SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 17
Baixar para ler offline
Comprometa-se com o meio ambiente. Adote os 3R na sua vida:
Reduza, Reutilize, Recicle!
Protect the environment. Make the 3 “RS” a part of your life:
Reduce, Reuse, Recycle!
Concepção / Project: São Paulo Turismo
Projeto Gráfico / Graphic Project: Rômulo Castilho
Diagramação / Graphic Design: Max Print, Marília Uint, Rene Perol
Fotos /Photography: Alexandre Diniz, Caio Pimenta, Jefferson Pancieri,
Keko Pascuzzi, Priscilla Vilariño, Raquel Vettori
Supervisão / Supervision: Fernanda Ascar, Paulo Amorim
Conteúdo / Text Editing: Gabriel Rostey, Marcelo Baptista
Agradecimento / Acknowledgement: Museu do Futebol
ROTEIRO TEMÁTICO
/ THEMATIC TOUR:
Futebol
Soccer/Football
Mapa / Map
d
Este folheto faz parte da série Roteiros Temáticos. Vivencie e
explore São Paulo em roteiros autoguiados que oferecem
outras 8 perspectivas da cidade: Roteiro Afro, Arquitetura pelo
centro histórico, Arte Urbana, O Café e a História da Cidade,
Cidade Criativa, Ecorrural, Independência do Brasil e Mirantes.
This brochure is part of the Thematic Tours series. Live and
explore Sao Paulo through auto guided tours that provide 8
other perspectives of the city: Afro-Brazilian Tour, Architecture
in Downtown, Street Art, Coffee and the History of São Paulo
City, Creative City, Eco Rural, Brazilian Independence and Vistas.
www.cidadedesaopaulo.com
Tiragem: 5.000 exemplares / Impresso em Junho 2012
Printing: 5.000 copies / Printed in June 2012
São Paulo Turismo S/A
Av. Olavo Fontoura, 1209
Parque Anhembi, São Paulo (SP),
CEP 02012-021, Tel.: +5511 2226-0400
cidadedesaopaulo@spturis.com
www.cidadedesaopaulo.com
www.spturis.com
www.anhembi.com.br
www.autodromointerlagos.com
www.visitesaopaulo.com
O objetivo da São Paulo Turismo é promover a cidade de São Paulo de forma independente sem nenhum
vínculo com os estabelecimentos mencionados. Algumas informações estão sujeitas a mudanças sem aviso
prévio. / The goal of São Paulo Turismo is to promote the city of São Paulo in an independent way, and with no
link to the establishments mentioned in this brochure. All the information in this brochure is subject to change
without prior notice.
5
JÚLIO PRESTES
ÁGUA BRANCA
LAPA
LAPA
ESTAÇÃO MOOCA
IPIRANGA
IDADE
ÁRIA
PINHEIROS
HEBRAICA
REBOUÇAS
CIDADE JARDIM
V. OLÍMPIA
ESTAÇÃO
SÉ
ANHANGABAÚ
DOM
PEDRO II
BRÁS
BRESSER-MOOCA
SANTA CECÍLIA
MAL. DEODORO
PALMEIRAS - BARRA FUNDA
REPÚBLICA
SÃO BENTO
TIRADENTES
CARANDIRU
SANTANA
PORTUGUESA - TIETÊ
ARMÊNIA
LUZ
LIBERDADE
SÃO
JOAQUIM
VERGUEIRO
PARAÍSO
ANA ROSA
VILA MARIANA
SANTA CRUZ
CHÁCARA KLABIN
BRIGADEIRO
CONSOLAÇÃO
CLÍNICAS
FARIA LIMA
PAULISTA
BUTANTÃ
SUMARÉ
VILA
MADALENA
TRIANON -
MASP
IMIGRANTES
ALTO DO IPIRANGA SACOMÃ
TERMINAL RODOVIÁRIO
BARRA FUNDA
TERMINAL
RODOVIÁRIO TIETÊ
PARQUE VILA
GUILHERME
PARQUE
DA LUZ
PARQUE
D. PEDRO I
Av.NadirDiasdeFigueiredo
R. Maria Cândida
Av.ZachiNarchi
PRAÇA STÉLIO
MACHADO
LOUREIRO
Av.Cruzeiro
doSul
Av.SantosDumont
Av.SantosDumont
Marginal Tietê
Av. Marginal Tietê
M
arginal Tietê
Av. Alcântara Machado
R.MarcosArruda
R.Catumbi
Av. Sen. Queirós
R. da Mooca
Av. do Estado
Av.do
Estado
Av.DomPedroII
Av. Olavo Fontoura
Av. Brás Leme
Av. Otaviano Alves de Lima
Av. Marginal Tietê
Av. do
Estado
Av.Rudge
Av.RioBranco
Av. Mq de São Vicente
Av.Antartica
Av.Sumaré
R. Consolação
Av.Pompéia
R. Heitor Pente
a
do
R. Cerro Corá
R
.Pio
XII
R. N
s. da
L
apa
Av.SãoGualter
Av. Pedroso de Morais
Av.A.Batuira
Av.OrdemeProgresso
Av. Ermano Marchetti
R. Turiassu
Av. Dr. Arnaldo
Av. Paulista
Av.Brasil
Av Nove de Julho
Av
N
ove
de
Julho
Av.SantoAmaro
AvSãoGabriel
Av.Ibirapuera
R.Vergueiro
Av.Rep.doLíbano
Av. Vinte
e
Três de
M
aio
R.RuiBarbosa
Av.Dr.RicardoJafet
Av.Nazaré
o
Av.dasJuntasProvisórias
Vd.Gde.S.P
aulo
R.Domingos
deMoraes
R. Sena Madureira
Av. dos Bandeirantes
Av. Pres. J. Kubischek
Av.Brig.FariaLima
Av. Rebouças
Av. Rebouças
R.HenriqueSchaumann
Av. Eusébio Matoso
AV. Paulo
VI
Av.Cidade
Jardim
Av.dasNaçõesUnidas
Morumbi
Av. Dr. AlbertoPenteado
R. das Begônias
R. Sapetuba
Av. São
Valério
TúnelPres.J.
Quadros
Av. Ipiranga
R. Maria Paula
Av. Hélio
Pellegrino
PRAÇA BENTO
DE CAMARGO
BARROS
Av.doEstado
PRAÇA
FRANKLIN
ROOSEVELT
Av. Francisco Matarazzo
PARQUE
MÁRIO PIMENTA
PARQUE DA
ÁGUA BRANCA
PARQUE
ALFREDO VOLPI
PARQUE DA
INDEPENDÊNCIA
HÍPICA
PAULISTA
PARQUE DA
JUVENTUDE
Av.PaesdeBarros
Av. Radial Leste-
Oeste
Av.Eng.Caetano
Álvares
Av.Pacaembu
R.JoãoVelosoFilho
R. São Quirino
R. Chico Pontes
R. Araguaia
Av. Bom Jardim
R.Cel.Em
ídio
Piedade
R. Rio
Bonito
R. Bresser
R.Bresser
R. Joli
R. Cachoeira
R. João
Boener
Av. Celso Garcia
R.Canindé
R. São Caetano
R. João Teodoro
R. João Teodoro
R.MariaMarcolina
R. Oriente
Largo
Concórdia
R.Hip
ódrom
o
R.daJuta
R.GomesCardim
R.Joaquim
Carlos
R.SilvaTeles
R. Paula Sousa
R.Piratin
in
ga
R.CarneiroLeão
Av.Pres.Wilson
R. Visc de Parnaíba
R. Cajuru
R. Dom Bosco
R. dos Trilhos
Av.HenryFord
R. Serra de Paracaina
R.Dom
PedroII
Av.Angelina
R. Taquari
R.Me.deDeus
R.Tabajaras
R.AgostinhoGomes
R.CiprianoBarata
R.BomPastor
R. Cisplatina
R. Lorde Cockane
R.SilvaBueno
R.Manisfetp
R. Tabor
R.LinoCoutinho
R.GamaLobo
R.Dr.MarioVicente
R. Saio
á
R. Carandaí
R. Saguairu
Av. C
asa
Verde
R. Barra
Funda
R.J.GomesFalcão
R.Anhanguera
Av. São João
R. Aurora
Al. Barros
R. Turiassu
R. João
Ram
alh
o
R.Cardoso
deAlm
eida
R.CnsoBrotero
Av.Angélica
Av. Hig
ienópolis
R. Piauí R. Maranhão
R.Da.Veridiana
R.Dr.AlbuquerqueLins
R.Bahia
R. Itapicuru
R.Bauru
R. M
aria
Antonia
R. Gen. Jardim
Al. Nothman
Al. Helvétia
R. Leão XIII
R.NevesdeCarvalho
R. Sólon
R.Anhaia
R. Júlio Conceição
R.JoséPaulino
R. Jaraguá
R.Prates
R.daCantareira
R. Gen. Osório
R.BoaVista
R.Tiers
R.GalvãoBueno
Av.daLiberdade
R.Vergueiro
R.CnsoFurtado
R. do Lavapés
R. Otto Alencar
AV.LacerdaFranco
R. Diogo Vaz
R.d
a
Independência
R.MunizdeSousa
R.TeodoroSouto
R.Pais
deAndrade
R.Apeninos
Av.daAclim
ação
R.Topázio
R.PaulaNey
R. do Paraíso R. Heitor Peixoto
R.Ouv.Portugal
R.PauloOrozimbo
R. Cel. Diogo
R.BrásCubas
R. Júpiter
Av.Eng.L.G.C.Sangirardi
R.Da.Brígida
R.Gasp
ar Lourenço
R.
O
liveiraLima
R. M
aranjaí
R. Gaspar Fernandes
R. Dr. Dolzani
R. dos Patriotas
R.Fred.VonMartius
R. Vergueiro
R. Pedro Pomponazzi
R.BrásLourenço
R. da
Im
pressa
R.AfonsoCelso
R. Loefgreen
R. Gom
es Nogueira
R.A.Ezequias
R
.StaAurélia
R. Huet Bacelar
R. Santa Cruz
R. Padre Machado
R.Gu
R. Embuaçu
Av. Ram
al
Ortig
R.Vegueiro
á
R. Augusta
R. Colôm
bia
R. Frei Caneca
R. H
addock
Lobo
R.Av
anhan
dava
Al. Lorena
R.EstadosU
nidos
R. O
scar Freire
R. Bela
C
intra
Al Franca
Al. Santos
Al. Jau
Al.Cam
pinas
R. Pam
plona
R.Joaquim
.E.de
Lim
a
Av.Brig.LuisAntonio
Av.Brig
.Luis
Antonio
R.H
onduras
R.M
anuelda
N
óbrega
R. Bolivia
Al. C
asa
Branca
R. Sampaio Viana
R.Tutóia
R. Afonso de Freitas
R.TrezedeMaio
R. Pedroso
R.Itapeva
R.MtoCardim
R. Abilio
Soares
R. Estela
R.HumbertoI
Av. Cnso. R. Alves
R.Rio
Grande
R. J. Távora
R. França Pinto
R. Pelotas
R. Dr Mario Cardim
R. Gandavo
R. Borges Lagoa
R. Pedro de Toledo
R. Loefgreen
Av. Onze de Junho
Av. Rouxin
Av. Pav
aracatin
s
Av.M
AldosJurupis
A
Av. Agam
i
R. Olimpíadas
R. do Rócio
R. Funchal
R. Quatá
R. Casa do Ator
R. Dr. Cardoso de Melo
R.ClodomiroAmazonas
R.Joãocachoeira
R.JacquesFélix
R. Bastos Pereira
R.EscobarOrtiz
R.MarcosLopes
R.LopesNeto
R. Joaquim Floriano
R.B.Paulista
R.Dr.R.PaesdeBarros
R. Tabapuã
R. P. Alvarenga
R.G
roelândia
R.Groelândia
R.H.M
artin
s
R.PedrodeToledo
R.Alemanha
R.Portugal
R.Suiça
R. Sampaio
Vidal
R.Ma.Correia
R. Campo Verde
R. Tucumã
R.Juquiá
R.MoratoCoelho
R. dos Pinheiros
R. Teodoro Sampaio
R.JoãoMoura
R. Cal. Arcoverde
R. Aspicuelta
R. Wisard
R. Purpurina
R.Fidalg
aR.Harmonia
R.Dep.LacerdaFranco
R. Nazaré Paulista
R. Paulistânia
R. Caraça
R. Pacoal Vita
AV. Diogenes R. de Lim
a
R.dosTam
anás
R. Guaicurus
R. Coriolano
R. Clélia
R. Tito
R. Manu
R.M.Aurélio
R.Aurélia
R. Roma
R. Mota Pais
Av.R.MedinaFilho
R. Cajaiba
R. Haval
R.Cayowaá
R.Caraíbas
R.Apiacás
R. Dr. P. Vieira
R.Diana
R. Des. do Vale
R.RaulPompéia
Av.Prof.A.Bovero
R.Húngara
R.Gen.GóisMonteiro
Av.SantaMarina
R. Albion
R. Felix Guilhem
R. Gino Cesaro
R. Mateo Forte
R.CostaCarvalho
R.FerreiraAraújo
R. Sumidouro
ques
Av.Amarilis
R.EliasCutait
Av.Morumbi
R.Alvarenga
R. Balsa
Av. Ns. do Ó
Av. Ns. do Ó
R. Estela B. Morato
R.MtoG.Migliori
Shopping
Center Norte
PARQUE
IBIRAPUERA
JÓQUEI
PARQUE
TRIANON
PARQUE
ACLIMAÇÃO
1
9
10
2
3
4
6
8
7
BASE AÉREA DO
CAMPO DE MARTE
SANTA CECÍLIA
BOM RETIRO
SANTANA
CAMBUCI
IPIRANGA
VILA MARIANA
BELA VISTA
JARDIM PAULISTA
MOEMA
CONSOLAÇÃO
PERDIZES
LAPA
PINHEIROS
ITAIM BIBI
ALTO DE
PINHEIROS
FREGUESIA DO Ó
LIBERDADE
BRÁS
BELEM
MOOCA
A
1 2 3 4 5
B
C
D
E
Nas CITs, você encontra à sua disposição guias culturais, além
de mapas da cidade e folhetos de locais para visitação.
At the CITs, visitors can find at their disposal culture guides, as
well as city maps and brochures on places of interest.
CIT PAULISTA
Av. Paulista, 1.853. Parque Mário Co-
vas. Diarimente das 8h às 20h.
1.853 Paulista Ave. Mário Covas Park.
Open daily from 8 a.m. to 8 p.m.
CIT TiÊTE
Terminal Rodoviário Tietê (desembar-
que). Diariamente das 6h às 22h.
Tietê Bus Terminal (arrivals). Open
daily from 6 a.m. to 10 p.m.
CIT MERCADO
Mercado Municipal de São Paulo. Rua
da Cantareira, 306. Rua E, Portão 04.
De segunda à sábado das 8h às 17h e
aos domingos das 7h às 16h.
São Paulo County Market. From Mon-
day to Saturdays, from 8 a.m to 5 p.m,
and Sundays from 7 a.m to 4 p.m.
CIT OLIDO
Galeria Olido. Av. São João, 473.
Centro. Diariamente das 9h às 18h.
Olido Gallery. 473, São João Ave.
Downtown. Open daily from 9 a.m.
to 6 p.m.
CIT REPÚBLICA
Praça da República, s/nº. Centro.
Diariamente das 9h às 18h. República
Square, w.o. no – Downtown. Open
daily from 9 a.m. to 6 p.m.
CIT GUARULHOS
Aeroporto Internacional de São Paulo
/ Guarulhos. Terminais 1 e 2 (desem-
barque). Diariamente das 6h às 22h.
International Airport of São Paulo/
Guarulhos. Terminals 1 and 2 (arrivals).
Open daily from 6 a.m. to 10 p.m
Centrais de
Informação Turística
Tourist Information Centers
©JoséCordeiro
CIT Paulista
1
Atrativos / Main attractions
1 Estádio do Pacaembu/ Museu do Futebol ...............C2 / p.06
2 Museu da Federação Paulista de Futebol .................B2 / p.10
3 Obelisco da Fundação do Corinthians....................... B4 / p.11
4 Portuguesa/ Estádio do Canindé.................................B4 / p.12
5 Parque São Jorge/ Memorial do Corinthians........... B5 / p.13
6 Juventus / Estádio da Rua Javari..................................C5 / p.16
7 São Paulo FC / Estádio do Morumbi............................E1 / p.18
8 Memorial Charles Miller..................................................C3 / p.19
9 Monumento à excursão do Paulistano......................D2 / p.22
10 Universidade Presbiteriana Mackenzie........................C3 / p.24
Trio de Ferro...................................................................................... p.25
Nova Arena........................................................................................p.26
Arena Corinthians ............................................................................ p.27
Bares e Cafés.....................................................................................p.28
Área do Mapa / Map Area
Legenda / Key
Terminal Rodoviário
Bus Terminals
Aeroporto / Airport
CPTM / Regional trains
Metrô / Subway
Centrais de
Informação Turística
Tourist Information Center
Áreas verdes / Green areas
Hidrografia / Hydrography
2 3
O que o clube mais aristocrático da cidade, uma tradicional
universidade e uma famosa rua de comércio popular de rou-
pas têm em comum com o surgimento e a consolidação de
uma das maiores manifestações culturais brasileiras?
Essa e outras perguntas são respondidas pelo Roteiro Temáti-
co do Futebol, desenvolvido pela Prefeitura da Cidade de São
Paulo através da São Paulo Turismo, para revelar toda a riqueza
da história do futebol paulistano. Conheça e vivencie detalhes
e curiosidades sobre o início do esporte no Brasil e sua relação
com a São Paulo da época. Descubra não só as galerias de
troféus e relíquias de alguns dos principais clubes do país e do
mundo, como também explore vestiários, gramados e prin-
cipalmente histórias dos gênios da bola e dos anônimos que
transformaram o Brasil no país do futebol e ajudaram a fazer
deste o esporte mais popular do planeta.
Introdução
A cidade é o berço do futebol no Brasil. Em 1894, de volta a
São Paulo após estudar na Inglaterra desde a infância, o anglo-
brasileiro Charles Miller trouxe bolas e um livro com as regras
do jogo. Sócio do clube inglês da cidade, o São Paulo Athletic
Club, Miller tornou-se jogador desta que foi a primeira equipe
de futebol no país.
A cidade foi uma das principais sedes da Copa do Mundo de
1950 e se prepara para receber novamente o evento em 2014.
Habituada aos grandes craques e esquadrões, foi palco cons-
tante da carreira de grandes ídolos da história do futebol, como
Friedenreich, Leônidas da Silva, Zizinho, Gerson, Ademir da Guia,
Rivellino, Sócrates, Rivaldo, Kaká, Ronaldo e, claro, o Rei Pelé.
Lar dos clubes mais vitoriosos do futebol brasileiro a cidade
é um local obrigatório para os fãs do esporte. A presença do
futebol no cotidiano paulistano é facilmente notada: nos bares
lotados em dias de jogos, nas discussões apaixonadas dos tor-
cedores em todos os cantos da cidade, nas crianças jogando
bola nas ruas e em incontáveis outras situações que São Paulo
convida à experiência!
Roteiro Temático do Futebol
Sabia mais sobre os principais pontos deste roteiro!
©CaioPimentaPartidanoEstádiodoPacaembu/MatchatPacaembuStadium
4 5
What do the city’s most distinguished club, a traditional university and
a famous street of popular clothing trade have in common with the
emergence and consolidation of one of the major Brazilian cultural
manifestations?
