book

1. (1)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
การจัดเตรียมหนังสือ
หนังสือเป็นสารนิเทศที่ห้องสมุดทั่วไปจัดหามา เพื่อให้บริการมากกว่าวัสดุ
สารนิเทศประเภทอื่น แต่ก่อนที่จะนาหนังสือออกให้บริการ ห้องสมุดจะต้อง
ดาเนินการจัดเตรียมหนังสือแต่ละเล่มหรือแต่ละประเภทให้อยู่ในระบบที่
ถูกต้องเรียบร้อยเสียก่อน ทั้งนี้เพื่อให้พร้อมและสะดวกต่อการให้บริการ
การจัดเตรียมหนังสือขั้นต้น
การจัดเตรียมหนังสือขั้นต้น ได้แก่ การเปิดหนังสือใหม่และการ
ตรวจสภาพหนังสือ การประทับตราห้องสมุด และการลงทะเบียน
การเปิดหนังสือใหม่และการตรวจสภาพหนังสือ
การเปิดหนังสือใหม่ เป็นการช่วยให้ด้ายเย็บหนังสือคลายออกหรือยืดออก ทาให้หนังสือใหม่ที่
เปิดอ่านไม่พลิกกลับ การเปิดหนังสือใหม่ให้ปฏิบัติดังนี้คือ
 ตั้งสันหนังสือกับพื้นราบแล้วเปิดปกหน้าและปกหลังกดลงไปให้ราบกับพื้น
 เปิดหน้าหนังสือจากปกด้านหน้าประมาณ 8-10 หน้า ใช้นิ้วกดรีดเบา ๆ ที่ขอบสันจาก
ด้านบนลงด้านล่าง
 เปิดหน้าหนังสือจากปกด้านหลังประมาณ 8-10 หน้า ใช้นิ้วกดรีดเบา ๆ ที่ขอบสันจาก
ด้านบนลงด้านล่าง
 ทาตาม ข้อ 2 และ 3 สลับกันจนบรรจบกันที่กลางเล่ม (จานวนหน้าที่เปิดออกทั้งด้านซ้าย
และขวาจะมีประมาณเท่า ๆ กัน) เป็นอันเสร็จวิธีการ
การตรวจสภาพทาได้ในขณะที่เปิดหนังสือใหม่แต่ละเล่มดังกล่าวแล้ว อาจพบข้อบกพร่องต่าง ๆ
ที่จะต้องรีบแก้ไขทันที คือ
 หน้าหนังสือติดกัน ให้ใช้ใบมีดคม ๆ ตัดออกให้เรียบร้อย
 หนังสือมีใบแทรกแก้คาผิด ให้แก้คาผิดโดยตลอด อาจใช้วิธีขูดลบ
ขีดฆ่า แล้วเขียนหรือตัดข้อความใหม่ติดเข้าไปให้เรียบร้อย
 หนังสือมีข้อบกพร่องด้านการพิมพ์ที่แก้ไขไม่ได้ ควรรีบส่งคืน
และขอเปลี่ยนเล่มใหม่

2. (2)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
การประทับตราหนังสือ
การประทับตราห้องสมุดลงในหนังสือมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ทราบ
หรือสังเกตเห็นได้ชัดเจนว่าหนังสือนั้นเป็นของห้องสมุด เมื่อมีผู้พบว่าไป
ตกอยู่ ณ ที่ใดนอกห้องสมุดก็จะสามารถนาส่งกลับคืนห้องสมุดได้
อุปกรณ์สาคัญที่ต้องเตรียมสาหรับประทับตรา มีดังนี้
 ตรายางชื่อห้องสมุดพร้อมที่อยู่
โรงเรียนบ้านหนองโสน
ต.เสม็ดใต้ อ.เมือง จ.ฉะเชิงเทรา
 ตรายางวันที่
17 ธ.ค. 2553
 ตรายางข้อความอื่น ๆ ที่จะนามาใช้ประทับในหนังสือ
(เช่น “หนังสืออ้างอิง ให้ใช้ภายในห้องสมุดเท่านั้น”)
หนังสืออ้างอิง
ให้ใช้ภายในห้องสมุดเท่านั้น
 แป้นหมึกสีน้าเงินหรือสีแดงสาหรับประทับตราห้องสมุด และสีดาสาหรับตรา
ข้อความอื่น ๆ

