Presentatie voor Het Schoolvak Nederlands, 15 november 2014, Brugge

1. Kijk op de praktijk!
HSN- Brugge -15 november 2014
Kom verder. Saxion.
Maaike Vervoort

2. Kom verder. Saxion.
Ingrediënten workshop
• Context en aanleiding
• Het ontwerp van VILMS
• Casus: de T van Titia

3. Kom verder. Saxion.
Context en aanleiding
• Lerarenopleiding primair onderwijs (pabo)
• Opleiden in de School
Studenten vinden het lastig om vernieuwende (vakdidactische) inzichten uit het pabocurriculum toe te passen in hun
lespraktijk.

4. Kom verder. Saxion.
TThheeoorreettiisscchhee kkeennnniiss
HHaannddeelleenn

5. Kom verder. Saxion.
Ontwerponderzoek in 4 stappen
Probleemanalyse
Ontwerp
Uitvoering
Evaluatie

6. Kom verder. Saxion.
Rich media-cases
Videobeelden van onderwijssituaties
verbonden met video, audio, tekst en
ander achtergrondmateriaal

7. Kom verder. Saxion.
Ontwerpcriteria
• Gebruik exemplarische cases over
vernieuwende vakdidactiek (Barnett-Clarke, 2001)
• Stimuleer een dialoog over de casusinhoud
(Carter, 1999)
• Verbind cases aan een expliciete opdracht
(Blijleven, 2005)

8. Kom verder. Saxion.
Ontwerp van VILMS
Video voor Interactieve Lesvoorbereiding door Mentor & Student

9. Kom verder. Saxion.
Onderwijseenheid
Colleges
pabo
Vakdidactiek
Dialoog
student &
mentor
Les
student
Video-portfolio
student
Presentatie
video-portfolio
Rich media-cases

10. Kom verder. Saxion.
Doel van VILMS
Vernieuwende
vakdidactiek…
…toepassen
in de praktijk
?

11. Kom verder. Saxion.
Praktijkkennis
• gebaseerd op (reflecties op) praktijkervaring
• (gedeeltelijk) persoonsgebonden
• vak- of zelfs onderwerpsgebonden
• afhankelijk van de context
• hoofdzakelijk ‘tacit’ (niet geëxpliciteerd)
(Meijer, Verloop & Beijaard, 1999)

12. Kom verder. Saxion.
Praktijkkennis
Leren van leerlingen
Leerlijn
Doelen Instructie
Vakinhoud
Materiaal
Pedagogiek en didactiek in het algemeen

13. Kom verder. Saxion.
Kijken met kennis

14. Kom verder. Saxion.
Kijken met kennis

15. Kom verder. Saxion.
Kijken met kennis

16. Kom verder. Saxion.
Kijken met kennis

17. Kom verder. Saxion.
Clasrom interactions
Learn to notice
Selective
attention
Knowledge
based
reasoning
(Bron: Van Es & Sherin, 2008)

18. Kom verder. Saxion.
Onderzoeksvragen
Methode
• Welke rol speelt de praktijkkennis van de
mentor bij de bespreking van de inhoud
van de rich media-cases en bij de
totstandkoming van een lesontwerp?
• Wat zijn de opbrengsten van de dialoog
voor het leren van de student?

19. Kom verder. Saxion.
Onderzoeksopzet
• Meervoudige gevalsstudie (Yin, 2003)
• 5 mentor-student-koppels
• Data: video-opnames dialoog,
interviews, videoportfolio’s
Methode
Koppel Mentor Student Groep
Opleiding Ervaring
POa
Ervaring
mentora
Opleiding Ervaring
stageb
1
2
3
♀
♀
♀
Pabo
Pabo
Klos
4
5
29
3
4
11
♀
♀
♀
vwo
havo
vwo
8
10
10
1-2
2
4 ♀ Pabo 2 1 ♀ mbo 15 0-1-2
5 ♀ Klos 20 10 ♀ vwo 12 2