This and other questions are addressed by the Football Thematic
Tour, developed by the São Paulo City Hall through São Paulo Tur-
ismo, to unveil the whole richness of the history of football in São
Paulo. Get to know and experience details and curiosities regarding
the beginning of the sport in Brazil and its relation with the São Paulo
of that period. Discover not only the trophies galleries and relics of
some of the principal clubs of the country and the world, but also
explore locker rooms, fields and mainly histories of football geniuses
and anonymous people that transformed Brazil into the “Country of
Football” and helped to make this the planet’s most popular sport.
Introduction
The city is the birthplace of football in Brazil. In 1894, on the way
back to São Paulo after studying in England since infancy, the Anglo-
Brazilian Charles Miller brought balls and a book with the rules of the
game. Member of the city’s English club, São Paulo Athletic Club,
Miller introduced the sport and became a player of the first football
team in the country.
São Paulo was one of the main host cities of the 1950 World Cup
and prepares itself to receive once again the event in 2014. Accus-
tomed to football stars and historical squads, it was constant stage
of the career of renowned idols of football history, like Friedenreich,
Leônidas da Silva, Zizinho, Djalma Santos, Zito, Carlos Alberto,
Gerson, Ademir da Guia, Rivellino, Sócrates, Roberto Carlos, Cafú, Ri-
valdo, Kaká, Ronaldo and, most certainly, ”The King of Football” Pelé.
Home of the most triumphant Brazilian football clubs, the city is an
obligatory site for sports fans. The presence of football in the daily
São Paulo life is easily noticed: in crowded bars on match days, in
fervent discussions of supporters in all corners of the city, in children
playing football on the streets and in countless other situations in
which São Paulo opens the invitation to the experience!
Football Thematic Tour
©KekoPascuzziTorcida/Supporters
Find out more about these landmarks!
6 7
1. Estádio do Pacaembu/
Museu do Futebol
Pacaembu Stadium /
Football Museum
Mais tradicional estádio pau-
listano, o Pacaembu foi inau-
gurado em 1940 pelo então
presidente Getúlio Vargas. À
época, era o maior estádio
do Brasil, com capacidade
para mais de 70 mil pessoas.
De propriedade da Prefeitura
de São Paulo, abrigou capí-
tulos históricos de todos os
principais clubes do estado,
além de ter sido palco da
Copa do Mundo de 1950 (se-
diou 6 partidas). Oficialmente
chamado “Estádio Municipal
Paulo Machado de Carvalho”
em homenagem ao chefe da
delegação do Brasil nas duas
primeiras conquistas da Copa
do Mundo, em 1958 e 1962,
atualmente tem capacidade
para 40.260 torcedores.
Desde 2008 sedia o Museu do
Futebol. Localizado abaixo das
arquibancadas, trata-se de um
espaço único no mundo dos
museus, dedicando-se a con-
tar como a história do esporte
é parte da vida dos brasileiros.
Fazendo uso da interatividade
de um acervo multimídia, é
hoje um dos grandes atrativos
turísticos da cidade.
The most traditional stadium
of São Paulo, Pacaembu
was inaugurated in 1940 by
former president Getúlio
Vargas. At that time, it was
the largest stadium in Brazil,
with capacity for over 70
thousand people.
Property of São Paulo City
Hall, it held historic chapters
of all the main clubs of the
state, aside from having been
venue for the 1950 World
Cup (hosted six matches).
Officially called “Estádio
Municipal Paulo Machado de
Carvalho” [Paulo Machado
de Carvalho City Stadium]
in tribute to the chief of the
Brazilian delegation in the
first two conquests of the
World Cup, in 1958 and 1962,
it currently has a seating
capacity of 40,260.
Since 2008 it houses the
Football Museum. Located
under the bleachers, it
concerns a unique space
in the world of museums,
which is dedicated to relate
how sports history is part of
Brazilian life. Using the in-
teractivity of a collection in
multimedia, it is today one
of the city’s major tourist
attractions.
Praça Charles Miller, s/nº - Pacaembu
+5511 3664-3848
3a
a domingo, exceto nos dias de
jogos no Pacaembu, das 9h às 17h
Tuesday to Sunday (except on
match days at Pacaembu):
9 am to 5 pm.
www.museudofutebol.org.br Estádio do Pacaembu / Museu do Futebol
©AlexandreDiniz©JeffersonPancieri©JeffersonPancieri
8 9
“Anjos Barrocos”, no Museu do Futebol “Barroque Angels”, at the Football Museum
©CaioPimenta
10 11
2. Museu da Federação
Paulista de Futebol
São Paulo Football
Federation Museum
Oficialmente denominado
“Museu Paulo Machado de
Carvalho” - também em
homenagem ao chefe das
vitoriosas delegações brasi-
leiras nas Copas de 1958 e
1962 que ficou conhecido
como “O Marechal da Vitória”
- é o espaço de memória
da entidade que organiza
o Campeonato Paulista, a
competição mais antiga do
futebol brasileiro (realizada
desde 1902).
Seu acervo reúne verdadeiras
relíquias do futebol, como as
bolas usadas nas finais das
Copas do Mundo de 1958
(Brasil 5 x 2 Suécia) e 1962
(Brasil 3 x 1 Tchecoslováquia);
a camisa usada pelo meio-
campista Didi na decisão
do Mundial de 1958 (com-
petição da qual foi eleito o
melhor jogador); a réplica da
Taça Jules Rimet (a primeira
taça da Copa do Mundo, cuja
original foi conquistada em
definitivo pelo Brasil no Tri-
campeonato no México em
1970 e já não existe mais),
além de grande acervo de
documentos, livros e jornais
que retratam um pouco da
história da modalidade.
Officially called “Paulo
Machado de Carvalho Mu-
seum” – also in tribute to the
chief of the triumphant Brazil-
ian delegations in the 1958
and 1962 World Cups that
was known as “The Marshall
of Victory” – is the memorial
space of the entity that orga-
nizes Campeonato Paulista
[São Paulo State Tournament],
the oldest Brazilian football
competition (has been oper-
ating since 1902).
Its collection gathers together
real football relics, such as
the balls used at the finals of
the 1958 (Brazil 5 x 2 Sweden)
and 1962 (Brazil 3 x 1 Czecho-
slovakia) World Cups; the shirt
used by the midfielder Didi
in the final of the 1958 World
Cup (competition where he
was awarded the Golden
Ball); replica of the Jules
Rimet Trophy (the first World
Cup trophy, whose original
was definitely won Brazil in its
third tittle in Mexico in 1970
and no longer exists), besides
that vast collection of docu-
ments, books and newspa-
pers that portray a little of the
history of this sport.
Rua Federação Paulista de
Futebol, 55 – Barra Funda
+5511 2189-7000
2a
a 6a
, das 13h às 18h.
Monday to Friday, from
01 pm to 06 pm.
www.futebolpaulista.com.br
3. Obelisco da
Fundação do Corinthians
Corinthians Foundation
Obelisk
Obelisco em homenagem à
fundação do Sport Club Corin-
thians Paulista, no exato local
em que teria sido fundado em
1º de setembro de 1910.
Hoje em uma importantíssima
rua de comércio popular de
roupas, naquela esquina da
Rua José Paulino, sob a luz
de um lampião, foi fundado o
clube que se tornaria o mais
popular de São Paulo e dono
de uma das maiores torcidas
do mundo. O nome escolhi-
do foi uma homenagem ao
Corinthian Football Club (hoje
Corinthian-Casuals Football
Club), clube inglês que se-
manas antes excursionou em
São Paulo e também inspirou
as cores do uniforme do Real
Madrid da Espanha.
Obelisk in tribute to the foun-
dation of the Sport Club Cor-
inthians Paulista, at the exact
spot where it was founded
on September 1, 1910.
Today in a very important
street of popular clothing
trade, at the corner of Rua
José Paulino, under the
light of a street lamp, the
club that would become the
most popular of São Paulo
and owner of one of the
world’s largest group of sup-
porters was founded. The
chosen name was a tribute
to the Corinthian Football
Club (today Corinthian-Ca-
suals Football Club), English
club that, weeks before,
made an excursion to São
Paulo and inspired as well
the colors of the uniform of
Spain’s Real Madrid.
Rua José Paulino x Rua Cônego
Martins – Bom RetiroFederação Paulista de Futebol / São Paulo Football Federation
©KekoPascuzzi
12 13
5. Parque São Jorge/
Memorial do
Corinthians
Saint George Park /
Corinthians Memorial
Com o nome do padroeiro
do clube, o Parque São
Jorge é a sede social do Co-
rinthians desde 1928. Nesse
mesmo ano, inaugurou
o Estádio Alfredo Schürig
(conhecido como “Fazendi-
nha”), atualmente com capa-
cidade para 16 mil pessoas
e raramente utilizado para
partidas oficiais.
Em 2006 foi inaugurado o
Memorial do Corinthians,
um moderno espaço expo-
sitivo com taças e relíquias
do clube, que também faz
uso de muita interatividade e
tecnologia.
Area named as the club’s
patron, Saint George Park is
home of Corinthians since
1928 . On this same year,
it inaugurated the Alfredo
Schürig Stadium (known as
“Fazendinha”), currently with
capacity for 16 thousand
people and rarely used for
official matches.
In 2006 the Corinthians
Memorial was inaugurated, a
modern space for exhibit with
trophies and relics of the club,
which also makes use of plenty
of interactivity and technology.
Rua São Jorge, 777 - Tatuapé
+5511 2095-3000
3ª a 6ª, das 10h às 17h; sábados, do-
mingos e feriados, das 10h às 16h.
Tuesday to Friday: 10 am to 05 pm.
Saturdays, Sundays and holidays:
10 am to 04 pm
www.corinthians.com.br
4. Portuguesa /
Estádio do Canindé
Portuguesa /
Canindé Stadium
Clube da comunidade
luso-brasileira, a Associação
Portuguesa de Desportos foi
fundada em 14 de agosto
de 1920, fruto da fusão de 5
outros clubes: Luzíadas Futebol
Club, Associação 5 de Outu-
bro, Esporte Club Lusitano,
Associação Atlética Marquês de
Pombal e Portugal Marinhense.
Por questões burocráticas, a
Portuguesa não teria tempo
para inscrever-se no Campe-
onato Paulista daquele ano,
o que só foi possível ao asso-
ciar-se à Associação Atletica
do Mackenzie College (ponto
10 deste roteiro), já inscrito,
dando origem ao “Mack-Port”.
A partir de 1923 a Portuguesa
desligou-se do parceiro.
Sede da Portuguesa de Des-
portos, o terreno no bairro do
Canindé foi comprado do São
Paulo Futebol Clube em 1956.
Nele, foi construído o atual
estádio em 1972, com capaci-
dade para 20 mil torcedores.
Conta com um museu que
possui, entre outras coisas, a
maior hemeroteca entre os
clubes de futebol da cidade.
Club of the Portuguese
community of São Paulo, the
Associação Portuguesa de
Desportos [Portuguese Sports
Association] was founded on
August 14, 1920, fruit of the
fusion of 5 other clubs: Luzía-
das Futebol Club, Associação
5 de Outubro, Esporte Club
Lusitano, Associação Atlética
Marquês de Pombal and
Portugal Marinhense.
Due to bureaucratic issues,
the Portuguesa would not
have time to register at the
Campeonato Paulista that
year, which was only possible
by becoming a member of
the already registered Asso-
ciação Atletica do Mackenzie
College (point 10 of this tour),
giving rise to “Mack-Port”.
Since 1923 the Portuguesa
concluded the partnership.
Home of the Portuguesa de
Desportos, the lot in Canindé
neighborhood was acquired
from São Paulo Futebol Clube
in 1956. On it, it was built the
current stadium, with capacity
for 20 thousand fans, in 1972.
The club accounts for a mu-
seum that has, among other
things, the largest newspa-
pers collection among the
football clubs of São Paulo.
Rua Comendador Nestor
Pereira, 33 – Canindé.
+5511 2125-9400
Diariamente, das 9h às 17h.
Museu: sábados, das 11h às 14h
Open everyday, 09 am to 05 pm.
Museum: Saturdays,
11 am to 02 pm.
www.portuguesa.com.br
Estádio do Canindé / Canindé Stadium
©KekoPascuzzi
14 15
Memorial do Corinthians
©CaioPimenta©CaioPimenta©CaioPimenta
©CaioPimenta
Corinthians Memorial
16 17
chin] of the district of Mooca.
The club name and colours
are an honour to 2 important
Italian clubs: respectively
Juventus and Torino.
With capacity for 7 thousand
people, it only holds games
during the day for not hav-
ing a lighting system or
electronic scoreboard. Due
to these and other features,
it is considered as one of the
country’s most romantic and
nostalgic fields.
It was the stage of that which
is considered as the most
wondering goal of Pelé’s
career, where he applied
“chapéus” (a move where
the player chips a ball up
and over a defendant’s head
and dashes around the
defendant to collect the ball)
in 4 Juventus players (the last
of which on the goalkeeper)
in the match Juventus 2
x 4 Santos. The episode
motivated the installation of
bust in tribute to the King of
Football, inaugurated with his
presence in 2006.
Rua Javari, 117 – Mooca
+55 11 2292-4833
3a
a sábado, às 10h, 12h, 14h
e 15h30; domingo às 11h30 e
13h30 (não funciona em dias de
jogos no estádio).
Tuesday to Saturday: at 10 am, 12
pm, 2 pm and 3:30 pm Sunday at
11:30 am and 1:30 pm (it does not
open on match days at the stadium).
www.juventus.com.br/clube/
infraestrutura/estadio/
6. Juventus /
Estádio da Rua Javari
Juventus /
Rua Javari Stadium
O estádio construído nas
dependências do Cotonifício
Rodolfo Crespi em 1925
pertence hoje ao Clube
Atlético Juventus, tradicional
clube conhecido como o
“Moleque Travesso” do bairro
da Mooca. O clube homena-
geia dois importantes clubes
italianos: a Juventus de Turim
no nome, e o Torino no
uniforme.
Com capacidade para 4 mil
pessoas, só abriga jogos du-
rante o dia por não ter siste-
ma de iluminação nem placar
eletrônico. Por essas e outras
características, é considerado
um dos mais românticos e
nostálgicos campos do país.
Foi palco daquele que é
considerando o mais belo
gol da carreira de Pelé, em
que aplicou 4 chapéus (o
último deles no goleiro)
na partida Juventus 2 x 4
Santos. O episódio motivou
a instalação de um busto
em homenagem ao Rei do
Futebol, inaugurado com a
sua presença em 2006.
The stadium constructed in
the premises of Cotonifício
Rodolfo Crespi in 1925 today
belongs to the Clube Atlético
Juventus [Juventus Athletic
Club], a traditional club of
italian community more pop-
