1. YOĞUN BAKIM ÜNİTESİNDE ÇALIŞAN
HEMŞİRELERİN UYKU KALİTESİNİN
YAŞAM KALİTESİNE ETKİSİ
İsmail AYVAZ1 Asiye AKYOL2
1 Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi, İç Hastalıkları Hemşireliği AD (Ar. Gör.), İzmir
2 Ege Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi, İç Hastalıkları Hemşireliği AD Öğretim Üyesi, (Prof. Dr.), İzmir
3. ARASTIRMANIN KONUSU
• Yoğun bakım hemşireliği çalışma ortamından kaynaklanan pek çok
olumsuz faktörün etkisiyle yoğun iş yüküne sahip, stresli bir
meslektir.
• Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin çoğu uyku bozukluklarından
yakınmaktadır. Vardiyalı ve nöbetli çalışma sisteminde özellikle
fizyolojik etkiler öne çıkmaktadır.
• Vardiyalı çalışan kişiler gündüz yeterli derecede ve kaliteli bir
şekilde uyuyamamakta ve uykuya dalmakta problem
yaşamaktadırlar (1,2).
4. ARASTIRMANIN KONUSU
• Hemşirelerin yaşam kalitesi üzerinde etkin olan bireysel
ihtiyaçlar, sosyal yaşamları ve aile ilişkilerini olumsuz bir şekilde
etkilemektedir. Bu durum hemşirelerde uyku sorunlarına ve
dinlenme olanaklarının sağlanamamasına neden olmaktadır.
5. ARASTIRMANIN HİPOTEZLERİ
• H0: Yoğun bakım ünitesinde çalışan hemşirelerin uyku ve yaşam
kalitesini etkileyen faktörler ile arasında anlamlı bir fark yoktur.
• H1: Yoğun bakım ünitesinde çalışan hemşirelerin uyku ve yaşam
kalitesini etkileyen faktörler ile arasında anlamlı bir fark vardır.
7. ARASTIRMANIN AMACI
• Araştırmanın amacı, bir üniversite hastanesinde çalışan yoğun
bakım hemşirelerinin uyku kalitesinin yaşam kalitesi üzerine
etkisinin değerlendirilmesi amacıyla planlanmıştır.
9. ARASTIRMANIN YERİ VE ZAMANI
• Araştırma, bir üniversitesi hastanesinin yoğun bakım ünitelerinde
Mayıs-Ağustos 2014 tarihleri arasında yürütülmüştür.
10. Dahili Yoğun Bakımlar
Dahiliye YB
Göğüs Hastalıkları YB
Koroner YB
Cerrahi Yoğun Bakımlar
Genel Cerrahi YB
Plastik Cerrahi YB
Beyin ve Sinir Cerrahisi YB
Anestezi ve Reanimasyon
YB
Kalp Damar Cerrahisi YB
Üroloji YB
Nöroloji YB
Çalışan
312
hemşire
Gastroenteroloji YB
11. ARAŞTIRMANIN EVRENİ VE
ÖRNEKLEMİ
• Araştırmada örneklem seçimine gidilmemiş, tüm evrene
ulaşılmaya çalışılmıştır.
• Üniversite hastanesinin yoğun bakım ünitelerinde 312 hemşire
çalışmakta olup 126 hemşireye ulaşılmıştır.
12. ARAŞTIRMANIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ
• Araştırmanın örneklemini; araştırmanın yapıldığı tarihlerde izinli,
raporlu olmayan, çalışmaya katılmayı kabul eden hemşireler
oluşturmuştur.
13. ARAŞTIRMANIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ
Birim Birimde Çalışan Hemşire
Sayısı
Çalışmaya Katılan
Hemşire Sayısı
Yoğun Bakımlar 312 126
Araştırmanın örneklemi olan 126 hemşire evrenin %40’ını temsil etmektedir.
14. ARAŞTIRMANIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ
Birim Hemşire Sayısı
Yoğun Bakımlar 312/126
Cerrahi Klinikler 195/84
Dahili Klinikler 117/42
15. VERİ TOPLAMA YÖNTEMİ
Sosyo demografik özellikler formu,
Pittsburg Uyku Kalitesi Ölçeği,
Çalışanlar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği kullanılmıştır.
16. Pittsburg Uyku Kalitesi Ölçeği
• Buysse ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş olup, Ağargün ve arkadaşları
tarafından Türkiye için geçerlilik ve güvenilirliği yapılmıştır.
• Ölçekte toplam 24 soru yer almakta ve bunlardan 18 maddenin puanlanması ile
7 uyku bileşen puanı hesaplanmaktadır. Her bileşen 0-3 arasında puanla
değerlendirilmekte ve bu puanların toplamı ölçek puanını vermektedir. Toplam
puan 0-21 arasında değişirken; puan yükseldikçe uyku kalitesi kötüleşmektedir
(3).
17. Çalışanlar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği
• B. Hudnall Stamm tarafından geliştirilmiş olup, Yeşil ve arkadaşları (2007)
tarafından Türkiye için geçerlilik ve güvenirliliği yapılmıştır.
• Otuz madde ve üç alt ölçekten oluşan bir özbildirim değerlendirme aracıdır.
• Ölçekteki maddelerin değerlendirilmesi “Hiçbir zaman” (0) ile “Çok sık” (5)
arasında değişen altı basamaklı bir çizelge üzerinden yapılmıştır (4).
18. VERİLERİN ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME
TEKNİKLERİ
• Verilerin analizinde istatistiksel paket programı (Statistical Package
For Social Science - SPSS) 21 kullanılmıştır.
• Çalışma verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metotların
(Ortalama, Standart Sapma, Medyan, Frekans, Oran, Minimum,
Maksimum) yanı sıra niceliksel verilerin karşılaştırılmasında normal
dağılım gösteren değişkenlerin iki grup karşılaştırmalarında Student t
Test kullanıldı.
• Normal dağılım gösteren üç ve üzeri grupların karşılaştırmalarında One-
way Anova Test kullanıldı.
• Parametreler arası ilişkilerin değerlendirilmesinde de Pearson
Korelasyon Analizi ve Spearman’s Korelasyon Analizi kullanıldı.
Anlamlılık p<0,01 ve p<0,05 düzeylerinde değerlendirildi.
19. ETİK AÇIKLAMALAR
• Çalışmada kullanılabilmesi için ölçeğin ülkemiz için geçerlik,
güvenirlik çalışmasını yapan kişilerden yazılı izin,
• Araştırmaya başlayabilmek için Hemşirelik Fakültesi Bilimsel
Etik Kurulu’ndan yazılı izin,
• Araştırmaya katılacak hemşirelere araştırma ile ilgili gerekli
açıklamalar yapılarak, sözel izinleri alındıktan sonra,
• Araştırmanın uygulanabilmesi için Tıp Fakültesi Hastanesi
Başhekimliği’nden yazılı izin alınmıştır.
