1. Bazat e HW – Leksioni 1
21.10.2012
Departamenti i Informatikës
Fakulteti i Shkencave Natyrore
Universiteti i Tiranës
Informacione të përgjithshme
Orari
E Mërkurë
08.00 -10.00, Leksion, Salla 101 B
10.00 -11.00, Seminar, Grupi A1, Salla 119 A
11.00 - 12.00, Seminar, Grupi A2, Salla 114 A
Bazat e HW
Leksioni 1
Materialet dhe kontakti
http://fshn.klestihoxha.al
klesti.hoxha@fshn.edu.al – [BaHW1213]
Detyrë kursi
Material mbi hardware (6-10 faqe)
2
Grupe me 3-4 studentë
Dorëzimi në Janar në emailin e mësipërm
10 pikë

2. Llojet e Hardware Kompjuterik
Bazat e HW
Leksioni 1
3
Pak histori (I)
1889 – Dr. Herman Hollerith ndërtoi kompjuterin
e parë elektrik
Bazat e HW
Leksioni 1
U përdor për herë të parë në censusin e USA të vitit
1890
Përdorte letra të perforuara
Kompania e krijuar nga Dr. Hollerith u bë më vonë
IBM
1942 – Kompjuteri i parë që përdorte elektronikë
dixhitale (u quajt ABC)
Peshonte 340 Kg dhe ruante 3000 Bit të dhëna
1943 – Colossus I, nën drejtimin e Max Newman
4
Përpunonte 5000 karaktere në sekondë
They kodin gjerman “ENIGMA”
Punonte me letra të perforuara

3. Pak histori (II)
1945 – ENIAC (fillimisht projekt ushtarak)
30 pjesë të veçanta
19000 Tuba vakumi, kerkonte 200Kw fuqi elektrike
Është përdorur për zgjidhjen e problemeve shkencore nga
1949-1952
Bazat e HW
Leksioni 1
1971 – Mikroproçesori i parë INTEL (1 Mhz)
1976 – Xerox Alto – Kompjuteri i parë që përdorte
mouse dhe metaforën e desktop.
1981 – Krijohet kompjuteri personal IBM
1983 – Apple Lisa – Kompjuteri i parë personal me
treg të gjerë
5
Klasifikimi klasik i kompjuterave
Bazat e HW
Leksioni 1
Mainframe – kompjuterat më të mëdhenj dhe
më të kushtueshëm (më të mëdha se një
frigorifer)
Mini kompjuter (p.sh server) – kompjutera të
mëdhenj që shpesh përdoren në qëndër të
rrjetave të PC ose Terminaleve
Micro kompjuter (kompjuter personal) –
Kompjuter që ka si pjesë qëndrore
mikroproçesorin (CPU)
Kompjuterat personalë (PC) të ditëve të sotme
janë po aq të fuqishëm sa mini kompjuterat dhe
mainframe
6

4. Kompjuteri personal (PC)
Bazat e HW
Leksioni 1
Njësia qëndrore
7
Modeli Von Neumann (I)
John von Neumann (1903-1957)
E ndau hardware kompjuterin në 5 grupe
kryesore
Bazat e HW
Leksioni 1
8
Proçesori (CPU)
Input
Output
Kujtesa e përkohshme
Kujtesa e përhershme

5. Modeli Von Neumann (II)
Input
Tastierë,
Mouse,
Skaner,
Kamera
Bazat e HW
Leksioni 1
Kujtesa e
përkohshme
SD-RAM
DDR-RAM
Rambus
BUS-et
Njësitë
input/output
Modem, ISDN
Kartë zëri,
MIDI,
Video, Karta TV
CPU
Kontrollorët
Output
Ekran
Printer
9
Pjesët kryesore të PC
Bazat e HW
Leksioni 1
10
Kujtesa e
përhershme
Hard Disc
DVD-ROM

6. Motherboard
Qarku kryesor i kompjuterit
Ka shumë çipe, lidhëse dhe pjesë të tjera
elektronike
•Processor Socket – Vendi ku
vendoset proçesori
•Memmory – Vendi ku
vendosen memoria RAM
•IDE/SATA – Vendi ku lidhen
memoriet dytësore
•PCI/AGP – Vende për karta
shtesë
•South Bridge – Qarku që
merret me I/O
•North Bridge – Trajton
informacionin që rrjedh nga
CPU në RAM, PCI, etj.
Bazat e HW
Leksioni 1
11
Motherboard si qarku kryesor
HD Kryesor
Modem
Tastierë
HD Dytësor
Bazat e HW
Leksioni 1
Mouse
Motherboard
RAM
Skaner
Lexuesi i kartave
12
Kujtesë e jashtme
Printer

7. Shkëmbimi i informacionit në
motherboard
Bazat e HW
Leksioni 1
13
CPU – Proçesori
RAM – Kujtesa e përkohshme
BIOS – Programi i parë i ekzekutuar pas ndezjes (i përfshirë në Hardware)
I/O - Input/Output
Proçesori (CPU)
Bazat e HW
Leksioni 1
Pjesa kryesore (truri) i kompjuterit
Çip silikoni
Kryen të gjitha veprimet aritmetike dhe
përpunuese të informacionit
U krijuar për herë të parë nga kompania INTEL
Përmban një bashkësi instruksionesh që mund të
kryejë (p.sh mbledhje, zbritje)
CPU
14
BUS i Sistemit
RAM
Njësi të
tjera