ularly known as the “Moleque
Travesso” [Mischievous Ur-
Jogo no Estádio do Juventus / Match at the Juventus Stadium
©KekoPascuzzi
©KekoPascuzzi
Jogo no Estádio do Juventus / Match at the Juventus Stadium
18 19
7. Estádio
do Morumbi
Morumbi Stadium
Sede do São Paulo Futebol
Clube, foi Inaugurado par-
cialmente em 1960. Quando
finalizado, dez anos depois,
tinha capacidade para 150 mil
espectadores e era o maior
estádio particular do mundo.
Oficialmente chamado “Cíce-
ro Pompeu de Toledo” – ex-
presidente do clube e grande
entusiasta da construção do
estádio – atualmente tem
67.428 assentos.
Por décadas abrigou os
grandes jogos de todos os
principais clubes paulistas e
da seleção brasileira em São
Paulo. Recentemente tem
sido utilizado apenas para
jogos do São Paulo e shows
de nomes de destaque da
música mundial.
O clube oferece o serviço
Morumbi Tour, uma visita
monitorada que permite
conhecer diversas depen-
dências do estádio, incluindo
a tribuna de honra, a sala de
imprensa e o vestiário, além,
é claro, da grande sala de tro-
féus de um dos clubes mais
vitoriosos do futebol mundial.
Home of São Paulo Futebol
Clube [São Paulo Football
Club], it was inaugurated part-
ly in 1960. When concluded,
ten years after, it had capacity
for 150 thousand spectators
and it was the world’s largest
private stadium.
Officially called “Cícero
Pompeu de Toledo” – for-
mer president of the club
and great enthusiast of the
stadium’s construction – cur-
rently has 67,428 seats.
For decades it held the
greatest matches of all main
clubs of São Paulo and the
Brazilian national team in
São Paulo. Recently it has
been used solely for match-
es of São Paulo and concerts
of world renowned artists of
the music industry.
The club offers Morumbi
Tour service, a guided
visit that allows you to get
to know diverse premises of
the stadium, including the
grandstand, press room and
locker room, definitely, be-
sides the large trophy room
of one of the most victorious
clubs of worldwide football.
Praça Roberto Gomes
Pedrosa, 1 – Morumbi
+5511 3742-3377
3a
a sábado, às 10h, 12h, 14h e
15h30; domingo às 11h30 e 13h30
(não funciona em dias de jogos
no estádio).
Tuesday to Saturday: 10 am 12
pm, 2 pm and 3:30 pm;
Sunday: 11:30 am and 1:30 pm
(it does not operate on match
days at the stadium).
www.saopaulofc.net
8. Memorial
Charles Miller
Charles Miller Memorial
O São Paulo Athletic Club é
um clube fundado em 1888
por britânicos radicados na
cidade. Considerado o intro-
dutor no Brasil de esportes
como o rugby, hóquei de
grama, squash e badmington,
o clube é famoso por ter
feito isso também com o
futebol. Em abril de 1895,
Charles Miller organizou
com seus colegas do SPAC a
primeira partida oficial de São
Paulo, entre os funcionários
das companhias inglesas São
Paulo Railway e San Paulo
Gas, o que serviu de semente
para que, no mesmo ano, o
SPAC fosse o clube pioneiro
na prática do futebol no Bra-
sil. Tricampeão nas primeiras
edições do Campeonato
Paulista, nos anos de 1902,
1903 e 1904, também foi o
vencedor em 1911, um ano
antes de encerrar as ativi-
dades futebolísticas por ser
contrário à crescente prática
de remunerar os atletas no
esporte então amador.
Em 2012 foi inaugurado o
Memorial Charles Miller,
centro de memória do clube,
que expõe cerca de 80 itens
entre taças, camisas, flâmulas
fotografias e cartas que ilus-
tram o começo da história
que transformou o Brasil em
referência do futebol em
todo o mundo.
São Paulo Athletic Club is
a club founded in 1888 by
British who gave grown roots
in the city. Considered as
the avant-garde of sports
like rugby, lawn hockey,
squash and badminton in
Memorial Charles Miller
©KekoPascuzzi
20 21
Estádio do Morumbi / Memorial do São Paulo FC
©KekoPascuzzi©PriscillaVilariño©PriscillaVilariño
Morumbi Stadium / São Paulo FC Memorial
©RaquelVettori
22 23
Brazil, the club is famous
for having done this as well
with football. In April 1895,
Charles Miller organized with
his SPAC colleagues the first
official match of São Paulo,
between the employees of
the English companies São
Paulo Railway and San Paulo
Gas, which served as seed
so that, on that same year,
the SPAC might be the pio-
neer club in the practice of
football in Brazil. Three-time
champion in the first editions
of Campeonato Paulista [São
Paulo State Championship],
of 1902, 1903 and 1904, it
was also the winner in 1911,
a year prior to the closing of
football activities for being
contrary to the growing prac-
tice of remunerating athletes
in the then amateur sport.
In 2012 the Charles Miller
Memorial was inaugurated,
the club’s memorial center,
which exhibits about 80 items
among trophies, shirts, pen-
nants, photographs and let-
ters that illustrate the historical
beginnings that transformed
Brazil into a reference of foot-
ball in the whole world.
Rua Visconde de Ouro Preto, 119
- Higienópolis
+5511 3217-5944
4a
e 6a
às 10h30, 13h30 e 15h30.
Necessário agendamento prévio.
Wednesday and friday at 10:30
am, 1:30 pm and 3:30 pm Prior
scheduling is required.
www.spac.org.br
9. Monumento à
Excursão do Paulistano
Monument to the Paulistano
Club Excursion
Um dos mais aristocráticos
clubes da cidade, o Club
Athletico Paulistano era a
principal equipe de futebol
de São Paulo até o encer-
ramento de suas atividades
futebolísticas em 1929. Fiel
ao amadorismo, tomou tal
decisão devido à crescente
profissionalização do esporte.
Alguns de seus associados
fizeram parte das iniciativas
que deram origem ao São
Paulo Futebol Clube.
Em 1925 o Paulistano reali-
zou a primeira excursão de
um time brasileiro à Europa.
Com craques como Arthur
Friedenreich (primeiro grande
ídolo do futebol brasileiro),
os resultados obtidos na
França, Suíça e Portugal
causaram grande orgulho no
povo brasileiro. Na Europa,
foram chamados de “Rois du
Football” (“Reis do Futebol”,
em francês).
Localizado em frente à sede
do clube, este monumento
foi uma Iniciativa do jornal
“O Estado de São Paulo”. É
formado por uma coluna
circundada de um banco
com placa de bronze para
inscrição, e coroada por uma
esfera armilar, símbolo tradi-
cional do Brasil. Nas quatro
faces do pedestal, os quatro
emblemas: a cruz de Cristo,
as caravelas, o escudo do
Reino Unido e o do Império e
o Centro da Bandeira.
One of the city’s most dis-
tinguished clubs, the Club
Athletico Paulistano was the
main football team of São
Paulo until the closing of its
football activities in 1929.
Faithful to amateurship, it
made such decision due to
growing professionalization
of the sport. Some of its as-
sociates formed part of the
initiatives that gave rise to
São Paulo Futebol Clube.
In 1925 the Paulistano
carried out the first excur-
sion of a Brazilian team to
Europe. With players like Ar-
thur Friedenreich (first great
Brazilian football idol), the
results obtained in France,
Switzerland and Portugal
caused great pride among
the Brazilian people. In Eu-
rope, they were called “Rois
du Football” (in French;
“Football Kings”, in English).
Located in front of the club’s
entrance, this monument
was an initiative of the daily
newspaper “O Estado de São
Paulo”. It is formed by a col-
umn surrounded by a bench
with bronze plate for engrav-
ing, and crowned by an
armillary sphere, traditional
symbol of Brazil. At the four
faces of the pedestal, the
four emblems: the cross of
Christ, the caravels, the coat
of arms of the United King-
dom and that of the Empire
and the Flag Center.
Praça Dionísio de Carvalho s/nº -
Jardim América
©KekoPascuzzi
Monumento à excursão do Paulistano pela Europa
24 25
10. Universidade
Presbiteriana Mackenzie
Mackenzie Presbyterian
University
A tradicional universidade Ma-
ckenzie foi uma das pioneiras
no futebol brasileiro. Em 1898
foi fundada a Associação
Atlética Mackenzie College,
a primeira equipe criada por
brasileiros para praticar o
esporte, que também veio
a se tornar um dos times a
disputar o primeiro torneio
realizado no país. Inclusive,
foi a vencedora da partida
inaugural de um campeonato
oficial no Brasil, um 2 x 1 con-
tra o Germânia (atual Esporte
Clube Pinheiros) na abertura
do Campeonato Paulista
de 1902. O autor do gol de
estreia também era macken-
zista: Mario Eppinghaus.
Em 1920 o Mackenzie uniu-
se à Associação Portuguesa
de Desportos, dando origem
ao “Mack-Port”, que disputou
o Campeonato Paulista até
1922, quando a Portuguesa
desligou-se do parceiro e o
Mackenzie encerrou suas
atividades futebolísticas.
Algumas dessas histórias
podem ser conferidas no
Centro Histórico, o espaço
de memória da instituição.
The traditional university
Mackenzie was one of the
pioneers in Brazilian football.
In 1898 the Associação
Atlética Mackenzie College
[Mackenzie College Athletic
Association] was founded,
the first team created by Bra-
zilians to practice the sport,
which also had become one
of the teams to compete
with the first tournament
held in the country. Further-
more, it was the winner of
the inaugural match of an
official championship in Bra-
zil, 2 x 1 against Germânia
(current Esporte Clube Pin-
heiros) at the opening of the
1902 Campeonato Paulista.
The author of the debut goal
was also from Mackenzie:
Mario Eppinghaus.
In 1920 Mackenzie joined
the Associação Portuguesa
de Desportos, giving ride to
“Mack-Port”, which competed
at the Campeonato Paulista
until 1922, when the Portu-
guesa concluded the partner-
ship and Mackenzie closed its
football activities.
Some of these histories can
be confirmed at the Historical
Center of Mackenzie, the
institution’s memorial space.
Rua Itambé, 45 – Higienópolis
+5511 2114-8661
2a
a 6a
(exceto feriados), das 09h
às 21h. / Opening hours: Monday
to Friday (except holidays) from
9 am to 9 pm
www.mackenzie.br/
centrohistorico.html
Universidade Presbieriana Mackenzie
©KekoPascuzzi
Você sabe o que é o “Trio de Ferro”?
Assim é conhecida a tríade dos principais e mais populares
clubes paulistanos: Corinthians (de origem popular, fundado
em 1910), Palmeiras (fundado pela colônia italiana em 1914
como “Palestra Itália”, teve seu nome alterado em 1942 devido
à II Guerra Mundial em que Brasil e Itália estavam em lados
opostos) e o São Paulo (de 1935 e associado à elite).
Do you know what “Iron Trio” means?
Thus the triad of the main and most popular clubs of São
Paulo is known: Corinthians (of popular origin, founded in
1910), Palmeiras (originated by the Italian community in 1914 as
“Palestra Itália”, has its name changed in 1942 due to the World
War II where Brazil and Italy were on opposite sides) and São
Paulo (founded in 1935 and associated to the elite).
26 27
Novo estádio do Palmeiras, construído no lugar do antigo Pales-
tra Itália (também conhecido como Parque Antarctica). Com ca-
pacidade para 45 mil pessoas em jogos de futebol e 60 mil em
shows, será um versátil complexo multiuso. Fica entre os bairros
da Barra Funda e Perdizes, próximo à estação Palmeiras-Barra
Funda do Metrô. Conclusão prevista para o 2o
semestre de 2013.
New Palmeiras stadium, built at the place of the former Palestra
Italia (also known as Parque Antarctica). With capacity of 45 thou-
sand people for matches and 60 thousand for concerts , it will be
a versatile multipurpose arena. It will be located between Barra
Funda and Perdizes districts, near Palmeiras-Barra Funda metro
station. It is expected to conclude in the 2nd
semester of 2013.
Definido como sede paulista da Copa do Mundo de 2014,
abrigará seis partidas da competição, entre elas, a abertura e
uma das semifinais. Localizado no bairro de Itaquera, em frente
à estação Corinthians-Itaquera do Metrô. Terá capacidade para
48 mil pessoas (68 mil durante o evento) e tem entrega prevista
para dezembro de 2013.
Defined as São Paulo stadium of the 2014 World Cup, it will
hold six competition matches, among them, the opening
match and one semifinal. It will be located in Itaquera district,
close to Corinthians-Itaquera metro station. It will have capac-
ity for 48 thousand people (68 thousand during the event) and
it is expected to conclude in December 2013.
Projeção da Nova Arena Projeção da Arena Corinthians
Nova Arena
New Arena
Arena Corinthians
Corinthians Arena
www.novaarena.com.br www.odebrechtnacopa.com.br/
estadio/arena-corinthians
28
São Paulo é conhecida pela
sua rica e diversificada oferta
de bares, restaurantes e locais
onde é possível desfrutar da
gastronomia e da movimen-
tada vida noturna da cidade.
Nesses locais é possível ver
e sentir elementos da rica
cultura paulistana.Quando o
futebol se mescla à boemia,
o resultado geralmente é
muito prazeroso. Alguns bares
e cafés têm o futebol como
temática, decorando suas pa-
redes com camisas, flâmulas
e fotografias, proporcionando
ambientes únicos para os fãs
do esporte mais popular do
mundo. Veja a seguir alguns
desses locais:
São Paulo is known for its
rich and diversified offer
of bars, restaurants and
places where you can
enjoy the city’s gastronomy
and bustling nightlife. At
these sites you can see
and feel elements of São
Paulo’s rich culture. When
football mixes to nightlife,
the outcome is usually very
pleasurable. Some bars and
coffeehouses are soccer-
themed, decorating walls
with t-shirts, pennants and
photos, providing unique
environments for fans of the
world’s most popular sport.
Check out below some of
these places:
São Cristóvão
R. Aspicuelta, 533
Vila Madalena
+5511 3097-9904
José Menino
R. Aspicuelta, 569
Vila Madalena
+5511 3817-5621
Santo Paulo Bar
Pça. Roberto Gomes Pedrosa,
s/ nº – Morumbi
+5511 3742-4432
Pelé Arena Café & Futebol
Rua XV de Novembro, 194,
Centro / Downtown
+5511 3101-9096
Pelé Arena Café & Futebol
Avenida Brig. Faria Lima, 1774
Jardim Paulistano
+5511 2307-3762
Bar O Torcedor
Pça. Charles Miller, s/ nº,
Museu do Futebol
Pacaembu
+5511 3969-0739
Elidio Bar
Rua Isabel Dias, 57
Mooca / +5511 2966-5805
Bares e cafés
Bars and coffeehouses

