Cursus literatuurgeschiedenis

1. 6 Literatuur en
globalisering
Literatuur en moderniteit
Inleiding Literatuurgeschiedenis
Thomas Vaessens

2. Vaessens, Geschiedenis van de moderne
Nederlandse literatuur
2
Nederlandse literatuur?

3. 3
Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur
Waarom ‘Nederlandse’ literatuur?
• Praktische inperking
• Context ≠ ‘de Nederlandse literatuur’
• Context = ‘moderniteit’
• Exemplarisch
Vaessens, Geschiedenis van de
moderne Nederlandse literatuur

4. Vaessens, Geschiedenis van de moderne
Nederlandse literatuur
4
Nederlandse literatuur?

5. Typ hier de footer 5

6. 6

7. Joep Leerssen, De bronnen van het vaderland, 2006.
Type the footer here 7
“De negentiende eeuw is de eeuw van de musea, van de invoering
van het schoolvak Vaderlandse Geschiedenis. Het is de eeuw waarin
de meeste Europese volksliederen worden gedicht en gecomponeerd,
taalstandaardisering plaatsvindt en vaderlandsliefde tot hoogste
politieke deugd en morele plicht wordt verklaard. De negentiende
eeuw is de periode waarin de moderne Europese staten hun identiteit
vinden als natiestaat. De staat begint zichzelf te zien als de
belichaming van een nationale identiteit en traditie en het uitdragen
van die identiteit wordt dan ook van overheidswege georganiseerd en
gesteund. In al die ontwikkelingen speelt de letterkunde […] een
belangrijke rol” (p.18).

8. 8
Nederland als natie

9. 9
Nederland als natie
1867: ‘Rij- en wandelpark’ wordt
‘Vondelpark’

10. 10
Nederland als natie

11. 11
Nederland als natie
1e, 2e en 3e Helmersstraat
P.C. Hooftstraat
Bilderdijkstraat
Ten Katemarkt
Tollensstraat
Jacob van Lennepkade
Bosboom Toussaintstraat
…..
Vaessens, Geschiedenis van de
moderne Nederlandse literatuur

12. 12
Nederland als natie
Godfried Quack, secretaris van het
comité dat het Vondel-standbeeld
initieerde:
“Rembrandt en Vondel zagen
een hoogere orde der dingen.
Zij zijn niet zozeer de dragers
van onzen roem, maar van
onze beteekenis als natie”.

13. 13
Literatuur (taal) en natie
Wel:
• Beethovenstraat, Schubertlaan, Bachplantsoen, Ravellaan…
• Michelangelostraat, Rafaelstraat, Rubenslaan…
Niet:
• Thomas Mannstraat, T.S. Eliotstraat, Proustplein…

14. 14
Hedendaagse literatuurwetenschap
• Literatuur wordt in toenemende mate vanuit
transnationaal perspectief bestudeerd
– Productie
• Auteurs
• Uitgevers
• Distributie
– Receptie
• Lezers
• Critici
• Onderwijs

15. 15
Paul Jay
• ‘Transnational turn’ in literary
studies

16. 16
Globalisering
• Definities:
– Internationalisering
– Liberalisering
– Universalisering
– ‘Westernization’

17. 17
Globalisering
• Waar theoretici het over eens zijn:
– Veroorzaakt door technologische
verandering
– Impliceert een nieuw perspectief op
natiestaten
– Globalisering en regionalisering gaan hand
in hand (glocalization)
– Globalisering in niet eerlijk

18. 18
Globalisering
• Enthousiastelingen
– Een wereld zonder grenzen !
– Hybriditeit !
• Sceptici
– Dominantie van het westerse
perspectief ?
– Neoliberalisme ?
– Homogenisering ?

19. 19
Scepcis
• Neo-kolonialisme, gestuurd door
neoliberalisme en consumptisme
– Lützeler, Bauman, Bourdieu…
• Globalisering als het doordrijven van
een westers project
– Derrida: mondialisation capitaliste als
heropvoering van het Heilige Roomse Rijk

20. 20
Scepsis
En: eenheidsworst…
George Ritzer:
McDonaldization: ‘the process by which the
principles of the fast-food restaurant are
coming to dominate more and more sectors
of American society as well as of the rest of
the world’.

21. 21
Cees Hamelink
• Cultural synchronization

22. 22
Franco Moretti
• World literature is not an object,
it’s a problem
• Reading more is always a good
thing, but it is not the solution

23. 23
David Damrosch
• Hypercanon
– ‘Major’ writers
• Countercanon
– Subaltern voices
• Shadowcanon
– ‘Minor’ writers
– Writers of smaller languages

24. 24
Globalisering: ambigu
de toenemende wereldwijde
uniformiteit
(in het spoor van consumentisme en
commodificatie)
de toenemende culturele
differentiatie en fragmentatie
(als gevolg van het diffuser worden van
grenzen)

25. 25
Globalisering: ambigu
de toenemende wereldwijde
uniformiteit
(in het spoor van consumentisme en
commodificatie)
de toenemende culturele
differentiatie en fragmentatie
(als gevolg van het diffuser worden van
grenzen)
Paradox
Hybridisering
Homogenisering

26. 26
Inbedding: ‘Nederlands’?
Overwegingen:
• Moderniteitsconcept is Eurocentrisch
• Het literaire systeem is zelf niet (meer)
nationaal georiënteerd
• Productie
• Receptie
• Inspiratie
• Nationaal model inspireert nieuwe lezers niet
meer

27. Nederlandse literatuur
• De literatuur(geschiedenis) speelt een belangrijke rol in de
identiteitspolitiek van moderne natiestaten
• Globalisering is een paradoxaal verschijnsel: homogenisering
en hybridisering
• De betekenis van ‘Nederlandse literatuur’ verandert als gevolg
van globalisering