http://e-taksh.blogspot.gr/2014/11/315.html# Ιστορία Ε΄ 3.15. ΄΄Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής΄΄

1. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://e-taksh.blogspot.gr/
Ιστορία Ε΄ Τάξης - Ενότητα 3 - Κεφάλαιο 15:
΄΄ Η Αγία Σοφία,
ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής΄΄
Θεωρία
Σχεδιαγράμματα
Ανάπτυξη μαθήματος
παρουσιάσεις

2. Ιστορία Ε΄ Δημοτικού – «Στα βυζαντινά χρόνια»
Ενότητα Γ΄: Το Βυζαντινό κράτος μια δύναμη που μεγαλώνει – Κεφάλαιο 15ο
Σαμούχος Πέτρος©
Ο Ιουστινιανός ανοικοδομεί την πρωτεύουσα
Ανάμεσα στα έργα είναι και η Αγία Σοφία
αρχιτέκτονες: Ανθέμιος και Ισίδωρος
ορθογώνια βασιλική νέος ρυθμός
ρυθμός: και βασιλική με τρούλο
περίκεντρος με τρούλο
κατασκευή
 υλικά από όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας
 10.000 εργάτες εργάστηκαν για 5 χρόνια
εγκαίνια 537 μ.Χ.
Ιουστινιανός: «νενίκηκά σε Σολομώντα»
Στο ναό
 στέφονταν αυτοκράτορες και πατριάρχες
 δοξολογίες θριάμβων
 παρακλήσεις για τη σωτηρία της Πόλης
Η Αγία Σοφία,
ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής
Αγία Σοφία
Ο Ιουστινιανός
προσφέρεις στην Πό
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος
http://samouchos.weebly.com/

3. Ιστορία Ε΄ Δημοτικού – «Στα βυζαντινά χρόνια»
Ενότητα Γ΄: Το Βυζαντινό κράτος μια δύναμη που μεγαλώνει – Κεφάλαιο 15ο
Σαμούχος Πέτρος©
Περίληψη μαθήματος
Ερωτήσεις
 Ποιοι ήταν οι αρχιτέκτονες του ναού της Αγίας Σοφίας;
 Ποια ήταν η επιθυμία του Ιουστινιανού για τον ναό;
 Ποιο ρυθμό επέλεξαν οι αρχιτέκτονες για τον ναό, πώς προέκυψε
και γιατί είναι τόσο σημαντικός;
 Τι γνωρίζεις για την κατασκευή της;
 Πότε έγιναν τα εγκαίνιά της και τι αναφώνησε ο Ιουστινιανός;
 Ποια ήταν η χρήση του ναού;
 Φαντάσου ότι είσαι ένας από τους εργάτες που κατασκευάζουν τον
νέο ναό της Αγίας Σοφίας. Μπορείς να περιγράψεις τι επικρατεί γύρω
σου και πώς νιώθεις;
 Φαντάσου ότι είσαι ο Ιουστινιανός την μέρα των εγκαινίων.
Ποια είναι τα συναισθήματά σου για τον ναό;
 Είσαι ένας από τους καλεσμένους του
αυτοκράτορα στα εγκαίνια του ναού.
Μπορείς να περιγράψεις τι βλέπεις;
Μετά τη «στάση του νίκα» μεγάλο μέρος της Πόλης
ξαναχτίζεται. Ο ναός της Αγίας Σοφίας είναι το πρώτο και το
μεγαλύτερο έργο. Η Μεγάλη Εκκλησία γίνεται το κέντρο της
θρησκευτικής και της εθνικής ζωής του Βυζαντίου.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος
http://samouchos.weebly.com/

4. Ανθζμιοσ
Αρχιτζκτονεσ
Ι΢ΣΟΡΙΑ Ε’
– ΚΕΦ. 15 “Η ΑΓΙΑ ΢ΟΦΙΑ, ΕΝΑ ΑΡΙ΢ΣΟΤΡΓΗΜΑ ΣΗ΢ ΑΡΧΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ΢”
27Ο
ΔΗΜΟΣΙΚΟ ΢ΧΟΛΕΙΟ ΣΡΙΚΑΛΩΝ
ΔΑ΢ΚΑΛΟ΢ ΒΑ΢ΙΛΗ΢ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ΢
Πρϊτη φροντίδα του Ιουςτινιανοφ,
ήταν να χτίςει ό,τι καταςτράφηκε.
Σο πιο ςημαντικό από τα
ζργα του ήταν ο ναόσ τησ
Αγίασ Σοφίασ.
Το ςχζδιο του ναοφ
Οι αρχιτζκτονεσ ςυνδφαςαν το ρυθμό τησ
ορθογϊνιασ βαςιλικήσ και του
περίκεντρου ναοφ με τροφλο.
Σο αποτζλεςμα ήταν ζνασ καινοφργιοσ
ρυθμόσ: η βαςιλική με τροφλο
 Εντυπωςιακότερο ςημείο του ναοφ, ο
τροφλοσ του.
 Δζκα χιλιάδεσ εργάτεσ και διαλεχτοί
τεχνίτεσ εργάςτηκαν πζντε χρόνια
χωρίσ διακοπή, για να ολοκληρϊςουν
το ζργο.
 Η Αγία ΢οφία εγκαινιάςτηκε το 537 μ.Χ.
και ήταν η καλφτερη ςτον κόςμο!
Ο Ιουςτινιανόσ, την ημζρα των εγκαινίων,
εντυπωςιαςμζνοσ, ψιθφριςε:
«νενίκηκά ςε Σολομώντα!».
Η Αγία Σοφία γίνεται το επίκεντρο
τησ Πόλησ
 Εκεί ςτζφονταν οι αυτοκράτορεσ και οι
πατριάρχεσ.
 τελοφνταν οι δοξολογίεσ των θριάμβων
 γίνονταν οι παρακλήςεισ του λαοφ προσ την
Παναγία για τη ςωτηρία τησ Πόλησ, όταν
αυτή κινδφνευε.
Ιςίδωροσ
Δημιουργός: Βασίλης Παπαγιάννης http://blogs.sch.gr/vpapagiann/

5. eva -edu
15. Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής
Ο Ιουστινιανός είπε στον Ανθέμιο και στον Ισίδωρο να φτιάξουν μια μεγάλη και
ωραία εκκλησία δηλαδή το ναό της
Ο ρυθμός δηλαδή το σχέδιο με το οποίο έφτιαξαν την Αγία Σοφία λέγονταν
βασιλική με τρούλο.
Πάρα πολλοί εργάτες δούλευαν 5 χρόνια για να φτιάξουν το ναό της Αγίας
Σοφίας. Ο ναός εγκαινιάστηκε δηλαδή άνοιξε για να πάει ο κόσμος το
Ο Ιουστινιανός όταν πήγε και είδε το ναό είπε «νενίκησά σε Σολομώντα!»
Ερώτηση για το σχολείο Ποιά εκκλησία έφτιαξαν ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος;

6. Αρχιτέκτονες
Ανθέµιος
Ισίδωρος
Ρυθµός
Βασιλική + Περίκεντρος = Βασιλική µε τρούλο
Εγκαίνια
537 µ.Χ.
∆ιάρκεια έργου:
5 χρόνια
Αγία Σοφία
Ιουστινιανός
«νενίκηκά σε Σολοµώντα»
Παιδίον Τόπος

7. 15. Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής
Αγία Σοφία
Αρχιτέκτονες Ρυθμός Εγκαίνια
Ανθέμιος
Ισίδωρος
Βασιλική + Περίκεντρος =
Βασιλική με τρούλο
537 μ.Χ.
(διάρκεια έργου: 5 χρόνια)
Κανέλλος-Μάριος Κανελλόπουλος