Mais conteúdo relacionado

Destaque

Digipak and Poster Analysis
Digipak and Poster Analysis Digipak and Poster Analysis
Digipak and Poster Analysis CaseyPhillips
 
Desarrollo Industrial y Nacionalización de recursos de México de 1940 - 1970
Desarrollo Industrial y Nacionalización de recursos de México de 1940 - 1970Desarrollo Industrial y Nacionalización de recursos de México de 1940 - 1970
Desarrollo Industrial y Nacionalización de recursos de México de 1940 - 1970Isaac Balderas Gloria
 
Access to information on the environment
Access to information on the environmentAccess to information on the environment
Access to information on the environmentAn Taisce
 
DIGCOMP - competências digitais
DIGCOMP - competências digitaisDIGCOMP - competências digitais
DIGCOMP - competências digitaismargarida lucas
 
Cooperativa dos Jogos e Lazer | Jogos Tradicionais
Cooperativa dos Jogos e Lazer | Jogos TradicionaisCooperativa dos Jogos e Lazer | Jogos Tradicionais
Cooperativa dos Jogos e Lazer | Jogos Tradicionaiscorvodinis1
 
Cooperativa dos Tecidos e Artesanato I
Cooperativa dos Tecidos e Artesanato ICooperativa dos Tecidos e Artesanato I
Cooperativa dos Tecidos e Artesanato Icorvodinis1
 
Slaap Stoornissen
Slaap StoornissenSlaap Stoornissen
Slaap StoornissenEvenwijs
 

Destaque (11)

Digipak and Poster Analysis
Digipak and Poster Analysis Digipak and Poster Analysis
Digipak and Poster Analysis
 
Desarrollo Industrial y Nacionalización de recursos de México de 1940 - 1970
Desarrollo Industrial y Nacionalización de recursos de México de 1940 - 1970Desarrollo Industrial y Nacionalización de recursos de México de 1940 - 1970
Desarrollo Industrial y Nacionalización de recursos de México de 1940 - 1970
 
Access to information on the environment
Access to information on the environmentAccess to information on the environment
Access to information on the environment
 
Mapa mental
Mapa mentalMapa mental
Mapa mental
 
Wat Werkt; Motiverende Gespreksvoering
Wat Werkt; Motiverende GespreksvoeringWat Werkt; Motiverende Gespreksvoering
Wat Werkt; Motiverende Gespreksvoering
 
DIGCOMP - competências digitais
DIGCOMP - competências digitaisDIGCOMP - competências digitais
DIGCOMP - competências digitais
 
2 dias com arte
2 dias com arte2 dias com arte
2 dias com arte
 
Cooperativa dos Jogos e Lazer | Jogos Tradicionais
Cooperativa dos Jogos e Lazer | Jogos TradicionaisCooperativa dos Jogos e Lazer | Jogos Tradicionais
Cooperativa dos Jogos e Lazer | Jogos Tradicionais
 
Cooperativa dos Tecidos e Artesanato I
Cooperativa dos Tecidos e Artesanato ICooperativa dos Tecidos e Artesanato I
Cooperativa dos Tecidos e Artesanato I
 
Slaap Stoornissen
Slaap StoornissenSlaap Stoornissen
Slaap Stoornissen
 
Os Perigos da Internet
Os Perigos da InternetOs Perigos da Internet
Os Perigos da Internet
 

Semelhante a Roteiro do Futebol

Roteiro Afro - São Paulo Turismo
Roteiro Afro - São Paulo TurismoRoteiro Afro - São Paulo Turismo
Roteiro Afro - São Paulo Turismocultcultura
 
Roteiro de Arte Urbana de São Paulo
Roteiro de Arte Urbana de São PauloRoteiro de Arte Urbana de São Paulo
Roteiro de Arte Urbana de São Paulocultcultura
 
Roteiro Cidade Criativa
Roteiro Cidade CriativaRoteiro Cidade Criativa
Roteiro Cidade Criativacultcultura
 
Roteiro Mirantes
Roteiro MirantesRoteiro Mirantes
Roteiro Mirantescultcultura
 
Roteiros de São Paulo: O Café e a História da Cidade
Roteiros de São Paulo: O Café e a História da CidadeRoteiros de São Paulo: O Café e a História da Cidade
Roteiros de São Paulo: O Café e a História da Cidadecultcultura
 
Roteiro da Independência do Brasil - São Paulo Turismo
Roteiro da Independência do Brasil - São Paulo TurismoRoteiro da Independência do Brasil - São Paulo Turismo
Roteiro da Independência do Brasil - São Paulo Turismocultcultura
 
SãO Paulo é Tudo
SãO Paulo é TudoSãO Paulo é Tudo
SãO Paulo é Tudoguestc79f8f
 
Roteiro da Zona Leste
Roteiro da Zona LesteRoteiro da Zona Leste
Roteiro da Zona Lestecultcultura
 
O manual do turista em São Paulo - eDestinos
O manual do turista em São Paulo - eDestinosO manual do turista em São Paulo - eDestinos
O manual do turista em São Paulo - eDestinoseDestinos
 
AgitAgueda Roteiro Arte Urbana 2015
AgitAgueda Roteiro Arte Urbana 2015AgitAgueda Roteiro Arte Urbana 2015
AgitAgueda Roteiro Arte Urbana 2015AgitÁgueda
 
Guia tusistas sp copa do mundo 2014
Guia tusistas sp copa do mundo 2014Guia tusistas sp copa do mundo 2014
Guia tusistas sp copa do mundo 2014Dom Hostel
 
revista Ipiranga com Estilo Ed.# 53
revista Ipiranga com Estilo Ed.# 53revista Ipiranga com Estilo Ed.# 53
revista Ipiranga com Estilo Ed.# 53Elejota Editora
 
Jornal Ipiranga Seu Estilo de Vida - Maio
Jornal Ipiranga Seu Estilo de Vida - MaioJornal Ipiranga Seu Estilo de Vida - Maio
Jornal Ipiranga Seu Estilo de Vida - MaioElejota Editora
 

Semelhante a Roteiro do Futebol (20)

Roteiro Afro - São Paulo Turismo
Roteiro Afro - São Paulo TurismoRoteiro Afro - São Paulo Turismo
Roteiro Afro - São Paulo Turismo
 
Roteiro de Arte Urbana de São Paulo
Roteiro de Arte Urbana de São PauloRoteiro de Arte Urbana de São Paulo
Roteiro de Arte Urbana de São Paulo
 
Roteiro Cidade Criativa
Roteiro Cidade CriativaRoteiro Cidade Criativa
Roteiro Cidade Criativa
 
Roteiro Geek
Roteiro GeekRoteiro Geek
Roteiro Geek
 
Roteiro Mirantes
Roteiro MirantesRoteiro Mirantes
Roteiro Mirantes
 
Roteiro cafe ld
Roteiro cafe ldRoteiro cafe ld
Roteiro cafe ld
 
Roteiros de São Paulo: O Café e a História da Cidade
Roteiros de São Paulo: O Café e a História da CidadeRoteiros de São Paulo: O Café e a História da Cidade
Roteiros de São Paulo: O Café e a História da Cidade
 
Roteiro da Independência do Brasil - São Paulo Turismo
Roteiro da Independência do Brasil - São Paulo TurismoRoteiro da Independência do Brasil - São Paulo Turismo
Roteiro da Independência do Brasil - São Paulo Turismo
 
