufas para nom emporcar.
  • 6. A RECUPERAÇOM DO MITO Foi lá polo ano 2001, quando o historiador José André Lôpez Gon- çales escreveu umhas palavras sobre o Natal galego na revista Vaga-Lume. Nesse artigo, fala de que nalgumhas comarcas da alta montanha do leste da Galiza, no Caurel, Lóuçara e o Cebreiro; manti- nha-se até datas muito recentes a tradiçom do Apalpador, um gigan- te com ofício de carvoeiro, que, no Natal, baixava das devesas onde morava para as aldeias, com a intençom de apalpar as barrigas das crianças para comprovar se estavam bem mantidas. O Apalpador vi- giava que vivessem com fartura, desejava-lhes que no vindouro ano continuassem a nom passar fame, e deixava-lhes umha presa de castanhas quentes como presente e lembrança da sua visita. Uns anos mais tarde, em 2007, umha série de associaçons cultu- rais, entre as quais a Fundaçom Artábria, e capitaneadas pola Gen- talha do Pichel de Compostela, decidem recuperar esta personagem da nossa tradiçom, antes de que seja tarde de mais. No seu artigo, José André recolhe umhas coplas recitadas numha entrevista realizada em dezembro de 1994 a Amadora de Galego, camponesa de 79 anos em Romeor de Caurel. Estas coplas eram cantadas às crianças que, pola excitaçom da chegada do Apalpador e dos presentes, nom podiam dormir, e dim assim: Vai-te logo meu minim marchar agora para a caminha. Que vai vir o Apalpador e apalpar-che a barriguinha. Já chegou o dia grande, dia do nosso Senhor. Já chegou o dia grande, e virá o Apalpador.
  • 7. Manhá é dia de cachela, que haverá gram nevarada e há de vir o Apalpador cumha mega de castanhas. Po aquela cemba já vem relumbrando o senhor Apalpador para dar-vos o aguinaldo. Já quando as crianças estavam a dormir é quando chega o Apalpa- dor, toca-lhes a barriguinha para ver se estám bem mantidas e que nom tenham fame. Entom o carvoeiro di algo assim com: Assim estejas todo o ano. Na atualidade, existem distintos trabalhos de campo que estudam a figura do mítico carvoeiro, com o aval de testemunhos que fôrom documentados em vídeo. A maior parte de esse relatos provenhem dos nossos velhos, em zonas da alta montanha luguesa: Terras de Louçara, o Caurel o Zebreiro. O mesmo mito conserva-se noutras partes da Galiza, ainda que de forma mais vestigial, ou com outros nomes, assim por exemplo na Comarca de Trives, era conhecido como o Pandigueiro. Também exis- te o relato de um carvoeiro que no Natal trazia presentes pola parte de Serantes, no concelho de Ferrol. Há trabalhos em curso nos quais estám investigando por terras próximas a Quiroga e os Ancares e há registros da sua presença em Samos e Sárria. Parece evidenciar-se que o mito do Apalpador nom está circunscrito à montanha luguesa. A figura do Apalpador já superou, ainda que de forma tímida, os meios sociais alternativos, e concelhos como Compostela, Lugo ou Chantada, incorporam esta figura dentro da suas programaçons de Natal. Mesmo concelhos como o de Melide, dam o nome de “O Apal- pador” o seu albergue de peregrinos.
  • 8. APONTAMENTOS SOBRE O NATAL Ficam de acordo todos os etnógrafos em que a queima do todo de Natal tem umha ligaçom iniludível com as representaçons solares (o Sol, produtor de luz e dador de vida). Ritos mergulhados na pro- fundidade dos tempos. Mesmo a árvore das luzes, tam usual hoje em todos os lares, nom vem ser mais, em rigor que a velha queima da torada de Natal; chamada “Natarego” na montanha do Courel. Noutra recolha, feita em Romeor de Caurel, afirmava-se que antes se trazia das devesas para as casas umha torada bastante grossa para alimentar o lume de Natal. Depois, punham-se as cinzas do toro às portas das cortes, com o motivo de que o gado passasse por cima, para assim afastar-lhe as doenças. O Apalpador, com as funçons atribuídas de carvoeiro, isto é, tronça- dor de árvores, suministrador de lume e doador de castanhas, pos- sui as mesmas virtudes antropológicas postas na queima dos ma- deiros, isto é, anunciador de fartura, de proteçom, de aliança com a boa fortuna. O mito do Apalpador serve-nos para assegurar que nom vem ser mais que a versom moderna dum deus milenário em correspondên- cia com o Sol, proporcionador de boas colheitas, fartura e da ilusom para as crianças, também relacionado com a interpretaçom cíclica do tempo. O Apalpador vem confirmar que o ano que acaba funcio- nou, cumpriu o seu papel; e marcha para deixar passagem ao novo ano. Há testemunha que afirmam que o Apalpador tinha 365 nari- zes.