22. Tablo I: Yoğun bakım Hemşirelerinin Sosyo-Demografik
Özelliklerinin Dağılımı
Min-Mak Ort±SS
Yaş (yıl) 18-45 28.6±1.63
Çalışma Yılı 1-20 7.2±1.04
n %
Yaş (yıl)
18-25 50 39.7
26-35 67 59.2
36-45 9 7.1
Cinsiyet
Kadın 119 94.4
Erkek 7 5.6
Medeni Durum
Evli 71 56.3
Bekar 55 43.7
Öğrenim Durumu
SML-Ön lisans 1 .8
Lisans 115 91.3
Yüksek Lisans 9 7.1
Doktora 1 .8
23. Tablo II: Yoğun bakım Hemşirelerinin Sosyo-Demografik Özelliklerinin Dağılımı
n %
Çalışma süresi (yıl)
1-3 69 54.8
4-10 49 38.9
11-20 8 6.3
Vardiya
Gündüz 13 10.3
Gece 6 4.8
Değişen 107 84.9
Çalışma Saatleri
40-50 105 83.3
51-60 9 7.1
61-70 12 9.6
Çalıştıkları Birimden Memnuniyet Durumları
Çok iyi 3 2.4
İyi 30 23.8
Ne iyi ne kötü 77 61.1
Kötü 16 12.7
TOPLAM 126 100
24. Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin;
• % 53.2’sinin 26-35 yaş aralığında,
• %94.4’ünün kadın,
• %56.3’ünün evli,
• %54.8’nin eşiyle birlikte yasadığı,
• %91.3’ünün lisans mezunu,
• % 16.7’sinin göğüs hastalıkları yoğun bakımında çalıştığı
• %61.1’inin ise gelirinin gidere denk olduğu görülmüştür.
25. Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin;
• %54.8’inin 1-3 yıldan beri çalıştığı,
• %83.3’ünün haftalık 40-50 saat arasında çalıştığı,
• %61.1’inin çalıştığı birimden yeterince memnun olmadığı,
• %84.9’unun değişen vardiyalar şeklinde çalıştığı,
• % 40.5’inin günde ortalama 6 saat uyuduğu,
• %54’ünün uykusu sürelerinin orta düzeyde olduğu,
• %64.3’ünün uyku problemi yaşadığı
• %84.9’unun kafein aldığı saptanmıştır.
26. Tablo III: Yoğun Bakım Hemşirelerinin Uyku Kalitesi
Puanları ile Yaşam Kalitesi Puanlarının Karşılaştırılması
n Min. Mak. Ortalama SS
Yaşam Kalitesi 126 38 104 64.02 12.33
Uyku Kalitesi (PUKI) 126 6 18 10.70 2.33
r= 0.282, p=0.001
27. • Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin yaşam kalitesi puan
ortalaması 64.02 ± 12.33 ve uyku kalitesi puan ortalaması
10.70±2.33’tür.
• İki ölçek arasındaki korelasyon değerlendirildiğinde, zayıf ve
pozitif yönde, anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır (r=0.282,
p=0.001). Bulunan korelasyon katsayısı istatistiksel olarak
önemli olmasına rağmen bir ilişki ölçütü olarak zayıftır.
28. Tablo IV: Yoğun Bakım Hemşirelerinin Sosyo-demografik Özellikleriyle
Yaşam Kalitesi Puanlarının Karşılaştırılması
Yaşam Kalitesi
F p
Yaş 1.81 0.16
Cinsiyet 3.92 0.65
Medeni Durum 1.60 0.59
Yasadığı Kişi/Kişiler 1.90 0.53
Öğrenim Durumu 1.23 0.94
Çalıştıkları Birimden
Memnuniyet Düzeyleri
1.56 0.20
29. • Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin yaşam kalitesi ile yaş grupları
(F=1.81, p=0.16); cinsiyet (t=3,92, p=0,65); medeni durumları (t=1.60, p=0.59);
birlikte yasadığı kişi-kişiler (F=1.90, p=0,13); öğrenim durumları (F=1.23,
p=0.94); çalıştıkları birimden memnuniyet düzeyleri (F=1,56 p=0.20) ve
kafein almaları (t=2,25 p=0.74) arasında istatistiksel olarak anlamlı
bir fark bulunmamıştır.
30. Tablo V: Yoğun Bakım Hemşirelerinin Sosyo-demografik
Özellikleriyle Yaşam Kalitesi Puanlarının Karşılaştırılması
Yaşam Kalitesi
F p
Çalıştıkları Birimler 2.55 0.009
Çalışma Süreleri 2.14 0.02
Vardiyalar 8.58 0.00
Çalıştıkları Saatler 2.85 0.041
Uyku Süreleri 1.21 0.047
Uyku Süresinin Yeterlilik
Durumları
5.32 0.022
Uyku Problemi Yaşama
Durumları
4.42 0.05
31. • Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin yaşam kalitesi ile çalıştıkları
birimler (X2=2.55, p=0.009); çalışma süreleri (F=2.14, p=0.02); vardiyaları (F=8.58,
p=0.00) ve çalıştıkları saatler (F=2.85, p=0.041) arasında istatistiksel olarak
anlamlı bir fark bulunmuştur.
• Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin yaşam kalitesi düzeyleri ile günlük
ortalama uyku süreleri (X2=1,27 p=0.047); uyku süresinin yeterlilik
durumları (F=5.32, p=0.02); uyku problemi yaşama durumları (F=4.42, p=0.005 )
arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur.
32. Tablo VI: Yoğun Bakım Hemşirelerinin Sosyo-demografik
Özellikleriyle Uyku Kalitesi Puanlarının Karşılaştırılması
Uyku Kalitesi (PUKI)
F p
Yaş 5.51 0.89
Cinsiyet 1.16 0.25
Medeni Durum 1.88 0.063
Yasadığı Kişi/Kişiler 3.26 0.32
Öğrenim Durumu 2.07 0.103
Çalıştıkları Birimden
Memnuniyet Düzeyleri
2.08 0.77
Çalışma Süreleri 3.45 0.53
33. • Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin uyku kalitesi ile yaşları (F=5.51,
p=0.89); cinsiyet (t=1.16, p=0,25); medeni durumları (t=-1.88, p=0.063); birlikte
yasadığı kişi-kişiler (X2=3.26, p=0,32); öğrenim durumları (F=2.07, p=0.103)
çalıştıkları birimler (F=2.13, p=0.20) çalışma süreleri (F=3.45, p=0.53) ve
çalıştıkları birimden memnuniyet düzeyleri (F=2.08 p=0.77) arasında
istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır.
34. Tablo VII: Yoğun Bakım Hemşirelerinin Sosyo-demografik
Özellikleriyle Uyku Kalitesi Puanlarının Karşılaştırılması
Uyku Kalitesi (PUKI)
F p
Çalıştıkları Birimler 2.13 0.02
Vardiyalar 5.44 0.03
Çalıştıkları Saatler 5.51 0.025
Uyku Süreleri 3.82 0.043
Uyku Süresinin Yeterlilik
Durumları
4.42 0.005
Uyku Problemi Yaşama
Durumları
3.78 0.012
Kafein Alma 1.59 0.010
35. • Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin uyku kalitesi düzeyleri ile
vardiyaları (F=5.44, p=0.030 ); çalıştıkları birimler (F=2.13, p=0.02)
çalıştıkları saatler (F=5.51, p=0.025) kafein almaları (t=1,59 p=0.012);
günlük ortalama uyku süreleri (F=3,82 p=0.043); uyku süresinin
yeterlilik durumları (F=4.42, p=0.005) ve uyku problemi yaşama
durumlarıyla (F=3.78, p=0.012) arasında istatistiksel olarak anlamlı
bir fark bulunmuştur.
37. • Sağlık çalışanlarıyla yapılan bir çalışmada cinsiyetin uyku kalitesi üzerinde etkisi
olmadığı bulunmuştur (Karakoç (2009)) .
• Yapılan bir çalışmada, hemşirelerin medeni durumları ile PUKİ toplam puan
ortalamaları arasındaki fark anlamsız bulunmuştur (Öztuna (2013) Bingöl (2008)).
• Sağlık çalışanlarıyla yapılan farklı bir çalışmada yaşın uyku kalitesine etkisinin
olmadığı bulunmuştur (Karakoç’un (2009) Bingöl’ün (2006)).
• Yapılan bir hemşirelik çalışmasında hemşirelerin çalıştıkları birim ile uyku kalitesi
arasında anlamlı bir fark bulunmuştur (Öztuna (2013)).
