การลดต้นทุนการผลิต และการเพิ่มโอกาสในการแข่งขันสินค้าเกษตร ด้วยระบบส่งเสริมการเกษตรแบบแปลงใหญ่ ตามนโยบายรัฐมนตรีว่ากระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (พลเอกฉัตรชัย สาริกัลยะ)

1. การลดต้นทุนการผลิต และการเพิ่มโอกาสในการแข่งขันสินค้า
เกษตร ด้วยระบบส่งเสริมการเกษตรแบบแปลงใหญ่
ตามนโยบายรัฐมนตรีว่ากระทรวงเกษตรและสหกรณ์
(พลเอกฉัตรชัย สาริกัลยะ)
นางสาวจริยา สุทธิไชยา
รองเลขาธิการสานักงานเศรษฐกิจการเกษตร
วันพฤหัสบดีที่ 15 ตุลาคม 2558

2. หัวข้อการนาเสนอ
1. ความเป็นมา
2. ขั้นตอนการปฏิบัติงานในปีงบประมาณ 2559

3. 1. ความเป็นมา
1) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (พลเอกฉัตรชัย สาริกัลยะ)
มอบนโยบายเมื่อวันที่ 26 สิงหาคม 2558 เรื่องลดต้นทุนการผลิต
2) สานักงานเศรษฐกิจการเกษตรได้นาเสนอแนวทางการลดต้นทุนการผลิต
และการเพิ่มโอกาสในการแข่งขันภาคเกษตร ด้วยระบบการส่งเสริม
การเกษตรแบบแปลงใหญ่
3) กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้มีหนังสือถึงผู้ว่าราชการจังหวัด ขอให้
แจ้งเกษตรและสหกรณ์จังหวัดพิจารณาเสนอแปลงต้นแบบ ตามแนวทาง
การลดต้นทุนการผลิต โดยผ่านความเห็นชอบของคณะอนุกรรมการ
พัฒนาการเกษตรและสหกรณ์ฯ จังหวัดละ 1 แปลง เพื่อดาเนินการในปี
2559

4. 2. ขั้นตอนปฏิบัติงาน ปีงบประมาณ 2559
แนวทางการลดต้นทุนการผลิตและการเพิ่มโอกาสในการแข่งขันสินค้าเกษตร ด้วยระบบส่งเสริมการเกษตรแบบแปลงใหญ่
กษ. ประกาศรณรงค์ให้ ปี 2559 เป็น
“ปีแห่งการลดต้นทุนการผลิตและการเพิ่มโอกาส
ในการแข่งขันสินค้าเกษตร”
(ทุกหน่วยงาน) 9 ก.ย.58
นาเสนอ แนวทางการลดต้นทุนการผลิตและ
การเพิ่มโอกาสในการแข่งขันภาคเกษตร ด้วยระบบ
การส่งเสริมการเกษตรแบบแปลงใหญ่
(สศก.) 18 กย.58
1
2
นาเสนอแผนปฏิบัติงาน เป้ าหมาย และกลไก
การขับเคลื่อน (ที่ประชุมผู้บริหาร กษ.)
(สศก.) 22 กย.58
จัดประชุมเชิงปฏิบัติการ (Workshop)
(สศก.) 24 กย.58
4
3
เปิดปฏิบัติการ (Kick off)
ณ จังหวัดกาแพงเพชร
(กสก.) 1 ตค.58
5
(สศก.) 7 ตค.58
จัดทา ร่างคู่มือการดาเนินกิจกรรมและขั้นตอน
การดาเนินงานและการประกวด
ตามแนวทางลดต้นทุนฯ ปี 2559
องค์ประกอบ 3 ส่วน
- การปฏิบัติงาน
- การติดตามและประเมินผล
- การประกวด
7
6
- การประกวดแปลงใหญ่
- เปลี่ยนชื่อ แนวทางการลดต้นทุน ฯ
- รวมการลดต้นทุนและเพิ่ม
ผลผลิตต่อไร่
- การทา workshop
จากพื้นที่
- Action plan
- เป้ าหมาย
- มาตรฐานกลไกการ
ขับเคลื่อน