8. Μάθημα : 15ο
Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ, ΕΝΑ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
να χτίσει ό,τι καταστράφηκε με πρώτη προτεραιότητα την Αγία Σοφία
Μετά τη στάση του «νίκα» ο Ιουστινιανός θέλει :
να λυτρωθεί έτσι από τις οδυνηρές συνέπειες αυτής της αναταραχής
 Ο ρυθμός της είναι, συνδυασμός του ρυθμού της βασιλικής και του περίκεντρου, βασιλική με τρούλο (βυζαντινός)
 Οι αρχιτέκτονες πριν αρχίσουν το χτίσιμο, επισκέφτηκαν πολλές περιοχές και είδαν διάφορα κτίσματα, για να
πάρουν ιδέες για το δικό τους έργο
 Επιθυμία και εντολή του αυτοκράτορα ήταν να χτιστεί έτσι ώστε να μην υπάρχει στον κόσμο άλλος ναός όμοιός του
 Ο ναός κοσμήθηκε με ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και χρωματιστά μάρμαρα από περιοχές από όλη την αυτοκρατορία
 Δέκα χιλιάδες εργάτες και εξαιρετικοί Φοίνικες κυρίως τεχνίτες εργάστηκαν για πέντε ολόκληρα χρόνια και χωρίς
διακοπή, για να ολοκληρώσουν τον επιβλητικό ναό
 Ο Ιουστινιανός τη μέρα των εγκαινίων εντυπωσιασμένος από το αποτέλεσμα είπε : «νενίκηκά σε Σολομώντα!»
537 μ.Χ.
Χτίζεται η Αγία Σοφία
(Στην Κωνσταντινούπολη)
Ανθέμιος – Ισίδωρος : οι δύο Έλληνες αρχιτέκτονες που
ξεχωρίζουν όχι μόνο για τις γνώσεις τους αλλά και για την
πρωτοτυπία των έργων τους αναλαμβάνουν το έργο αυτό
Μερικά από τα σπουδαία ψηφιδωτά του ναού είναι :
 παράσταση του μεγάλου Κων/νου, που προσφέρει
την πόλη στην Παναγία
 παράσταση του Ιουστινιανού, που προσφέρει στην
Παναγία την Αγία Σοφία

Από το ζωγραφικό διάκοσμο του ναού ξεχωρίζουν :
 Ο Παντοκράτορας στον τρούλο
 Η Πλατυτέρα στην κόγχη του ιερού
Τα περισσότερα καλύφθηκαν, όταν ο ναός έγινε τζαμί
Χαράλαμπος Δ. Δημόπουλος

9. ΚΕΦ. 15 Η Αγία Σοφία,
ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής
1. Μετά τη «στάση του Νίκα» ποια ήταν η πρώτη φροντίδα του Ιουστινιανού;
Η πρώτη φροντίδα του ήταν να χτίσει ό,τι είχε καταστραφεί. Το πιο σημαντικό έργο όμως
ήταν να ξαναφτιάξει το Ναό της Αγίας Σοφίας.
2. Ποιοι ανέλαβαν το χτίσιμο της Αγίας Σοφίας;
Ο Ιουστινιανός ανέθεσε το χτίσιμο σε δύο ονομαστούς Έλληνες αρχιτέκτονες, τον Ανθέμιο
και τον Ισίδωρο, με την εντολή να ζήσει ο ναός αυτός στους αιώνες και όμοιός του να μην
υπάρξει πουθενά.
3. Πώς δημιουργήθηκε ο νέος ρυθμός της Βασιλικής με τρούλο;
Οι δύο αρχιτέκτονες συνδύασαν 2 είδη ρυθμών:
 την ορθογώνια βασιλική
 τον περίκεντρο ναό με τρούλο
Έτσι γεννήθηκε το σχέδιο της Αγίας Σοφίας και ένας νέος ρυθμός η Βασιλική με τρούλο.
Ακόμη και στις μέρες μας πολλοί ναοί χτίζονται με τέτοιο ρυθμό.
4. Πως ο Ιουστινιανός πέτυχε ώστε όλοι οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας να τον θεωρούν
δικό τους ναό;
Ο Ιουστινιανός ζήτησε από όσους επιθυμούσαν να προσφέρουν υλικά και χρήματα για το
χτίσιμό του. Έτσι, πολύτιμα μάρμαρα και δυσεύρετα υλικά από κάθε περιοχή της
αυτοκρατορίας μεταφέρθηκαν στην Πόλη. Ακόμη, δέκα χιλιάδες (10.000) εργάτες και
διαλεχτοί τεχνίτες εργάστηκαν πέντε (5) χρόνια, χωρίς διακοπή, για την ολοκλήρωση του
έργου.
5. Πότε εγκαινιάστηκε η Αγία Σοφία;
Εγκαινιάστηκε το 537 μ.Χ. και ήταν πράγματι ο καλύτερος ναός στον κόσμο. Μάλιστα ο
Ιουστινιανός, την ημέρα των εγκαινίων, σήκωσε τα μάτια στον ουρανό και ψιθύρισε
«νενίκηκά σε Σολομώντα».
6. Γιατί ο ναός αυτός αποτέλεσε το κέντρο της Ορθοδοξίας;
Γιατί ο ναός αυτός στέγασε όλες τις δόξες αλλά και τις δοκιμασίες του Βυζαντίου. Εκεί
στέφονταν οι Αυτοκράτορες και οι Πατριάρχες, εκεί γίνονταν οι δοξολογίες των θριάμβων,
εκεί γίνονταν και οι παρακλήσεις του λαού για την σωτηρία της Πόλης όταν κινδύνευε από
τους εχθρούς.
Γράψε Σ (σωστό) ή Λ (λάθος) για κάθε πρόταση.
1. Ο Ιουστινιανός έχτισε το ναό της Αγίας Σοφίας, μόλις έγινε αυτοκράτορας, για να
ζητήσει την ευλογία του Θεού -----------
2. Ο ναός αγαπήθηκε από όλους τους πολίτες της αυτοκρατορίας -----------
3. Ο ναός χτίστηκε σε 15 μόλις χρόνια -----------
4. Ο ρυθμός του ναού είναι Βασιλική με τρούλο -----------
5. Η φράση «νενίκηκά σε Σολομώντα» θα πει «με νίκησες Σολομώντα» -----------
6. Το πιο εντυπωσιακό σημείο του ναού είναι ο τρούλος που φαίνεται να μη στηρίζεται
πουθενά, σαν να είναι κρεμαστός -----------
7. Ο ρυθμός της Βασιλικής με τρούλο προήλθε από το συνδυασμό της ορθογώνιας
Βασιλικής με τον περίκεντρο με τρούλο ------------
8. Ο λαός ποτέ δεν έπαψε να μιλά για την αγαπημένη του εκκλησία, όσα χρόνια και αν
πέρασαν -----------
Δημήτρης Βογιατζάκης

10. 14/12/10
15. Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ, ΕΝΑ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
Αγία Σοφία: το μεγαλύτερο έργο του Ιουστινιανού μετά τη «στάση του νίκα».
Ποιοι ανέλαβαν το έργο:
 Το χτίσιμό της ανατέθηκε σε δύο ονομαστούς αρχιτέκτονες τον Άνθιμο και
τον Ισίδωρο.
 Επιθυμία και εντολή του Ιουστινιανού ήταν ο ναός της Σοφίας του Θεού να
χτιστεί έτσι ώστε να αντέξει στους αιώνες και όμοιός του να μην υπάρχει
πουθενά.
Ο ρυθμός του ναού:
ορθογώνια βασιλική (πρώτοι χριστιανικοί ναοί)
βασιλική με τρούλο
περίκεντρος ναός με τρούλο
Πώς χτίστηκε η Αγία Σοφία:
 Ο Ιουστινιανός ζήτησε από όσους επιθυμούσαν να προσφέρουν υλικά και
χρήματα.
 Πολύτιμα μάρμαρα και σπάνια υλικά μεταφέρθηκαν από κάθε γωνιά της
αυτοκρατορίας.
 10.000 εργάτες και τεχνίτες εργάστηκαν για 5 χρόνια.
Στην Αγία Σοφία:
 γινόταν στέψεις αυτοκρατόρων και πατριαρχών.
 γινόταν παρακλήσεις του λαού προς την Παναγία σε ώρα κινδύνου.
Σκάρπα Ηλέκτρα

11. Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής
Τι θα μάθουμε:
- Ποιοι ήταν υπεύθυνοι για το σχεδιασμό της Αγίας Σοφίας.
- Ποιο ήταν το αρχιτεκτονικό της σχέδιο.
- Πώς η Αγία Σοφία έγινε κέντρο της θρησκευτικής και της εθνικής
ζωής του Βυζαντίου.
Μετά τη «στάση του νίκα» ο Ιουστινιανός θέλησε να ξαναχτίσει ό,τι
είχε καταστραφεί και να κάνει την Πόλη ακόμη καλύτερη. Το πιο
σημαντικό από τα έργα του ήταν ο ναός της Αγίας Σοφίας.