• Yapılan çalışmada hemşirelerin bir ayda yaptıkları fazla mesai ile uyku kalitesi
arasında anlamlı bir fark bulunmuştur (Öztuna (2013)).
• Farklı bir çalışmada ise haftalık 40 saatten fazla çalışanların daha fazla uyku
problemi yaşadığını bulmuştur (Karakoç (2009)).
38. • Yapılan çalışmada hemşirelerin yaşam kalite algılarıyla ilgili yaptığı çalışmasında da evlilerin
algıladıkları yaşam kalitesi düzeyi bekarlara oranla yüksek çıkmıştır (Perim (2007)) .
• Yapılan çalışmalarda bir ayda yaptıkları fazla mesainin tükenmişlik hissi oluşturması
nedeniyle yasam kalitesi düzeyinin olumsuz etkilendiği bulunmuştur (Durmuş ve ark.(2007),
Sönmez (2006), Taycan ve ark. (2006)) .
• Farklı bir çalışmada ise hemşirelerin yaşam kalitesi puanları düşük düzeyde olduğu
bulunmuştur (Ergün ve ark. (2005) Aslan ve ark. (2000)) .
39. SONUÇ
Elde edilen bulgular ;
• Araştırma grubunu oluşturan yoğun bakımda çalışan hemşirelerin yaşam kalitesinin orta düzeyde ve
uyku kalitesinin ise kötü düzeyde ve yaşam kalitesi üzerine uyku kalitesinin etkili olduğunu göstermiştir.
• Yaşam kalitesi ve uyku kalitesini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi, Yoğun bakımda çalışan
hemşirelerin uyku kalitesini arttırmak için çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve çalışma
programlarının düzenlenmesi konusunda sorumlu kişilerin duyarlılığını arttırmak amaçlı hizmet içi
eğitim programlarının düzenlenmesi,
• Kurumdaki hemşirelerin periyodik olarak uyku kalitelerinin değerlendirilmesi ve bu doğrultuda kurumsal
düzenlemelerin yapılması ve bölgesel olacak şekilde tüm yoğun bakım hemşirelerine ulaşmayı hedefleyen
çalışmaların yapılması önerilmektedir.
40. Kaynakça
1. Altıntoprak E, Karabilgin S. Hemşirelerin İş Ortamlarındaki Stres Kaynakları; Depresyon, Anksiyete ve Yaşam Kalitesi
Düzeyleri: Yoğun Bakım ve Yataklı Birimlerde Hizmet Veren Hemşireler Arasında Yapılan Bir Karşılaştırma Çalışması.
http://www.celikkol.org/hemsire-stres.htm (Erişim Tarihi: 15.07.2013)
2. Berger A, Hobbs, B. ( 2005) Impact Of Shift Work On The Health And Safety Of Nurses And Patients, Clinical
Journal Of Oncology Nursing, 10 ( 4), Pp: 465- 471
3. Ağargün MY, Kara H, Anlar Ö. Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi’nin Geçerliliği ve Güvenilirliği. Türk Psikiyatri Dergisi
1996;7(2):107-115
4. Yeşil A, Ergün Ü. Çalışanlar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Türkçe Uyarlaması Geçerlik ve Güvenirlilik Çalışması.
Nöropsikiyatri Arşivi 2010; 47: 111-7
5. Bingöl N.(2006). Hemşirelerin Uyku Kalitesi, _S Doyumu Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Cumhuriyet
Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi. Sivas
6. Karagözoğlu S, Bingöl N (2008). Sleep quality and job satisfaction of turkish nurses. Nursing Outlook,
November- December; 56(6):298-307
7. Karakoç B., (2009), Uyku Kalitesi Üzerine Bir Çalışma: Özel Dal Hastanesi Sağlık Çalışanları Örneği, Marmara
Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
8.Öztuna S (2013). Hemşirelerin Uyku Kalitesi İle Ruh Sağlığı Arasındaki İlişki. T.C. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Enstitüsü, İstanbul