5. ผู้จัดการแปลง และคณะอนุกรรมการฯ
จังหวัด ดาเนินการตามคู่มือ ประจาปี 59
1 พย. 58 เป็นต้นไป
10
จัดส่งคู่มือให้จังหวัด และจัดประชุมชี้แจง
หน่วยงานที่เกี่ยวข้องในจังหวัด
(ผู้บริหาร กษ./สศก.) 25 - 30 ตค.58
9
ติดตามประเมินผล
(สศก)
11
ประกวดโครงการแปลงใหญ่
(ผู้ตรวจ กษ./สศก.)
12
6
เสนอคณะกรรมการชับเคลื่อนแปลงใหญ่ (ปลัด
ประธาน )พิจารณาให้ความเห็นชอบคู่มือฯ
22 ตค. 58
8
2. ขั้นตอนปฏิบัติงาน ปีงบประมาณ 2559
แนวทางการลดต้นทุนการผลิตและการเพิ่มโอกาสในการแข่งขันสินค้าเกษตร ด้วยระบบส่งเสริมการเกษตรแปลงใหญ่ (ต่อ)
จัดประชุม workshop รับฟังข้อคิดเห็น ร่างคู่มือการ
ลดต้นทุนการผลิตฯ
(กษ.จังหวัด / เกษตรจังหวัด / สหกรณ์จังหวัด /
ผู้แทนเกษตรกร / ผู้จัดการแปลง /พัฒนาที่ดินจังหวัด
(รายภาค) / ผู้แทนกรมส่วนกลาง
ที่เกี่ยวข้อง)
(สศก.) 15 ตค. 58
7

6. การปรับปรุงบารุงดิน
การใช้วัสดุปัจจัย เช่น พันธุ์ ปุ๋ ย สารเคมี
การใช้แรงงานและเครื่องจักรกลการเกษตร
ต้นทุนต่อหน่วยลดลง
ผลผลิตต่อไร่เพิ่มขึ้น
ตัวชี้วัด
โดยพิจารณาจากกิจกรรมการผลิต ได้แก่
การบริหารจัดการ
เป้ าหมายการลดต้นทุนการผลิตและเพิ่มโอกาสในการแข่งขัน
1
2
3
4
กาหนดตัวชี้วัด ดังนี้

7. กลไกการขับเคลื่อนตามแนวทางการลดต้นทุนการผลิตและเพิ่มโอกาส
ในการแข่งขันสินค้าเกษตร
ด้วยระบบส่งเสริมการเกษตรแบบแปลงใหญ่

8. กิจกรรม วิธีการดาเนินงาน หน่วยงานรอง
1. การสารวจความต้องการของ
ตลาด/ผู้บริโภค (Demand)
หาข้อมูลจากหน่วยงานราชการ การสารวจ
ตลาด
ภาคเอกชน /พณ./อก.
2. สารวจปริมาณและแหล่งผลิต
บริเวณใกล้เคียงและภาพรวมของ
ประเทศ (Supply)
หาข้อมูลจากหน่วยงานราชการ การสารวจ
แหล่งผลิต
สศก. / กสก. กป./ ปศ.
3. จัดทาแผนการตลาด/การขาย จัดประชุมสมาชิกแปลง ภาคเอกชน /พณ./อก.
4. ประมาณการต้นทุน และ
ผลผลิตที่คาดว่าจะได้รับ
จัดประชุมสมาชิกแปลง คานวณค่าใช้จ่าย
โดยประมาณ ประมาณรายรับที่คาดว่าจะ
ได้จากการจาหน่ายผลผลิต
พณ. / ผู้จัดการแปลง / เกษตรกร /สศก.
5. การประเมินความเสี่ยงและการ
บริหารจัดการความเสี่ยง
จัดประชุมสมาชิกแปลง พณ. / ผู้จัดการแปลง / เกษตรกร /สศก.
6. การนาของเหลือจากการผลิต
มาสร้างรายได้
การใช้ประโยชน์จากฟางข้าว ซังข้าว ทั้งการ
จาหน่ายและการเลี้ยงสัตว์ในแปลง
หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
7. การเพิ่มมูลค่าสินค้าการเกษตร การแปรรูป การบรรจุหีบห่อ การควบคุม
คุณภาพ การสร้าง Brand การโฆษณา
มกอช. / กวก. / กสส. / กสก. / พณ. /
อก. /ภาคเอกชน
1. ทีมการตลาด หน่วยงานหลัก : สานักงานสหกรณ์จังหวัด