12. Το χτίσιμο της Αγίας Σοφίας ανέλαβαν οι
αρχιτέκτονες Ανθέμιος και Ισίδωρος από τους οποίους ο
Ιουστινιανός ζήτησε ο ναός της Σοφίας του Θεού, να ζήσει αιώνες
και όμοιος του να μην υπάρχει πουθενά.
Δεξιά η Αγία Σοφία του Θεοδοσίου πριν την καταστροφή κατά τη «στάση του νίκα».
Υπήρχαν διάφοροι ρυθμοί με τους οποίους χτίζονταν τα βυζαντινά
χρόνια οι ναοί . Μερικοί από τους ρυθμούς αυτούς είναι:
 Βασιλικής

13. Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης
 Περίκεντρος ή Ροτόντα

14. Ροτόντα Θεσσαλονίκης
 Βυζαντινός ρυθμός (Εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο)

15. Οι δύο αρχιτέκτονες, για να πρωτοτυπήσουν,συνδύασαν το ρυθμό
της ορθογώνιας βασιλικής, με τον οποίο είχαν χτιστεί οι πρώτοι
χριστιανικοί ναοί,και του περίκεντρου ναού με τρούλο. Έτσι
γεννήθηκε το σχέδιο της Αγίας Σοφίας και ο νέος ρυθμός, η βασιλική
με τρούλο. Ο ρυθμός αυτός επηρέασε την αρχιτεκτονική των ναών
τόσο, ώστε ακόμη και στις μέρες μας πολλοί ναοί να κτίζονται με
αυτό το σχέδιο.
Ο Ιουστινιανός ζήτησε από όσους το επιθυμούσαν να προσφέρουν
υλικά ή χρήματα για το χτίσιμο του ναού. Απευθύνθηκε τόσο στους
κατοίκους της πρωτεύουσας όσο και στους υπηκόους της
αυτοκρατορίας γενικότερα. Έτσι, πολύτιμα μάρμαρα και δυσεύρετα
υλικά από όλη την αυτοκρατορία προσφέρθηκαν και μεταφέρθηκαν
στην Πόλη.

16. Το χτίσιμο του ναού ξεκίνησε στις 23 Φεβρουαρίου 532 μ.Χ.
Η κατασκευή του ναού όπως απεικονίζεται στην χρονογραφία ¨Σύνοψις-Χρονική¨ του
Κωνσταντίνου Μανασσή
Για την ολοκλήρωση του έργου εργάστηκαν αδιάκοπα επί πέντε έτη
δέκα χιλιάδες εργάτες και οι καλύτεροι τεχνίτες.
Τα εγκαίνια της Αγίας Σοφίας πραγματοποιήθηκαν στις 27
Δεκεμβρίου του 537 μ.Χ.

17. Όταν έφτασε ο Ιουστινιανός στα εγκαίνια και αντίκρισε τελειωμένο
το ναό αναφώνησε «νενίκηκά σε Σολομώντα!».
Κατά τα «θυρανοίξια» της Αγίας Σοφίας ακολούθησαν θυσίες
χιλιάδων ελαφιών, βοδιών, προβάτων και ορνίθων ενώ μοιράστηκαν
στους φτωχούς κατοίκους της Πόλης μεγάλες ποσότητες σιτηρών.

18. Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην οποία
υπήρχε η φράση "νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν", ξέπλυνε
δηλαδή τις αμαρτίες σου και όχι μόνο το πρόσωπό σου. Η φράση
αυτή, αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά προς τα αριστερά)
αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και το αυτό νόημα.
Στα νοτιοδυτικά του ναού τοποθετήθηκε η ¨κολόνα¨ του
Ιουστινιανού με το χάλκινο έφιππο άγαλμά του.

19. Στους αιώνες που ακολούθησαν ο ναός στέγασε όλες τις δόξες και τις
δοκιμασίες της Πόλης και της αυτοκρατορίας.
Στην Αγία Σοφία:
 στέφονταν οι αυτοκράτορες και οι πατριάρχες
 τελούνταν οι δοξολογίες των θριάμβων
 γίνονταν και οι παρακλήσεις του λαού προς την Παναγία για
τη σωτηρία της Πόλης, στις ώρες των κινδύνων που την
απειλούσαν.

20. «Το θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο τρούλος. Δε φαίνεται να στηρίζεται
πουθενά, αλλά μοιάζει ως να κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή αλυσίδα.
Όταν εισέρχεται κανείς στην εκκλησία για να προσευχηθεί, αισθάνεται ότι το
κτίσμα αυτό δεν είναι έργο ανθρώπινης δύναμης. Η ψυχή υψώνεται προς
τον ουρανό και ο άνθρωπος νιώθει ότι ο Θεός είναι κάπου εκεί κοντά και ότι
ευχαριστείται κι αυτός να ευρίσκεται εκεί, εις την εκλεκτή κατοικία του.
Προκόπιος, Περί κτισμάτων

21. Κάνε κλικ εδώ για να περιηγηθείς
τρισδιάστατα στην Αγία Σοφία.
Κάνε κλικ εδώ για να φτιάξεις
ένα puzzle της Αγίας Σοφίας.
Αναρτήθηκε από Αδάμ Δημήτριος στις 8:00 π.μ.

22. Εγκύκλιος Παιδεία
Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ, ΕΝΑ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
H Α' Αγία Σοφία θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο αλλά οικοδομήθηκε από το γιο
τουΚωνστάντιο (337-361). Τα εγκαίνιά της έγιναν το 346.
Η Β' Αγία Σοφία χτίστηκε πάλι από τον Κωνστάντιο προς Ν της πρώτης, στη σημερινή θέση
της Αγίας Σοφίας του Ιουστινιανού. Τα εγκαίνια της Β' Μεγάλης Εκκλησίας έγιναν από τον
πατριάρχη Ευδόξιο το 360.
Οι ναοί αυτοί υπέστησαν ζημιές κατά καιρούς, καταστράφηκαν από πυρκαγιές. Κατά τη
διάρκεια της Συνόδου του 381 επί Θεοδοσίου Α' (378-395) πυρπολήθηκαν από τους
αρειανούς. Κατά την εξορία του Χρυσοστόμου από τούς οπαδούς του το 404.
Η Γ' Μεγάλη Εκκλησία είναι έργο τού Θεοδοσίου Β' (408-450). Τα εγκαίνιά της έγιναν το 415.
Κατά τη στάση του Νίκα καταστράφηκαν από πυρκαγιές τόσο
η Αγία Ειρήνη όσο και η Γ' Αγία Σοφία του Θεοδοσίου Β'. Μετά
την καταστολή της στάσεως ο Ιουστινιανός (527-565) αμέσως
αποφάσισε το χτίσιμο της σημερινής Δ' Αγίας Σοφίας επάνω
στα ερείπια της βασιλικής
Σε πρώτο πλάνο η Αγία Σοφία του Θεοδοσίου, στη μέση η Δ΄Αγία Σοφία του Ιουστινιανού(537)
και στο βάθος η εκκλησία όπως αποκαταστάθηκε μετά από σεισμό και αφού προστέθηκε ο
μεγάλος τρούλος(557)
Ο Ιουστινιανός ανέθεσε το χτίσιμο στον μηχανικό Ανθέμιο και στον
αρχιτέκτονα Ισίδωρο, από τους μεγαλύτερους στην ειδικότητά τους στην
ελληνική Ανατολή με την εντολή να τον σχεδιάσουν έτσι ώστε όμοιος
του να μην υπάρχει πουθενά.
Οι δύο αρχιτέκτονες συνδύασαν το ρυθμό της
ορθογώνιαςβασιλικής και του περίκεντρου ναού με τρούλο. Έτσι

23. γεννήθηκε η βασιλική με τρούλο που επηρέασε την αρχιτεκτονική ως τις
μέρες μας.
βασιλική

24. περίκεντρος με τρούλο

25. η κάτοψη της Αγίας Σοφίας - βασιλική με τρούλο
Αποτελείται από τα εξής μέρη: το αίθριο,τους δύο νάρθηκες και
τον κυρίως ναό.
Το αίθριο είναι αυλή, ορθογώνια με κολόνες γύρω γύρω και με βρύση
στο κέντρο(κρήνη) που έφερε την περίφημη επιγραφή"ΝΙΨΟΝ
ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ", που διαβαζόταν και
αντίστροφα(καρκινική). Σήμερα η επιγραφή δε σώζεται.

