Φιλαναγνωσία και Μουσείο, ένας άλλος τρόπος προσέγγισης του παρελθόντος

1. Αξιοποιώντας εκπαιδευτικά
ένα ιστορικό μυθιστόρημα
ή ένα αρχαιολογικό παραμύθι
Εύη Πίνη
Αρχαιολόγος - συγγραφέας

2. Διδάσκοντας για το παρελθόν
Κάποτε ο εκπαιδευτικός που δίδασκε Ιστορία
είχε στη διάθεσή του μόνο το σχολικό βιβλίο.
Αντίθετα σήμερα έχει πολλά εργαλεία στα χέρια
του για να κάνει το μάθημα ενδιαφέρον.
Ανάμεσα σε αυτά οι επισκέψεις σε μουσεία και
αρχαιολογικούς χώρους , αλλά και οι δράσεις της
Φιλαναγνωσίας με άξονα το ιστορικό
μυθιστόρημα.

3. Το ιστορικό μυθιστόρημα
Ένα λογοτεχνικό είδος αγαπητό στο νεανικό κοινό και όχι μόνο
 Είναι συναρπαστικό
 Κεντρίζει τη φαντασία
 Δίνει τη δυνατότητα στους αναγνώστες
να κάνουν τα προσωπικά τους
«ταξίδια στο παρελθόν»
 Είναι μια άλλη ματιά στην Ιστορία
Παράλληλα με την αισθητική
απόλαυση οι αναγνώστες αποκομίζουν
ιστορικές, λεξιλογικές και εγκυκλοπαιδικές
γνώσεις με τρόπο διασκεδαστικό και
αβίαστο.
Για τους λόγους αυτούς το ιστορικό
μυθιστόρημα είναι ένα χρήσιμο
εκπαιδευτικό εργαλείο και μπορεί να
παίξει σημαντικό ρόλο στην προσέγγιση
του ιστορικού παρελθόντος.

4. 4
Φιλαναγνωσία και Μουσείο
ένας άλλος τρόπος να προσεγγίσουμε το
παρελθόν
Μερικά παραδείγματα

5. Παράδειγμα 1ο
«Έγκλημα στην Αρχαία Αγορά»
Αφετηρία το βιβλίο της Claude Mossé

6. «Έγκλημα στην Αρχαία Αγορά»
Η ταυτότητα της εκπαιδευτικής δράσης
 Υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού
προγράμματος του ΥΠ.ΠΟ. «Μουσεία και Σχολεία».
 Εφαρμόστηκε πιλοτικά το σχολικό έτος 2001/2 στο
2ο Γυμνάσιο Γέρακα.
 Στην εφαρμογή έλαβε μέρος η θεατρική ομάδα του
σχολείου, 40 μαθητές της Α, Β και Γ τάξης.
 Στο σχεδιασμό και την υλοποίηση συμμετείχαν οι
φιλόλογοι, υπεύθυνες της θεατρικής ομάδας.
 Η εφαρμογή ξεκίνησε το Νοέμβριο του 2001 και
ολοκληρώθηκε το Μάιο του 2002.

7. «Έγκλημα στην Αρχαία Αγορά»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα πρώτο: η επαφή με το κείμενο
Οι μαθητές διαβάζουν το βιβλίο και εντοπίζουν μέσα στις
σελίδες του πτυχές του δημόσιου και ιδιωτικού βίου της
κλασικής Αθήνας.

8. «Έγκλημα στην Αρχαία Αγορά»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα δεύτερο:
Ερευνούμε, ανακαλύπτουμε, δημιουργούμε
Δημιουργούνται ομάδες εργασίας για τη μελέτη
επιμέρους θεμάτων
 Η τοπογραφία της Αθήνας και του Πειραιά
 Η πολιτειακή οργάνωση
 Η ζωή των ανδρών, των γυναικών και των παιδιών
 Ο γάμος και η οικογένεια
 Η περιποίηση του σώματος
 Η ενδυμασία και ο καλλωπισμός
 Η διατροφή
 Η διασκέδαση
 Οι μεγάλες θρησκευτικές γιορτές
 Οι δούλοι
 Οι εταίρες
Μια από τις ομάδες αναλαμβάνει τη θεατρική διασκευή του βιβλίου

9. «Έγκλημα στην Αρχαία Αγορά»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα τρίτο: Στον τόπο του εγκλήματος
Επίσκεψη στους αρχαιολογικούς χώρους όπου τοποθετείται
η δράση των ηρώων
 Αρχαία Αγορά
 Κεραμεικός
 Θέατρο του Διονύσου
Οι μαθητές κάνουν πρόβες τις διάφορες
σκηνές του έργου στους χώρους
όπου διαδραματίζεται η υπόθεση.
Κατά τη διάρκεια των περιηγήσεων διαπιστώθηκε ο μεγάλος βαθμός εξοικείωσης
των μαθητών με την τοπογραφία της αρχαίας Αθήνας, χάρη στο μυθιστόρημα.