9. 2. ทีมการผลิต
2.1 ลดต้นทุนการผลิต หน่วยงานหลัก : สานักงานเกษตรจังหวัด
กิจกรรม วิธีการดาเนินงาน หน่วยงานรอง
1. การใช้ที่ดินของสมาชิก ลดค่าใช้จ่ายจากการ
เช่าที่ดิน
ให้สมาชิกและเจ้าของที่ดินมีส่วนร่วมในแปลง
แทนการให้เช่า ซึ่งผลตอบแทนอาจจะสูงกว่าหรือ
ต่ากว่าค่าเช่า ขึ้นอยู่กับผลผลิต
สปก. / กสก./ มท.
2. การจัดหาพันธุ์พืช/สัตว์ราคาถูก และเหมาะสม
กับพื้นที่เพาะปลูก ให้ผลผลิตสูง ทนต่อโรค/ศัตรูพืช
และสภาพอากาศ
จัดซื้อจากแหล่งผลิต หรือสมาชิกผลิตขึ้นเองตาม
หลักวิชาการ
กวก. / กข./ ปศ. / กป.
3. ลดการใช้ปุ๋ ยเคมีและนาปุ๋ ยอินทรีย์มาทดแทน ส่งเสริมให้สมาชิกผลิตปุ๋ ยอินทรีย์เพื่อใช้ในแปลง
การเลี้ยงสัตว์เพื่อนามูลสัตว์มาเป็นปุ๋ ย
พด. / กสก. / กวก.
4. ลดการใช้สารเคมีกาจัดศัตรูพืช หันมาใช้สาร
สกัดจากพืชแทน
ส่งเสริมให้สมาชิกผลิตสารสกัดจากพืชเพื่อใช้ใน
การกาจัดศัตรูพืช การหาพันธุ์ที่ทนต่อศัตรูพืช
กวก.
5. ลดรายจ่ายค่าเช่าเครื่องจักรกลในการไถเตรียม
ดิน ดูแลรักษา และการเก็บเกี่ยว การขนส่ง
รวมเครื่องจักรกลของสมาชิก และให้เจ้าของ
เครื่องจักรกลมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการแปลง
พณ. / ภาคเอกชน
6. การใช้ปุ๋ ยให้เหมาะสมกับสภาพดินทั้งปริมาณ
และคุณภาพของปุ๋ ย
ทาการวิเคราะห์ค่าดิน การทาปุ๋ ยสั่งตัด กวก. / พด.
7. การใช้พลังงานลมและแสงแดดแทนการใช้
น้ามันเชื้อเพลิงหรือพลังงานไฟฟ้ า
การใช้ภูมิปัญญาชาวบ้าน ภาคเอกชน

10. 2.2 เพิ่มผลผลิต หน่วยงานหลัก : สานักงานพัฒนาที่ดินจังหวัด
กิจกรรม วิธีการดาเนินงาน หน่วยงานรอง
1. การคัดเลือกพันธุ์พืช/สัตว์
คุณภาพดี ให้ผลผลิตสูง ทนต่อ
ศัตรูพืช ดูแลรักษาง่าย
ขอคาแนะนาจากหน่วยงานราชการ กวก. /กข. /กป./ ปศ.
2. พัฒนาปรับปรุงบารุงดิน การพักดิน การปลูกพืชตระกูลถั่วหลังการ
เก็บเกี่ยว การเลี้ยงสัตว์ในแปลงหลังเก็บเกี่ยว
พด.
3. ลดการสูญเสียทุกขั้นตอนของการ
ผลิต/เพาะปลูก
ใช้เทคโนโลยี และการบริหารจัดการที่ดี กสก. / กวก.
4. การใช้ประโยชน์จากที่ดิน
แหล่งน้าในแปลงให้มากที่สุด
การเลี้ยงสัตว์ ปลา การปลูกพืชสวนครัว การ
ปลูกไม้ผลตามคันนา เพื่อเพิ่มผลผลิตต่อแปลง
ให้สูงขึ้น
กสก. /พด. / กวก. / สปก.
5. ลดการสูญเสียเมล็ดพันธุ์พืช การใช้เทคนิคการเตรียมต้นกล้าแทนการหว่าน กวก. / กข.
6. การหา/สร้างแหล่งน้าต้นทุนเพื่อ
ลดการเสี่ยงจากฝนแล้ง
การขุดบ่อประจาแปลง การขุดบ่อบาดาล พด. / ชป. / สปก.

