1. argus panoptes
controlestaat
V
an Vrij Nederland-redacteur Ru- dat we gewoon een paar decennia nodig
die Kagie verscheen in juni van hadden om te wennen aan computers en
dit jaar het boek Privacy: hoe Ne- centrale opslag van gegevens? Zou dat be-
derland verandert in een contro- tekenen dat we het over een jaar of tien ook
lestaat. Dat boek biedt, voor mensen die doodnormaal zullen vinden dat al onze
geïnteresseerd zijn in privacykwesties, niet communicatie gecontroleerd kan worden
eens zoveel nieuwe inzichten, maar vat wel door ‘bevoegde instanties’? Of dat we het
goed samen hoe de opvattingen over priva- massaal gerechtvaardigd vinden dat we bij
cy binnen tien jaar radicaal zijn veranderd onze geboorte een chip geïmplanteerd krij-
in de Westerse samenleving. Het voert te gen, gewoon, voor de zekerheid?
ver om te stellen dat de gebeurtenissen in Ik durf er geen harde voorspellingen over
de Verenigde Staten op 11 september 2001 te doen, maar het zou me niets verbazen
verantwoordelijk zijn voor deze kanteling als het ooit zover komt. Misschien laat ik
in het denken, maar duidelijk is wel dat me daarbij te veel leiden door de bood-
die gebeurtenissen het proces hebben ver- schap van films als Bowling for Columbine
sneld. De afschuwelijke beelden van toen van Michael Moore. Dat zou kunnen. On-
staan in ons collectieve geheugen gegrift. danks het feit dat ik weet dat mensen als
De angst voor nieuwe terroristische aanslagen of ander on- hij, net als de mensen en organisaties die zij bekritiseren, het
heil lijkt voor veel mensen reden te zijn om gelaten te reage- niet al te nauw nemen met de waarheid, beklijven hun ver-
ren op de vele privacybedreigende maatregelen die overhe- halen wel. Moore stelt dat de Westerse samenleving zich te
den en bedrijven nemen. veel laat leiden door een propagandamachine die angst zaait.
Misschien is dat onzin, dat zou ook kunnen, maar als je de
Het is soms moeilijk te geloven dat mensen zich nauwelijks opsommingen van inbreuken op onze privacy in het boek
verzetten tegen bodyscans op het vliegveld, tegen automati- van Kagie even laat bezinken, kun je weinig anders dan con-
sche nummerplaatherkenning (ANPR) op de snelweg of te- stateren dat we behoorlijk zijn doorgeslagen in het tolereren
gen gezichtsherkennende camera’s in het publieke domein. van alle maatregelen.
Toch zul je merken, als je een vragenrondje houdt onder
vrienden en collega’s, dat veel mensen het wel best vinden dat Het laatste nieuws (17 november 2010) is dat een proef met
technologie op deze wijze wordt ingezet. bodycams (camera’s op het lichaam) goed is bevallen bij de
Kagie merkt dit ook op en vergelijkt de opvattingen van nu Nederlandse politie. In het bericht staat weliswaar ook dat het
met de periode 1970-1971, toen er in Nederland veel maat- nog te vroeg is om de camera’s in heel Nederland in te voeren,
schappelijke onrust ontstond over de veertiende Algemene maar dat zal wel onderdeel zijn van de introductiecampagne.
Volkstelling. Het wantrouwen jegens computers was nog In Groot-Brittannië zijn de camera’s ook al ingeburgerd.
groot en de beelden die toen in het collectieve geheugen ston- Ik had dan toch liever gezien dat de Nederlandse pers meer
den gegrift waren voornamelijk beelden uit de Tweede We- aandacht zou hebben besteed aan een bericht uit het geweld-
reldoorlog. Mede daardoor werd het begrip privacy bekend dadige New Orleans van twee weken geleden. Daar is men na
bij het grote publiek en, belangrijker nog, door de overheid zeven jaar gestopt met het onderhouden van de beveiligings-
erkend als ‘het recht voor burgers om met rust te worden ge- camera’s van de stad. Waarom? Omdat het cameracircuit al
laten’. tien miljoen dollar heeft gekost, maar in de praktijk slechts
leidde tot drie vervolgingen in de rechtbank. Maar daar hoor
Als je die definitie van privacy aanhoudt, kun je je afvragen je weer niemand over, natuurlijk. dib
wat er nu precies is veranderd, in veertig jaar tijd. Toen was
er veel onbehagen over een volkstelling, nu kijkt niemand er -Edwin Mijnsbergen werkt als informatiespecialist voor ver-
nog van op dat vrijwel alle persoonsgegevens zijn vastgelegd schillende organisaties, waaronder BibliOosterschelde en
bij tientallen verschillende instellingen en dat die gegevens Bibliotheek Vlissingen.
nog steeds vaker gekoppeld worden ook. Zou dat betekenen
Digitale Bibliotheek dib nummer 8, 2010 13