10. Βήμα τέταρτο: Η παράσταση
 Οι μαθητές με τη βοήθεια της καθηγήτριας των Καλλιτεχνικών
σχεδιάζουν σκηνικά και κοστούμια.
 Τυπώνουν το πρόγραμμα όπου συμπεριλαμβάνουν
και τις εργασίες τους.
 Ανεβάζουν την παράσταση στο θέατρο του
σχολείου τους.
«Έγκλημα στην Αρχαία Αγορά»
Τα βήματα της υλοποίησης

11. Παράδειγμα 2ο
«Ο Χυτρίων στην Αγορά των Αθηνών»
Αφετηρία το ομότιτλο παραμύθι της Εύης Πίνη

12. «Ο Χυτρίων στην Αγορά των Αθηνών»
Η ταυτότητα της εκπαιδευτικής δράσης
Παρουσιάστηκε σε μαθητές Νηπιαγωγείων και Δημοτικών
Σχολείων (2005 – 2012)

13. «Ο Χυτρίων στην Αγορά των Αθηνών»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα πρώτο: η επαφή με το κείμενο
Οι μαθητές:
ακούν από τον δάσκαλο την ιστορία (τα νήπια)
διαβάζουν το βιβλίο (οι μαθητές Δημοτικού)

14. «Ο Χυτρίων στην Αγορά των Αθηνών»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα δεύτερο:
Συζητάμε ερευνούμε και ανακαλύπτουμε
 τις διατροφικές συνήθειες στην αρχαία Αθήνα
 τα τρόφιμα, τα σκεύη και τον τρόπο παραγωγής των
φαγητών
Δραστηριότητα: «Στο τραπέζι»
Φέρνουμε στην τάξη τρόφιμα
που αναφέρονται στις σελίδες
του βιβλίου και στρώνουμε τραπέζι.

15. «Ο Χυτρίων στην Αγορά των Αθηνών»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα τρίτο: τραβώντας τα νήματα
Με τους μεγαλύτερους μαθητές δημιουργούμε
ομάδες εργασίας για τη μελέτη θεμάτων
από το δημόσιο και ιδιωτικό βίο των αρχαίων
Αθηναίων
 Πώς έμοιαζε η Αθήνα στην αρχαιότητα;
 Τι ήταν η Αγορά;
 Ποια ήταν η λειτουργία της Θόλου;
 Ποιος μπορούσε να γίνει βουλευτής
στην αρχαία Αθήνα;
 Πώς ζούσαν οι δούλοι;
 Τι ήταν οι πρυτάνεις και
γιατί έμεναν στη Θόλο;

16. «Ο Χυτρίων στην Αγορά των Αθηνών»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα τρίτο
Δραστηριότητα: Εικονογράφηση
Τα παιδιά διαλέγουν μια σκηνή που τους άρεσε για να την
εικονογραφήσουν
(Προτείνεται για όλες τις ηλικιακές βαθμίδες αλλά κυρίως για τους
μικρότερους αναγνώστες)

17. «Ο Χυτρίων στην Αγορά των Αθηνών»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα τέταρτο: Στον τόπο του εγκλήματος
Επίσκεψη στην Αρχαία Αγορά όπου τοποθετείται η δράση των ηρώων.
Οι μαθητές επισκέπτονται τη Θόλο και το μαγειρείο της και αναζητούν
μέσα στο Μουσείο της Στοάς Αττάλου τα σκεύη που «χρησιμοποιούσε» ο
Χυτρίων.

18. «Ο Χυτρίων στην Αγορά των Αθηνών»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα τέταρτο
Δραστηριότητα: Δραματοποίηση
Οι μαθητές:
δραματοποιούν ένα επεισόδιο και το παρουσιάζουν στην Αρχαία
Αγορά, χρησιμοποιώντας ως φυσικό σκηνικό τα ερείπια της Θόλου και
του μαγειρείου της
διασκευάζουν θεατρικά το βιβλίο και ανεβάζουν την παράσταση στο
σχολείο τους.

19. Παράδειγμα 3ο
«Το μυστικό του δούλου»
Αφετηρία το ομότιτλο ιστορικό μυθιστόρημα της Ε. Πίνη

20. «Το μυστικό του δούλου»
Η ταυτότητα της εκπαιδευτικής δράσης
Εφαρμόστηκε
 σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
στο πλαίσιο προγραμμάτων φιλαναγνωσίας το σχολικό έτος
2009/10
 σε σεμινάριο για εκπαιδευτικούς
 στην Έκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου 2010

21. «Το μυστικό του δούλου»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα πρώτο: η επαφή με το κείμενο
Εργαστήριο: Το δικό μας βιβλίο
Τα παιδιά επιλέγουν ένα κεφάλαιο που τους άρεσε για να το
εικονογραφήσουν
Επιλέγουν ένα επεισόδιο και το αφηγούνται από άλλη
σκοπιά
Αλλάζουν το τέλος
Προσθέτουν δικά τους στοιχεία στην πλοκή