26. Ο ναός χωρίζεται σε τρία μέρη: τα κλίτη
Τέσσερις μεγάλοι πεσσοί(κολόνες) στηρίζουν τον τρούλο και συνδέονται
μεταξύ τους με τόξα

28. Το μήκος του ναού είναι 80,90 μ. το πλάτος 69,5 μ. και το ύψος 55,6 μ. Η
διάμετρος του τρούλου είναι 33 μ. και το ύψος του 13,8 μ.
Ο Ιουστινιανός ζήτησε από όσους το επιθυμούσαν να προσφέρουν
υλικά και χρήματα για το χτίσιμο του ναού. Έτσι προσφέρθηκαν
πολύτιμα μάρμαρα και σπάνια υλικά ενώ χιλιάδες εργάτες και τεχνίτες
εργάστηκαν χωρίς διακοπή, έως ότου ολοκληρώσουν το έργο.
Ο ναός άρχισε να χτίζεται στις 23 Φεβρουαρίου 532 και τελείωσε το 537
μ. Χ. στις 27 Δεκεμβρίου.

29. Περνώντας την πύλη και κάτω από τον τρούλο ο Ιουστινιανός
αναφώνησε: "Νενίκηκά σε, Σολομών!"
Είκοσι χρόνια αργότερα δυνατός σεισμός θα καταστρέψει το θόλο και
μέρος του ναού αλλά ο Ισίδωρος ανιψιός του άλλου φρόντισε για τη
στερέωση του ναού.
Στη ΝΔ πλευρά της Αγίας Σοφίας τοποθετήθηκε και η "κολόνα" του
Ιουστινιανού με το χάλκινο έφιππο άγαλμά του.

31. πλάγια όψη της Αγίας Σοφίας. Διακρίνεται μπροστά και το άγαλμα του Ιουστινιανού
Στα επόμενα χρόνια όλα τα μεγάλα γεγονότα τελούνταν εκεί, όπως
στέψεις αυτοκρατόρων, γάμοι αυτοκρατόρων, ανακήρυξη Πατριαρχών

32. κλπ Μετά την άλωση από τους Τούρκους μετατράπηκε σε τζαμί και
σήμερα είναι μουσείο.
Η Αγία Σοφία σήμερα. Στο βάθος ο Βόσπορος
ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ (ακολούθα τα κίτρινα βελάκια)
ΚΛΙΚ
ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ
Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΣΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΠΟΧΗΣ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ
ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ
ΚΛΙΚ
ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΜΕ ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ(ΚΛΙΚ στην εικόνα)

33. Στους Χριστιάνους της Μεσσηνίας, κοντά στα Φιλιατρά υπάρχει η εκκλησία της
Μεταμορφώσεως του Σωτήρα
Οι κάτοικοι του χωριού λένε : "Άγια Σωτήρα στο Μοριά κι Άγια Σοφιά στην Πόλη".
Τι άραγε να σημαίνει αυτή η φράση;
Αναρτήθηκε από Νίκος Νταλακούδης

34. Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής
(22/12)
ΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ
Βασιλική Σταυροειδής Βασιλική
Σταυροειδής Βασιλική
με τρούλο
Η κατασκευή της Αγίας Σοφίας
Μετά τη στάση του "ΝΙΚΑ" ο Ιουστινιανός αποφάσισε να ξανακτίσει την
κατεστραμμένη πρωτεύουσα. Το πιο σπουδαίο έργο του ήταν η Αγία
Σοφία πουχτίστηκε στη θέση των δύο προηγούμενων ναών με το ίδιο όνομα που
είχαν κτιστεί από τον Κωνσταντίνο (ολοκληρώθηκε επί Κωνστάντιου Β) και τον
Θεοδόσιο Β΄. Ο πρώτος κάηκε από πυρκαϊά το 404 μ.Χ., ενώ ο δεύτερος κατά τη στάση
του Νίκα.
Ποιοι σχεδίασαν και έκτισαν την Αγία Σοφία ;
Ο Ιουστινιανός ανέθεσε το κτίσιμο του ναού στους αρχιτέκτονες Ανθέμιο από τις
Τράλλεις (Αϊδίνι) και Ισίδωρο από τη Μίλητο. Επειδή ο αυτοκράτορας ήθελε ο νέος
ναός να μην ανήκει μόνο στην Κωνσταντινούπολη αλλά σε όλη την αυτοκρατορία ζήτησε

35. υλικά από κάθε περιοχή, που θα ήθελε να συμμετάσχει στην ανοικοδόμησή του, η οποία
κράτησε 5 χρόνια. Εγκαινιάστηκε το 537 μ.Χ. και συνδέθηκε με τη μοίρα της
Κωνσταντινούπολης.
Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη, στην οποία ήταν γραμμένη η φράση
"ΝΙΨΟΝΑΝΟΜΗΜΑΤΑΜΗΜΟΝΑΝΟΨΙΝ", (νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν = ξέπλυνε
δηλαδή τις αμαρτίες σου και όχι μόνο το πρόσωπό σου). Η φράση αυτή, αν διαβαστεί
ανάποδα (από δεξιά προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις.
Είκοσι χρόνια μετά τα πρώτα εγκαίνια, εξαιτίας των σεισμών του 557, ο τεράστιος τρούλος
γκρεμίστηκε, έπεσε και συνέτριψε την αψίδα που ήταν μπροστά στον άμβωνα, τον ίδιο
τον άμβωνα, το κιβώριο και την Αγία Τράπεζα. O ανιψιός του Ισιδώρου, ο Ισίδωρος ο
νεότερος, ανέλαβε και έκτισε το νέο θόλο που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Κάτοψη της Αγίας Σοφίας Η Αγία Σοφία όπως είναι σήμερα
Ο ρυθμός της Αγίας Σοφίας
Ο νέος ναός ήταν θαύμα αρχιτεκτονικής και ένα από τα σπουδαιότερα οικοδομήματα
ακόμα και σήμερα. Ο ίδιος ο Ιουστινιανός, όταν αντίκρισε την Αγία Σοφία φώναξε
"Νενίκηκά σε Σολομών", δηλαδή σε νίκησα Σολομώντα. Οι δύο αρχιτέκτονες, για να
πρωτοτυπήσουν, συνδύασαν το ρυθμό της ορθογώνιας βασιλικής,με τον οποίο είχαν
χτιστεί οι πρώτοι χριστιανικοί ναοί, και του περίκεντρου ναού με τρούλο. Έτσι
γεννήθηκε το σχέδιο της Αγίας Σοφίας και ο νέος ρυθμός, ηβασιλική με τρούλο. Ο
ρυθμός αυτός επηρέασε την αρχιτεκτονική των ναών τόσο, ώστε ακόμη και στις μέρες μας
πολλοί ναοί να κτίζονται με αυτό το σχέδιο.

