ZMIANY W KSZTAŁCENIU SPECJALNYM TEORIA I PRAKTYKA prezentację przygotowały: Elżbieta Grabowska, Alicja Opatowska, Beata Matwiejczyk, Renata Szajkowska, Anna Maček, Małgorzata Sadowska
1. VI KONFERENCJA OŚWIATOWA
ZMIANY W KSZTAŁCENIU
SPECJALNYM
TEORIA I PRAKTYKA
prezentację przygotowały:
Elżbieta Grabowska, Alicja Opatowska, Beata Matwiejczyk,
Renata Szajkowska, Anna Maček, Małgorzata Sadowska
2. „Do życia przez życie”
Owidiusz Decroly
Model pracy
z uczniem z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu umiarkowanym
3. Model pracy z uczniem z upośledzeniem umysłowym w
stopniu umiarkowanym obejmuje kolejno:
6. Charakterystyka ucznia z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu umiarkowanym
• 1. Czynności orientacyjno – poznawcze:
• wąski zakres spostrzegania,
• trudności w wyodrębnianiu istotnych cech przedmiotów, rzeczy,
zjawisk,
• trudności w skoncentrowaniu się na określonym przedmiocie
czy też czynności,
• upośledzona pamięć logiczna,
• trudności w zapamiętywaniu liczb, nazwisk, dat,
• trudności w przechowywaniu i odtwarzaniu zapamiętanego materiału,
• umiejętność wskazywania podobieństw i różnic między dwoma
przedmiotami (z uwzględnieniem zewnętrznych podobieństw opartych
na obserwacji), np.: różnica między osą a motylem (podobieństwo:
latają, różnice: osa – mała, motyl – duży),
• świadomość upływu czasu,
7. Charakterystyka ucznia z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu umiarkowanym
2. Czynności intelektualne:
• upośledzony rozwój myślenia abstrakcyjnego,
• trudności w liczeniu na konkretach,
• trudności przy operowaniu pieniędzmi,
• niska zdolność szeregowania, klasyfikowania przedmiotów/obiektów
lub jej całkowity brak,
• trudności w wychwyceniu sensu krótkiego opowiadania (wspomagane
zadawaniem konkretnych pytań o jasnej i prostej treści),
• komunikują się pojedynczymi wyrazami lub prostymi zdaniami,
8. Charakterystyka ucznia z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu umiarkowanym
3. Procesy emocjonalno – motywacyjne:
• sztywność emocji i ich małe zróżnicowanie,
• słaba umiejętność opanowywania popędów,
• zachowania impulsywne,
• silna potrzeba bezpieczeństwa, miłości, przynależności,
• silna potrzeba kontaktów społecznych (sprzyja procesowi
kształcenia i wychowania),
9. Charakterystyka ucznia z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu umiarkowanym
4. Rozwój społeczny i funkcjonowanie
społeczne:
• ściśle związany z ich rozwojem
psychofizycznym,
• ujawnianie potrzeby kontaktów
społecznych; w relacjach
interpersonalnych ujawniają sympatię
i przywiązanie,
• różnorodne zachowania społeczne (od właściwych do mniej
właściwych),
• radzenie sobie w różnych sytuacjach mających charakter osobisty
(np.: dbanie o higienę: umiejętność mycia zębów, rąk, umiejętność
spożywania prostych posiłków),
• umiejętność korzystania z prostego telefonu,
13. Ważne jest zachowanie ciągłości i systematyczności
diagnozy
diagnoza
budowanie programu
ocena efektywności
diagnoza diagnoza
budowanie programu ocena efektywności
budowanie programu
ocena efektywności
diagnoza budowanie programu
ocena efektywności
diagnoza
budowanie programu
...
17. Charakterystyka ucznia z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu umiarkowanym
Charakterystyka ucznia odbywa się na podstawie:
• Orzeczenia wydanego przez Poradnię Psychologiczno –
Pedagogiczną,
• Wywiadu przeprowadzonego z opiekunem prawnym dziecka,
• Własnej obserwacji, prowadzonej przez specjalistów
pracujących z uczniem,
• Diagnozy (arkusz diagnostyczny),
19. Kto dokonuje wielospecjalistycznej oceny?
- zespół specjalistów pracujących z uczniem z
niepełnosprawnością intelektualną w stopniu
umiarkowanym
- rodzice
25. Przykładowy autorski arkusz obserwacji
Arkusz obserwacji rozwoju Jana Kowalskiego
Rok szkolny ........................................