Oficio destra 311 tocha (1)
Oficio destra  311 tocha (1)Oficio destra  311 tocha (1)
Oficio destra 311 tocha (1)
 
SãO Paulo é Tudo
SãO Paulo é TudoSãO Paulo é Tudo
SãO Paulo é Tudo
 
Politica De Marcas Sp[1]
Politica De Marcas   Sp[1]Politica De Marcas   Sp[1]
Politica De Marcas Sp[1]
 
Roteiro da Zona Leste
Roteiro da Zona LesteRoteiro da Zona Leste
Roteiro da Zona Leste
 
O manual do turista em São Paulo - eDestinos
O manual do turista em São Paulo - eDestinosO manual do turista em São Paulo - eDestinos
O manual do turista em São Paulo - eDestinos
 
Itinerários Caruaru
Itinerários CaruaruItinerários Caruaru
Itinerários Caruaru
 
Revista VISION
Revista VISIONRevista VISION
Revista VISION
 
AgitAgueda Roteiro Arte Urbana 2015
AgitAgueda Roteiro Arte Urbana 2015AgitAgueda Roteiro Arte Urbana 2015
AgitAgueda Roteiro Arte Urbana 2015
 
Guia tusistas sp copa do mundo 2014
Guia tusistas sp copa do mundo 2014Guia tusistas sp copa do mundo 2014
Guia tusistas sp copa do mundo 2014
 
revista Ipiranga com Estilo Ed.# 53
revista Ipiranga com Estilo Ed.# 53revista Ipiranga com Estilo Ed.# 53
revista Ipiranga com Estilo Ed.# 53
 
Jornal Ipiranga Seu Estilo de Vida - Maio
Jornal Ipiranga Seu Estilo de Vida - MaioJornal Ipiranga Seu Estilo de Vida - Maio
Jornal Ipiranga Seu Estilo de Vida - Maio
 
20100225110232
2010022511023220100225110232
20100225110232
 

Mais de cultcultura

Jogos Mundiais dos Povos Indígenas
Jogos Mundiais dos Povos IndígenasJogos Mundiais dos Povos Indígenas
Jogos Mundiais dos Povos Indígenascultcultura
 
20 Metas do Plano Nacional de Educação
20 Metas do Plano Nacional de Educação20 Metas do Plano Nacional de Educação
20 Metas do Plano Nacional de Educaçãocultcultura
 
Envelhecimento Ativo: Um Marco Político
Envelhecimento Ativo: Um Marco PolíticoEnvelhecimento Ativo: Um Marco Político
Envelhecimento Ativo: Um Marco Políticocultcultura
 
Guia Global: Cidade Amiga do Idoso
Guia Global: Cidade Amiga do IdosoGuia Global: Cidade Amiga do Idoso
Guia Global: Cidade Amiga do Idosocultcultura
 
Preparação de candidaturas para o Patrimônio Mundial
Preparação de candidaturas para o Patrimônio MundialPreparação de candidaturas para o Patrimônio Mundial
Preparação de candidaturas para o Patrimônio Mundialcultcultura
 
Cult Cultura - Midia Kit
Cult Cultura - Midia KitCult Cultura - Midia Kit
Cult Cultura - Midia Kitcultcultura
 
Roteiro Ecorrural
Roteiro EcorruralRoteiro Ecorrural
Roteiro Ecorruralcultcultura
 
Pesquisa "Economia e Cultura da Moda: Perspectivas para o Setor", 2012
Pesquisa "Economia e Cultura da Moda: Perspectivas para o Setor", 2012Pesquisa "Economia e Cultura da Moda: Perspectivas para o Setor", 2012
Pesquisa "Economia e Cultura da Moda: Perspectivas para o Setor", 2012cultcultura
 
Guia Prático para o Mapeamento das Indústrias Criativas - British Council
Guia Prático para o Mapeamento das Indústrias Criativas - British CouncilGuia Prático para o Mapeamento das Indústrias Criativas - British Council
Guia Prático para o Mapeamento das Indústrias Criativas - British Councilcultcultura
 
Manual de Patrocínio via ProAC e PIE - Para empresas
Manual de Patrocínio via ProAC e PIE - Para empresasManual de Patrocínio via ProAC e PIE - Para empresas
Manual de Patrocínio via ProAC e PIE - Para empresascultcultura
 
Creative Economy Report - Unctad 2010
Creative Economy Report - Unctad 2010Creative Economy Report - Unctad 2010
Creative Economy Report - Unctad 2010cultcultura
 
Cultural Planning Toolkit - Canada
Cultural Planning Toolkit - CanadaCultural Planning Toolkit - Canada
Cultural Planning Toolkit - Canadacultcultura
 
A Cadeia da Indústria Criativa no Brasil, número 2
A Cadeia da Indústria Criativa no Brasil, número 2A Cadeia da Indústria Criativa no Brasil, número 2
A Cadeia da Indústria Criativa no Brasil, número 2cultcultura
 
Dicionário IPHAN de Patrimônio Cultural
Dicionário IPHAN de Patrimônio CulturalDicionário IPHAN de Patrimônio Cultural
Dicionário IPHAN de Patrimônio Culturalcultcultura
 
Estudo sobre Patrimônio Cultural Imaterial no Brasil: 2003-2010
Estudo sobre Patrimônio Cultural Imaterial no Brasil: 2003-2010Estudo sobre Patrimônio Cultural Imaterial no Brasil: 2003-2010
Estudo sobre Patrimônio Cultural Imaterial no Brasil: 2003-2010cultcultura
 
Relatório de Economia Criativa -Unctad - 2010
Relatório de Economia Criativa -Unctad - 2010Relatório de Economia Criativa -Unctad - 2010
Relatório de Economia Criativa -Unctad - 2010cultcultura
 
Public Art Toolkit - Canada
Public Art Toolkit - CanadaPublic Art Toolkit - Canada
Public Art Toolkit - Canadacultcultura
 
Ancine: Cadastro de Produtor Pessoa Física
Ancine: Cadastro de Produtor Pessoa FísicaAncine: Cadastro de Produtor Pessoa Física
Ancine: Cadastro de Produtor Pessoa Físicacultcultura
 
Plano Setorial de Museus - IBRAM
Plano Setorial de Museus - IBRAMPlano Setorial de Museus - IBRAM
Plano Setorial de Museus - IBRAMcultcultura
 
Ancine: Emissão do Certificado de Produto Brasileiro – CPB
Ancine: Emissão do Certificado de Produto Brasileiro – CPBAncine: Emissão do Certificado de Produto Brasileiro – CPB
Ancine: Emissão do Certificado de Produto Brasileiro – CPBcultcultura
 

Mais de cultcultura (20)

Jogos Mundiais dos Povos Indígenas
Jogos Mundiais dos Povos IndígenasJogos Mundiais dos Povos Indígenas
Jogos Mundiais dos Povos Indígenas
 
20 Metas do Plano Nacional de Educação
20 Metas do Plano Nacional de Educação20 Metas do Plano Nacional de Educação
20 Metas do Plano Nacional de Educação
 
Envelhecimento Ativo: Um Marco Político
Envelhecimento Ativo: Um Marco PolíticoEnvelhecimento Ativo: Um Marco Político
Envelhecimento Ativo: Um Marco Político
 
Guia Global: Cidade Amiga do Idoso
Guia Global: Cidade Amiga do IdosoGuia Global: Cidade Amiga do Idoso
Guia Global: Cidade Amiga do Idoso
 
Preparação de candidaturas para o Patrimônio Mundial
Preparação de candidaturas para o Patrimônio MundialPreparação de candidaturas para o Patrimônio Mundial
Preparação de candidaturas para o Patrimônio Mundial
 
Cult Cultura - Midia Kit
Cult Cultura - Midia KitCult Cultura - Midia Kit
Cult Cultura - Midia Kit
 
Roteiro Ecorrural
Roteiro EcorruralRoteiro Ecorrural
Roteiro Ecorrural
 
Pesquisa "Economia e Cultura da Moda: Perspectivas para o Setor", 2012
Pesquisa "Economia e Cultura da Moda: Perspectivas para o Setor", 2012Pesquisa "Economia e Cultura da Moda: Perspectivas para o Setor", 2012
Pesquisa "Economia e Cultura da Moda: Perspectivas para o Setor", 2012
 
Guia Prático para o Mapeamento das Indústrias Criativas - British Council
Guia Prático para o Mapeamento das Indústrias Criativas - British CouncilGuia Prático para o Mapeamento das Indústrias Criativas - British Council
Guia Prático para o Mapeamento das Indústrias Criativas - British Council
 
Manual de Patrocínio via ProAC e PIE - Para empresas
Manual de Patrocínio via ProAC e PIE - Para empresasManual de Patrocínio via ProAC e PIE - Para empresas
Manual de Patrocínio via ProAC e PIE - Para empresas
 
Creative Economy Report - Unctad 2010
Creative Economy Report - Unctad 2010Creative Economy Report - Unctad 2010
Creative Economy Report - Unctad 2010
 
Cultural Planning Toolkit - Canada
Cultural Planning Toolkit - CanadaCultural Planning Toolkit - Canada
Cultural Planning Toolkit - Canada
 
A Cadeia da Indústria Criativa no Brasil, número 2
A Cadeia da Indústria Criativa no Brasil, número 2A Cadeia da Indústria Criativa no Brasil, número 2
A Cadeia da Indústria Criativa no Brasil, número 2
 
Dicionário IPHAN de Patrimônio Cultural
Dicionário IPHAN de Patrimônio CulturalDicionário IPHAN de Patrimônio Cultural
Dicionário IPHAN de Patrimônio Cultural
 
Estudo sobre Patrimônio Cultural Imaterial no Brasil: 2003-2010
Estudo sobre Patrimônio Cultural Imaterial no Brasil: 2003-2010Estudo sobre Patrimônio Cultural Imaterial no Brasil: 2003-2010
Estudo sobre Patrimônio Cultural Imaterial no Brasil: 2003-2010
 
Relatório de Economia Criativa -Unctad - 2010
Relatório de Economia Criativa -Unctad - 2010Relatório de Economia Criativa -Unctad - 2010
Relatório de Economia Criativa -Unctad - 2010
 
Public Art Toolkit - Canada
Public Art Toolkit - CanadaPublic Art Toolkit - Canada
Public Art Toolkit - Canada
 
Ancine: Cadastro de Produtor Pessoa Física
Ancine: Cadastro de Produtor Pessoa FísicaAncine: Cadastro de Produtor Pessoa Física
Ancine: Cadastro de Produtor Pessoa Física
 
Plano Setorial de Museus - IBRAM
Plano Setorial de Museus - IBRAMPlano Setorial de Museus - IBRAM
Plano Setorial de Museus - IBRAM
 
Ancine: Emissão do Certificado de Produto Brasileiro – CPB
Ancine: Emissão do Certificado de Produto Brasileiro – CPBAncine: Emissão do Certificado de Produto Brasileiro – CPB
Ancine: Emissão do Certificado de Produto Brasileiro – CPB
 

