4η εργασία ΤΠΕ

1. ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Οι όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το φαινόμενο είναι: «ενδοσχολική
βία», «εκφοβισμός» και «θυματοποίηση». Ορίζουν μια κατάσταση κατά την οποία
ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία κα επιθετική
συμπεριφορά, με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού
και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
Πιο συγκεκριμένα, σχολικός εκφοβισμός θεωρείται η κακοποίηση (λεκτική και
σωματική) και η έκφραση θυμού, η οποία γίνεται εκ προθέσεως και απρόκλητα και
ενδεχομένως επαναλαμβανόμενα. Οι εμπλεκόμενοι εκτός από τον θύτη, αυτόν
δηλαδή που εκφοβίζει, και το θύμα, όσον αφορά το σχολικό περιβάλλον είναι οι
εκπαιδευτικοί και το προσωπικό του σχολείου, τα παιδιά θεατές τέτοιου είδους
συμβάντων, αλλά και οι γονείς. Επίσης χαρακτηριστική είναι η άνιση δύναμη
μεταξύ θύματος και θύτη, όχι απαραίτητα σωματική αλλά και πνευματική,
ψυχολογική, ηλικιακή, κοινωνική.

3. ΑΙΤΙΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ
Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός κρίνεται πλέον ως ένα κοινωνικό πρόβλημα,
το οποίο προκαλείται από τη σύνθεση ατομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Ειδικότερα, όσον αφορά το θύτη, η εκδήλωση επιθετικών και βίαιων
συμπεριφορών συχνά βασίζεται στο γεγονός ότι οι ίδιοι ήταν, και πιθανότατα να
είναι ακόμα θύματα αντίστοιχων περιπτώσεων. Με αυτόν τον τρόπο, παίρνουν την
θέση του θύτη με σκοπό να αισθανθούν ανώτεροι από τους άλλους καθώς μέσω
αυτής της ενέργειας αντλούν ισχύ. Επιπρόσθετα, λειτουργούν με τον συγκεκριμένο
τρόπο για να τραβήξουν την προσοχή και να γίνουν έτσι δημοφιλέστεροι σε
σύγκριση με το παρελθόν. Σε άλλες περιπτώσεις, τα συγκεκριμένα παιδιά είναι
δυστυχισμένα και θέλουν να μεταφέρουν την έλλειψη χαράς που νιώθουν στα
άλλα. Ακόμη ένα στοιχείο που συνδέεται με την εμφάνιση εκφοβιστικών
συμπεριφορών, είναι τα αισθήματα ζήλιας που μπορεί να αποπνέει ένα παιδί σε ένα
συνομήλικό του, είτε εξαιτίας της εμφάνισής του, είτε λόγω των περισσότερων
φίλων που πιθανώς έχει, είτε είναι καλύτερος μαθητής. Στοχεύουν πάντως
συνέχεια στη διαφορετικότητα του άλλου, με απώτερο σκοπό την αμηχανία και
την απαξίωσή του. Είναι δυνατόν επίσης, να στρέφονται σε τέτοιου είδους
συμπεριφορές, διότι αντιμετωπίζουν κάτι ανάλογο στο οικογενειακό τους
περιβάλλον. Ευθύνες ανέρχονται και στις πολιτικές του εκπαιδευτικού συστήματος
(υπερβολική χρήση τιμωρίας και αποβολής ως μέσο πειθαρχίας), στα ατομικά
χαρακτηριστικά των παιδιών (π.χ. ιδιοσυγκρασία, τραυματικές εμπειρίες), στην
στάση που κρατούν οι ίδιοι, οι γονείς κι οι εκπαιδευτικοί απέναντι στη βία και
τέλος, στον τρόπο προβολής της μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

4. Από την άλλη πλευρά γνωστοποιούνται και οι λόγοι για τους οποίους ένα παιδί
μπορεί να γίνει αποδέκτης εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Μεγάλο ποσοστό μαθητών
έχει δεχτεί επιθέσεις εκφοβισμού και βίας εντός του σχολείου. Ωστόσο, το γεγονός
αυτό δεν υποδηλώνει κάποια λανθασμένη δράση των μαθητών για να υπάρχει
τέτοιου είδους αντιμετώπιση. Όπως προαναφέρθηκε, αρκεί ένα παιδί να έχει κάτι
διαφορετικό, εσωτερικά και κυρίως εξωτερικά, ώστε να γίνει εύκολα στόχος.
Γνώρισμα διαφορετικότητας μπορεί να αποτελέσει το χρώμα του δέρματος, η
εθνικότητα, το φύλο, το βάρος, η σχολική επίδοση και η κοινωνική τάξη. Συνεπώς,
φαίνεται ότι το γεγονός αυτό απευθύνεται και αφορά τον καθένα ξεχωριστά, εφόσον
όλοι μπορεί να υποστούν, σε κάποια φάση της ζωής τους, σωματική, λεκτική,
ψυχολογική ή κοινωνική βία.
Τέλος, μερικά χαρακτηριστικά κάθε παιδιού μπορεί να συντελέσουν στην εμπλοκή
τους σε τέτοια φαινόμενα. Χαρακτηριστικά των θυμάτων είναι συνήθως, παιδιά με
περισσότερο άγχος και ανασφάλεια, ήσυχα και ευαίσθητα, εσωστρεφή και μοναχικά,
με χαμηλή αυτοεκτίμηση, φοβισμένα και με παθητική στάση απέναντι στη βία που
δύσκολα υπερασπίζονται τον εαυτό τους.
ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΕΝΑΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΘΥΜΑ

5. Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις είναι:
• Χειρονομίες, σπρωξιές και ξυλοδαρμοί
• Φραστικές επιθέσεις, βρισιές και προσβολές, ειρωνεία και χρήση
παρατσουκλιών
• Εκβιασμοί
• Καταστροφή προσωπικών αντικειμένων
• Κλοπές
• Σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση
• Αποκλεισμός και απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια και
δραστηριότητες

6. 1. Λεκτικός: Πρόκειται για άμεση μορφή εκφοβισμού, ο οποίος περιλαμβάνει τη χρήση
υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων, παρατσουκλιών, πειραγμάτων, απειλών,
εκβιασμών, αγενών σχολίων και ειρωνείας ή και άλλου είδους κοροϊδευτικών και
σαρκαστικών εκφράσεων που απευθύνονται σκόπιμα από κάποιο άτομο ή ομάδα
ατόμων σε κάποιο άλλο, προκειμένου να το πληγώσουν
2. Συναισθηματικός: Πρόκειται κυρίως για έμμεση μορφή εκφοβισμού. Ο
συναισθηματικός εκφοβισμός περιλαμβάνει απειλές, εκβιασμούς, διάδοση κακοηθών
και ψευδών φημών, υβριστικές ή περιπαικτικές εκφράσεις για τη φυλή, την
εθνικότητα, τη θρησκεία, την ταυτότητα αναπηρίας, τη σεξουαλική ταυτότητα του
θύματος, επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων, απομόνωση ή και άσκηση πίεσης
από τους συμμαθητές
3. Ψυχολογικός: Πρόκειται για έμμεση μορφή εκφοβισμού, όπου τα θύματα βιώνουν
εσκεμμένα σε μεγάλη συχνότητα αποκλεισμό από κοινωνικές ή/και ομαδικές
δραστηριότητες, κοινωνική απομόνωση ή αποκλεισμό από το παιχνίδι στα
διαλείμματα
Μορφές εκφοβισμού:

7. ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Οι συνέπειες στους μαθητές είναι πολλές και συχνά καθοριστικές για τη ψυχοκοινωνική τους
ανάπτυξη και εξέλιξη. Τα παιδιά που γίνονται θύματα αυτού του φαινομένου, είναι δυνατόν να
νιώσουν έντονο άγχος και ανασφάλεια, να έχουν φοβίες, να παρουσιάσουν σχολική άρνηση και να
απουσιάζουν συχνά από το σχολείο, να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία, να εμφανίσουν
μαθησιακές δυσκολίες καθώς επίσης ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως για παράδειγμα
πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, ενούρηση και κατάθλιψη.
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΔΗΛΩΝΟΥΝ ΌΤΙ ΈΝΑ ΠΑΙΔΙ ΕΧΕΙ ΠΕΣΕΙ ΘΥΜΑ ΒΙΑΣ
• Μειωμένη διάθεση και άρνηση να πάει στο σχολείο με δικαιολογία μιας αδιαθεσίας
• Αδικαιολόγητες απουσίες
• Απροσδόκητη μαθησιακή πτώση
• Στα διαλείμματα βρίσκεται κοντά στους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία τους
• Καθυστέρηση στο σχολείο και αργή επιστροφή στο σπίτι
• Αλλαγή διαδρομών για σχολείο και σπίτι
• Σκισμένα και κατεστραμμένα ρούχα
• Σημάδια και μελανιές και αποφυγή εξήγησής τους
• Εξαφάνιση πραγμάτων και χρημάτων του και ζήτηση περισσότερων
• Άρνηση συμμετοχής σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες
• Παράπονα για ψυχοσωματικά προβλήματα και αλλαγή διάθεσης

8. ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ
Αρχικά, να συζητά με τους μαθητές για τα δικαιώματά τους, τους κανόνες συμπεριφοράς και τους
τρόπους αντιμετώπισης του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο. Να παρέχει από νωρίς στους
μαθητές κατάλληλους τρόπους έκφρασης της επιθετικότητας (όπως τα αθλήματα, οι τέχνες κτλ.)
και ανάλογες ευκαιρίες για επιτεύγματα και καταξίωση. Να ενισχύει επίσης, τη φιλία μεταξύ των
μαθητών και να αναδεικνύει την αλληλεγγύη της παρέας των φίλων ως το πλέον κατάλληλο μέσο
για την αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο. Σημαντικό ρόλο έχει και η
ευαισθητοποίηση των γονέων για το πρόβλημα, στις ατομικές και στις ομαδικές συνεργασίες.
Ακόμα, να αντιμετωπίζει τις αιτίες απομόνωσης και περιθωριοποίησης μαθητών, να δείχνει ιδιαίτερο
ενδιαφέρον για την ένταξη στη σχολική ομάδα των νεοφερμένων μαθητών ή των μαθητών με
ειδικά προβλήματα και ανάγκες. Τέλος, να ασκεί ουσιαστική εποπτεία των χώρων του σχολείου
στους οποίους πιθανολογείται εκδήλωση εκφοβισμού και βίας μεταξύ των μαθητών.
Για την πρόληψη
Για την αντιμετώπιση
Ο εκπαιδευτικός πρέπει να διαβεβαιώσει το παιδί-θύμα ότι δεν ευθύνεται το ίδιο για αυτό που
συμβαίνει και να του θυμίσει ότι το νοιάζεται και ότι μπορεί να το προστατεύει. Επιπλέον, να του
πει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν μόνο αν «σπάσει η σιωπή» και να εξηγήσει ότι η
κοινοποίηση των περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο δεν αποτελεί «κάρφωμα». Να
συζητήσει ο δάσκαλος το γεγονός στην τάξη ως κάτι σοβαρό και ως ευθύνη όλων και έτσι, να
κινητοποιήσει την αλληλεγγύη των μαθητών. Επιπρόσθετα, μπορεί να προτείνει στο παιδί και στην
ομάδα τάξης πρακτικούς τρόπους για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων. Βέβαια, πρέπει
αμέσως να ενημερώσει τους γονείς του παιδιού αλλά και τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς μαζί και
τον διευθυντή του σχολείου. Τέλος, εάν κρίνεται αναγκαίο, να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού
ψυχικής υγείας.

9. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού φαίνεται ευρέως διαδεδομένο σε πολλές χώρες του
κόσμου. Μελετώντας τη διεθνή και εγχώρια βιβλιογραφία, αντιλαμβανόμαστε πως η σχολική βία
και ο εκφοβισμός λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις στις ζωές των παιδιών και εφήβων από τη
δεκαετία του ‘80 μέχρι και σήμερα.
Χώρες Ποσοστό μαθητών που
δηλώνουν θύτες
Ποσοστό μαθητών που
δηλώνουν θύματα
Ολλανδία 4% 9%
Αγγλία 4% 10%
Ηνωμένες Πολιτείες 8% 9%
Γερμανία 9% 10%
Νορβηγία 8% 12%
Καναδάς 9% 18%
Ιαπωνία 17% 14%
Αυστραλία (σε παιδιά μικρής
ηλικίας)
7% 25%
Αυστραλία (σε παιδιά
μεγαλύτερης ηλικίας)
3% 14%
Πίνακας : Ποσοστά μαθητών που δηλώνουν θύτες και θύματα σε 17 χώρες- μέλη του
Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD) %

10. Το 10%-15% των μαθητών πέφτει θύμα διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο.
Οι μαθητές που ασκούν βία (θύτες), υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου
των μαθητών.
Έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής
βίας σε σύγκριση με τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να εμπλέκονται πιο συχνά σε
περιστατικά λεκτικής βίας.
Τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας, σε
αναλογία 3 προς 1.
Τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού εκδηλώνονται με μεγαλύτερη
συχνότητα στο δημοτικό και στο γυμνάσιο, ενώ στο λύκειο μειώνονται.
Οι μισοί από τους μαθητές –θύματα βίας δεν αναφέρουν πουθενά το γεγονός, ενώ οι
υπόλοιποι μισοί συνήθως το αναφέρουν σε φίλους τους και σπανιότερα στους
εκπαιδευτικούς ή στους γονείς τους.
ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

11. Υποσημειώσεις
 http://dipe.lak.sch.gr/sxolikesdrastiriotitesnews/sxolikosekfo
vismos/EPSYPE-giagoneis.pdf
 http://kmaked.pde.sch.gr/site/attachments/article/1065/kefalaio3.pdf
 http://3dim-tripol.ark.sch.gr/Endosxolikh%20Via.htm
 http://dipe.lak.sch.gr/sxolikesdrastiriotitesnews/sxolikosekfovismos/EPSYPE-giagoneis.pdf
 https://sciencearchives.wordpress.com/2012/01/20/%CE%AF-%CE%AF-%CF%8E-t/

12. Ιωάννα Ανδριακοπούλου
Σοφία Τζωρτζόγλου