11. 3. ทีมบริหารจัดการ หน่วยงานหลัก : สานักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัด
กิจกรรม วิธีการดาเนินงาน หน่วยงานรอง
1. บูรณาการทีมต้นทุนการผลิต ทีมเพิ่ม
ผลผลิต และทีมตลาด
อานวยการและประสานงานในการ
ดาเนินงาน
ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
2. วิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน จุดขายของ
แปลง และสมาชิก
ใช้จุดแข็ง จุดขายของแปลงให้เกิดความ
ได้เปรียบทางการผลิตและการขาย
แก้ไขจุดอ่อน
ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
3. วิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน จุดขายของ
แหล่งผลิตอื่น
ค้นหาจุดแข็ง จุดอ่อน จุดขายของแหล่ง
ผลิตอื่น เพื่อ
วางแผนการผลิตที่แตกต่าง
ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
4. ส่งเสริม การใช้เทคโนโลยีดิจิตัล แนะนาการใช้ Application ให้กับ
เกษตรกร
ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
5. การหาแหล่งเงินทุนดอกเบี้ยต่า ประสานหน่วยงานราชการ และ ธ.ก.ส. กสส. / ธกส.
6. การให้ความรู้แก่สมาชิกในแปลง การ
สร้างความเข้มแข็งให้สมาชิกในแปลง
ใช้ประโยชน์จากศูนย์การเรียนรู้ การดูงาน
การฝึกอบรม
ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
7. ติดตามผลการดาเนินงาน /ทบทวน
แผนปฏิบัติงาน
ติดตามความก้าวหน้าทุกเดือน สป.กษ. / สศก.
8. ประเมินผลสาเร็จของระบบส่งเสริม
เกษตรแปลงใหญ่
ประเมินผลรายไตรมาส (มค. 59 /พค. 59 /
กย. 59)
สศก.

12. 4. ทีมผู้จัดการแปลง
กิจกรรม การปฏิบัติ หน่วยงานรอง
1. จัดตั้งคณะกรรมการบริหารจัดการ
แปลง
สรรหาคณะกรรมการ ตั้งกฎ ระเบียบ ผู้จัดการแปลง/เกษตรกร
2. จัดทาแผนการผลิต/การเพาะปลูก
แผนการใช้เครื่องจักรกล และแผน
การแปรรูป
1) การประยุกต์ใช้ทฤษฎีใหม่ ปรัซญา
เศรษฐกิจพอเพียง
2) จัดประชุมสมาชิกแปลง
ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
3. การใช้ภูมิปัญญาชาวบ้าน ปราชญ์
ชาวบ้าน มาช่วยในการบริหารจัดการ
ค้นหา ปรึกษากับผู้รู้ ผู้มีประสบการณ์ใน
ชุมชน
ผู้จัดการแปลง/เกษตรกร
4. สนับสนุนการดาเนินงานในแปลง
ใหญ่
ให้เกษตรกรเลือกทีมตลาด ทีมบริหาร
จัดการ ทีมลดต้นทุน และทีมเพิ่มผลผลิต
เพื่อประสานฝ่ายราชการ
ผู้จัดการแปลง/เกษตรกร
5. การมีส่วนร่วมของสมาชิกในแปลง
ตั้งแต่การวางแผน การปฏิบัติตามแผน
การตรวจสอบ การประเมินผล
จัดประชุมคณะกรรมการ รับฟังความ
คิดเห็นของสมาชิก แบ่งงาน แบ่งหน้าที่
ให้ชัดเจน
ผู้จัดการแปลง/เกษตรกร

13. 13
กลไกการขับเคลื่อน
 สานักงานสหกรณ์จังหวัด และทีมเศรษฐกิจจังหวัดของภาคเอกชน (สภา
หอการค้าจังหวัด สภาอุตสาหกรรมจังหวัด สมาคมธนาคารจังหวัด) สานักงาน
พาณิชย์จังหวัด สานักงานอุตสาหกรรมจังหวัด
 สารวจ วิเคราะห์ผู้ซื้อผู้ขายในระบบตลาด และโลจิสติกส์ของสินค้าเกษตร
แปลงใหญ่ไปสู่ตลาดซื้อขายระดับจังหวัดและนอกพื้นที่
1. การตลาด
กลไกการขับเคลื่อน
การตลาด
การลดต้นทุน
การผลิต
การบริหาร
จัดการ
ผู้จัดการ
แปลง

