Infobrokering w cyfrowym obiegu informacji naukowej
1. Infobrokering w cyfrowym obiegu informacji naukowej dr Bożena Jaskowska IV seminarium w cyklu INFRASTRUKTURA INFORMATYCZNA NAUKI, ORGANIZACJA PRACY NAUKOWEJ W ŚRODOWISKU CYFROWYM – UWARUNKOWANIA TECHNICZNE I PRAWNE Warszawa, 25 maja 2011 r.
9. Stale wzrastająca ilość informacji W 2000 r. oszacowano, że każdego roku świat produkuje informacje o objętości ponad 1,5 mld gigabajtów, z czego na każdego człowieka przypada ok. 250 megabajtów Internet Web 2.0 diametralnie wpłynął na wzrost ilości user generated content w ciągu ostatnich dwóch miesięcy na YouTube umieszczono więcej materiału wideo niż 3 czołowe stacje amerykańskie wyprodukowały od 1948 r.; na Twitterze każdego dnia ukazuje się ponad 50 mln wpisów, Wikipedia ma ponad 14 mln haseł napisanych przez 75 tysięcy autorów w 260 językach Trudność w weryfikowaniu i ocenie informacji Fakt, że internet nie jest jedynym źródłem informacji Brak kompetencji, nieznajomość specjalistycznych źródeł oraz strategii wyszukiwawczych Bariery czasu, miejsca, języka
11. Infobroker Broker informacji (infobroker) to profesja związana ze zleconym wyszukiwaniem i udostępnianiem informacji Kolebką zawodu są Stany Zjednoczone, gdzie w latach 60-tych XX w. infobroker zaczął „wyrastać” z bibliotekarstwa i bibliotecznych służb informacyjnych oraz rozwijał się wraz z popularyzacją przesyłu i transmisji danych
12. Infobroker Pośrednik pomiędzy zasobami informacyjnymi a ludźmi i instytucjami, którzy informację potrzebują Sprzedaje usługę informacyjną (nie informację) Oferuje swe usługi odpłatnie (własna działalność gospodarcza lub zatrudnienie w biurze infobrokerskim) Ma odpowiednie umiejętności i kwalifikacje, Postępuje zgodnie z etyką zawodową (tj. wykorzystuje tylko legalne źródła i sposoby zdobycia informacji)
13. Infobroker mediator w świecie informacji kompetentne identyfikowanie i ustalanie rzeczywistych potrzeb informacyjnych klientów (odbiorców, użytkowników), pozyskiwanie informacji ze źródeł różnego typu (m. in. za pośrednictwem źródeł dostępnych w Internecie, a także z bibliotek, archiwów, wywiadowni gospodarczych etc.), filtracja informacji polegająca na selekcji, wyborze i wartościowaniu wyszukanych zasobów, przetwarzanie informacji: analiza, synteza, tworzenie źródeł pochodnych zgodnie z zapotrzebowaniem klienta, akredytacja informacji: gwarancja jakości, udostępnianie informacji: odpowiedź na pytanie/zamówienie klienta
14. Przykłady zleceń Przedsiębiorca zwrócił się do nas o dostarczenie mu kontaktów do zagranicznych hurtowni sprzedających półfabrykaty do produkcji biżuterii. Firma budowlana zamówiła u nas analizę cen w składach budowlanych na terenie Krakowa. Wykonaliśmy analizę rynku prywatnego sektora usług medycznych w Polsce dla inwestora zagranicznego. Dla agencji interaktywnej przygotowaliśmy bazę obiektów sportowych na terenie województwa śląskiego i małopolskiego. Producent obuwia zwrócił się do nas o dostarczenie mu informacji i publikacji mogących posłużyć do stworzenia unikalnej bazy wiedzy na jego stronie www. Dla doktoranta medycyny dokonaliśmy analizy dostępności tematów związanych z chirurgią naczyniową Zimowa oferta!!! Bibliografia do pracy doktorskiej wraz z materiałami tylko to końca stycznia w promocyjnej cenie 250 zł