20. Kom verder. Saxion.
Koppel 3: De T van Titia
• Heb je al een lesidee?

21. Kom verder. Saxion.

22. Kom verder. Saxion.
Koppel 3: De T van Titia
• Bespreken van de cases

23. Kom verder. Saxion.
Analyse praktijkkennis
Dimensie Categorieën praktijkkennis Code
De inhoud
van de
uitingen
van de
mentor
in de
dialoog
Vakinhoud PK-V
Algemene didactiek en pedagogiek PK-A
Leerprocessen van leerlingen PK-Ls
Doelen PK-D
Instructie PK-I
Leerlijn PK-La
Materiaal PK-M

24. Kom verder. Saxion.
Koppel 3: De T van Titia
• Bespreken van het lesontwerp

25. Kom verder. Saxion.
Koppel 3: De T van Titia
• Bijdrage mentor aan lesontwerp
– Advies voor lesdoel (1)
– Advies/voorstel voor instructie (5)
– Voorstel voor materiaal (1)
Gebeurtenis 8
Mentor doet voorstel
voor instructie: letter
‘visueel’ maken, want
het is belangrijk dat
leerlingen de letter
horen en zien. Mentor
maakt voorstel
specifieker: woorden
opschrijven.
Lesontwerp: 2 + 5

26. Kom verder. Saxion.
Koppel 3: De T van Titia
Tabel 11: Overzicht van aspecten doel, didactische aanpak en materiaal voor lesidee en lesontwerp koppel 3
Aspect Lesidee Lesontwerp
Lesdoel
i. Herkennen van de letter T, zowel horen als zien.
ii. Bedenken van woorden met beginletter T.
Didactische
aanpak &
leerling
activiteit
1. LK bespreekt een beginletter
2. LLN bedenken woorden die met die
letter beginnen.
1. LK benoemt voorwerpen bij thema met beginletter T (zoals
toverhoed, toverstaf). LLN luisteren (horen ze de /t/?)
2. LK schrijft woorden op en vraagt: ”wat valt jullie op?”
3. LK wijst de letter T aan en spreekt deze uit (/t/)
4. LK geeft opdracht: verzin woorden die met de /t/ beginnen.
LLN bedenken woorden met beginletter T.
5. LK schrijft woorden met beginletter T op.
6. LLN kunnen letter T tekenen of overtrekken op een werkblad.
Materiaal a. Voorwerpen met beginletter T
b. Werkblad met letter T
Noot: LK = leerkracht; LLN = leerlingen

27. Kom verder. Saxion.
Videoportfolio student
• Toelichting vanuit theorie:
Ik zorg voor een
pakkende inleiding, zodat
ik de nieuwsgierigheid
van de leerlingen prikkel
en hun aandacht heb.
Ik laat de letter zien en
horen, zodat ze de
foneem-grafeem-koppeling
kunnen maken
(tussendoel 6.1)

28. Kom verder. Saxion.
Videoportfolio student
• Toelichting vanuit
praktijkkennis mentor:
Het niveau van de
leerlingen verschilt sterk.
Sommigen kunnen al
woorden lezen en
schrijven, terwijl anderen
alleen de eerste letter van
hun naam kunnen
herkennen. Daarom past
het aanbieden van een
enkele letter goed in deze
groep.

29. Kom verder. Saxion.
Bijdrage praktijkkennis mentor aan dialoog
• Interpreteren gebeurtenissen
in casus
• Relateren casus aan de
eigen groep
• Formuleren adviezen voor
lesontwerp

30. Kom verder. Saxion.
Bijdrage dialoog aan leren student
• Beredeneerd didactisch
handelen:
– uitvoeren ideeën uit de
cases
– verantwoorden van
handelen vanuit
praktijkkennis mentor
• Leeropbrengsten voor
lesontwerp en
beeldvorming vakdidactiek

31. Kom verder. Saxion.
Theoretisch model

32. Kom verder. Saxion.
Opbrengst 1
Opbrengst 2

33. Kom verder. Saxion.
Aanbevelingen
• Geef praktijkkennis van mentoren een
prominente plaats in het opleidingscurriculum
• Stem de rollen van mentoren en
opleidingsdocenten beter op elkaar af, met
name wat betreft hun specifieke
kennisbijdrage aan het leren van studenten.

34. Kom verder. Saxion.
Kijk op de praktijk
Rich media-cases in de
lerarenopleiding
Contactgegevens
• Meer weten?
m.vervoort@saxion.nl
• Proefschrift
• Artikel Pedagogische Studiën
• Artikel Tijdschrift voor
Lerarenopleiders