Roteiro do Futebol

  • 1. Comprometa-se com o meio ambiente. Adote os 3R na sua vida: Reduza, Reutilize, Recicle! Protect the environment. Make the 3 “RS” a part of your life: Reduce, Reuse, Recycle! Concepção / Project: São Paulo Turismo Projeto Gráfico / Graphic Project: Rômulo Castilho Diagramação / Graphic Design: Max Print, Marília Uint, Rene Perol Fotos /Photography: Alexandre Diniz, Caio Pimenta, Jefferson Pancieri, Keko Pascuzzi, Priscilla Vilariño, Raquel Vettori Supervisão / Supervision: Fernanda Ascar, Paulo Amorim Conteúdo / Text Editing: Gabriel Rostey, Marcelo Baptista Agradecimento / Acknowledgement: Museu do Futebol ROTEIRO TEMÁTICO / THEMATIC TOUR: Futebol Soccer/Football Mapa / Map d Este folheto faz parte da série Roteiros Temáticos. Vivencie e explore São Paulo em roteiros autoguiados que oferecem outras 8 perspectivas da cidade: Roteiro Afro, Arquitetura pelo centro histórico, Arte Urbana, O Café e a História da Cidade, Cidade Criativa, Ecorrural, Independência do Brasil e Mirantes. This brochure is part of the Thematic Tours series. Live and explore Sao Paulo through auto guided tours that provide 8 other perspectives of the city: Afro-Brazilian Tour, Architecture in Downtown, Street Art, Coffee and the History of São Paulo City, Creative City, Eco Rural, Brazilian Independence and Vistas. www.cidadedesaopaulo.com Tiragem: 5.000 exemplares / Impresso em Junho 2012 Printing: 5.000 copies / Printed in June 2012 São Paulo Turismo S/A Av. Olavo Fontoura, 1209 Parque Anhembi, São Paulo (SP), CEP 02012-021, Tel.: +5511 2226-0400 cidadedesaopaulo@spturis.com www.cidadedesaopaulo.com www.spturis.com www.anhembi.com.br www.autodromointerlagos.com www.visitesaopaulo.com O objetivo da São Paulo Turismo é promover a cidade de São Paulo de forma independente sem nenhum vínculo com os estabelecimentos mencionados. Algumas informações estão sujeitas a mudanças sem aviso prévio. / The goal of São Paulo Turismo is to promote the city of São Paulo in an independent way, and with no link to the establishments mentioned in this brochure. All the information in this brochure is subject to change without prior notice.
  • 2. 5 JÚLIO PRESTES ÁGUA BRANCA LAPA LAPA ESTAÇÃO MOOCA IPIRANGA IDADE ÁRIA PINHEIROS HEBRAICA REBOUÇAS CIDADE JARDIM V. OLÍMPIA ESTAÇÃO SÉ ANHANGABAÚ DOM PEDRO II BRÁS BRESSER-MOOCA SANTA CECÍLIA MAL. DEODORO PALMEIRAS - BARRA FUNDA REPÚBLICA SÃO BENTO TIRADENTES CARANDIRU SANTANA PORTUGUESA - TIETÊ ARMÊNIA LUZ LIBERDADE SÃO JOAQUIM VERGUEIRO PARAÍSO ANA ROSA VILA MARIANA SANTA CRUZ CHÁCARA KLABIN BRIGADEIRO CONSOLAÇÃO CLÍNICAS FARIA LIMA PAULISTA BUTANTÃ SUMARÉ VILA MADALENA TRIANON - MASP IMIGRANTES ALTO DO IPIRANGA SACOMÃ TERMINAL RODOVIÁRIO BARRA FUNDA TERMINAL RODOVIÁRIO TIETÊ PARQUE VILA GUILHERME PARQUE DA LUZ PARQUE D. PEDRO I Av.NadirDiasdeFigueiredo R. Maria Cândida Av.ZachiNarchi PRAÇA STÉLIO MACHADO LOUREIRO Av.Cruzeiro doSul Av.SantosDumont Av.SantosDumont Marginal Tietê Av. Marginal Tietê M arginal Tietê Av. Alcântara Machado R.MarcosArruda R.Catumbi Av. Sen. Queirós R. da Mooca Av. do Estado Av.do Estado Av.DomPedroII Av. Olavo Fontoura Av. Brás Leme Av. Otaviano Alves de Lima Av. Marginal Tietê Av. do Estado Av.Rudge Av.RioBranco Av. Mq de São Vicente Av.Antartica Av.Sumaré R. Consolação Av.Pompéia R. Heitor Pente a do R. Cerro Corá R .Pio XII R. N s. da L apa Av.SãoGualter Av. Pedroso de Morais Av.A.Batuira Av.OrdemeProgresso Av. Ermano Marchetti R. Turiassu Av. Dr. Arnaldo Av. Paulista Av.Brasil Av Nove de Julho Av N ove de Julho Av.SantoAmaro AvSãoGabriel Av.Ibirapuera R.Vergueiro Av.Rep.doLíbano Av. Vinte e Três de M aio R.RuiBarbosa Av.Dr.RicardoJafet Av.Nazaré o Av.dasJuntasProvisórias Vd.Gde.S.P aulo R.Domingos deMoraes R. Sena Madureira Av. dos Bandeirantes Av. Pres. J. Kubischek Av.Brig.FariaLima Av. Rebouças Av. Rebouças R.HenriqueSchaumann Av. Eusébio Matoso AV. Paulo VI Av.Cidade Jardim Av.dasNaçõesUnidas Morumbi Av. Dr. AlbertoPenteado R. das Begônias R. Sapetuba Av. São Valério TúnelPres.J. Quadros Av. Ipiranga R. Maria Paula Av. Hélio Pellegrino PRAÇA BENTO DE CAMARGO BARROS Av.doEstado PRAÇA FRANKLIN ROOSEVELT Av. Francisco Matarazzo PARQUE MÁRIO PIMENTA PARQUE DA ÁGUA BRANCA PARQUE ALFREDO VOLPI PARQUE DA INDEPENDÊNCIA HÍPICA PAULISTA PARQUE DA JUVENTUDE Av.PaesdeBarros Av. Radial Leste- Oeste Av.Eng.Caetano Álvares Av.Pacaembu R.JoãoVelosoFilho R. São Quirino R. Chico Pontes R. Araguaia Av. Bom Jardim R.Cel.Em ídio Piedade R. Rio Bonito R. Bresser R.Bresser R. Joli R. Cachoeira R. João Boener Av. Celso Garcia R.Canindé R. São Caetano R. João Teodoro R. João Teodoro R.MariaMarcolina R. Oriente Largo Concórdia R.Hip ódrom o R.daJuta R.GomesCardim R.Joaquim Carlos R.SilvaTeles R. Paula Sousa R.Piratin in ga R.CarneiroLeão Av.Pres.Wilson R. Visc de Parnaíba R. Cajuru R. Dom Bosco R. dos Trilhos Av.HenryFord R. Serra de Paracaina R.Dom PedroII Av.Angelina R. Taquari R.Me.deDeus R.Tabajaras R.AgostinhoGomes R.CiprianoBarata R.BomPastor R. Cisplatina R. Lorde Cockane R.SilvaBueno R.Manisfetp R. Tabor R.LinoCoutinho R.GamaLobo R.Dr.MarioVicente R. Saio á R. Carandaí R. Saguairu Av. C asa Verde R. Barra Funda R.J.GomesFalcão R.Anhanguera Av. São João R. Aurora Al. Barros R. Turiassu R. João Ram alh o R.Cardoso deAlm eida R.CnsoBrotero Av.Angélica Av. Hig ienópolis R. Piauí R. Maranhão R.Da.Veridiana R.Dr.AlbuquerqueLins R.Bahia R. Itapicuru R.Bauru R. M aria Antonia R. Gen. Jardim Al. Nothman Al. Helvétia R. Leão XIII R.NevesdeCarvalho R. Sólon R.Anhaia R. Júlio Conceição R.JoséPaulino R. Jaraguá R.Prates R.daCantareira R. Gen. Osório R.BoaVista R.Tiers R.GalvãoBueno Av.daLiberdade R.Vergueiro R.CnsoFurtado R. do Lavapés R. Otto Alencar AV.LacerdaFranco R. Diogo Vaz R.d a Independência R.MunizdeSousa R.TeodoroSouto R.Pais deAndrade R.Apeninos Av.daAclim ação R.Topázio R.PaulaNey R. do Paraíso R. Heitor Peixoto R.Ouv.Portugal R.PauloOrozimbo R. Cel. Diogo R.BrásCubas R. Júpiter Av.Eng.L.G.C.Sangirardi R.Da.Brígida R.Gasp ar Lourenço R. O liveiraLima R. M aranjaí R. Gaspar Fernandes R. Dr. Dolzani R. dos Patriotas R.Fred.VonMartius R. Vergueiro R. Pedro Pomponazzi R.BrásLourenço R. da Im pressa R.AfonsoCelso R. Loefgreen R. Gom es Nogueira R.A.Ezequias R .StaAurélia R. Huet Bacelar R. Santa Cruz R. Padre Machado R.Gu R. Embuaçu Av. Ram al Ortig R.Vegueiro á R. Augusta R. Colôm bia R. Frei Caneca R. H addock Lobo R.Av anhan dava Al. Lorena R.EstadosU nidos R. O scar Freire R. Bela C intra Al Franca Al. Santos Al. Jau Al.Cam pinas R. Pam plona R.Joaquim .E.de Lim a Av.Brig.LuisAntonio Av.Brig .Luis Antonio R.H onduras R.M anuelda N óbrega R. Bolivia Al. C asa Branca R. Sampaio Viana R.Tutóia R. Afonso de Freitas R.TrezedeMaio R. Pedroso R.Itapeva R.MtoCardim R. Abilio Soares R. Estela R.HumbertoI Av. Cnso. R. Alves R.Rio Grande R. J. Távora R. França Pinto R. Pelotas R. Dr Mario Cardim R. Gandavo R. Borges Lagoa R. Pedro de Toledo R. Loefgreen Av. Onze de Junho Av. Rouxin Av. Pav aracatin s Av.M AldosJurupis A Av. Agam i R. Olimpíadas R. do Rócio R. Funchal R. Quatá R. Casa do Ator R. Dr. Cardoso de Melo R.ClodomiroAmazonas R.Joãocachoeira R.JacquesFélix R. Bastos Pereira R.EscobarOrtiz R.MarcosLopes R.LopesNeto R. Joaquim Floriano R.B.Paulista R.Dr.R.PaesdeBarros R. Tabapuã R. P. Alvarenga R.G roelândia R.Groelândia R.H.M artin s R.PedrodeToledo R.Alemanha R.Portugal R.Suiça R. Sampaio Vidal R.Ma.Correia R. Campo Verde R. Tucumã R.Juquiá R.MoratoCoelho R. dos Pinheiros R. Teodoro Sampaio R.JoãoMoura R. Cal. Arcoverde R. Aspicuelta R. Wisard R. Purpurina R.Fidalg aR.Harmonia R.Dep.LacerdaFranco R. Nazaré Paulista R. Paulistânia R. Caraça R. Pacoal Vita AV. Diogenes R. de Lim a R.dosTam anás R. Guaicurus R. Coriolano R. Clélia R. Tito R. Manu R.M.Aurélio R.Aurélia R. Roma R. Mota Pais Av.R.MedinaFilho R. Cajaiba R. Haval R.Cayowaá R.Caraíbas R.Apiacás R. Dr. P. Vieira R.Diana R. Des. do Vale R.RaulPompéia Av.Prof.A.Bovero R.Húngara R.Gen.GóisMonteiro Av.SantaMarina R. Albion R. Felix Guilhem R. Gino Cesaro R. Mateo Forte R.CostaCarvalho R.FerreiraAraújo R. Sumidouro ques Av.Amarilis R.EliasCutait Av.Morumbi R.Alvarenga R. Balsa Av. Ns. do Ó Av. Ns. do Ó R. Estela B. Morato R.MtoG.Migliori Shopping Center Norte PARQUE IBIRAPUERA JÓQUEI PARQUE TRIANON PARQUE ACLIMAÇÃO 1 9 10 2 3 4 6 8 7 BASE AÉREA DO CAMPO DE MARTE SANTA CECÍLIA BOM RETIRO SANTANA CAMBUCI IPIRANGA VILA MARIANA BELA VISTA JARDIM PAULISTA MOEMA CONSOLAÇÃO PERDIZES LAPA PINHEIROS ITAIM BIBI ALTO DE PINHEIROS FREGUESIA DO Ó LIBERDADE BRÁS BELEM MOOCA A 1 2 3 4 5 B C D E Nas CITs, você encontra à sua disposição guias culturais, além de mapas da cidade e folhetos de locais para visitação. At the CITs, visitors can find at their disposal culture guides, as well as city maps and brochures on places of interest. CIT PAULISTA Av. Paulista, 1.853. Parque Mário Co- vas. Diarimente das 8h às 20h. 1.853 Paulista Ave. Mário Covas Park. Open daily from 8 a.m. to 8 p.m. CIT TiÊTE Terminal Rodoviário Tietê (desembar- que). Diariamente das 6h às 22h. Tietê Bus Terminal (arrivals). Open daily from 6 a.m. to 10 p.m. CIT MERCADO Mercado Municipal de São Paulo. Rua da Cantareira, 306. Rua E, Portão 04. De segunda à sábado das 8h às 17h e aos domingos das 7h às 16h. São Paulo County Market. From Mon- day to Saturdays, from 8 a.m to 5 p.m, and Sundays from 7 a.m to 4 p.m. CIT OLIDO Galeria Olido. Av. São João, 473. Centro. Diariamente das 9h às 18h. Olido Gallery. 473, São João Ave. Downtown. Open daily from 9 a.m. to 6 p.m. CIT REPÚBLICA Praça da República, s/nº. Centro. Diariamente das 9h às 18h. República Square, w.o. no – Downtown. Open daily from 9 a.m. to 6 p.m. CIT GUARULHOS Aeroporto Internacional de São Paulo / Guarulhos. Terminais 1 e 2 (desem- barque). Diariamente das 6h às 22h. International Airport of São Paulo/ Guarulhos. Terminals 1 and 2 (arrivals). Open daily from 6 a.m. to 10 p.m Centrais de Informação Turística Tourist Information Centers ©JoséCordeiro CIT Paulista
  • 3. 1 Atrativos / Main attractions 1 Estádio do Pacaembu/ Museu do Futebol ...............C2 / p.06 2 Museu da Federação Paulista de Futebol .................B2 / p.10 3 Obelisco da Fundação do Corinthians....................... B4 / p.11 4 Portuguesa/ Estádio do Canindé.................................B4 / p.12 5 Parque São Jorge/ Memorial do Corinthians........... B5 / p.13 6 Juventus / Estádio da Rua Javari..................................C5 / p.16 7 São Paulo FC / Estádio do Morumbi............................E1 / p.18 8 Memorial Charles Miller..................................................C3 / p.19 9 Monumento à excursão do Paulistano......................D2 / p.22 10 Universidade Presbiteriana Mackenzie........................C3 / p.24 Trio de Ferro...................................................................................... p.25 Nova Arena........................................................................................p.26 Arena Corinthians ............................................................................ p.27 Bares e Cafés.....................................................................................p.28 Área do Mapa / Map Area Legenda / Key Terminal Rodoviário Bus Terminals Aeroporto / Airport CPTM / Regional trains Metrô / Subway Centrais de Informação Turística Tourist Information Center Áreas verdes / Green areas Hidrografia / Hydrography
  • 4. 2 3 O que o clube mais aristocrático da cidade, uma tradicional universidade e uma famosa rua de comércio popular de rou- pas têm em comum com o surgimento e a consolidação de uma das maiores manifestações culturais brasileiras? Essa e outras perguntas são respondidas pelo Roteiro Temáti- co do Futebol, desenvolvido pela Prefeitura da Cidade de São Paulo através da São Paulo Turismo, para revelar toda a riqueza da história do futebol paulistano. Conheça e vivencie detalhes e curiosidades sobre o início do esporte no Brasil e sua relação com a São Paulo da época. Descubra não só as galerias de troféus e relíquias de alguns dos principais clubes do país e do mundo, como também explore vestiários, gramados e prin- cipalmente histórias dos gênios da bola e dos anônimos que transformaram o Brasil no país do futebol e ajudaram a fazer deste o esporte mais popular do planeta. Introdução A cidade é o berço do futebol no Brasil. Em 1894, de volta a São Paulo após estudar na Inglaterra desde a infância, o anglo- brasileiro Charles Miller trouxe bolas e um livro com as regras do jogo. Sócio do clube inglês da cidade, o São Paulo Athletic Club, Miller tornou-se jogador desta que foi a primeira equipe de futebol no país. A cidade foi uma das principais sedes da Copa do Mundo de 1950 e se prepara para receber novamente o evento em 2014. Habituada aos grandes craques e esquadrões, foi palco cons- tante da carreira de grandes ídolos da história do futebol, como Friedenreich, Leônidas da Silva, Zizinho, Gerson, Ademir da Guia, Rivellino, Sócrates, Rivaldo, Kaká, Ronaldo e, claro, o Rei Pelé. Lar dos clubes mais vitoriosos do futebol brasileiro a cidade é um local obrigatório para os fãs do esporte. A presença do futebol no cotidiano paulistano é facilmente notada: nos bares lotados em dias de jogos, nas discussões apaixonadas dos tor- cedores em todos os cantos da cidade, nas crianças jogando bola nas ruas e em incontáveis outras situações que São Paulo convida à experiência! Roteiro Temático do Futebol Sabia mais sobre os principais pontos deste roteiro! ©CaioPimentaPartidanoEstádiodoPacaembu/MatchatPacaembuStadium
