Leen Heylen is onderzoekster bij Vonk 3 (Thomas More). Vergrijzing, nieuwe gezinssamenstellingen, veranderingen in basisvoorzieningen en mobiliteitsgedrag zijn herkenbare tendensen die het dorpse leven stevig onder druk zetten. Vaak worden ‘zorgzame buurten en dorpen’ hierop als antwoord geformuleerd. Maar wat schuilt er achter deze beleidstaal? En hoe maken we onze dorpen zorgzaam? Leen gaf hierover enkele belangrijke inzichten mee op het netwerkevent van Avansa Kempen 'Het kloppend hart van het dorp'

1. Wat is een zorgzame buurt?

2. In een zorgzame buurt…
zijn de voorwaarden vervuld opdat mensen, ongeacht leeftijd en
grote of kleine ondersteuningsbehoeften op meerdere
levensdomeinen, comfortabel in hun woning of vertrouwde
buurt kunnen (blijven) wonen. Het is een buurt waar jong en oud
samenleven, waar mensen zich goed en geborgen voelen,
waar levenskwaliteit centraal staat, waar bewoners elkaar
kennen en helpen, waar personen en gezinnen met grote en
kleine ondersteuningsnoden ondersteuning krijgen en waar
diensten en voorzieningen toegankelijk en beschikbaar zijn
(Vlaamse Overheid, 2021).
Vlaams beleidskader

3. Zorgzame buurten in de praktijk: kansen, valkuilen
en randvoorwaarden

4. Onze praktijkervaringen
Buurtanalyses in verschillende
gemeenten (Hoogstraten, Turnhout,
Westerlo, Rijkevorsel, Arendonk…)
Zorgzame straten

5.  Kansen voor ontmoeting
Ervaren meerwaarde & kansen

6.  Ontmoeten versterkt kleine helpen
 Kan vraag- en handelingsverlegenheid
doorbreken
Ervaren meerwaarde & kansen

7.  Iets kunnen betekenen voor anderen geeft goed gevoel
 Gevoelens van verbondenheid met anderen, kans voor
preventie van eenzaamheid
Ervaren meerwaarde & kansen

8.  Zet in op nabijheid van (professionele) zorg & steun
 Buurtbewoner centraal: met al zijn zorg- en
ondersteuningsnoden
Ervaren meerwaarde & kansen

9.  Inclusieve aanpak: voor iedereen in de buurt, met
specifieke aandacht voor inwoners in kwetsbare positie
 Kans om voorbij ‘ageism’ te denken
 Kans voor ‘sociaal leren’
Ervaren meerwaarde & kansen

10. Nostalgie als slechte raadgever
Valkuilen in praktijkvertaling

11.  Frequente hulp, op structurele basis
 Zwaardere (zorg) taken
 Personen in structureel isolement
 Personen met multiproblematiek
Grenzen aan informele hulp

12. Niet iedereen heeft een buur
 Een kwart van de Vlaamse bevolking
woont in een lintbebouwing
 28% van de Vlaamse bevolking woont in een plaats met
onvoldoende mix van basisvoorzieningen op fiets- of
wandelafstand
Hoe deze groep niet uit het oog verliezen in praktijkvertaling?
Valkuilen in praktijkvertaling

13. Meer dan informele steun
Belang van ‘indirecte’ solidariteit

14. Verbindende professionals
 Tussen vasthouden en loslaten
 Tijd en ruimte: ploetertijd
Noodzakelijke voorwaarde

15. 8 bouwstenen

16. Voorbeeld uit de praktijk
Voorbeeld: het dorpsrestaurant
In het dorpsrestaurant kunnen buurtbewoners wekelijks terecht voor een gezonde
maaltijd aan een lage prijs. Het doel van het dorpsrestaurant is het bijeen brengen van
buren. Het zet dus in op sociale netwerken. Tegelijkertijd kiest men ervoor om
buurtbewoners een actieve rol in het restaurant te laten opnemen als vrijwilliger. De
functie sociaal gewaardeerde rollen komt hier naar voor. Het initiatief zet in op ‘Meer
net’, en wil inzetten op verbinding in de buurt.
Onderliggend biedt dit initiatief de kans om zorgnoden te detecteren en mensen toe te
leiden naar andere zorg of ondersteuning. Het initiatief zet dus ook in op ‘Minder mazen’.
Tot slot moet er aan enkele voorwaarden voldaan worden om het dorpsrestaurant te
doen slagen: ten eerste moet er werk gemaakt worden van communicatie in de buurt, de
interventie moet zichtbaar zijn in de buurt. Ten tweede moet er gebruik gemaakt worden
van partnerschappen tussen diensten om bv. aan toeleiding te kunnen doen.

17. Je doet vaak al meer dan dat je denkt.
• Vele kleine en grote praktijken al lopende die inzetten op
(één van de) 8 bouwstenen
Bouwen aan zorgzame buurten = verbindingen leggen
• In de buurt
• De buurt en professionals en organisaties
• Professionals en organisaties onderling, over diensten en
domeinen heen
• …
Tips voor de praktijk

18.  Zet in op nabijheid en verbinding van professionele en
informele steun
 Inclusieve kijk, persoon zelf centraal
 Shift in manier van werken: vraagt tijd = proces
 Belangrijk om grenzen van ‘zorgzame dorpen’ te erkennen
 In wat het kan (niet) betekenen
 In wie het (niet) kan bereiken
Zorgzame buurten en dorpen: wat kan het (niet)
betekenen?

19. Contact & meer weten: leen.heylen@thomasmore.be www.vonk3.be