3. (3)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
การประทับตรา
ให้ประทับตราตามตาแหน่งที่กาหนดเหมือนกันทุกเล่ม โดยทั่วไปจะกาหนดให้ประทับ
ตาแหน่งต่อไปนี้
 ปกหน้าด้านใน ประทับตราตรงกึ่งกลางหน้า
 หน้าปกใน ประทับตรงกึ่งกลางหน้า
 หน้าลับเฉพาะที่ห้องสมุดกาหนด (ควรเป็นหน้าคี่ ) ประทับที่มุมขอบขวาบน
 ด้านในปกหลัง ประทับที่กึ่งกลางชิดขอบบน
 ขอบหนังสือ ทั้ง 3 ด้าน เวลาประทับให้หันปกหน้าออกนอกตัว
 สาหรับหนังสืออ้างอิง ให้ประทับตราข้อความ
“หนังสืออ้างอิงใช้ในห้องสมุดเท่านั้น” ด้วยหมึกสีแดงที่ใบรองปกหน้าและ
กึ่งกลางของปกหลังด้านใน
ข้อควรระวังในการประทับตราหนังสือ
 ต้องประทับตราให้สะอาด ตราเครื่องหมายหรือข้อความติดชัดเจน
ควรลองประทับบนแผ่นกระดาษอื่นดูให้พอดี ไม่ติดหมึกมากหรือน้อย
เกินไปและต้องประทับให้ตรงหรือขนานกับเส้นบรรทัด
 เพื่อให้ติดชัดและข้อความไม่ขาดหายไป ควรค่อย ๆ วางตรากดลงเบา ๆ
ตรง ๆ ก่อนแล้วโยกมือจับตรายางไปข้างหน้า และข้างหลัง เล็กน้อย
 ต้องระวังอย่าประทับลงบนตัวอักษรหรือรูปภาพ เพราะจะทาให้อ่าน
ข้อความไม่ได้และภาพก็จะด้อยคุณค่าไป

4. (4)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
การลงทะเบียน
การลงทะเบียนหนังสือ เป็นการบันทึกหลักฐานการรับหนังสือ
แต่ละเล่มเข้าห้องสมุดตามลาดับเลขทะเบียน โดยระบุรายละเอียดของ
หนังสือแต่ละเล่มไว้ในสมุดทะเบียนด้วย
หลักการลงทะเบียน
 แยกสมุดทะเบียนหนังสือ หนังสือภาษาไทย ภาษาอังกฤษและหนังสือ
อื่น ๆ ที่แตกต่างจากหนังสือทั่วไปเป็นอย่างละเล่ม
 การลงทะเบียนหนังสือแต่ละเล่ม ต้องเขียนให้อยู่ในหนึ่งบรรทัด เพื่อให้
แต่ละหน้าของสมุดทะเบียนมีจานวนเล่มหนังสือเท่ากันง่ายต่อการ
ตรวจสอบความถูกต้องของลาดับเลขทะเบียน
 เลขทะเบียน เป็นเลขประจาตัวของหนังสือ ดังนั้นหนังสือแต่ละเล่มแม้จะเป็น
หนังสือเรื่องเดียวกัน จะไม่มีเลขทะเบียนซ้ากันเลย เลขทะเบียนจะเรียงจากน้อย
ไปหามากตามลาดับเล่มที่ลงก่อนหลัง คือ ฉ.๑, ๒,๓,...ดังนั้นก่อนลงทะเบียน
ควรตรวจจัดลาดับหนังสือให้ถูกต้องเสียก่อน รวมทั้งหนังสือประเภทที่มิใช่เล่ม
เดียวจบ เช่น ล.๑ ฉ.๑, ล.๑ ฉ.๒, และ ล.๒ ฉ,๑, ล.๒ ฉ.๒ ...เป็นต้น มิฉะนั้น
เลขทะเบียนจะสลับสับสนกันหมด
 ต้องบันทึกสมุดทะเบียนให้เรียบร้อย สะอาดชัดเจน เพราะเป็นหลักฐาน
สาคัญของห้องสมุด