36. «Ένθρονος Χριστός» με τους
αυτοκράτορες Κωνσταντίνο Θ΄
το Μονομάχο(1042-1055) και
Ζωή (1028-1055) να
προσφέρουν δώρα
Η Παναγία ανάμεσα στον
Ιωάννη Β΄Κομνηνό και την
αυτοκράτειρα Ειρήνη
Η αυτοκράτειρα Ειρήνη
(λεπτομέρεια από το διπλανό
ψηφιδωτό)
α) «Ένθρονος
Θεοτόκος» κρατά αγκαλιά τον
Χριστό, και οιαυτοκράτορες
Ιουστινιανός και Μέγας
Κωνσταντίνοςαριστερά και
δεξιά να της προσφέρουν ο
ένας το ναό και ο άλλος την
Πόλη.
β)«Ένθρονος Χριστός» να
προσκυνείται από τον
αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ΄(886-
912). Αριστερά, η Παναγία
Θεοτόκος και δεξιά ο
αρχάγγελος Γαβριήλ.
Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄
Κομνηνός

37. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος Ο Ιησούς Χριστός

38. Κεφάλαιο 15ο
Η Αγία Σοφία,
ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής.
Η παρουσίαση διαμορφώθηκε από τον Πέτρο ΣαμούχοΗ παρουσίαση διαμορφώθηκε από τον Πέτρο Σαμούχο.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

39. Ο Ιουστινιανός, μετά τη
αποφάσισε να χτίσει ότι είχε καταστραφείαποφάσισε να χτίσει ότι είχε καταστραφεί.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

40. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του
ήήταν
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

41. Ο αυτοκράτοραςΟ αυτοκράτορας
ανέθεσε το έργο σεανέθεσε το έργο σε
δυο ονομαστούςδυο ονομαστούςδυο ονομαστούςδυο ονομαστούς
αρχιτέκτονες, τοναρχιτέκτονες, τον
Α θέΑ θέΑνθέμιοΑνθέμιο και τονκαι τον
ΙσίδωροΙσίδωρο..ΙσίδωροΙσίδωρο..
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

42. Οι δύο αρχιτέκτονες συνδύασανρχ ς
το ρυθμό της
Τα ερείπια της βασιλικής του Αγίου Λεωνίδη.
Η Αγία Παρασκευή στη Χαλκίδα.
Ο Άγιος Δημήτριος στη Θεσσαλονίκη.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

43. με το ρυθμό του
Ο ναός του Σέργιου και Βάκχου στην Κωνσταντινούπολη.
Άγιος Γεώργιος στη Θεσσαλονίκη.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

44. και δημιούργησαν ένα νέο, τη
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

45. Για την ολοκλήρωση του έργου
μεταφέρθηκαν πολύτιμα υλικάμεταφέρθηκαν πολύτιμα υλικά
από όλα τα μέρη της
αυτοκρατορίαςαυτοκρατορίας,
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

46. ενώ εργάστηκανργ η
ακατάπαυτα 10 χιλιάδες
τεχνίτες για 5 χρόνια.χ ς γ χρ
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

47. Τα εγκαίνια έγιναν με κάθεΤα εγκαίνια έγιναν με κάθε
μεγαλοπρέπεια το 537 μ.Χ.
Ο Ιουστινιανός μπαίνοντας στοΟ Ιουστινιανός μπαίνοντας στο
ναό εντυπωσιάστηκε και φώναξε
«νενίκηκά σε Σολομώντα!»«νενίκηκά σε Σολομώντα!»
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

48. Η Αγία Σοφία μετά την
άλωση της Πόλης από
τους Τούρκους έγινε
τζαμί.
Σήμερα λειτουργεί ωςήμ ρ ργ ς
μουσείο.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

49. Εικόνες από το εσωτερικό της Αγίας Σοφίας.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

50. μάθημα 15.
H Aγία Σοφία,
ένα αριστούργημα
της Αρχιτεκτονικής
Βασιλική

51. Η Χρονιγραμμή
527 μ.Χ
ο Ιουστινιανός
γίνεται
αυτοκράτορας

52. Μετά την στάση του ''νίκα''
Μετά την στάση του ''νίκα'' το πρώτο που έκανε ο
Ιουστινιανός ήταν να χτίσει την Αγία Σοφία η οποία ήταν ένα από
τα πιο σημαντικά έργα του.

53. Το χτίσιμο της Αγίας Σοφίας
Την Αγία Σοφία την έχτισαν ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος. Οι δύο αυτοί
αρχιτέκτονες συνδύασαν τον ρυθμό Βασιλικής και του Περίκεντρου
ναού με τρούλο. Επίσης 10 χιλιάδες εργάτες εργάστηκανε για 5
χρόνια και 11 μήνες χωρίς διακοπή για να τελειώσουν το έργο.

54. Το θέλημα του Ιουστινιανού
Ο Ιουστινιανός επειδή ήθελε οι κάτοικοι όλης της
αυτοκρατορίας να νιώθουν τον ναό δικό τους χτίστηκε με
μάρμαρα και δυσεύρετα υλικά από όλο το κράτος που
προσφέρθηκαν και μεταφέρθηκαν στην Πόλη.

55. Τα εγκαίνια του ναού
Ο ναός εγκαινιάστηκε το 537 μ.Χ και ήταν η καλύτερη σε όλο
τον κοσμό και κοιτώντας την ο αυτοκράτορας είπε << Νενίκηκά
σε Σολομώντα>> που θα πει <<Σε νίκησα Σολομώντα>>

56. Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ
Copyright by Tsoulis Miltiadis 1999

57. H στάση του «νίκα» (532 μ.Χ.), αποτέλεσε την αιτία
να καεί ολοκληρωτικά ο ναός της Αγίας Σοφίας κι ένα
μεγάλο μέρος της Κωνσταντινούπολης
O Iουστινιανός αποφασίζει να
ξαναφτιάξει ό,τι είχε
καταστραφεί.
Δυο σπουδαίοι αρχιτέκτονες
εκείνης της εποχής, ο
Ανθέμιος κι ο Ισίδωρος
αναλαμβάνουν να χτίσουν
έναν ναό, που όμοιός του δεν
υπήρχε πουθενά αλλού.

58. Οι ναοί που μέχρι τότε
υπήρχαν, ήταν συνήθως
μακριά ορθογώνια κτίρια με
ξύλινη στέγη και κολόνες
δεξιά και αριστερά, οι
λεγόμενες βασιλικές
Εσωτερικό Ναού χτισμένου με
ρυθμό Βασιλικής
Άλλοτε πάλι ήταν κυκλικά
κτίσματα με θολωτή στέγη, τον
τρούλο. Αυτόν τον στήριζαν
τετράγωνες ή κυλινδρικές
κολόνες που ονομάζονταν
πεσσοί. Οι ναοί αυτοί
ονομάζονταν περίκεντροι.
ΠΕΡΙΚΕΝΤΡΟΣ ΝΑΟΣ (εσωτερικά)
ΝΑΟΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ – (εξωτερικά) ΠΕΡΙΚΕΝΤΡΟΣ ΝΑΟΣ – (εξωτερικά)

59. Η αρχιτεκτονική του νέου ναού ήταν
ο συνδυασμός και των δυο….
Ρυθμός
Βασιλικής +
Περικεντρικό
Μοντέλο
Αγία Σοφία
(Βυζαντινή με τρούλο)

60. Θρύλοι και παραδόσεις σχετικά με το
χτίσιμο του Ναού…

61. Το χτίσιμο του Ναού
5 χρόνια και 10 μήνες κράτησε το χτίσιμο της
Αγια - Σοφιάς
Εργάστηκαν σ΄ αυτήν 10.000 εργάτες.
Δαπανήθηκαν περισσότερα από τριακόσια εξήντα
εκατομμύρια χρυσές δραχμές!!! (ποσό τεράστιο
για εκείνη και για τη σημερινή εποχή)
Υλικά πολύτιμα μεταφέρθηκαν από κάθε σημείο
της αυτοκρατορίας.Χρωματιστά μάρμαρα,
πολύτιμοι λίθοι και άφθονο χρυσάφι
χρησιμοποιήθηκαν για τη διακόσμηση του Ναού.

62. Το αποτέλεσμα δικαιώνει την πολύχρονη
προσπάθεια!!! Ήταν κάτι το ανεπανάληπτο…
Το Δεκέμβριο του 537μ.Χ. γίνονται τα εγκαίνια του
νέου Ναού που έχει μήκος 80,90μ., πλάτος 69,5μ. και
ύψος περίπου 62 μέτρα!!!
Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός φτάνει με στολισμένο
άρμα έξω από το Ναό. Βαθιά συγκινημένος και
πανευτυχής από το αριστούργημα αυτό της
αρχιτεκτονικής αναφωνεί:
«Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον
επιτελέσας. Νενίκηκά σε, Σολομών»

63. Τα μέρη του Ναού (γενικά)
Το αίθριο: Πρόκειται για το χώρο της αυλής που
βρισκόταν δυτικά του ναού.
Η ορθογώνια αυλή
με κολόνες γύρω-
γύρω και με μια
βρύση στο κέντρο.Στο κέντρο της
αυλής βρισκόταν η
βρύση με την
«καρκινική
επιγραφή «ΝΙΨΟΝ
ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ
ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ»
που διαβάζεται κι
από δεξιά προς τα