15. Odbiorcy usług infobrokerskich Osoby poszukujące informacji w związku z wykonywaną pracą (przedstawiciele firm, przedsiębiorcy, właściciele, przedstawiciele instytucji niekomercyjnych, pracownicy administracji publicznej, dziennikarze, politycy i działacze, a także naukowcy, badacze, studenci) Osoby poszukujące informacji w kontekście pozazawodowym
18. Źródła informacji infobrokera zasoby elektroniczne (np. darmowe zasoby internetu, profesjonalne i płatne bazy danych, specjalistyczne serwisy internetowe, bazy danych teleadresowe) źródła tradycyjne (książki, publikacje prasowe, dane finansowe i księgowe – wywiadownie gospodarcze, dane rejestrowe: KRS, dane z instytucji i urzędów: GUS, PAAIZ - Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych) wiedza ekspercka pozyskiwana np. za pośrednictwem wywiadu telefonicznego Jest to nie tylko informacja naukowa, ale również – a może przede wszystkim – informacja biznesowa, gospodarcza i inna (np. medyczna, patentowa, europejska)
19. Zasady przeszukiwania informacyjnych zasobów elektronicznych (1) Dostosuj strategię i taktykę wyszukiwawczą do problemu, potrzeb informacyjnych oraz specyfiki źródeł Nie ufaj a priori wszystkim źródłom oraz nie polegaj wyłącznie na jednym źródle Prawo Bradforda – znacząca część publikacji na dany temat znajduje się w piśmiennictwie nie należącym do danej dziedziny Informacje wyszukane w jednym źródle staraj się potwierdzić danymi uzyskanymi z innych źródeł Pamiętaj, że jeśli masz do czynienia ze źródłami starszymi i nowszymi, należy zawsze zacząć od tych ostatnich
20.
21. Poznaj i stosuj specjalistyczne tzw. „punkty startowe” do poszukiwania informacji w Internecie:
33. Maski, ograniczniki, filtry * - na końcu wyrazu Np. baza AGRO hasło: agroturystyka ? $ - w zamian znaków diakrytycznych w środku wyrazu Specjalne filtry zawężanie wyników odnośnie daty wydania, typu publikacji, zakresu tematycznego publikacji ograniczające wyszukiwania do dokumentów
34.
35.
36. Wpisując w okno wyszukiwarki AAA –BBB – mechanizm Google zastosuje negację tj. wyszuka wszystkie dokumenty, w których występuje słowo AAA, ale nie występuje słowo BBB
37. Wpisując w okno wyszukiwarki „AAA BBB” – mechanizm wyszuka tylko te dokumenty, w których występuje całe wyrażenie/fraza AAA BBB
38.
39.
40. Strategie i narzędzia wyszukiwawcze Strategia wyszukiwania to przemyślany plan działań prowadzący do takiego sposobu zapisania problemu badawczego (instrukcja wyszukiwawcza), który pozwoli zidentyfikować maksymalną liczbę relewantnych dokumentów przy minimalnej liczbie operacji przeszukiwania systemu informacyjnego
43. znajduje zastosowanie w sytuacjach, gdy zapytanie dotyczy ściśle zdefiniowanego problemu, który ma unikalną reprezentację językową (np. nazwa własna).
44.
45. Strategia formowania klas Popularna strategia używana do przeszukiwania niekontrolowanego środowiska internetu oraz przy wyszukiwaniu pełnotekstowym Etapy: Identyfikacja głównych terminów i ustalanie relacji pomiędzy nimi Dobranie dla każdego głównego terminu innych wyrażeń (synonimy, terminy węższe, szersze, wyrażone w języku naturalnym lub w innych językach informacyjno-wyszukiwawczych) Terminy i wyrażenia reprezentujące dany aspekt zapytania połączone operatorem OR tworzą klasy. Liczba rekordów, które będą relewantne do tego zapytania będzie stosunkowo duża, ale ostateczna instrukcja wyszukiwawcza zawierająca wszystkie uformowane klasy połączone odpowiednimi operatorami powinna skutkować mniej licznym zbiorem relewantnych rekordów.