8. Pjesët përbërëse të proçesorit
ALU
CU
Bazat e HW
Leksioni 1
Regjistrat
Kujtesat
15
ALU – Njësia
aritmetike logjike
CU – Njësia e
kontrollit (udhezon
ALU për veprimet që
duhet të kryejë)
Regjistrat – Kujtesë e
përkohshme brenda
proçesorit
Kujtesat – Kujtesat e
përkohshme të
kompjuterit
(RAM/ROM)
Parametrat e proçesorit
Shpejtësia
Bazat e HW
Leksioni 1
Matet me numrin e instruksioneve për sekondë.
(MIPS, Million instruction per second)
Matet gjithashtu me Ghz
Varet nga numri i bërthamave të proçesorit dhe
shpejtësia e secilës prej tyre
P.sh Dual-Core , dy bërthama
32 bit – 64 bit
Gjatësia e adresës së regjistrave të kujtesës apo
instruksioneve
Dy proçesorët kryesorë në qarkullim për PC
16
Intel
AMD

9. Ftohësi
Siguron ruajtjen e temperaturës së proçesorit
Zakonisht montohet mbi proçesorin
Bazat e HW
Leksioni 1
17
Kujtesat (I)
Kujtesa kryesore – RAM
Bazat e HW
Leksioni 1
Ruan të dhëna në mënyrë të përkohshme
Kapacitet më të larte se kujtesa CACHE
Kapacitet më i ulët se kujtesa e përhershme
Humbet me fikjen e kompjuterit
Kujtesa e përhershme – ROM
Përmbajnë programe të instaluara gjatë fabrikimit
Këto programe (bashkësi intruksionesh) nuk mund të
ndryshohen por vetëm mund të lexohen
Zakonisht përdoret në hapat e parë të proçesit të
ndezjes së kompjuterit
18

10. Kujtesat (II)
Kujtesa CACHE (L1/L2)
Bazat e HW
Leksioni 1
E vendosur midis RAM dhe CPU
Ka kosto të lartë por është shumë e shpejtë
L1 – Brenda proçesorit
L2 – Në motherboard
Humbet të dhënat kur fiket kompjuteri
Kujtesa dytësore (e përhershme)
Hard disqet
CD ROM
USB Flash drive
Ruan të dhëna dhe pas fikjes së kompjuterit
19
Kujtesa RAM
Bazat e HW
Leksioni 1
20
Kujtesa kryesore e kompjuterit
Ruan të dhënat dhe programet gjatë ekzekutimit
Është e shpejtë por e kushtueshme
Humbet të dhënat me fikjen e kompjuterit
Shpejtësia e saj matet me Mhz
Në ditët e sotme zakonisht ofrohet si 1-8 GB

11. Kujtesa ROM
Bazat e HW
Leksioni 1
Të dhënat e kësaj kujtese vetëm mund të
lexohen, pra nuk mund të ndryshohen apo
instalohen
Zakonisht instalohen gjatë fabrikimit
Zakonisht përmban firmware (software që është i
lidhur ngushtë me një hardware specifik)
Përmban të dhëna dhe programe që përdoren
gjatë hapave të parë të ndezjes së kompjuterit
21
Kujtesa CACHE
Kujtesë ndërmjetëse midis RAM dhe proçesorit
Ruan të dhëna të përkohshme gjatë ekzekutimit
të programit
Rrit ndjeshëm shpejtësinë e ekzekutimit
Bazat e HW
Leksioni 1
22

12. Kujtesa dytësore
Bazat e HW
Leksioni 1
Kujtesë e përhershme (ruan të dhënat dhe pas
fikjes së kompjuterit)
Mban sistemit e shfrytëzimit (Operating System)
Disku i ngurtë (Hard disc), në ditët e sotme ka
kapacitet mbi 100GB
Disqet optike (DVD, CD, etj.) – Kapacitet mbi 700
MB
Flash drive – mbi 1GB
23
Njësitë e matjes së informacionit
Bit – njësia bazë e ruajtjes së informacionit 0 / 1
Byte – 8 bit , numri i biteve për të ruajtur një
karakter (në ditët e sotme nuk qëndron gjithmonë)
Përmban 255 kombinime të mundshme
Bazat e HW
Leksioni 1
Kilobyte (KB)– 1024 Byte
Megabyte (MB) – 1024 Kilobyte
Gigabyte (GB) – 1024 Megabyte
Terabyte (TB) – 1024 Gigabytes
Shumëfishat maten si fuqi të 1024
24
Megjithatë industria përdor dhe shumëfishat normale
të SI si p.sh 100GB = 1000 MB

13. Paisjet periferike
Input
Mouse
Tastierë
Skaner
Bazat e HW
Leksioni 1
Output
Monitori
Printeri
Audio
Karta e zërit
25