5. (5)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
อุปกรณ์ในการลงทะเบียน
 สมุดทะเบียน ที่ประกอบด้วยช่องกรอกรายการต่าง ๆ 9 ช่อง คือ วันที่ลงทะเบียน เลข
ทะเบียน ชื่อผู้แต่ง ชื่อหนังสือ สานักพิมพ์ ปีที่พิมพ์ ราคา แหล่งที่มา และหมายเหตุ
วันที่ เลข ชื่อผู้แต่ง ชื่อหนังสือ สานักพิมพ์ ปีที่พิมพ์ ราคา แหล่งที่มา หมายเหตุ
ลงทะเบียน ทะเบียน หน่วยละ
 เครื่องประทับตัวเลข
 ตรายางแบบฟอร์มกรอกรายการ (วันที่ เลขทะเบียนและเลขเรียกหนังสือ)
 ตรายางวันที่
 แป้นหมึกสีน้าเงินและสีแดง
 ปากกา ดินสอ ยางลบ
วิธีการลงทะเบียน
 จัดหนังสือที่จะลงทะเบียนแต่ละครั้งตามลาดับชื่อผู้แต่ง ซึ่งจะทาให้หนังสือเรื่อง
เดียวกันหรือชุดเดียวกันที่มีหลายเล่มได้มีเลขทะเบียนต่อกันไปตามลาดับ
 วันเดือนปีที่ลงทะเบียน ถ้าในวันเดียวกันลงทะเบียนหนังสือหลายเล่ม ให้ลง
เฉพาะเล่มแรกของวันนั้นเท่านั้น
 ลงทะเบียนหนังสือทีละเล่ม โดยลงบรรทัดละ 1 เล่ม ถ้าเป็นหนังสือชุดหรือ
หนังสือหลายเล่มจบ ให้ลงทะเบียนของหนังสือในชุดนั้นต่อกันตามลาดับเล่มจนหมดชุด ถ้า
หนังสือเรื่องเดียวกันมีหลายฉบับ (Copy) ให้ลงทะเบียนติดต่อกันจนครบทุกเล่ม
 การลงชื่อผู้แต่งตามที่ปรากฏในหนังสือ ถ้ามีผู้แต่งเกิน 3 คน ให้ลงชื่อผู้แต่งคน
แรกตามด้วยคาว่า และคนอื่น ๆ ถ้าเป็นภาษาอังกฤษให้ลงคาว่า and others ถ้าไม่มีชื่อผู้
แต่งให้เว้นว่างไว้ไม่ต้องลงรายการ
 ลงชื่อหนังสือตามที่ปรากฏที่หน้าปกในของหนังสือ ถ้าเป็นหนังสือชุดให้ลง ล.1
, ล.2 , ล.3,…(หมายถึง เล่ม 1, เล่ม 2, เล่ม 3, …) ท้ายชื่อหนังสือสาหรับหนังสือ
ภาษาไทย ส่วนหนังสือภาษาอังกฤษให้ใช้ V.1, V.2, V.3,…(V คือ Volume) ถ้าหนังสือชื่อ

6. (6)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
เรื่องเดียวกันและผู้แต่งคนเดียวกันมีหลายฉบับให้ใส่ ฉ.1, ฉ.2, ฉ.3,…หรือ C.1, C.2,
C.3,…(สาหรับหนังสือภาษาอังกฤษ) ท้ายชื่อหนังสือ (ฉ หรือ C หมายถึง ฉบับ หรือ Copy)
 ชื่อสานักพิมพ์ที่จัดพิมพ์ ในกรณีที่ไม่มีสานักพิมพ์ให้ลงชื่อโรงพิมพ์ หรือชื่อ
ผู้รับผิดชอบในการจัดพิมพ์ ซึ่งอาจจะเป็นกระทรวง ทบวง กรม ฯลฯ แทน ถ้าไม่ปรากฎ
สถานที่พิมพ์ให้ลงว่า ม.ป.ท. หรือ n.p. (ไม่ปรากฏสถานที่พิมพ์ หรือ no place)
 ปี พ.ศ. ที่จัดพิมพ์หนังสือ ถ้าหากมีการจัดพิมพ์หลายครั้งให้ลงปีที่พิมพ์ครั้ง
หลังสุด ถ้าไม่ปรากฎปีที่พิมพ์ให้ลงว่า ม.ป.ป. หรือ n.d. (ไม่ปรากฎปีที่พิมพ์หรือ no date)
 ราคาหนังสือ ลงตามที่ปรากฏในหนังสือ เพราะถ้าหนังสือชารุดสูญหายจะได้
เรียกเงินชดใช้จากผู้ทาหายได้ถูกต้อง ในกรณีที่ราคาเป็นชุดให้ลงราคาทั้งชุดไว้ในเล่มแรก
 แหล่งที่มา ในกรณีที่เป็นหนังสือบริจาคให้ลงชื่อผู้บริจาคในช่องนี้ แต่ถ้าหาก
ได้มาโดยการจัดซื้อก็ไม่ต้องระบุไว้
 หมายเหตุมีไว้สาหรับเขียนเลขแสดงจานวนหนังสือในชุด หรือหนังสือชารุดได้
จาหน่ายออกจากทะเบียนห้องสมุดแล้ว

