24. การรวบรวมบุกในประเทศไทย
ในอดีตได้มการสำรวจและรวบรวมบุกในประเทศไทยโดยนักพฤกษศาสตร์ชาวไทยและ ชาวต่างชาติ
ี
พบว่ามีบก 46 ชนิด (ตารางที่ 1) (เต็ม, 2544 และ Hetterscheid & Ittenbach, 1996) โดยเก็บตัวอย่างแห้ง
ุ
บางส่วนไว้ทหอพรรณไม้ กรมป่าไม้ และพิพธภัณฑ์พชกรุงเทพฯ กรมวิชาการเกษตร ในปี พ.ศ.2540 นักวิจย
่ี ิ ื ั
ของกองพฤกษศาสตร์และวัชพืช กรมวิชาการเกษตร ได้ทำการสำรวจและรวบรวมตัวอย่างบุกจากแหล่งต่างๆ
ในประเทศไทยและนำส่วนทีขยายพันธุได้ คือ หัวใต้ดน หัวบนใบ หน่อ เหง้า และเมล็ด มาเพาะเลียงอนุบาล
่ ์ ิ ้
ในโรงเรือนเพาะชำ เพือขยายพันธุและศึกษาลักษณะสำคัญทางพฤกษศาสตร์ จนครบวงจรชีวตซึงใช้เวลานาน
่ ์ ิ ่
หลายปี จากการศึกษาวิจยพบว่านอกจากบุกจะมีวงจรชีวตแตกต่างจากพืชอืน คือ มีชวงการเจริญเติบโตทางลำต้น
ั ิ ่ ่
และออกดอกต่างปีกน ดังได้กล่าวแล้วบุกส่วนใหญ่ยงมีความแปรปรวนและความหลากหลายทังลักษณะ รูปพรรณ
ั ั ้
สัณฐาน สีและลวดลายของลำต้นหรือก้านใบตังแต่เป็นต้นอ่อน จนถึงต้นทีเจริญเติบโตเต็มที่ รูปแบบการแตก
้ ่
แขนงย่อยของก้านใบลักษณะและสีของช่อดอกส่วนของจะงอยเกสรเพศผู้ เกสรเพศผู้ ส่วนของเกสรเพศผูเ้ ป็นหมัน
เกสรเพศเมีย และรังไข่กมความแตกต่างกันแม้ในบุกชนิดเดียวกันก็ตาม ซึงปัจจุบนยังไม่มการศึกษาถึงปัจจัย
็ ี ่ ั ี
ต่างๆ ทีมผลต่อการเจริญเติบโตรวมทังความแตกต่างและความหลากหลายของลักษณะต้นและดอก ทำให้ไม่
่ ี ้
มีผู้ใดรู้สาเหตุและสามารถให้คำตอบในเรื่องนี้ได้แน่ชัดจากการสำรวจ และรวบรวมบุกจากแหล่งต่างๆ ใน
ประเทศไทยมากกว่า 500 ตัวอย่าง ขณะนีสามารถจำแนกชนิดและชือวิทยาศาสตร์ ได้ทงหมด 10 ชนิด (ตารางที่ 2)
้ ่ ้ั
โดยบุกแต่ละชนิดจะมีลกษณะสำคัญทางพฤกษศาสตร์บางประการทีแตกต่างกันอย่างชัดเจน (ตารางที3) และ
ั ่ ่
จากข้อมูลเหล่านีสามารถนำไปจำแนกรูปวิธานของบุกได้ 10 ชนิด (ตารางที่ 4)
้
1
F F
1. A. aberrans Hett.
2. A. albispathus Hett.
3. A. amygdaloides Hett. &
M. Sizemore
4. F A. asterostigmatus Bogner
& Hett.
