1. Lingua galega e literatura, 4º ESO. A poesía de preguerra.
1. A transición ao século XX e a poesía das Irmandades.
1.1. Características.
No incio do século, a poesía segue ancorada nos temas e nas formas do Rexurdimento. A transición
protagonízana os formalistas da Xeración Antre dous séculos, especialmente Noriega Varela e
Cabanillas, que entroncan co Rexurdimento, mais achegan innovacións.
1.2. Autores e obras.
1.2.1. Noriega Varela. Produción poética: Do ermo (Montañesas en 1904, ampliada e revisada en
sucesivas edicións, a última en 1946). Dúas liñas, a segunda máis plural e valiosa:
○ a) Poesía costumista: canta a dureza da vida campesiña e a ledicia das súas festas.
○ b) Poesía intimista:
■ b.1) lirismo da natureza, ton lírico e emotivo, tenrura diante do humilde;
■ b.2) formalismo saudosista, sonetos de coidada musicalidade, con influencia do
saudosismo portugués (Teixeira de Pascoaes) e os poetas clásicos.
1.2.2. Ramón Cabanillas. Síntese e superación do Rexurdimento. A voz máis representativa na
altura da conciencia cívica e da renovación simbolista e modernista. Dous tipos de poesía:
● a) Poesía lírica: con tres temáticas, a cívica (agrarista ou nacionalista), a intimista (conmoción
ante a natureza, o amor…), e a costumista (os costumes como reivindicación das raíces). No
desterro (1913), Vento mareiro (1915), Da terra asoballada (1917), A rosa de cen follas (1927).
● b) Poesía narrativa: aposta pola reconstrución dun pasado mítico, adaptando a “materia de
Bretaña” para dignificar Galicia. Obra: Na noite estrelecida (1926), poema narrativo composto
por tres partes ou “sagas” (A espada Escalibor, O cabaleiro do Sant Grial, O soño do rei Artur).
No estilo: simbolismo, adxectivación e riqueza modernistas, métrica con combinación de
romances e alexandrinos.
2. As Vangardas galegas
1. Características.
Desenvólvenas autores da Xeración do 25. Ademais de compartir os trazos das vangardas
internacionais (agás a deshumanización):
a) Coutan o sentimento, pero non renuncian a el.
b) Asumen o rupturismo estético, pero sen cuestionar o proxecto galeguista interxeracional.
c) Refugan o mimetismo: - a vangarda pura é plural;
- o máximo representante, Manuel Antonio, acada un
verdadeiro sincretismo persoal;
- hai "vangarda autóctona".
d) Danse a coñecer a través de manifesto propio (Máis alá!) e de revistas (Alfar, Ronsel...).
2. Liñas e autores.
2.1. Vangarda pura. Cultivo dos -ismos occidentais. O exemplo máis claro:
□ CUNQUEIRO: Poemas do si e non (1933). Dominio surrealista.
2.2. Liña simbolista-creacionista. Recorrencia a símbolos novos, imaxe múltiple,
disposicións gráficas suxestivas, etc.
□ MANUEL ANTONIO: De catro a catro (1928). Múltiples orixinalidades: temática
(visión subxectiva existencial do mar), léxica (tecnicismos), imaxinativa (imaxes
múltiples e simboloxía mariña), gráfica, rítmica...
2.3. Liña impresionista. Selección de sensacións, presente en simbiose cunha imaxinería
humanizadora da paisaxe (animismo, hilozoísmo). Só parcialmente renovadora.
□ AMADO CARBALLO: Proel (1927) e O galo (1928).
2.4. Neotrobadorismo (liña de non ruptura). Léxico e estruturas -paralelismo, refrán-
de raíz medieval conviven con imaxes da nova sensibilidade do XX.
□ BOUZA-BREY: Nao senlleira (1933). Adapta as formas medievais.
□ CUNQUEIRO: Cantiga nova que se chama riveira (1933). Dona do corpo
delgado (1950). Estiliza esas formas.