46. Strategia formowania klas - przykład Poszukujemy materiałów naukowych na temat wpływu żucia gumy na higienę jamy ustnej Korzystamy z Google Scholar Formułujemy klasy dla terminów głównych i łączymy je operatorami Boole’a ("mastication" OR "chewing") AND ("tooth" OR "cavity") AND ("therapy" OR "treatment" OR "therapeutics")
47. Strategia kolejnych klas Od strategii formowania klas różni się sposobem wprowadzania wybranych grup terminów do klas Etapy: Stworzenie jednej fasety Wprowadzenie klasy do systemu i w zależności od uzyskanych rezultatów podjęcie decyzji jaką kolejną klasę wprowadzić do systemu i za pomocą jakiego operatora
48. Strategia kolejnych klas - przykład Celem poszukiwań jest znalezienie artykułów na temat wpływu stresu na zawał i choroby serca u kobiet. Instrukcja wprowadzona do bazy Science Direct mogłaby wyglądać następująco: „heart attack” AND (stress OR nervousness) AND (women OR girls). Następnie korzystając z filtra „Topic” można zawęzić wyniki do „heart desease”.
49.
50. Dla wyszukiwania, które można przedstawić za pomocą trzech klas, najpierw przeprowadza się wyszukiwanie dla klasy 1 i 2 połączonych operatorem AND, a następnie na stosowaniu iloczynu klasy drugiej i trzeciej (operator OR), a potem trzeciej i pierwszej.
51.
52. Jeśli kompletność wyszukania nie jest zadowalająca to wówczas należy wybrać kolejne rekordy odpowiadające potrzebie i na podstawie ich opisów uzupełnić instrukcję wyszukiwawczą.
53.
54. Po wyszukaniu tych książek w bazie Biblioteki Narodowej pt. Przewodnik Bibliograficzny okazuje się, że zostały one skatalogowane pod hasłem: strony WWW oraz marketing elektroniczny.
55.
56. Strategia indeksów cytowań Wiedząc, że problematyką kultury organizacyjnej polskich przedsiębiorstw zajmuje się m.in. Czesław Sikorski, korzystając z ogólnodostępnej bazy ekonomicznej BazEkon oraz indeksu Literatura wpisujemy Sikorski Cz. i otrzymujemy wynik 160 rekordów artykułów z polskich czasopism naukowych.
57. Kryteria wyboru strategii specyfika zapytania informacyjnego dostęp do baz danych wykorzystywane w bazie narzędzia wyszukiwawcze cel wyszukiwań indywidualne czynniki decydujące o zachowaniu informacyjnym
58. Ocena jakości informacji w sieci Jakość informacji: cecha informacji wyrażająca stopień spełnienia wymagań stawianych przez użytkownika w zakresie: aktualności (terminowości tj. faktu otrzymania przez użytkownika informacji w pożądanym/wymaganym czasie oraz zgodnej ze stanem rzeczywistym) pełności (tj. kompletności danych oraz zawartości rzeczywistych informacji o stanie rzeczy w tej informacji) niezawodności (tj. prawidłowości wyrażającej stopień wpływu zniekształceń i zakłóceń na informacje dostarczane przez system informacyjny)
88. Open Access Open Access to koncepcja wiedzy i kultury jako dóbr wspólnych. Otwieranie nauki odbywa się na dwa sposoby: Publikowanie artykułów w otwartych i powszechnie dostępnych czasopismach naukowych – tzw. Złota Droga Z punktu widzenia wyszukiwania informacji naukowej, niezwykle ważna jest wiedza o katalogach i bazach rejestrujących otwarte czasopisma naukowe. Archiwizacja dokumentów w otwartych repozytoriach naukowych i bibliotekach cyfrowych – tzw. Zielona Droga Z punktu widzenia wyszukiwania informacji naukowej warto znać narzędzia agregujące informacje o repozytoriach naukowych i metawyszukiwarki przeszukujące rozproszone zasoby bibliotek cyfrowych.