64. Οι δυο νάρθηκες. Πέντε πόρτες από το αίθριο
οδηγούσαν στον εξωνάρθηκα κι από εκεί άλλες πέντε
στον εσωνάρθηκα που ήταν διπλάσιος από τον πρώτο.
Από εκεί μια σκάλα οδηγούσε στον γυναικωνίτη, στο
πάνω μέρος δηλαδή του ναού που εκκλησιάζονταν οι
γυναίκες.
Ο κύριος ναός: Εννιά πόρτες συνέδεαν τον
εσωνάρθηκα με τον κύριο ναό. Αυτός με τη σειρά του
χωριζόταν σε τρία μέρη – κλήτη:
- στο κεντρικό
- στο δεξί
- στο αριστερό

65. Δεξί κλίτος
Αριστερό
κλίτος
Γυναικωνίτης
Τρούλος
Κεντρικό
κλίτος

66. O τρούλος στηριζόταν
σε 4 ογκώδεις κολόνες,
τους πεσσούς και στα
τόξα που τους συνέδεαν.
Όπως φαίνονται οι 3 από
τους 4 πεσσούς που στηρίζουν
τα τόξα και το θόλο του ναού
Μεταξύ των κεντρικών
πεσσών τοποθετήθηκαν
κολόνες σε δυο σειρές,
πάνω και κάτω.
Κάτω σειρά κιόνων
Πάνω σειρά κιόνων
Οι κολόνες αυτές του
ναού συνδέονται με
πλούσια διακοσμημένα
σκαλιστά τόξα…

67. Ο τρούλος του ναού
Ο τρούλος της Αγίας Σοφίας
αποτελεί ένα αριστούργημα της
αρχιτεκτονικής.
Για να στηριχτεί ο θόλος του
χρησιμοποιήθηκαν 40 σκαλιστοί
λίθοι που ήταν δεμένοι μεταξύ
τους με σίδηρο και μολύβι.
Ανάμεσά τους σχεδιάστηκαν 40
παράθυρα που έστελναν το
ηλιακό φως σε όλο τον ναό.
Κοιτώντας λοιπόν τον τρούλο ο επισκέπτης του ναού είχε την
αίσθηση ότι είχε τον ήλιο πάνω από το κεφάλι του ενώ ο τρούλος
φαινόταν να αιωρείται σαν να κρεμόταν από τον ουρανό!!!

68. Η Αγία Σοφία σήμερα
Ο ναός της Αγίας Σοφίας έχει μετατραπεί από το τουρκικό κράτος σε
μουσείο.
Διεθνείς συνθήκες προστατεύουν την ακεραιότητά του από
οποιαδήποτε φθορά ή εγκατάλειψη.
Χιλιάδες πιστοί επισκέπτονται καθημερινά το προαιώνιο αυτό
σύμβολο της ορθοδοξίας και της χριστιανοσύνης γενικότερα.

69. Φωτογραφίες από το ναό της
Αγίας Σοφίας
Από το εσωτερικό του ναού

70. Φωτογραφίες από το ναό της
Αγίας Σοφίας
Από την εσωτερική διακόσμηση του ναού

71. Φωτογραφίες από το ναό της
Αγίας Σοφίας

72. Αγία Σοφία. Ένα οδοιπορικό από το χθες
στο σήμερα…
ΤΕΛΟΣ
Copyright 1999 by Tsoulis Miltiadis

73. 2οΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ - ΠΑΤΡΑ 28-30/4/2011
1271
«Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της
αρχιτεκτονικής».
Διδακτικό σενάριο με την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε.
Γ. Φιλιππούσης
Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, filvisg@gmail.com
Περίληψη
Το παρόν σενάριο εντάσσεται στο γνωστικό αντικείμενο της Ιστορίας σύμφωνα με το
Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών. Πρόκειται για μία ευέλικτη πρόταση
όπου υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης του περιεχομένου του κειμένου με το αντίστοιχο
περιεχόμενο άλλων γνωστικών αντικείμενων και στην περίπτωσή μας με τη Γλώσσα,
Γεωγραφία, Αισθητική Αγωγή, Μουσική, Πληροφορική, μέσω των οποίων επιτυγχάνονται
αποτελεσματικότερα οι στόχοι της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Γενικός σκοπός του
συγκεκριμένου εκπαιδευτικού σεναρίου είναι η απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων οι οποίες
οδηγούν στην καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης, στην τεκμηρίωση και επιχειρηματολογία
των αιτιών και αποτελεσμάτων που διαμορφώνει μία κατάσταση, στην ερμηνεία των στάσεων
και συμπεριφορών των ανθρώπων σε συγκεκριμένες καταστάσεις αξιοποιώντας τις
Τεχνολογίες Επικοινωνίας και Πληροφορίας.
Λέξεις κλειδιά: εκπαιδευτικά σενάρια, διαδραστικός πίνακας, ιστορία
1. Εισαγωγή
Η εισαγωγή των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην
εκπαιδευτική διαδικασία έδωσε μια νέα προοπτική, μία άλλη διάσταση. Οι ΤΠΕ
είναι ένας παράγοντας ποιοτικής αναβάθμισης, ενίσχυσης και βελτίωσης της
εκπαιδευτικής διαδικασίας. Υποστηρίζουν, ενισχύουν και εμπλουτίζουν τη
διδασκαλία (Lionarakis, 1998; Αναστασιάδης, 2008). Όμως, σημαντική προϋπόθεση
επίτευξης των παραπάνω αποτελεί η μελέτη και επεξεργασία διδακτικών και
παιδαγωγικών προσεγγίσεων κατάλληλων για το νέο εκπαιδευτικό περιβάλλον
(Φλουρής, 1989). Υπό αυτό το πρίσμα οι τεχνολογίες και κατ’ επέκταση ο
διαδραστικός πίνακας με τη συνεισφορά κατάλληλων εκπαιδευτικών σεναρίων
μπορεί να επιφέρει μία αξιόλογη καινοτομία στην εκπαιδευτική πρακτική.
Στο παρόν σενάριο γίνεται προσπάθεια επίτευξης των παραπάνω προσεγγίσεων όπου
οι μαθητές/τριες, ευέλικτα, αυτόνομα και συνεργατικά εργάζονται σε ομάδες,
επιλέγοντας να έχουν ως υποστηρικτικά εργαλεία τον υπολογιστή και το διαδραστικό
πίνακα χωρίς αυτό να είναι πάντα απαραίτητο.
2. Οργάνωση διδασκαλίας
Το συγκεκριμένο σενάριο μπορεί να υλοποιηθεί στην τάξη μέσα στην οποία είναι
δυνατόν υπάρχουν ένας ή δύο υπολογιστές και διαδραστικός πίνακας, μέσα στο
ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

74. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
1272
εργαστήρι πληροφορικής με περισσότερους υπολογιστές και αν υπάρχει η
δυνατότητα διαδραστικού πίνακα. Και στις δύο περιπτώσεις απαιτείται σύνδεση στο
διαδίκτυο. Οι μαθητές/τριες έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν τον
υπολογιστή τους για να ασχοληθούν με λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης, το
οποίο μπορεί να είναι εγκατεστημένο στους υπολογιστές ή να βρίσκεται στο
διαδίκτυο, για να επεξεργαστούν κείμενα, να ζωγραφίσουν, να αναζητήσουν
πληροφορίες μέσω διαδικτύου, να πλοηγηθούν σε γεωγραφικούς τόπους, να
αναπαράγουν video. Ακόμη, μπορούν να χρησιμοποιήσουν, χαρτί, τετράδιο, στυλό,
μπογιές.
3. Σκοπός και στόχοι
Το παρόν εκπαιδευτικό σενάριο είναι συμβατό με το ΑΠΣ και ΔΕΙ IIΙΣ της Ιστορίας
σύμφωνα με το οποίο οι μαθητές/τριες πρόκειται να αποκτήσουν τις γνώσεις και τις
δεξιότητες εκείνες οι οποίες θα τους οδηγήσουν «στην ανάπτυξη της ιστορικής
σκέψης, στην εξέταση αιτιών και αποτελεσμάτων, στην κατανόηση της συμπεριφοράς
των ανθρώπων σε συγκεκριμένες καταστάσεις». Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί ότι η
πρόταση μπορεί να επεκταθεί και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης,
της Γεωγραφίας και της Αισθητικής αγωγής.
Οι στόχοι είναι:
Ως προς το γνωστικό αντικείμενο:
- Να μπορούν να περιηγηθούν εικονικά στο Ναό της Αγίας Σοφίας.
- Να περιγράφουν το ιστορικό πλαίσιο της δημιουργίας του Ναού.
- Να εξηγούν τους λόγους δημιουργίας του Ναού.
- Να κατασκευάζουν εννοιολογικούς χάρτες με βάση τα πρότερα στοιχεία και τις
πρότερες γνώσεις.
- Να παρατηρούν συγκεκριμένα σημεία του Ναού και να μπορούν να τα συνδέουν με
κείμενα, φράσεις, γεγονότα.
- Να μπορούν να κάνουν μια γενικότερη περιγραφή της αρχιτεκτονικής του ναού
(ρυθμός, υλικά, σχέση με το περιβάλλον, νέα στοιχεία κτλ.)
Ως προς τη διαδικασία μάθησης οι μαθητές/τριες να είναι ικανοί:
- Να συνεργάζονται σε ομάδες, ώστε να εκτελούν τις δραστηριότητες.
- Να τεκμηριώνουν, να επιχειρηματολογούν.
- Να ερευνούν, να συλλέγουν, να συζητούν.
- Να καταφέρουν να εξοικειωθούν με τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και
Επικοινωνίας.
ΜΕΡΟΣ Γ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