14.  สานักงานเกษตรจังหวัด ร่วมกับหน่วยงานที่รับผิดชอบด้านการเพิ่ม
ประสิทธิภาพการผลิต เช่น กรมวิชาการเกษตร กรมการข้าว กรมประมง กรม
ปศุสัตว์ กรมส่งเสริมสหกรณ์ กรมหม่อนไหม กรมพัฒนาที่ดิน กรมชลประทาน
 ดาเนินการลดต้นทุนการผลิต และเพิ่มผลผลิตต่อไร่ ส่งเสริมให้เกษตรกรใน
แปลงใหญ่ใช้ปัจจัยการผลิตคุณภาพดี ในอัตราที่เหมาะสม การสนับสนุนและจัดหา
เทคโนโลยีการเกษตร เช่น พันธุ์ ปุ๋ ย เครื่องจักรกล (Motor Pool) ดาเนินการ
พัฒนาปรับปรุง บารุงรักษาโครงสร้างพื้นฐาน ดิน น้า พันธุ์ และมาตรฐานความ
ปลอดภัยของสินค้าเกษตรแปลงใหญ่ ร่วมกับหน่วยงานส่งเสริมและตรวจสอบ
รับรองคุณภาพสินค้า (ด้านพืช ปศุสัตว์ ประมง)
14
กลไกการขับเคลื่อน (ต่อ)
(ลดต้นทุนการผลิต และเพิ่มผลผลิตต่อไร่)
3. การบริหาร
จัดการ
2. การลดต้นทุน
การผลิต
 สานักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัด บริหารจัดการร่วมกับหน่วยงานในพื้นที่
รวมทั้งสานักงานเศรษฐกิจการเกษตรในพื้นที่ (12 สศท.)
 บูรณาการด้านการผลิต และการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต ให้ขับเคลื่อนไปเพื่อ
บรรลุเป้ าหมายลดต้นทุน เพิ่มผลผลิต และรายได้สุทธิเพิ่มขึ้น ติดตามประเมินผล
การจัดการทาบัญชีครัวเรือน โดยสานักงานตรวจสอบบัญชีสหกรณ์จังหวัด และ
ส่งเสริ มการใช้ เทคโนโลยี เศรษฐกิจดิจิตัล ได้ แก่ Application
GIS/Mapping รวมทั้งประสานสถาบันการเงิน/แหล่งเงินทุน

15. 15
กลไกการขับเคลื่อน (ต่อ)
4. ผู้จัดการแปลง
 ได้รับมอบหมายจากหน่วยงานเจ้าของพื้นที่ อาทิ เกษตรอาเภอ ปศุสัตว์
อาเภอ ประมงอาเภอ เจ้าหน้าที่ของสานักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อ
เกษตรกรรม เจ้าหน้าที่ของกรมส่งเสริมสหกรณ์ เจ้าหน้าที่ของกรม
ชลประทาน เป็นต้น โดยผู้จัดการฯ มีทีมประกอบด้วย ประธานเกษตรกร
ในแปลงใหญ่ที่ผู้จัดการและเกษตรกรร่วมกันเลือกมา
 ทาหน้าที่ประสานงานกับทีมการตลาด ทีมการลดต้นทุนการผลิต และ
ทีมบริหารจัดการเข้าด้วยกัน โดยเป็ นผู้ดูแลภาพรวมทั้งหมดให้ การ
ดาเนินงานระบบส่งเสริมการผลิตแบบแปลงใหญ่ ดาเนินการเป็นไปตาม
แผนปฏิบัติการที่วางไว้ (สนับสนุนการจัดทาข้อมูลแผนที่รายแปลง
(Mapping) ข้อมูลพื้นฐานภาวะเศรษฐกิจการเกษตรของเกษตรกร
กิจกรรมการดาเนินงานภายใต้แผนการตลาด แผนการผลิต และแผนการ
บริหารจัดการ รายงานผลความก้าวหน้าในการดาเนินงานภาพรวมของ
แปลงใหญ่)

16. สานักงานเศรษฐกิจการเกษตร
ขอขอบคุณ
16