89. Ukryty Internet Określenie sformułowane przez Jilla Ellswortha w 1995 r. na określenie tych zasobów sieciowych, których wyszukiwarki nie mogą lub nie chcą indeksować Wg szacunków ukrytych zasobów internetowych może być nawet 500 razy więcej niż dokumentów indeksowanych przez tradycyjne wyszukiwarki Invisible Web to: zawartość baz danych (bibliograficznych, abstraktowych, pełnotekstowych), katalogów bibliotecznych, repozytoriów naukowych oraz inne strony generowane w czasie rzeczywistym przez użytkownika
92. komunikację naukową (upowszechnianie wyników badań, usprawnienie wymiany myśli i rozwoju współpracy między uczonymi, przełamywanie barier między dyscyplinami),
93. rozwój wiedzy naukowej (np. w kontekście recenzowania, wpływu na rozwój poszczególnych dziedzin wiedzy itp.)
94.
95. źródła, z których od razu uzyskać można odpowiedź na zapytanie (encyklopedie, słowniki, bazy danych pełnotekstowe)
108. Wyszukiwarki ogólne W celu maksymalnej optymalizacji wyników wyszukiwania warto korzystać z różnych wyszukiwarek, gdyż stosują one odmienne algorytmy W przypadku przeglądania internetu dotyczącego konkretnych regionów warto sięgnąć do lokalnych wyszukiwarek (np. Rosja, Chiny, Czechy). Google, Bing.com, Search.yahoo.com, Seznam.cz, Yandex.ru, Baidu.com, Netsprint.pl, Ask.com, Wolframalpha.com
117. wyspecjalizowana brama dostępu do naukowych zasobów internetu z zakresu nauk medycznych, ekonomicznych, ścisłych, społecznych, a także z zakresu kultury i sztuki.
119. dawniej działająca niezależnie, dziś pod skrzydłami OCLC i WordCat wyszukiwarka pozwala dotrzeć do cyfrowych zasobów z otwartych archiwów Open Access z całego świata.
120.
121. Wyszukiwarki zasobów Ukrytego Internetu Complete Planet [http://aip.completeplanet.com] Umożliwia dostęp do ponad 70 tys. baz danych i serwisów internetowychz wielu dziedzin wiedzy IncyWincy [http://www.incywincy.com/] Wyszukiwarka zasobow Invisible Web, indeksuje ponad 200 mln stron
122.
123. Wyszukiwarki specjalistyczne Stworzone do przeszukiwania różnego rodzaju formatów i typów źródeł. Przykłady: FilesTube.com – wyszukiwarka służąca do wyszukiwania plików (głównie multimedialnych) w różnych systemach hostingowych. Umożliwia znalezienie muzyki, gier, oprogramowania MorgueFile.com – wyszukiwarka grafiki i zdjęć
124. Katalogi stron WWW, teleadresowe, „punkty dostępu do Open Access” Ich historia sięga początków rozwoju Internetu, kiedy zaczęto podejmować próby porządkowania zasobów sieciowych w obrębie różnych kategorii tematycznych Zbiory linków ułożonych hierarchicznie w obrębie danej kategorii Katalogi teleadresowe np. Panorama Firm [www.pf.pl] czy Polskie Książki Telefoniczne [www.pkt.pl]
125.
126. Zawiera odnośniki do otwartych czasopism naukowych z wielu dziedzin wiedzy z całego świata.
129. serwis umożliwia wyszukanie repozytoriów naukowych z całego świata wg określonych dziedzin wiedzy, zawartości repozytoriów, a także instytucji sprawczej, kraju czy języka.