7. (7)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
การลงรายละเอียดในเล่มหนังสือ
 การประทับเลขทะเบียนลงในเล่มหนังสือในตาแหน่งที่กาหนด คือ หน้าชื่อเรื่อง,
หน้าลิขสิทธิ์, หน้าลับ (หน้าที่ 23), และหน้าสุดท้ายของเนื้อหา การประทับเลขทะเบียนต้อง
ระวังให้เลขตรงกันทั้งหมดทั้งในสมุดทะเบียนและในทุกตาแหน่งที่เล่มหนังสือ
 การลงรายละเอียดอื่น ๆ
 วันที่ลงทะเบียน ลงไว้ในหน้าลิขสิทธิ์ในแบบฟอร์มตรายาง และที่
หน้าลับเฉพาะใต้เลขทะเบียน
 เลขเรียกหนังสือ เขียน/พิมพ์ ติดที่ตาแหน่งต่าง ๆ ที่ตัวเล่มที่
ห้องสมุดกาหนด ดังนี้
 มุมล่างด้านซ้าย (ที่ปก)
 สันหนังสือด้านล่าง (ห่างจากด้านล่าง 2.5-3 นิ้ว.)
 หน้าชื่อเรื่อง (ชิดขอบด้านซ้าย)
 หน้าลับ (ชิดขอบด้านซ้าย, หน้าที่ 23)
 หน้าสุดท้ายของเนื้อหา (ชิดขอบด้านซ้าย)

8. (8)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
บรรณานุกรม
ไพบูลย์ ตรีน้อยวา. (2542). งานเทคนิคของห้องสมุด : Technical services of
library. สงขลา : คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ สถาบันราชภัฏสงขลา.
วัลลภ สวัสดิวัลลภ. (2527). คู่มืองานเทคนิคและการฝึกงานห้องสมุด . ลพบุรี :
ภาควิชาบรรณารักษศาสตร์ วิทยาลัยครูเทพสตรี.

9. (9)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
คู่มือการจัดเตรียมหนังสือ
ที่ปรึกษา :
นายเมธี พรมศิลา ผู้อานวยการ
นายไพรสิทธิ์ ศรีสุทธิเกิดพร รองผู้อานวยการ
นางสุรัตน์ สุทธกุล รองผู้อานวยการ
ผู้เรียบเรียง : วาสนา เทียนกุล
ออกแบบ : วัชรี ปั้นนิยม
สานักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ
มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์
422 ถ.มรุพงษ์ ต.หน้าเมือง อ.เมือง จ.ฉะเชิงเทรา 24000
โทร., โทรสาร 0 3851 7013

10. (10)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
คำนำ
สานักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยราชภัฏ
ราชนครินทร์ เป็นหน่วยงานสนับสนุนวิชาการ ทาหน้าที่ จัดหา รวบรวม อนุรักษ์และบารุงรักษา
และเผยแพร่หนังสือ วารสาร หนังสือพิมพ์ โสตทัศน์วัสดุ ทรัพยากรสารสนเทศต่างๆ ตลอดจน
หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ และนาข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ที่สอดคล้องกับหลักสูตรการเรียนการสอน และ
การค้นคว้าวิจัยของมหาวิทยาลัย
คู่มืองานเทคนิคของห้องสมุดเล่มนี้ จัดทาขึ้นเพื่อใช้เป็นคู่มือสาหรับครูบรรณารักษ์ และ
นักเรียนหรือรายงานห้องสมุด
ขอขอบคุณท่านเจ้าของหนังสือทุกท่านที่ข้าพเจ้านามาอ้างอิง และขอขอบพระคุณ “ครู
หม่อง” ที่จัดทารูปเล่ม เอกสารนี้ที่จัดทาขึ้นเพื่อประโยชน์ต่อการดาเนินงานห้องสมุดโรงเรียน และ
ขอยกความดีให้ครู อาจารย์ผู้ประสิทธิประสาทวิชาให้
ด้วยความเคารพอย่างสูง
วาสนา เทียนกุล