5. A. atrorubens Hett. &
M. Sizemore
6. A. atroviridis Hett.
พันธุบกในประเทศไทย 17
์ ุ
25. ตารางที่ 1 (ต่อ)
F F
7. A. boycei Hett. F
8. A. brevispathus Gagnepain
9. F A. bulbifer (Roxb.) Bl.
10. A. carneus Ridl. F F
11. A. cicatricifer Hett.
12. A. cirrifer Stapf.
13. A. corrugatus N.E.Br.
14. A. curvistylis Hett.
15. A. echinatus Bogner & Mayo
16. A. elatus Ridl. F F
17. A. elegans Ridl. F F
18. A. erubescens Hett.
19. A. excentricus Hett. F F
20. F A. haematospadix Hook. F F
21. F A. kachinensis
Engl. & Gehrm.
22. F F A. koratensis Gagnepain
23. A. krausei Engl.
24. A. linearis Gagnepain
25. A. longituberosus
Engl. & Gehrm.
26. F A. macrorhizus Craib
27. A. maxwellii Hett.
28. F A. muelleri Blume
29. A. napiger Gagnepain
30. A. obscurus
Hett. & M.Sizemore
31. A. pachystylis Hett.
พันธุบกในประเทศไทย 18
์ ุ
26. ตารางที่ 1 (ต่อ)
F F
32. A. paeoniifolius (Dennst.) F F
Nicolson
33. A. parvulus Gagnepain
34. A. polyanthus
Hett. & M.Sizemore
35. F A. prainii Hook. f F F
36. A. putii Gagnepain
37. F A. pygmaeus Hett.
38. A. saraburiensis Gagnepain
39. A. saururus Hett.
40. A. scutatus Hett.
& T.C. Chapman
41. A. sizemorei Hett.
42. A. sumawongii F
(Bogner)Bogner
43. A. symonianus Hett.
44. A. tenuispadix Hett.
45. A. tenuistylis Hett.
46. F A. yunnanensis Engl.
F : , 2544 , 2543 Hetterscheid, & Ittenbach, 1996
พันธุบกในประเทศไทย 19
์ ุ
27. 2 10 F
F F
( )
A. corrugatus N.E.Br. . FF 900 1,300
A. kachinensis Engl. & Gehrm. F . F 1,100 1,600
A. krausei Engl. . F 450 600
.
.
A. longituberosus (Engl.) Engl. & Gehrm. . 190 450
. F
.
.
A. macrorhizus Craib F . 190 450
. F
.
A. muelleri Blume . 300 750
. FF
F
A. napiger Gagnepain . 100
A. paeoniifolius (Dennst.) Nicolson 0 1,600
A. tenuistylis Hett. . 190 450
A. yunnanensis Engl. F . 800 1,000
F F F F
F
พันธุบกในประเทศไทย 20
์ ุ
28. 3 F 10
F F
(Botanical character) (Inflorescence)
F
F
F F (stamen)
(tuber) (petiole) (bulbil) F F (fruit)
(species) F F
(spathe)
(spadix) (peduncle) (appendix) F
(sterile zone)
A. corrugatus F F/ F F F F F F F F
F F F F F F F
F
A. kachinensis F F F F F F F F
F F F F
F F
์ ุ
F
A. krausei / F F / F F F
F/ / F
F F F F
พันธุบกในประเทศไทย 21
29. 3 ( F )
F F
(Botanical character) (Inflorescence)
F
F
F F (stamen)
(tuber) (petiole) (bulbil) F F (fruit)
(species) F F
(spathe)
(spadix) (peduncle) (appendix) F
(sterile zone)
A. longituberosus F / F / F F F F
F F
F F F
F
A. macrorhizus F F F F F F F F F F
F F F F
F F F /
F F F F
์ ุ
F
F
F
A. muelleri / F F F F
F F / F F
F
พันธุบกในประเทศไทย 22
30. 3 ( F )
F F
(Botanical character) (Inflorescence)
F
F
F F (stamen)
(tuber) (petiole) (bulbil) F F (fruit)
(species) F F
(spathe)
(spadix) (peduncle) (appendix) F
(sterile zone)
A. napiger F F F F F F
F F F
A. paeoniifolius / F F F / F F
F F F F F
F F F F
A. tenuistylis F F F F F
์ ุ
F F
A. yunnanensis F F F F F F F F F
/ F F F F F F F
F F
พันธุบกในประเทศไทย 23
F