22. «Το μυστικό του δούλου»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα δεύτερο: Τραβώντας τα νήματα
Οι μαθητές μελετούν το δημόσιο και ιδιωτικό βίο των αρχαίων
Αθηναίων και τοποθετούν τους ήρωες στον τόπο και το χρόνο.
Μερικά από τα θέματα:
Η δημοκρατία
Πόλεμος και αιχμαλωσία
Η διατροφή στην αρχαία Αθήνα
Αγορά, το κέντρο της Αθήνας
Η ζωή και η ανατροφή των παιδιών
Η ζωή των ανδρών και των γυναικών
Η ζωή των δούλων

23. «Το μυστικό του δούλου»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα δεύτερο: Τραβώντας τα νήματα
Δραστηριότητες:
 Οι καρτέλες της ιστορίας
Οι μαθητές συγκεντρώνουν υλικό, κείμενα,
φωτογραφίες αναπαραστάσεις και φτιάχνουν καρτέλες
για κάθε θέμα που μελέτησαν.
 Παιχνίδι ρόλων
«Αν ήμουν… άνδρας, γυναίκα, παιδί, δούλος… στην αρχαία Αθήνα»
 Επισκέψεις στους χώρους όπου διαδραματίζεται η ιστορία:
Στην Αρχαία Αγορά, στον Κεραμεικό, στην Πνύκα και στη συνοικία της Κοίλης
(Δυτικοί Λόφοι Αθήνας.)

24. «Το μυστικό του δούλου»
Τα βήματα της υλοποίησης
Άλλες δραστηριότητες:
Φτιάχνουμε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι
Με το παιχνίδι τα παιδιά ανακαλούν και χρησιμοποιούν
τις γνώσεις που αποκόμισαν,
ενώ παράλληλα διασκεδάζουν

25. Παράδειγμα 4ο
«Σπαρτιάτες εναντίον Αθηναίων»
Αφετηρία δύο ιστορικά μυθιστορήματα
της Ε. Πίνη
 «Το μυστικό του δούλου»
 «Ο κόκκινος μανδύας»
Τα μυθιστορήματα συνδυάστηκαν
με δύο βιβλία γνώσεων
 «Η μάχη του Μαραθώνα»
 «Περικλής και κλασική Αθήνα»

26. «Σπαρτιάτες εναντίον Αθηναίων»
Η ταυτότητα της δράσης
Εφαρμόστηκε
σε Δημοτικό Σχολείο στο πλαίσιο προγράμματος φιλαναγνωσίας
το σχολικό έτος 2013/14

27. «Σπαρτιάτες εναντίον Αθηναίων»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα πρώτο: η επαφή με τα κείμενα
Οι μαθητές χωρίζονται σε δύο ομάδες, στους Αθηναίους και
τους Σπαρτιάτες
Οι Αθηναίοι διαβάζουν το μυθιστόρημα «Το μυστικό του δούλου»
Οι Σπαρτιάτες διαβάζουν το μυθιστόρημα «Ο κόκκινος μανδύας»
σε συνδυασμό με τα δύο βιβλία γνώσεων

28. «Σπαρτιάτες εναντίον Αθηναίων»
Τα βήματα της υλοποίησης
Βήμα δεύτερο: τραβώντας τα νήματα
Οι μαθητές μελετούν θέματα από τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο
Αθήνας και Σπάρτης
Μερικά παραδείγματα
Το πολίτευμα
Η εκπαίδευση
Η ζωή των παιδιών των ανδρών και των γυναικών
Η θέση και ο ρόλος της γυναίκας
Η προίκα και η κληρονομιά
Ο γάμος
Οι δούλοι
Κάνουν τις μεταξύ τους συγκρίσεις και…
Φτιάχνουν τη Γωνιά της ιστορίας, μια για κάθε πόλη

29. «Σπαρτιάτες εναντίον Αθηναίων»
Τα βήματα της υλοποίησης
Δραστηριότητες:
Παιχνίδι ρόλων: Ποιος είναι ο καλύτερος;
Οι μαθητές αναλαμβάνοντας ρόλους Αθηναίων και Σπαρτιατών,
ανδρών γυναικών, παιδιών, δούλων και παρουσιάζουν τα
πλεονεκτήματα της δικής της πόλης.
Ζωγραφική

30. «Σπαρτιάτες εναντίον Αθηναίων»
Τα βήματα της υλοποίησης
Οι Σπαρτιάτες…

31. «Σπαρτιάτες εναντίον Αθηναίων»
Τα βήματα της υλοποίησης
Οι Αθηναίοι…

32. Φιλαναγνωσία και Μουσείο
ένας άλλος τρόπος
να προσεγγίσουμε το παρελθόν
Αυτές ήταν μόνο μερικές ιδέες…
για να πάρετε ιδέες!
Σας εύχομαι καλή επιτυχία