75. 2οΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ - ΠΑΤΡΑ 28-30/4/2011
1273
4. Εκτιμώμενη διάρκεια
Το σενάριο αυτό έχει σχεδιαστεί για 3 διδακτικές ώρες. Όμως, ανάλογα με τις
εκπαιδευτικές ανάγκες και το ρυθμό μάθησης των μαθητών, υπάρχει η δυνατότητα
επιμήκυνσης αλλά και επιλογής δραστηριοτήτων. Οι τρεις εκτιμώμενες ώρες
μοιράζονται ως εξής: μία ώρα στην τάξη για προετοιμασία της όλης
προσπάθειας, δύο επιπλέον ώρες για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων και
παρουσίαση των αποτελεσμάτων.
5. Διδακτική προσέγγιση
Το παρόν εκπαιδευτικό σενάριο στηρίζεται σε εποικοδομιστικές δραστηριότητες, οι
οποίες δίνουν έμφαση στη διαθεματική προσέγγιση, στην ενθάρρυνση του μαθητή,
στην προώθηση της συνεργασίας των μαθητών, στην οικοδόμηση και στην
εξερεύνηση των δικών τους αναπαραστάσεων, στην παρατήρηση, στην παροχή
ευκαιριών για πρωτοβουλία (Ματσαγγούρας, 2000, 2005; Ράπτης & Ράπτη, 2007). Οι
μαθητές/τριες έχουν την ευκαιρία να επιλέξουν τον τρόπο επίλυσης των
δραστηριοτήτων χρησιμοποιώντας ή όχι την τεχνολογία, να αντλήσουν και να
συλλέξουν ποικίλες πληροφορίες, να αποκτήσουν αναπαραστάσεις θέτοντας τον
εαυτό τους εικονικά στο χώρο και στο χρόνο, αναλύοντας, ερμηνεύοντας και
αιτιολογώντας καταστάσεις και συμπεριφορές των ανθρώπων κατά το πέρασμα των
χρόνων. Στο διδακτικό σενάριο που ακολουθεί γίνεται προσπάθεια να εφαρμοστούν
οι παραπάνω θεωρητικές αρχές.
5.1 Διδακτική προσέγγιση με ΤΠΕ
Ο υπολογιστής και ο διαδραστικός πίνακας χρησιμοποιούνται ως υποστηρικτικά
μέσα στην εκπαιδευτική διαδικασία για την υλοποίηση του σεναρίου.
Χρησιμοποιούνται πλήθος λογισμικών και ιδιαίτερα λογισμικά εννοιολογικής
χαρτογράφησης (bubl.us, cmap tools), λογισμικό επεξεργασίας κειμένου, λογισμικό
για τη δημιουργία διαδραστικών δραστηριοτήτων, λογισμικό παρουσιάσεων,
λογισμικό ζωγραφικής (tux paint, revelation natural art), δημιουργίας puzzles,
λογισμικά εντοπισμού γεωγραφικών τοποθεσιών (Google Earth).
6. Εφαρμογή - Ενδεικτικές Δραστηριότητες
Για την υλοποίηση και ολοκλήρωση του συγκεκριμένου σεναρίου οι μαθητές/τριες
χωρίζονται σε ομάδες. Συνεργάζονται για να πραγματοποιήσουν τις δραστηριότητες
έχοντας ως υποστηρικτικά μέσα τον υπολογιστή και το διαδραστικό πίνακα, αλλά
έχουν επιπλέον τη δυνατότητα χρησιμοποίησης συμβατικών εργαλείων
συνεργαζόμενοι στο θρανίο τους.
Επίσης, οι δραστηριότητες έχουν δομηθεί ώστε να κατακτούν σταδιακά τα Επίπεδα
μάθησης (Ματσαγγούρας, 2005). Είναι χρήσιμο να αναφερθεί ότι όλες οι
δραστηριότητες έχουν δομηθεί και οργανωθεί με λογισμικό του διαδραστικού πίνακα
και έχουν διανεμηθεί στους μαθητές/τριες.
ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

76. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
1274
-1η δραστηριότητα (1ο Επίπεδο μάθησης-Πληροφοριακή μάθηση): Οι
μαθητές/τριες χωρισμένοι σε ομάδες διαβάζουν το κείμενο, επιλεκτικά, από το
βιβλίο τους, από τον υπολογιστή τους και το διαδραστικό πίνακα (ψηφιακή μορφή).
Υπογραμμίζουν τις λέξεις ή τις φράσεις τις οποίες θεωρούν σημαντικές, δημιουργούν
πλαγιότιτλους για κάθε παράγραφο και ανακαλούν, συνδέουν γεγονότα τα οποία
έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μάθημα. Στη συνέχεια γίνεται συζήτηση.
- 2η δραστηριότητα (1ο Επίπεδο μάθησης-Πληροφοριακή μάθηση): Με τη βοήθεια
λογισμικού του διαδραστικού πίνακα δημιουργείται μία χρονογραμμή που έχει ως
στόχο τη σύνδεση και ανάκληση γεγονότων τα οποία έχουν προηγηθεί. Πάνω σε
αυτήν τοποθετούνται ημερομηνίες με σημαντικά σχετικά γεγονότα, τα οποία οι
μαθητές/τριες καλούνται να βρουν και να επιβεβαιώσουν.
- 3η δραστηριότητα (2ο Επίπεδο μάθησης-Οργανωτική μάθηση): Η 3η
δραστηριότητα έχει ως στόχο την οργάνωση των δεδομένων. Σχεδιάζουν
εννοιολογικούς χάρτες με τρεις διαφορετικούς τρόπους. Σχεδιάζουν πάνω στο
διαδραστικό πίνακα, στο χαρτί και με τη βοήθεια λογισμικού εννοιολογικής
χαρτογράφησης, το οποίο έχει εγκατασταθεί στον υπολογιστή (π.χ. cmap tools) ή
βρίσκεται στο διαδίκτυο (Online), π.χ. Bubbl.us. Συνεργάζονται και συσχετίζουν τις
έννοιες που έχουν βρει, τις κατηγοριοποιούν, ανταλλάσσουν απόψεις για τα δεδομένα
τους.
- 4η δραστηριότητα (3ο Επίπεδο μάθησης-Αναλυτική μάθηση): Με αυτή τη
δραστηριότητα οι μαθητές/τριες με τη βοήθεια του λογισμικού Google Earth
περιηγούνται και εντοπίζουν γεωγραφικά το ναό της Αγίας Σοφίας. Εκτιμούν τους
λόγους κατασκευής, εξηγούν και συσχετίζουν την ανέγερση του Ναού στο
συγκεκριμένο σημείο και κατ’ επέκταση τους λόγους διεκδίκησης της
Κωνσταντινούπολης από πολλούς και διαφορετικούς λαούς στο πέρασμα των
χρόνων.
- 5η δραστηριότητα (3ο Επίπεδο μάθησης - Αναλυτική μάθηση): Επιλέγοντας
συγκεκριμένο ιστότοπο (http://www.360tr.com/34_istanbul/ayasofya/english/)
περιηγούνται εικονικά στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας. Στόχος είναι η διερεύνηση,
ανακάλυψη χαρακτηριστικών του Ναού που τους εντυπωσιάζουν, η ανάλυσή τους
και η σύγκριση με διαφορετικούς ναούς. Η πλοήγηση γίνεται μέσω υπολογιστή ή
μέσω διαδραστικού πίνακα συμμετέχοντας οι ομάδες κυκλικά. Η καταγραφή και
οργάνωση των δεδομένων τους γίνεται με τη βοήθεια νοητικών χαρτών.
- 6η δραστηριότητα (4ο Επίπεδο μάθησης-Παραγωγική μάθηση): Συνεχίζοντας την
περιήγηση μέσω της εικονικής ιστοσελίδας «σταματούν» στον τρούλο του Ναού.
Περιγράφοντάς τον, προσπαθούν να επιχειρηματολογήσουν, να αιτιολογήσουν και να
πιστοποιήσουν τα συμπεράσματά τους σε σχέση με τη μαρτυρία-πηγή που δίνεται
από το σχολικό εγχειρίδιο : «Προκόπιος, Περί κτισμάτων».
- 7η δραστηριότητα (4ο Επίπεδο μάθησης-Παραγωγική μάθηση): Οι μαθητές/τριες
έχοντας όλα αυτά τα δεδομένα προσπαθούν να αιτιολογήσουν, να αναλύσουν, να
ανταλλάξουν απόψεις σχετικά με τη φράση που είπε ο Ιουστινιανός όταν
ολοκλήρωσε το έργο της Αγίας Σοφίας: «Νενίκηκά σε Σολομώντα».
- 8η δραστηριότητα (1ο Επίπεδο μάθησης και 4ο Επίπεδο μάθησης): Η
συγκεκριμένη δραστηριότητα αναδεικνύει τη Βυζαντινή μουσική η οποία
ΜΕΡΟΣ Γ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