Wskaźniki rozwojowe
Pierwsza
obserwacja
data
Druga
obserwacja
data
Trzecia
obserwacja
data
Uwagi
Potrafi wskazać u psa
części ciała
Potrafi wskazać u siebie
części ciała
Nazywa czynności
wykonywane przez psa
Odpowiada pełnym
zdaniem
32. Uczeń
Działania edukacyjno -
wychowawcze:
• programy autorskie, zgodne z
podstawą programową zawartą w
rozporządzeniu
• modyfikacja treści nauczania
• dostosowania
Działania terapeutyczne:
• stymulacja psychoruchowego
rozwoju
• kompensacja niedoborów
rozwojowych,
• korekta zakłóceń procesów
i funkcji psychicznych
• eliminacja braków
dydaktycznych
• zmiana postaw wobec trudności
i niepowodzeń szkolnych,
• adaptacja ucznia w środowisku
szkolnym
34. Program tworzymy dla uczniów
posiadających :
• orzeczenie o potrzebie kształcenia
specjalnego;
• opinię PPP zawierającą sformułowanie
o potrzebie dostosowania wymagań
edukacyjnych.
35. Kiedy:
• uczeń nie funkcjonuje sam bez wsparcia i wymaga
pomocy nauczyciela i specjalistów;
• stopień dysfunkcji uniemożliwia realizowanie treści
programowych i wymaga modyfikacji tychże treści
bądź tworzenia programów autorskich;
• dysfunkcje ucznia nie pozwalają na realizację podstawy
programowej bez dostosowania form, metod, środków
dydaktycznych.
36. Osoby odpowiedzialne
za konstruowanie programu:
• nauczyciel specjalista (koordynator);
• nauczyciele uczący poszczególnych przedmiotów;
• specjaliści: rewalidant, logopeda, rehabilitant,
(hipoterapeuta, dogoterapeuta);
• rodzice (pełnoprawni uczestnicy procesu
kształcenia i rewalidacji, realizatorzy elementów
programu w warunkach domowych, źródło
informacji).
37. Elementy programu:
PROGRAM
Informacje
o uczniu Cele edukacyjne,
terapeutyczne
i wychowawcze
Procedury
osiągania celów
Przewidywane
osiągnięcia
Formy wsparcia
Ewaluacja
Plany nauczania
autorskie,
zmodyfikowane
lub dostosowania
38. Skąd czerpiemy informacje o uczniu?
Uczeń
Informacje przekazywane
przez ucznia
Wywiad z rodzicami
Informacje nauczycieli na
podstawie obserwacji
funkcjonowania ucznia
w zespole klasowym
Informacje od lekarza
specjalisty
Orzeczenie wydane
przez PPP
Zalecenia z PPP
41. Cele edukacyjne, terapeutyczne
i wychowawcze wyznaczają:
wiedza, umiejętności i pożądane postawy
społeczne, w które chcemy wyposażyć
ucznia z uwzględnieniem jego potrzeb
edukacyjnych i możliwości
psychofizycznych.
45. Ewaluacja:
• zbieranie danych (rejestracja zmian i postępów ucznia);
• analiza zebranych informacji (ocena skuteczności
podjętych
priorytetowych działań);
• wyciąganie wniosków;
• formułowanie propozycji działań jakie powinny
być podjęte w kolejnym etapie realizacji
indywidualnego programu;
46. Program powinien zawierać również:
• organizację życia szkolnego ucznia;
• informację o sposobach oceniania i motywowania ucznia;
• kartę postępów ucznia;
• określone formy kontaktów z rodzicami;
• bibliografię.
Program winien być zaopiniowany i zatwierdzony zgodnie z
procedurami funkcjonującymi w szkole
47. Brak skuteczności IPET najczęściej jest
konsekwencją:
• nieprawidłowo przeprowadzonego rozpoznania możliwości
i ograniczeń ucznia;
• nieprawidłowo określonych celów;
• nietrafnie zaprojektowanych procedur osiągania celów;
• braku „przenikania " części terapeutycznej programu do
części edukacyjnej;
• braku współpracy nauczycieli, specjalistów i rodziców na
poziomie rozpoznawania specjalnych potrzeb edukacyjnych;
• braku współpracy nauczycieli, specjalistów i rodziców na
poziomie formułowania i realizacji programu.
