Огайо Университетінің профессоры, доктор Дэвид Моулдың "Мінбер" семинар-тренингінде жасаған презентациясы

1. Киберкеңістіктегі бостандық үшін күрес Доктор Дэвид Х. Моулд, Огайо университеті, Медиа өнері мен зерттеулері институтының профессоры, Фулбрайт бағдарламасының стипендиаты, Қазақстан Республикасы, 2011 ж. “Мінбер” журналистердіқолдау орталығының семинар-тренингі, Алматы қ.,28 мамыр

2. Бостандық туралы арман “Индустриалды әлемнің мемлекеттері (үкіметтері) бізді істен тысқалдырып жатыр. Біз сенің біздің қатарымызға қосылғаныңды қолдамаймыз. Сенде бізді басқаруға ешқандай моральды құқығың жоқ және бізді қорқытып, зорлық көрсететін ешқандай әдіс-тәсілдерің жоқ.Киберкеңістік сенің қойған шектеріңнен тыс” Джон Перри Барлоу “Киберкеңістікті тәуелсіз деп жариялау”(Declaration of the Independence of Cyberspace),1996 ж.

3. Бостандық туралы арманымыз сөнді Технологияның дамуымен сәйкес, үкімет пен корпорациялар ғаламторды бақылаудың заңды және техникалық жолдарын тапты. Ғаламторды реттеудің негізгі үш аумақтары: Ғаламторға қолжетімділік пен оның құны Ғаламтор құрамы қауіпсіздік мен оңашалық

4. Ғаламторға қолжетімділік пен оның құны Дүниедегі, әсіресе Азия мен Африкадағы дамымаған елдердегі көптеген адамдарда әлі де ғаламторға қосылу мүмкіндігі жоқ Ғаламторға ең алдымен қалалы жерлерде ғана қосылу мүмкіндігі бар Ұялы телефондарды пайдалану қарқынды өсіп келеді, бірақ смартфондарды санаулы адамдар ғана пайдаланады Ғаламтор және басқа да ақпараттық коммуникация технологиялары азық-түлік, тұрмыс немесе білім алу сияқты маңызды мәселелері адам құқығы ретінде қарастырыла алады ма?

5. Ғаламторға қолжетімділік пен оның құны Сөз саптау қабылдау мен хабарлаудың құралдарына қолжетімділік дегенді білдіреді (Еуропалық адам құқықтарын қорғау жайындағы сот пен АҚШ-тың жоғарғы соты) Дамымаған елдерде 1 Mbps-тың құны жоғарылау Бағаның жоғары болуы укіметтің ISP (ғаламтор қызметін көрсетушілер) менспутник және кабельді мекемелердің арасындағы коммерциялы бәсекелестікті шектеудің себебінен

6. Ғаламторға қолжетімділік пен оның құны Кейбір мемлекеттердегі үкімет бақылауындағы ISP-лар Ғаламторға ақпаратты көшіру үшін мемлекет тізіміне тіркелу немесе лицензия алу қажет Қатынауды әлеуметтік немесе саяси бақылау ретінде пайдалану. Мәселен, Мысыр мен Сирия Тілдің әсерінен қатынаудың шектелуі. Мәселен, ағылшын тілі әлі де басым болып Альфонсо Гумио Дагрон “Ғаламтор: электронды апартеид” (The Internet: The Electronic Apartheid), 2001 ж.

7. Ғаламтор құрамын реттеу Халықаралық заң бойынша шекарадан өтетін ақпараттың бос ағымда болуы сөз саптаудың түпкі шарты деп танылады Заңды және демократиялық процесс арқылы шектеулер де қою керек және бұл шектеулерді ұяң қоғамдық мүдделерді қорғау өте қажет болған кезде ғана іске асыру керек, мысалы порнография мен конфликтілер

8. Ғаламтор құрамын реттеу Үкімет ғаламторқұрамын бақылаудың бірнеше жолдарын қолданады: Баспа, публикация және телекоммуникациялар жайындағы заңдар Қылмысты істерзаңдары Ерекше жағдайлар заңдары Антитерроризм заңдары ISP мерзімі мен шарттары Блоггерлерге қарсы күрес шаралары, мысалы Таяу Шығыстағы