156. VifaOst – wirtualna biblioteka z zakresu historii, kultury, literatury i polityki Europy Wschodniej, Środkowej i Południowo-Wschodniej http://www.vifaost.de
171. Elsevier – baza Science Direct, obejmuje wszystkie czasopisma z listy Science DirectFreedomCollection, w tym około 1650 tytułów z rocznikami od 1995 do bieżącego oraz archiwa ponad 370 tytułów niekontynuowanych
174. ARIANTA – naukowe i fachowe czasopisma elektroniczne - baza wydawanych w Polsce czasopism naukowych i fachowych w wersji on-linehttp://www1.bg.us.edu.pl/bazy/czasopisma
178. Subject Gateways, portale, wortale Serwisy o kontrolowanej jakości (subject gateways) tworzone są najczęściej przez biblioteki i instytucje naukowe. Zawierają wykaz dynamicznie zmieniających się w Internecie odnośników do wartościowych zasobów i źródeł. Przykłady: Ekonomia On-line – naukowe źródła ekonomiczne w Internecie http://kangur.uek.krakow.pl/biblioteka/ekonomia/ Zasoby on-line CIBIE Kraków http://www.cibie.pl/15.html WWW Virtual Library http://vlib.org/ Zamiast Wikipedii: The WORD FACTBOOK
182. Serwisy społecznościowe dla ludzi nauki (np. http://www.researchgate.net/, http://scientistspanel.indexcopernicus.com/ , https://konsylium24.pl/ , http://thescientistnetwork.com/)
183. Grupy dyskusyjne w popularnych serwisach społecznościowych: Facebook, LinkedIn, GoldenLine
184. Serwisy typu Q&A np. http://vark.com/ , http://www.allexperts.com/ ,
185.
186. Bibliografia: Broker informacji Tryb dostępu: http://pl.wikipedia.org/wiki/Broker_informacji [15.04.2011] Cisek S. Broker informacji w społeczeństwie wiedzy: istota zawodu. Tryb dostępu: http://www.slideshare.net/sabinacisek/broker-informacji-w-spoleczenstwie-wiedzy [23.04.2011] Cisek S. Infobrokering w praktyce: zasady i metody wyszukiwania informacji w Internecie Tryb dostępu: http://www.slideshare.net/sabinacisek/infobrokering-w-praktyce-zasady-i-metody-wyszukiwania-informacji-w-internecie [20.04.2011] Cisek S. Narzędzia, technologie i zasoby internetowe w nauce XXI w.: wybrane aspekty tryb dostępu: http://www.slideshare.net/sabinacisek/internet-w-nauce-21-wieku-presentation [10.04.2011] Cisek S. Nauka 2.0: nowe narzędzia komunikacji naukowej Tryb dostępu: http://eprints.rclis.org/bitstream/10760/11212/1/nauka_2.0.pdf [30.04.2011] How much information? Tryb dostępu: http://www.attitudeweb.be/doc/resources/studies/how_much_information_produced_world_year_en.pdf [20.04.2011] Karciarz M., Dutko M. Informacja w Internecie, Warszawa, 2011 Liedel K, Serafin T. : Otwarte źródła informacji w działalności wywiadowczej. Warszawa, 2011 Niedźwiedzka B., Hussar I. (red.) MedLib Train Zostań lepszym nauczycielem kompetencji informacyjnych: przewodnik nie tylko dla bibliotekarzy, Kraków 2010 tryb dostępu: http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/dlibra/doccontent?id=21288&dirids=1 [20.03.2011] Roberts, N.; Clarke, D.; Craghill, D.; White D. Uses and users of public sector business libraries: a study based on Birmingham, Manchester and Nottingham Libraries . Journal of Librarianship 1987 vol. 19 nr 4, s. 221-243. Social media revolution – wideo. Tryb dostępu: http://www.youtube.com/watch?v=NB_P-_NUdLw [30.04.2011] Szczepańska A. Podstawowe strategie wyszukiwania informacji i ich wykorzystanie w praktyce „Przegląd Biblioteczny” 2007 z. 2. S. 233- 250