51. W poszczególnych etapach kształcenia dziecka z upośledzeniem
w stopniu umiarkowanym nauczyciel powinien mieć na uwadze
możliwości i potrzeby ucznia.
NA ETAPIE CZYNNOŚCI WSTĘPNYCH
nauczyciel powinien przygotować dla ucznia odpowiednie warunki
zewnętrzne, np. miejsce pracy, oświetlenie, pomoce dydaktyczne.
52. Ustalając cele kształcenia nauczyciel powinien opierać się na mocnych,
niezaburzonych stronach ucznia.
Postawiony cel:
nie powinien sprawiać trudności ani wymagać długiego czasu realizacji,
powinien być powiązany z doświadczeniem i wiadomościami, jakie posiada
uczeń.
UŚWIADOMIENIE
CELÓW
WYTWORZENIE
POZYTYWNEJ
MOTYWACJI
Pozwoli to uczniowi uzyskać poczucie
kontroli i wiary w swoje możliwości, zaakceptować
swoje ograniczenia.
53. wymaga od nauczyciela zabiegów ułatwiających uczniowi
poznanie, samodzielną obserwację, wskazanie istotnych
cech rzeczy i zjawisk,
należy wykorzystać niezaburzone procesy psychofizyczne
ucznia,
nowe treści uczeń powinien poznawać stopniowo,
w dłuższym czasie, mniejszymi partiami, w miarę
możliwości polisensorycznie,
poznanie pośrednie także musi odbywać się za pomocą
dostosowanych do możliwości intelektualnych oraz
percepcyjno-poznawczych modeli, schematów, ilustracji,
tekstu mówionego i pisanego.
WPROWADZANIE NOWYCH TREŚCI
54. należy aranżować proces kształcenia ucznia tak, aby
jego wiedza była spójna i systematyzowana,
stworzyć warunki dostosowane do możliwości
percepcyjno- poznawczych ucznia,
umożliwić polisensoryczne poznanie, które dostarczy
jak najwięcej informacji,
należy przechodzić od pojęć konkretnych do bardziej
abstrakcyjnych, pojęcia złożone analizować za
pomocą pojęć prostych.
NA ETAPIE NABYWANIA, UOGÓLNIANIA I
SYSTEMATYZOWANIA POJĘĆ
55. uczeń powinien mieć zagwarantowaną dostateczną ilość
czasu na działanie, praca musi być na miarę jego
możliwości, a środki dydaktyczne dostosowane do potrzeb,
ścisła kontrola nauczyciela przy pierwszym wykonaniu
ćwiczenia, a następnie nadzór nad powtarzaniem
czynności, odpowiednia liczba powtórzeń utrwali
wiadomości i rezultaty rewalidacji.
NA ETAPIE UTRWALANIA PRZEZ
ZASTOSOWANIE W PRAKTYCE
56. Przekształcenie umiejętności w nawyk
i wykorzystanie reguł w praktyce są ważnymi formami
przygotowującymi ucznia z niepełnosprawnością do samodzielnego
życia.
Działanie praktyczne stwarza najwięcej sytuacji do kompensowania,
korygowania bądź usprawniania procesów psychicznych i
fizycznych, ma także duże walory wychowawcze, daje poczucie
własnej wartości i możliwości, rozwija zainteresowania.
57. • Są równocześnie elementami diagnozy,
rozpoznawania wyników uczenia się.
• Nauczyciel i uczeń sprawdzają, w jakim stopniu
udało się zrealizować cele edukacyjne i terapeu-
tyczne.
• Nauczyciel ocenia przede wszystkim wkład
pracy ucznia, a nie efekt.
• Uczeń powinien sam zorientować się, co zrobił
dobrze, a co źle.
KONTROLA I SAMOKONTROLA
OSIĄGNIĘTYCH PRZEZ UCZNIA
KOMPETENCJI
58. W bezpośrednim kontakcie z uczniem z upośle-
dzeniem w stopniu umiarkowanym dobrze jest
komunikować się w sposób sprzyjający rozwojowi
dziecka. Konstrukcję płaszczyzny porozumiewa-
nia się można oprzeć na następujących
przykładowych zasadach.