9. Халықаралық стандарттар Біріккен ұлттар ұйымының,Америка мемлекеттерінің ұйымының және Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымының декларациясы(2005): Ғаламторды үкіметке, саясатқа, бизнеске қол сұғудан бас тартқан тұлғалар ғана қадағалай алады Ғаламтор домендерін реттеу ғаламтордың құрамын реттеу мақсатымен қолданбау керек ISP, вебсайт немесе блогты басқару үшін мемлекеттік мекемелерге тіркелу қажет емес

10. Халықаралық стандарттар Фильтрлеу жүйелері – әуелгі цензуралар; бірақ-та, тұтынушылардың ғаламтордың құрамын шектеуге мүмкіншіліктері болу керек, мәселен, ата-аналық басқару ISP-дар құрамы үшін жауапты болмау керек, және де оны бақылау немесе шектеу үшін қолданбау керек Құрамына қарсы заңды шаралар сол ақпарат көшірілген мемлекетте емес, жарияланған мемлекетте жүзеге асырылу қажет Ғаламтор мекемелері мен іздеу жүйелері үкіметтің брандмауэр мен бақылау жайлы талаптарына қарсылық білдіру керек

11. Корпорацияжауапкершілігі Google, Yahoo! және басқа мекемелер мемлекет үкіметтерімен бірге қызмет істеп келеді, мәселен, Қытаймен, нарықтарға жетімділікті табу үшін “Батыс компаниялары Қатйдың ‘Ұлы брандмауэрін’ салуға көмек көрсетті; қызмет көрсетушілер өз тұтынушылары туралы мағлұматты жеткізу арқылы басым режімдерді құруға мүмкіндік туғызды; ал іздеу жүйелері олардың іздеу нәтижелерін кейбір мемлекеттер үшін қарастырып отыруға келісім берді.” 19-бап

12. Корпорацияжауапкершілігі мемлекеттік мекемелердің Google компаниясына белгілі бір ақпаратты ғаламтордан алып тастау немесе сол ақпаратты қолданған тұтынушы туралы мағлұмат беру туралы көптеген талаптары бар мемлекеттер (сәуір, 2010 ж.): Бразилия, Германия, Үндістан, АҚШ, Оңтүстік Корея, Ұлыбритания ISP – бұлзаңды мәжбүрлеу мекемелері емес, коммерциялық бизнес: олар ғаламтор құрамының заңдылығы туралы соттаспау керек

13. Халықаралық стандарттар Баспа, музыка және кино мекемелері пиратты ақпараты бар сайттарды жабу мақсатымен және авторлық құқықты бұзғандарды қуғындау мақсатымен халықаралық басқару мен заңды мәжбүрлеу шараларын қолдап отыр Авторлық құқық жайында заңдар шығармашылық кабілеттерді шектемеу керек Білім алу мақсатымен орынды қолдану – сөз саптаудың кепілі

14. Қауіпсіздік пен оңашалық Желiнiң қауiпсiздiгi мен құпиялықты сақтау барысындатұтынушыларды спам, фишинг пен вирустарданқорғау қажет Анонимдіқарым-қатынас жасауға және шифрлауқұралдарын қолдануға құқығы болу тұтынушылар ғаламторды барлаукезіндеөздерін бақылау астындасезінсе, сайттарға кіргенкезде, олардыбайқап ашукерек

15. Қауіпсіздік пен оңашалық Заңды мәжбүрлеу мекемелері ғаламторды бақылау қажет, өйткені ғаламторды өз мақсатары үшін қарым-қатынас ретінде қылмыскерлер де қолданады Заңды мәжбүрлеу мекемелері ғаламтор бақылауын теріс пайдаланбайтыны туралы кепіл беру керек Мекемелердің өз жұмысшыларының жұмыс орындарын бақылау мемлекеттік бақылау сияқты сол жұмысшының оңашалығына қол сұғушылық болып саналады

16. Қауіпсіздік пен оңашалық Халықаралық заң келесі үш стандарттарды анықтайды: қадағалау шараларызаңда айқын жазылып, заңды мемлекеттiк мүдделердiқорғауы үшiнөте қажеттiболу керек Заңнама терiс пайдалануданжәне заңды жаңсақтықтар қолданудан кепiлдiк қамтамасыз етукерек Анонимдіксөз саптаудың алғышарты болыптабылады; тұтынушылардың ықпалшаралар мен тұлға идентификациясынанқорықпай, анонимдіқарым-қатынас жасауға мүмкiндiгiболуыкерек