77. 2οΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ - ΠΑΤΡΑ 28-30/4/2011
1275
παρουσιάζεται με τη βοήθεια ενός video. Οι μαθητές/ριες καλούνται να έρθουν σε
επαφή με τη βυζαντινή μουσική, να την ανακαλύψουν, να τη γνωρίσουν και να
συνδέσουν τη μουσική αυτή με τα γεγονότα τα οποία διαδραματίζονταν κατά καιρούς
στην Κωνσταντινούπολη και ιδιαίτερα μέσα στο ναό της Αγίας Σοφίας.
- 9η δραστηριότητα (4ο Επίπεδο μάθησης -Παραγωγική μάθηση): Οι μαθητές/τριες
αποτυπώνουν το Ναό με τη δική τους ματιά. Ζωγραφίζουν το Ναό είτε στο χαρτί είτε
με τη βοήθεια λογισμικού (Tux paint, Revelation Art) στον υπολογιστή τους είτε
μέσω του ιστότοπου (www.art.com) στο διαδραστικό πίνακα. Αναπτύσσεται η
δημιουργικότητά τους, συμμετέχουν στις εικαστικές τέχνες και παράγουν
καλλιτεχνικό έργο.
- 10η Δραστηριότητα (4ο Επίπεδο μάθησης -Παραγωγική μάθηση): Στόχος της
δραστηριότητας είναι η δημιουργία και ολοκλήρωση ψηφιδωτών (puzzles) με
φωτογραφίες της Αγίας Σοφίας. Μία ομάδα χρησιμοποιεί φωτογραφίες τις οποίες
κόβει με κατάλληλο τρόπο και τις ανταλλάσσει με άλλη ομάδα για να τις συνθέσει.
Άλλη ομάδα δημιουργεί ψηφιδωτά με τη βοήθεια διαδικτυακού τόπου
http://www.jigsawplanet.com/ και καλεί άλλες ομάδες με τη βοήθεια του
διαδραστικού να συνθέσει αυτά τα ψηφιδωτά.
7. Αξιολόγηση
Σημαντικό στοιχείο στο προτεινόμενο σενάριο είναι η μεθοδολογία προσέγγισης της
εκπαιδευτικής διαδικασίας, δίνοντας έμφαση στην ομαδοσυνεργατική προσέγγιση,
χρησιμοποιώντας όλα τα εργαλεία και αξιοποιώντας με ευέλικτο τρόπο τη τεχνολογία
(διαδραστικός πίνακας, υπολογιστής). Επιπλέον, το σενάριο μπορεί να τροποποιηθεί,
να διαμορφωθεί ανάλογα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες, τους μαθησιακούς και
διδακτικούς στόχους.
Βιβλιογραφία
Αναστασιάδης, Π., Μικρόπουλος, Α., Μπέλλου, I., Παπαχρήστος, N.,
Παπαναστασίου, Γ., Σιμωτάς, Κ., Σοφός, Λ., Τριανταφυλλίδης,Α., Φιλιππούσης,
Γ., Φραγκάκη, Μ. (2010). Ο Διαδραστικός Πίνακας στη Σχολική Τάξη-
Παιδαγωγικές προσεγγίσεις- διδακτικές εφαρμογές- Θεωρητικό πλαίσιο.
Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ στη
Διδακτική Πράξη» του Ε.Π. «Εκπαίδευση και δια βίου μάθηση»
Αναστασιάδης Παναγιώτης (2008). Ζητήματα παιδαγωγικού σχεδιασμού για τη
Διδακτική Αξιοποίηση της Διαδραστικής Τηλεδιάσκεψης σε Περιβάλλον Μικτής
Πολυμορφικής Μάθησης. Στο Αναστασιάδης Παναγιώτης (Επιμ.), Η
Τηλεδιάσκεψη στην υπηρεσία της Δια Βίου Μάθησης και της Εξ Αποστάσεως
Εκπαίδευσης. Αθήνα: Gutenberg.
ΔΕΠΠΣ - ΑΠΣ Ιστορίας, 2004. Πρόσβαση 20/7/2010 από http://www.pi-
schools.gr/programs/depps/
ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

78. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
1276
ΔΕΙIIΙΣ - ΔΕΠΠΣ - ΑΠΣ Μουσικής, 2004. Πρόσβαση 20/7/2010 από
http://www.pi-schools.gr/programs/depps/
Ματσαγγούρας, Η. (2005). Στρατηγικές Διδασκαλίας. Η Κριτική Σκέψη στη Διδακτική
Πράξη. Πέμπτη Έκδοση. Αθήνα: Gutenberg
Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2000). Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση: Θεωρία και
πράξη της διδασκαλίας. Αθήνα: Γρηγόρης
Ματσαγγούρας, Η.Γ. (2004). Στρατηγικές διδασκαλίας. Η κριτική σκέψη στη διδακτική
πράξη. Αθήνα: Gutenberg
Ράπτης, Α., & Ράπτη, Α., (2007). Μάθηση και Διδασκαλία στην Εποχή της.
Πληροφορίας: Ολική Προσέγγιση. Τόμος Α. Αθήνα: Αριστοτέλης Ράπτης.
Φλουρής, Γ. (1989). Η χρήση ενός διδακτικού μοντέλο. Αθήνα: Παιδαγωγική Εταιρία
Ελλάδας, Τεχνολογία και εκπαίδευση
Lionarakis, A. (1998). Polymorphic Education: A pedagogical framework for open
and distance learning. In A. Szucs & A. Wagner. (Eds). Universities in a Digital
Era: Transformation, Innovation and Tradition Roles and Perspectives o f Open
and Distance Learning, Proceedings of the 7th European Distance learning
Network (EDEN), Conference, University of Bologna, Italy
Εικονική περιήγηση http://www.360tr.com/34_istanbul/ayasofya/english/
Ιστότοπος για τη δημιουργία puzzles :http://www.jigsawplanet.com
Ιστότοπος για δραστηριότητες σε σχέση με τη ζωγραφική: www.art.com
Ιστότοπος για τη δημιουργία εννοιολογικών χαρτών: Bubbl.us
ΜΕΡΟΣ Γ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

79. Έντεκα μηνών
Ημερομηνία:
Βάρος: [Βάρος[ Ύψος: [Ύψος]
Σημειώσεις:
[Τοποθετήστε φωτογραφίες εδώ]