Dla prawidłowego przebiegu procesu kształcenia
istotne jest, w jakim stopniu uczeń z niepełno-
sprawnością intelektualną ma poczucie
przynależności do środowiska rówieśniczego.
59. Zasady indywidualnej pracy z uczniem
z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu umiarkowanym
• Staraj się usamodzielniać dziecko.
• Dostosuj sposób komunikowania się do możliwości
psychofizycznych ucznia.
• Informuj ucznia o sposobie własnego rozumowania.
• Bądź dyskretny.
• Bądź konsekwentny w prezentowaniu wartości.
• Zachęcaj do działań twórczych.
• Inicjuj działania twórcze.
• Pobudzaj wyobraźnię.
• Utrzymuj porządek w swoim otoczeniu.
60. • Wsłuchuj się w racje ucznia.
• Podążaj za rozumowaniem ucznia.
• Podawaj i ćwicz z uczniem wszystkie metody pracy potrzebne
do wykonania zadania.
• Nie pospieszaj ucznia.
• Bądź gotowy do zmiany sposobu działania.
• Prezentuj swoje poczucie humoru z umiarem.
• Dawaj przykłady dobrych rozwiązań.
• Wykorzystuj na bieżąco zdarzenia do formułowania
przykładów pożądanych zachowań.
• Prezentuj przykłady różnych zachowań w takiej samej
sytuacji.
• Pokazuj inne zachowania, jeżeli postępowanie ucznia wynika
z przyjęcia przez niego negatywnego elementu w systemie
wartości.
• Nawiązuj kontakty z uczniem w płaszczyźnie rzeczywistych
trudnych sytuacji, z którymi ma do czynienia.
61. PODSUMOWANIE
Na dzień dzisiejszy śmiało można powiedzieć, żeNa dzień dzisiejszy śmiało można powiedzieć, że
uczniowie z umiarkowaną niepełnosprawnościąuczniowie z umiarkowaną niepełnosprawnością
intelektualną nie są pozbawieni zdolności do rozwojuintelektualną nie są pozbawieni zdolności do rozwoju
intelektualnego i usprawnienia. Gotowi są nauczyć sięintelektualnego i usprawnienia. Gotowi są nauczyć się
wykonywania różnych czynności, które na pierwszy rzutwykonywania różnych czynności, które na pierwszy rzut
oka wydają się być bliskie kresu ich potencjalnychoka wydają się być bliskie kresu ich potencjalnych
możliwości. Grupa ta rozwija się, jeśli jest podmiotemmożliwości. Grupa ta rozwija się, jeśli jest podmiotem
zainteresowania, gdy wychowuje się ich i przystosowujezainteresowania, gdy wychowuje się ich i przystosowuje
do życia w społeczeństwie. Można to osiągnąć poprzezdo życia w społeczeństwie. Można to osiągnąć poprzez
odpowiednie oddziaływanie, a nie poprzez odsunięcie naodpowiednie oddziaływanie, a nie poprzez odsunięcie na
bok, bacząc na trudności, jakie te osoby przysparzają w o-bok, bacząc na trudności, jakie te osoby przysparzają w o-
gólnym ich „prowadzeniu”.gólnym ich „prowadzeniu”.
62. BIBLIOGRAFIA:
1. Jastrząb J. (red.), Edukacja terapeutyczna, Toruń 2002.
2. Tołwińska- Królikowska E. (red.), Autoewaluacja w
szkole, Warszawa 2002.
3. Lipkowski O., Ortodydaktyka, jej cele i zasady.
4. Jadczak M. (red.), Interaktywne metody nauczania, Toruń 2001.
5. Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 1987.
6. Kościelak R., Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo, PWN, Warszawa
1989.
7. Kostrzewski J., I. Wald, Podstawowe wiadomości o upośledzeniu umysłowym. W: Upośledzenie
umysłowe – Pedagogika, K. Kirejczyk (red.), PWN, Warszawa 1981.
8. Boczar K., Młodzież umysłowo upośledzona w rodzinie i w środowisku pracy, Instytut wydawniczy
Związków Zawodowych, Warszawa 1982.
9. Borzyszkowska H., Oligofrenopedagogika, PWN, Warszawa 1985.
10. WyczesanyJ., Pedagogika upośledzonych umysłowo, Wyd. Impuls, Kraków 1999.
11. Niemierko B., Diagnostyka edukacyjna, PWN, Warszawa 2009.