  • 5. 4 5 What do the city’s most distinguished club, a traditional university and a famous street of popular clothing trade have in common with the emergence and consolidation of one of the major Brazilian cultural manifestations? This and other questions are addressed by the Football Thematic Tour, developed by the São Paulo City Hall through São Paulo Tur- ismo, to unveil the whole richness of the history of football in São Paulo. Get to know and experience details and curiosities regarding the beginning of the sport in Brazil and its relation with the São Paulo of that period. Discover not only the trophies galleries and relics of some of the principal clubs of the country and the world, but also explore locker rooms, fields and mainly histories of football geniuses and anonymous people that transformed Brazil into the “Country of Football” and helped to make this the planet’s most popular sport. Introduction The city is the birthplace of football in Brazil. In 1894, on the way back to São Paulo after studying in England since infancy, the Anglo- Brazilian Charles Miller brought balls and a book with the rules of the game. Member of the city’s English club, São Paulo Athletic Club, Miller introduced the sport and became a player of the first football team in the country. São Paulo was one of the main host cities of the 1950 World Cup and prepares itself to receive once again the event in 2014. Accus- tomed to football stars and historical squads, it was constant stage of the career of renowned idols of football history, like Friedenreich, Leônidas da Silva, Zizinho, Djalma Santos, Zito, Carlos Alberto, Gerson, Ademir da Guia, Rivellino, Sócrates, Roberto Carlos, Cafú, Ri- valdo, Kaká, Ronaldo and, most certainly, ”The King of Football” Pelé. Home of the most triumphant Brazilian football clubs, the city is an obligatory site for sports fans. The presence of football in the daily São Paulo life is easily noticed: in crowded bars on match days, in fervent discussions of supporters in all corners of the city, in children playing football on the streets and in countless other situations in which São Paulo opens the invitation to the experience! Football Thematic Tour ©KekoPascuzziTorcida/Supporters Find out more about these landmarks!
  • 6. 6 7 1. Estádio do Pacaembu/ Museu do Futebol Pacaembu Stadium / Football Museum Mais tradicional estádio pau- listano, o Pacaembu foi inau- gurado em 1940 pelo então presidente Getúlio Vargas. À época, era o maior estádio do Brasil, com capacidade para mais de 70 mil pessoas. De propriedade da Prefeitura de São Paulo, abrigou capí- tulos históricos de todos os principais clubes do estado, além de ter sido palco da Copa do Mundo de 1950 (se- diou 6 partidas). Oficialmente chamado “Estádio Municipal Paulo Machado de Carvalho” em homenagem ao chefe da delegação do Brasil nas duas primeiras conquistas da Copa do Mundo, em 1958 e 1962, atualmente tem capacidade para 40.260 torcedores. Desde 2008 sedia o Museu do Futebol. Localizado abaixo das arquibancadas, trata-se de um espaço único no mundo dos museus, dedicando-se a con- tar como a história do esporte é parte da vida dos brasileiros. Fazendo uso da interatividade de um acervo multimídia, é hoje um dos grandes atrativos turísticos da cidade. The most traditional stadium of São Paulo, Pacaembu was inaugurated in 1940 by former president Getúlio Vargas. At that time, it was the largest stadium in Brazil, with capacity for over 70 thousand people. Property of São Paulo City Hall, it held historic chapters of all the main clubs of the state, aside from having been venue for the 1950 World Cup (hosted six matches). Officially called “Estádio Municipal Paulo Machado de Carvalho” [Paulo Machado de Carvalho City Stadium] in tribute to the chief of the Brazilian delegation in the first two conquests of the World Cup, in 1958 and 1962, it currently has a seating capacity of 40,260. Since 2008 it houses the Football Museum. Located under the bleachers, it concerns a unique space in the world of museums, which is dedicated to relate how sports history is part of Brazilian life. Using the in- teractivity of a collection in multimedia, it is today one of the city’s major tourist attractions. Praça Charles Miller, s/nº - Pacaembu +5511 3664-3848 3a a domingo, exceto nos dias de jogos no Pacaembu, das 9h às 17h Tuesday to Sunday (except on match days at Pacaembu): 9 am to 5 pm. www.museudofutebol.org.br Estádio do Pacaembu / Museu do Futebol ©AlexandreDiniz©JeffersonPancieri©JeffersonPancieri
  • 7. 8 9 “Anjos Barrocos”, no Museu do Futebol “Barroque Angels”, at the Football Museum ©CaioPimenta
  • 8. 10 11 2. Museu da Federação Paulista de Futebol São Paulo Football Federation Museum Oficialmente denominado “Museu Paulo Machado de Carvalho” - também em homenagem ao chefe das vitoriosas delegações brasi- leiras nas Copas de 1958 e 1962 que ficou conhecido como “O Marechal da Vitória” - é o espaço de memória da entidade que organiza o Campeonato Paulista, a competição mais antiga do futebol brasileiro (realizada desde 1902). Seu acervo reúne verdadeiras relíquias do futebol, como as bolas usadas nas finais das Copas do Mundo de 1958 (Brasil 5 x 2 Suécia) e 1962 (Brasil 3 x 1 Tchecoslováquia); a camisa usada pelo meio- campista Didi na decisão do Mundial de 1958 (com- petição da qual foi eleito o melhor jogador); a réplica da Taça Jules Rimet (a primeira taça da Copa do Mundo, cuja original foi conquistada em definitivo pelo Brasil no Tri- campeonato no México em 1970 e já não existe mais), além de grande acervo de documentos, livros e jornais que retratam um pouco da história da modalidade. Officially called “Paulo Machado de Carvalho Mu- seum” – also in tribute to the chief of the triumphant Brazil- ian delegations in the 1958 and 1962 World Cups that was known as “The Marshall of Victory” – is the memorial space of the entity that orga- nizes Campeonato Paulista [São Paulo State Tournament], the oldest Brazilian football competition (has been oper- ating since 1902). Its collection gathers together real football relics, such as the balls used at the finals of the 1958 (Brazil 5 x 2 Sweden) and 1962 (Brazil 3 x 1 Czecho- slovakia) World Cups; the shirt used by the midfielder Didi in the final of the 1958 World Cup (competition where he was awarded the Golden Ball); replica of the Jules Rimet Trophy (the first World Cup trophy, whose original was definitely won Brazil in its third tittle in Mexico in 1970 and no longer exists), besides that vast collection of docu- ments, books and newspa- pers that portray a little of the history of this sport. Rua Federação Paulista de Futebol, 55 – Barra Funda +5511 2189-7000 2a a 6a , das 13h às 18h. Monday to Friday, from 01 pm to 06 pm. www.futebolpaulista.com.br 3. Obelisco da Fundação do Corinthians Corinthians Foundation Obelisk Obelisco em homenagem à fundação do Sport Club Corin- thians Paulista, no exato local em que teria sido fundado em 1º de setembro de 1910. Hoje em uma importantíssima rua de comércio popular de roupas, naquela esquina da Rua José Paulino, sob a luz de um lampião, foi fundado o clube que se tornaria o mais popular de São Paulo e dono de uma das maiores torcidas do mundo. O nome escolhi- do foi uma homenagem ao Corinthian Football Club (hoje Corinthian-Casuals Football Club), clube inglês que se- manas antes excursionou em São Paulo e também inspirou as cores do uniforme do Real Madrid da Espanha. Obelisk in tribute to the foun- dation of the Sport Club Cor- inthians Paulista, at the exact spot where it was founded on September 1, 1910. Today in a very important street of popular clothing trade, at the corner of Rua José Paulino, under the light of a street lamp, the club that would become the most popular of São Paulo and owner of one of the world’s largest group of sup- porters was founded. The chosen name was a tribute to the Corinthian Football Club (today Corinthian-Ca- suals Football Club), English club that, weeks before, made an excursion to São Paulo and inspired as well the colors of the uniform of Spain’s Real Madrid. Rua José Paulino x Rua Cônego Martins – Bom RetiroFederação Paulista de Futebol / São Paulo Football Federation ©KekoPascuzzi
  • 9. 12 13 5. Parque São Jorge/ Memorial do Corinthians Saint George Park / Corinthians Memorial Com o nome do padroeiro do clube, o Parque São Jorge é a sede social do Co- rinthians desde 1928. Nesse mesmo ano, inaugurou o Estádio Alfredo Schürig (conhecido como “Fazendi- nha”), atualmente com capa- cidade para 16 mil pessoas e raramente utilizado para partidas oficiais. Em 2006 foi inaugurado o Memorial do Corinthians, um moderno espaço expo- sitivo com taças e relíquias do clube, que também faz uso de muita interatividade e tecnologia. Area named as the club’s patron, Saint George Park is home of Corinthians since 1928 . On this same year, it inaugurated the Alfredo Schürig Stadium (known as “Fazendinha”), currently with capacity for 16 thousand people and rarely used for official matches. In 2006 the Corinthians Memorial was inaugurated, a modern space for exhibit with trophies and relics of the club, which also makes use of plenty of interactivity and technology. Rua São Jorge, 777 - Tatuapé +5511 2095-3000 3ª a 6ª, das 10h às 17h; sábados, do- mingos e feriados, das 10h às 16h. Tuesday to Friday: 10 am to 05 pm. Saturdays, Sundays and holidays: 10 am to 04 pm www.corinthians.com.br 4. Portuguesa / Estádio do Canindé Portuguesa / Canindé Stadium Clube da comunidade luso-brasileira, a Associação Portuguesa de Desportos foi fundada em 14 de agosto de 1920, fruto da fusão de 5 outros clubes: Luzíadas Futebol Club, Associação 5 de Outu- bro, Esporte Club Lusitano, Associação Atlética Marquês de Pombal e Portugal Marinhense. Por questões burocráticas, a Portuguesa não teria tempo para inscrever-se no Campe- onato Paulista daquele ano, o que só foi possível ao asso- ciar-se à Associação Atletica do Mackenzie College (ponto 10 deste roteiro), já inscrito, dando origem ao “Mack-Port”. A partir de 1923 a Portuguesa desligou-se do parceiro. Sede da Portuguesa de Des- portos, o terreno no bairro do Canindé foi comprado do São Paulo Futebol Clube em 1956. Nele, foi construído o atual estádio em 1972, com capaci- dade para 20 mil torcedores. Conta com um museu que possui, entre outras coisas, a maior hemeroteca entre os clubes de futebol da cidade. Club of the Portuguese community of São Paulo, the Associação Portuguesa de Desportos [Portuguese Sports Association] was founded on August 14, 1920, fruit of the fusion of 5 other clubs: Luzía- das Futebol Club, Associação 5 de Outubro, Esporte Club Lusitano, Associação Atlética Marquês de Pombal and Portugal Marinhense. Due to bureaucratic issues, the Portuguesa would not have time to register at the Campeonato Paulista that year, which was only possible by becoming a member of the already registered Asso- ciação Atletica do Mackenzie College (point 10 of this tour), giving rise to “Mack-Port”. Since 1923 the Portuguesa concluded the partnership. Home of the Portuguesa de Desportos, the lot in Canindé neighborhood was acquired from São Paulo Futebol Clube in 1956. On it, it was built the current stadium, with capacity for 20 thousand fans, in 1972. The club accounts for a mu- seum that has, among other things, the largest newspa- pers collection among the football clubs of São Paulo. Rua Comendador Nestor Pereira, 33 – Canindé. +5511 2125-9400 Diariamente, das 9h às 17h. Museu: sábados, das 11h às 14h Open everyday, 09 am to 05 pm. Museum: Saturdays, 11 am to 02 pm. www.portuguesa.com.br Estádio do Canindé / Canindé Stadium ©KekoPascuzzi
  • 10. 14 15 Memorial do Corinthians ©CaioPimenta©CaioPimenta©CaioPimenta ©CaioPimenta Corinthians Memorial
  • 11. 16 17 chin] of the district of Mooca. The club name and colours are an honour to 2 important Italian clubs: respectively Juventus and Torino. With capacity for 7 thousand people, it only holds games during the day for not hav- ing a lighting system or electronic scoreboard. Due to these and other features, it is considered as one of the country’s most romantic and nostalgic fields. It was the stage of that which is considered as the most wondering goal of Pelé’s career, where he applied “chapéus” (a move where the player chips a ball up and over a defendant’s head and dashes around the defendant to collect the ball) in 4 Juventus players (the last of which on the goalkeeper) in the match Juventus 2 x 4 Santos. The episode motivated the installation of bust in tribute to the King of Football, inaugurated with his presence in 2006. Rua Javari, 117 – Mooca +55 11 2292-4833 3a a sábado, às 10h, 12h, 14h e 15h30; domingo às 11h30 e 13h30 (não funciona em dias de jogos no estádio). Tuesday to Saturday: at 10 am, 12 pm, 2 pm and 3:30 pm Sunday at 11:30 am and 1:30 pm (it does not open on match days at the stadium). www.juventus.com.br/clube/ infraestrutura/estadio/ 6. Juventus / Estádio da Rua Javari Juventus / Rua Javari Stadium O estádio construído nas dependências do Cotonifício Rodolfo Crespi em 1925 pertence hoje ao Clube Atlético Juventus, tradicional clube conhecido como o “Moleque Travesso” do bairro da Mooca. O clube homena- geia dois importantes clubes italianos: a Juventus de Turim no nome, e o Torino no uniforme. Com capacidade para 4 mil pessoas, só abriga jogos du- rante o dia por não ter siste- ma de iluminação nem placar eletrônico. Por essas e outras características, é considerado um dos mais românticos e nostálgicos campos do país. Foi palco daquele que é considerando o mais belo gol da carreira de Pelé, em que aplicou 4 chapéus (o último deles no goleiro) na partida Juventus 2 x 4 Santos. O episódio motivou a instalação de um busto em homenagem ao Rei do Futebol, inaugurado com a sua presença em 2006. The stadium constructed in the premises of Cotonifício Rodolfo Crespi in 1925 today belongs to the Clube Atlético Juventus [Juventus Athletic Club], a traditional club of italian community more pop- ularly known as the “Moleque Travesso” [Mischievous Ur- Jogo no Estádio do Juventus / Match at the Juventus Stadium ©KekoPascuzzi ©KekoPascuzzi Jogo no Estádio do Juventus / Match at the Juventus Stadium