  • 9. BIBLIOGRAFIA Para mais informaçom sobre o Apalpador: -O Apalpador: Personagem Mítico do Natal galego a resgate. Tra- balho de José André Lôpez Gonçalez, publicado no Portal Galego da Língua. -Teoria de Inverno. Os presentes do Apalpador. VVAA. Edita Comis- som de Memória Histórica da Gentalha do Pichel (Compostela) Contos para crianças -O conto do Apalpador. Lua Sende, Alexandre Miguens e ilustraçons de Leandro Lamas. Ediçoes da Galiza/A fenda -A estória do Apalpador, o carvoeiro mágico do Courel. Diego Ber- nal Rico e ilustraçons de Manuel Álvarez Bernal. Edita: Edizer e Diário Liberdade, colaboram AGAL, Fundaçom Artábria, Gentalha do Pichel, Bar o 13 e Novas da Galiza. -Antón e o Apalpador. Mar Ameixeiras e Manuel Castro. Barafunda Editorial. -O Apalpador. Xoán G. Edita Biblos -O Apalpador e a castaña máxica. Xoán G. Edita Biblos.
  • 10. FICHAS PARA O CICLO DE INFANTIL Máscara Colorir Adorno para a árvore Monicreque
  • 11. MÁSCARA DO APALPADOR Destinatári@s: Ciclo de Infantil. Recursos materiais: Cartolina, punçom ou tesouras, cores, lá, goma elástica o cordel para atar à nuca. Desenvolvimento: Imprimir o arquivo em cartolina, ou em papel e colá-lo sobre a car- tolina. Pintar a barba, o bigode, as celhas de laranja. Pintar também a boina. Também se pode encher colando lá ou outro material. Recorta com o punçom ou as tesouras polo bordo exterior da ima- gem.
  • 12. MÁSCARA DO APALPADOR Pinta, recorta, coloca-lhe umha goma elástica entre os buracos e disfarça-te do Apalpador.
  • 13. COLORIR Destinatári@s: Ciclo de infantil. Recursos materiais: Cores, lá, ou outros material para preencher o desenho. Desenvolvimento: Será preciso colorir as distintas partes do Apalpador tendo em conta o padrom de referência. - Variante: Podem-se empregar outras cores que a aluna considerar do seu gosto, pintando sempre a barba de laranja, sem seguir o pa- drom de referência. O que é aconselhável é acordar com as crianças as cores que vam a empregar, para assim termos umha atividade guiada.
  • 15. COLORIR a lpa dor O Ap
  • 16. ADORNO PARA A ÁRVORE Destinatári@s: Ciclo de infantil. Recursos materiais: Punçom ou tesouras, cartolinas de cores, material para pintar, lá, ou ou- tros elementos para preencher o desenho. Desenvolvimento: Imprime-se o desenho sobre a Cartolina. Será preciso colorir as distintas partes do Apalpador tendo em conta o padrom de referência. Recorta-se o Apalpador pola linha e pontos com as tesouras ou o pun- çom. Procederá-se a fazer um furado para poder passar um fio de lá ou bra- mante para poder pendurá-lo - Variante: Podem-se empregar outras cores que a aluna considerar do seu gosto, pintando sempre a barba de laranja, sem seguir o padrom de referência. O que é aconselhável é acordar com as crianças as cores que vam a empregar, com o fim de termos umha atividade guiada.
  • 17. ADORNO PARA A ÁRVORE Pinta, recorta e pendura da tua árvore de Natal.
  • 18. ADORNO PARA A ÁRVORE Pinta, recorta e pendura da tua árvore de Natal.
  • 19. MONICREQUE Destinatári@s: Ciclo de infantil. Recursos materiais: Cartolinas, punçons ou tesouras, 10 encadernadores ou fio de lá de cor parda ou ruiva. Desenvolvimento: Primeiramente imprimirám-se os arquivos do monicreque (1 e 2), posteriormente, estas folhas deverám ser coladas numha cartolina ou similar para que tenha umha maior consistência o nosso futuro Apalpador. Depois, haverá que ir picando umha a umha as diferentes peças com um punçom, tendo muito cuidado de nom picar umha mao ou a companheira! Quando já estiverem todas as peças separadas, usaremos os en- cadernadores para ir juntando as diferentes extremidades do corpo com estes. Se houver suficiente tempo, podemos cortar pequenos anacos de lá para a seguir colá-los em cima da barba do Apalpador. Se queres pendura-lo, pode-se-lhe fazer um furado na testa ou na boina por onde meter um fio de lá e amarrá-lo onde quiseres. Se nom, podes fixá-lo a umha parede com fita-cola ou com plastilina. NOTA: Incluem-se também os desenho sem colorir para que pintem as crianças. Pode-se descarregar um monicreque de maior tamanho (folhas ta- manho a3) no link: http://bit.ly/QH1Vaa
  • 21.
  • 23.