  • 12. 18 19 7. Estádio do Morumbi Morumbi Stadium Sede do São Paulo Futebol Clube, foi Inaugurado par- cialmente em 1960. Quando finalizado, dez anos depois, tinha capacidade para 150 mil espectadores e era o maior estádio particular do mundo. Oficialmente chamado “Cíce- ro Pompeu de Toledo” – ex- presidente do clube e grande entusiasta da construção do estádio – atualmente tem 67.428 assentos. Por décadas abrigou os grandes jogos de todos os principais clubes paulistas e da seleção brasileira em São Paulo. Recentemente tem sido utilizado apenas para jogos do São Paulo e shows de nomes de destaque da música mundial. O clube oferece o serviço Morumbi Tour, uma visita monitorada que permite conhecer diversas depen- dências do estádio, incluindo a tribuna de honra, a sala de imprensa e o vestiário, além, é claro, da grande sala de tro- féus de um dos clubes mais vitoriosos do futebol mundial. Home of São Paulo Futebol Clube [São Paulo Football Club], it was inaugurated part- ly in 1960. When concluded, ten years after, it had capacity for 150 thousand spectators and it was the world’s largest private stadium. Officially called “Cícero Pompeu de Toledo” – for- mer president of the club and great enthusiast of the stadium’s construction – cur- rently has 67,428 seats. For decades it held the greatest matches of all main clubs of São Paulo and the Brazilian national team in São Paulo. Recently it has been used solely for match- es of São Paulo and concerts of world renowned artists of the music industry. The club offers Morumbi Tour service, a guided visit that allows you to get to know diverse premises of the stadium, including the grandstand, press room and locker room, definitely, be- sides the large trophy room of one of the most victorious clubs of worldwide football. Praça Roberto Gomes Pedrosa, 1 – Morumbi +5511 3742-3377 3a a sábado, às 10h, 12h, 14h e 15h30; domingo às 11h30 e 13h30 (não funciona em dias de jogos no estádio). Tuesday to Saturday: 10 am 12 pm, 2 pm and 3:30 pm; Sunday: 11:30 am and 1:30 pm (it does not operate on match days at the stadium). www.saopaulofc.net 8. Memorial Charles Miller Charles Miller Memorial O São Paulo Athletic Club é um clube fundado em 1888 por britânicos radicados na cidade. Considerado o intro- dutor no Brasil de esportes como o rugby, hóquei de grama, squash e badmington, o clube é famoso por ter feito isso também com o futebol. Em abril de 1895, Charles Miller organizou com seus colegas do SPAC a primeira partida oficial de São Paulo, entre os funcionários das companhias inglesas São Paulo Railway e San Paulo Gas, o que serviu de semente para que, no mesmo ano, o SPAC fosse o clube pioneiro na prática do futebol no Bra- sil. Tricampeão nas primeiras edições do Campeonato Paulista, nos anos de 1902, 1903 e 1904, também foi o vencedor em 1911, um ano antes de encerrar as ativi- dades futebolísticas por ser contrário à crescente prática de remunerar os atletas no esporte então amador. Em 2012 foi inaugurado o Memorial Charles Miller, centro de memória do clube, que expõe cerca de 80 itens entre taças, camisas, flâmulas fotografias e cartas que ilus- tram o começo da história que transformou o Brasil em referência do futebol em todo o mundo. São Paulo Athletic Club is a club founded in 1888 by British who gave grown roots in the city. Considered as the avant-garde of sports like rugby, lawn hockey, squash and badminton in Memorial Charles Miller ©KekoPascuzzi
  • 13. 20 21 Estádio do Morumbi / Memorial do São Paulo FC ©KekoPascuzzi©PriscillaVilariño©PriscillaVilariño Morumbi Stadium / São Paulo FC Memorial ©RaquelVettori
  • 14. 22 23 Brazil, the club is famous for having done this as well with football. In April 1895, Charles Miller organized with his SPAC colleagues the first official match of São Paulo, between the employees of the English companies São Paulo Railway and San Paulo Gas, which served as seed so that, on that same year, the SPAC might be the pio- neer club in the practice of football in Brazil. Three-time champion in the first editions of Campeonato Paulista [São Paulo State Championship], of 1902, 1903 and 1904, it was also the winner in 1911, a year prior to the closing of football activities for being contrary to the growing prac- tice of remunerating athletes in the then amateur sport. In 2012 the Charles Miller Memorial was inaugurated, the club’s memorial center, which exhibits about 80 items among trophies, shirts, pen- nants, photographs and let- ters that illustrate the historical beginnings that transformed Brazil into a reference of foot- ball in the whole world. Rua Visconde de Ouro Preto, 119 - Higienópolis +5511 3217-5944 4a e 6a às 10h30, 13h30 e 15h30. Necessário agendamento prévio. Wednesday and friday at 10:30 am, 1:30 pm and 3:30 pm Prior scheduling is required. www.spac.org.br 9. Monumento à Excursão do Paulistano Monument to the Paulistano Club Excursion Um dos mais aristocráticos clubes da cidade, o Club Athletico Paulistano era a principal equipe de futebol de São Paulo até o encer- ramento de suas atividades futebolísticas em 1929. Fiel ao amadorismo, tomou tal decisão devido à crescente profissionalização do esporte. Alguns de seus associados fizeram parte das iniciativas que deram origem ao São Paulo Futebol Clube. Em 1925 o Paulistano reali- zou a primeira excursão de um time brasileiro à Europa. Com craques como Arthur Friedenreich (primeiro grande ídolo do futebol brasileiro), os resultados obtidos na França, Suíça e Portugal causaram grande orgulho no povo brasileiro. Na Europa, foram chamados de “Rois du Football” (“Reis do Futebol”, em francês). Localizado em frente à sede do clube, este monumento foi uma Iniciativa do jornal “O Estado de São Paulo”. É formado por uma coluna circundada de um banco com placa de bronze para inscrição, e coroada por uma esfera armilar, símbolo tradi- cional do Brasil. Nas quatro faces do pedestal, os quatro emblemas: a cruz de Cristo, as caravelas, o escudo do Reino Unido e o do Império e o Centro da Bandeira. One of the city’s most dis- tinguished clubs, the Club Athletico Paulistano was the main football team of São Paulo until the closing of its football activities in 1929. Faithful to amateurship, it made such decision due to growing professionalization of the sport. Some of its as- sociates formed part of the initiatives that gave rise to São Paulo Futebol Clube. In 1925 the Paulistano carried out the first excur- sion of a Brazilian team to Europe. With players like Ar- thur Friedenreich (first great Brazilian football idol), the results obtained in France, Switzerland and Portugal caused great pride among the Brazilian people. In Eu- rope, they were called “Rois du Football” (in French; “Football Kings”, in English). Located in front of the club’s entrance, this monument was an initiative of the daily newspaper “O Estado de São Paulo”. It is formed by a col- umn surrounded by a bench with bronze plate for engrav- ing, and crowned by an armillary sphere, traditional symbol of Brazil. At the four faces of the pedestal, the four emblems: the cross of Christ, the caravels, the coat of arms of the United King- dom and that of the Empire and the Flag Center. Praça Dionísio de Carvalho s/nº - Jardim América ©KekoPascuzzi Monumento à excursão do Paulistano pela Europa
  • 15. 24 25 10. Universidade Presbiteriana Mackenzie Mackenzie Presbyterian University A tradicional universidade Ma- ckenzie foi uma das pioneiras no futebol brasileiro. Em 1898 foi fundada a Associação Atlética Mackenzie College, a primeira equipe criada por brasileiros para praticar o esporte, que também veio a se tornar um dos times a disputar o primeiro torneio realizado no país. Inclusive, foi a vencedora da partida inaugural de um campeonato oficial no Brasil, um 2 x 1 con- tra o Germânia (atual Esporte Clube Pinheiros) na abertura do Campeonato Paulista de 1902. O autor do gol de estreia também era macken- zista: Mario Eppinghaus. Em 1920 o Mackenzie uniu- se à Associação Portuguesa de Desportos, dando origem ao “Mack-Port”, que disputou o Campeonato Paulista até 1922, quando a Portuguesa desligou-se do parceiro e o Mackenzie encerrou suas atividades futebolísticas. Algumas dessas histórias podem ser conferidas no Centro Histórico, o espaço de memória da instituição. The traditional university Mackenzie was one of the pioneers in Brazilian football. In 1898 the Associação Atlética Mackenzie College [Mackenzie College Athletic Association] was founded, the first team created by Bra- zilians to practice the sport, which also had become one of the teams to compete with the first tournament held in the country. Further- more, it was the winner of the inaugural match of an official championship in Bra- zil, 2 x 1 against Germânia (current Esporte Clube Pin- heiros) at the opening of the 1902 Campeonato Paulista. The author of the debut goal was also from Mackenzie: Mario Eppinghaus. In 1920 Mackenzie joined the Associação Portuguesa de Desportos, giving ride to “Mack-Port”, which competed at the Campeonato Paulista until 1922, when the Portu- guesa concluded the partner- ship and Mackenzie closed its football activities. Some of these histories can be confirmed at the Historical Center of Mackenzie, the institution’s memorial space. Rua Itambé, 45 – Higienópolis +5511 2114-8661 2a a 6a (exceto feriados), das 09h às 21h. / Opening hours: Monday to Friday (except holidays) from 9 am to 9 pm www.mackenzie.br/ centrohistorico.html Universidade Presbieriana Mackenzie ©KekoPascuzzi Você sabe o que é o “Trio de Ferro”? Assim é conhecida a tríade dos principais e mais populares clubes paulistanos: Corinthians (de origem popular, fundado em 1910), Palmeiras (fundado pela colônia italiana em 1914 como “Palestra Itália”, teve seu nome alterado em 1942 devido à II Guerra Mundial em que Brasil e Itália estavam em lados opostos) e o São Paulo (de 1935 e associado à elite). Do you know what “Iron Trio” means? Thus the triad of the main and most popular clubs of São Paulo is known: Corinthians (of popular origin, founded in 1910), Palmeiras (originated by the Italian community in 1914 as “Palestra Itália”, has its name changed in 1942 due to the World War II where Brazil and Italy were on opposite sides) and São Paulo (founded in 1935 and associated to the elite).
  • 16. 26 27 Novo estádio do Palmeiras, construído no lugar do antigo Pales- tra Itália (também conhecido como Parque Antarctica). Com ca- pacidade para 45 mil pessoas em jogos de futebol e 60 mil em shows, será um versátil complexo multiuso. Fica entre os bairros da Barra Funda e Perdizes, próximo à estação Palmeiras-Barra Funda do Metrô. Conclusão prevista para o 2o semestre de 2013. New Palmeiras stadium, built at the place of the former Palestra Italia (also known as Parque Antarctica). With capacity of 45 thou- sand people for matches and 60 thousand for concerts , it will be a versatile multipurpose arena. It will be located between Barra Funda and Perdizes districts, near Palmeiras-Barra Funda metro station. It is expected to conclude in the 2nd semester of 2013. Definido como sede paulista da Copa do Mundo de 2014, abrigará seis partidas da competição, entre elas, a abertura e uma das semifinais. Localizado no bairro de Itaquera, em frente à estação Corinthians-Itaquera do Metrô. Terá capacidade para 48 mil pessoas (68 mil durante o evento) e tem entrega prevista para dezembro de 2013. Defined as São Paulo stadium of the 2014 World Cup, it will hold six competition matches, among them, the opening match and one semifinal. It will be located in Itaquera district, close to Corinthians-Itaquera metro station. It will have capac- ity for 48 thousand people (68 thousand during the event) and it is expected to conclude in December 2013. Projeção da Nova Arena Projeção da Arena Corinthians Nova Arena New Arena Arena Corinthians Corinthians Arena www.novaarena.com.br www.odebrechtnacopa.com.br/ estadio/arena-corinthians
  • 17. 28 São Paulo é conhecida pela sua rica e diversificada oferta de bares, restaurantes e locais onde é possível desfrutar da gastronomia e da movimen- tada vida noturna da cidade. Nesses locais é possível ver e sentir elementos da rica cultura paulistana.Quando o futebol se mescla à boemia, o resultado geralmente é muito prazeroso. Alguns bares e cafés têm o futebol como temática, decorando suas pa- redes com camisas, flâmulas e fotografias, proporcionando ambientes únicos para os fãs do esporte mais popular do mundo. Veja a seguir alguns desses locais: São Paulo is known for its rich and diversified offer of bars, restaurants and places where you can enjoy the city’s gastronomy and bustling nightlife. At these sites you can see and feel elements of São Paulo’s rich culture. When football mixes to nightlife, the outcome is usually very pleasurable. Some bars and coffeehouses are soccer- themed, decorating walls with t-shirts, pennants and photos, providing unique environments for fans of the world’s most popular sport. Check out below some of these places: São Cristóvão R. Aspicuelta, 533 Vila Madalena +5511 3097-9904 José Menino R. Aspicuelta, 569 Vila Madalena +5511 3817-5621 Santo Paulo Bar Pça. Roberto Gomes Pedrosa, s/ nº – Morumbi +5511 3742-4432 Pelé Arena Café & Futebol Rua XV de Novembro, 194, Centro / Downtown +5511 3101-9096 Pelé Arena Café & Futebol Avenida Brig. Faria Lima, 1774 Jardim Paulistano +5511 2307-3762 Bar O Torcedor Pça. Charles Miller, s/ nº, Museu do Futebol Pacaembu +5511 3969-0739 Elidio Bar Rua Isabel Dias, 57 Mooca / +5511 2966-5805 Bares e cafés Bars and coffeehouses