  • 24. FICHAS PARA O CICLO DE PRIMÁRIA Colorir Adorno para a árvore Postal Monicreque Recortável
  • 25. COLORIR Destinatári@s: Ciclo de Primária. Recursos materiais: Cores, lá, ou outros material para preencher o desenho. Desenvolvimento: Será preciso colorir as distintas partes do Apalpador tendo em conta o padrom de referência. - Variante: Podem-se empregar outras cores que a aluna considerar do seu gosto, pintando sempre a barba de laranja, sem seguir o pa- drom de referência. O que é aconselhável é acordar com as crianças as cores que vam a empregar, para assim termos umha atividade guiada.
  • 26. COLORIR l pad or OA pa
  • 28. ADORNO PARA A ÁRVORE Destinatári@s: Ciclo de Primária. Recursos materiais: Punçom ou tesouras, cartolinas de cores, material para pintar, lá, ou ou- tros elementos para preencher o desenho. Desenvolvimento: Imprime-se o desenho sobre a Cartolina. Será preciso colorir as distintas partes do Apalpador tendo em conta o padrom de referência. Recorta-se o Apalpador pola linha e pontos com as tesouras ou o pun- çom. Procederá-se a fazer um furado para poder passar um fio de lá ou bra- mante para poder pendurá-lo - Variante: Podem-se empregar outras cores que a aluna considerar do seu gosto, pintando sempre a barba de laranja, sem seguir o padrom de referência. O que é aconselhável é acordar com as crianças as cores que vam a empregar, com o fim de termos umha atividade guiada.
  • 29. ADORNO PARA A ÁRVORE Pinta, recorta e pendura da tua árvore de Natal.
  • 30. ADORNO PARA A ÁRVORE Pinta, recorta e pendura da tua árvore de Natal.
  • 31. POSTAL Destinatári@s: Ciclo de Primária. Recursos materiais: Cartolinas de cores, material para pintar ou preencher o desenho. Desenvolvimento: Imprime-se o desenho sobre a cartolina. Será preciso colorir as distintas partes do Apalpador tendo em conta o patrom de referência. Dobra-se a cartolina ao meio. Deixa-se o interior da postas para o texto da felicitaçom para a famí- lia ou amizades. - Variante: Podem-se empregar outras cores que a aluna considerar do seu gosto, pintando sempre a barba de laranja, sem seguir o pa- drom de referência. O que é aconselhável é acordar com as crianças as cores que vam a empregar, com o fim de termos umha atividade guiada. NOTA: Se houver tempo, e tendo em conta as capacidades do aluna- do, decoraríamos arredor do Apalpador com folhas secas, com dese- nhos de árvores ou o que o docente/educador considerar ajeitado.
  • 33.
  • 34. MONICREQUE Destinatári@s: Ciclo de Primária. Recursos materiais: Cartolinas, punçons ou tesouras, 10 encadernadores ou fio de lá de cor parda ou ruiva. Desenvolvimento: Primeiramente imprimirám-se os arquivos do monicreque (1 e 2), posteriormente, estas folhas deverám ser coladas numha cartolina ou similar para que tenha umha maior consistência o nosso futuro Apalpador. Depois, haverá que ir picando umha a umha as diferentes peças com um punçom, tendo muito cuidado de nom picar umha mao ou a companheira! Quando já estiverem todas as peças separadas, usaremos os en- cadernadores para ir juntando as diferentes extremidades do corpo com estes. Se houver suficiente tempo, podemos cortar pequenos anacos de lá para a seguir colá-los em cima da barba do Apalpador. Se queres pendura-lo, pode-se-lhe fazer um furado na testa ou na boina por onde meter um fio de lá e amarrá-lo onde quiseres. Se nom, podes fixá-lo a umha parede com fita-cola ou com plastilina. NOTA: Incluem-se também os desenho sem colorir para que pintem as crianças. Pode-se descarregar um monicreque de maior tamanho (folhas ta- manho a3) no link http://bit.ly/QH1Vaa
  • 36.
  • 38.
  • 39. RECORTÁVEL Destinatári@s: A partir de 3º de Primária. Recursos materiais: Tesouras, cartolina e cola. Desenvolvimento: Depois de imprimir e colar numha cartolina o recortável (ou impri- mir sobre a cartolina), recortamos todas as peças. Quando as tiveres recortadas, começaremos a fazer dobras polas linhas marcadas, para a seguir juntá-las com cola. Posteriormente, colaremos os braços, o cajado a boina e as orelhas no seu sítio. Tempo: Duas sessons de 50 minutos, aproximadamente. NOTA: Incluem-se também os desenhos sem colorir, para que os pin- tem as crianças. Pode-se descarregar um recortável de maior tamanho (folhas tama- nho a3) no link: http://bit.ly/VCiNOn
  • 41.
  • 42. Dobrar Dobrar Dobrar RECORTÁVEL Dobrar Dobrar Dobrar Dobrar Dobrar Dobrar Dobrar
  • 43. A boin do Apalpador a As orelh doApalpado as r Dobrar O cajato Dobrar O braço como Dobrar saco de castanhas O outro braço Dobrar