Компьютерийн системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд

1. Лекц №2
Сэдэв: Компьютерийн системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд

2. Оюутанд олгох ойлголт
• Системийн Технологи
• Процессорын үндсэн тогтолцоо
• Санах ойн төрөл
• Системийн бүтэц
• Мэдээллийн систем дэх боловсруулалтын төрөл
• Үйлдэлийн системийн хэрэглээ
• Нээлттэй эхийн программ хангамж
• Файлын зохион байгуулалт

3. Компьютер нь тоон мэдээллийг удирдах, дамжуулахад
боловсруулах зоиулалт бүхий Цахим тооцоолох машин юм.
• Үүнд техник хангамж
• Програм хангамжийн
Цахим тооцоолол нь орчин үеийн аж үйлдвэрийн технологийн
чухал, салшгүй бүрэлдэхүүн хэсэг юм.
Цахим тооцооллын үндсэн чиглэлүүд нь компьютерийн
инженерчлэл, програм хангамжийн инженерчлэл,
компьютерийн шинжлэх ухаан, мэдээллийн систем,
мэдээллийн технологи зэрэг орно.
Компьютерийн систем

4. Computer components
and Hardware

5. Гадаад
төхөөрөмжүүд
CPU
Гадаад
төхөөрөмжүүд
Хяналтын
нэгж
Арифметик
логик нэгж
Оролтын
төхөөрөмж
Гаралтын
төхөөрөмж
Хадгалах төхөөрөмж
Процессорын үйл ажиллагаа
Үндсэн
санах ой
Удирдлагынурсгал
Өгөгдлийнурсгал
Компьютер нь програм буюу тодорхой алгоритм, зааврын дагуу өгөгдлийг удирддаг боловсруулна
CPU

6. Жишээ нь:
① “1 + 2 =“ оролтын төхөөрөмжийг ашиглан оруулна (keyboard)
② “1 + 2 =“ хадгалах төхөөрөмжид хадгалагдана (main memory)
③ “1 + 2 =“ тооцоолох төхөөрөмжид боловсруулна (CPU)
④ Үр дүн “3” болохыг хадгалах төхөөрөмжид хадгална (main memory)
⑤ “3” гаралтын төхөөрөмж болох дэлгэц дээр гарч ирнэ (display)
“1 + 2 =“ тэгшитгэлийг компьютерт орууулья гэж үзвэл дараах зарчмаар
төхөөрөмжүүдийн үйл ажиллагаа явагдана.

7. Процессорын үндсэн тогтолцоо
• Процессор /CPU/
• Давтамж /Clock frequency
• Шугамын өргөн /Bus width/
(1) CPU “32 bit CPU vs 64 bit CPU”
4 GB
RAM
4 GB RAM
Давтамж буюу “Clock frequency” нь нэг секундэд
дамжих дохионы тоог заана.
x1000 x1000 x1000
1 Hz
Hertz
1 KHz
Kilohertz
1 MHz
Megahertz
1 GHz
Gigahertz

8. (1) Санах ойн төрөл /Types of memory/
Санах ойн ангилал
Санах ой
DRAM
SRAM
EPROM
Mask ROM
EEPROM
ROM
RAMКомпьютерийг ажиллуулахын тулд боловсруулалт
хийх шаардлагатай программ болон өгөгдлийг
хадгалахад ашиглаж байгаа төхөөрөмжүүдийг хэлнэ.
Тогтмол санах ой
/ROM - Read Only Memory/
Тогтмол санах ой нь компьютерт эхлэн ачаалах модуль
/BIOS/ болон флаш санах ой хэлбэрээр ашиглагддаг
Төрөл Шинж чанар
Mask ROM
Өгөгдөл нь үйлдвэрлэлийн үе шатанд нэг л удаа
бичигддэг.
EPROM
Өгөгдөл дахин бичих боломжтой ба хэт ягаан туяаны
гэрлийг ашиглан арилгадаг.
EEPROM
EEPROM-ийн өгөгдлийг цахилгаанаар арилгаж болно.
Дижитал камер, IC картанд ашиглаж байгаа EPROM-
ийн нийтлэг хэлбэр нь флаш санах ой юм.
Санах
ой
VRAM
Кэш санах
ой
Үндсэн
санах ой

9. Удаан
CPU болон үндсэн санах ойн хооронд
өгөгдөл солилцоход CPU-д хүлээх
хугацаа гарсанаар боловсруулах үр
ашгийг бууруулдаг.
Төв процессор
Үндсэн санах ой
DRAM
Кэш санах ой
Fast Slow
Дотоод кэш санах ой Гадаад кэш санах ой
SRAM
Өндөр хурд/бага багтаамж Бага хурд/их багтаамж
CPU үндсэн санах ойгоос өгөгдөл уншихад, өгөгдөл
кэш санах ойд хадгалагдана. Өгөгдөлийг дахин
ашиглах үед CPU кэш санах ойгоос уншдаг ба
боловсруулах үр ашгийг нэмэгдүүлдэг.

10. Хадгалах
хэрэгсэл
Хатуу диск HDD (Хатуу диск)
Оптик диск
CD-ROM, CD-R, CD-RW
Blu-ray диск
DVD-ROM, DVD-R, DVD-RAM
Флаш санах ой
USB санах ой
SD санах ойн карт
SSD
Хадгалах хэрэгсэл /Storage media/
USB санах ой
SD санах ойн
карт
SSD
(Solid State Drive)
DVD-ROM DVD-R DVD-RAM
Туслах
хадгалалтын
төхөөрөмжүүд
Үндсэн
санах ой
Кэш
санах
ой
Өндөр хурдтай, багтаамж
бага, өндөр үнэтэй
Бага хурдтай, багтаамж
ихтэй, хямд үнэтэй

11. “Мэдээллийн систем” нь алив аа ажлыг компьютер ашиглан
гүйцэтгэх боломжийг олгодог. Ашиглаж байгаа компьютерийн
төрөл, боловсруулалтын төрөл зэргээс нь шалтгаалж
мэдээллийн системийг ангилдаг. Системийг хөгжүүлэхийн тулд
бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг нь зорилгоос нь шалтгаалж сонгодог.
Системийн бүтэц/System Configuration/

12. Төвлөрсөн боловсруулалт гэдэг нь нэг компьютерээр
/host computer/ бүх боловсруулалтыг гүйцэтгэдэг.
Мэдээллийн систем дэх боловсруулалтын төрөл

13. Төвлөрсөн боловсруулалт
Удирдлага нь нэг компьютераар гүйцэтгэгддэг учир тоног
төхөөрөмж болон ажилчдад анхааралаа төвлөрүүлж чадна.
Үйл ажиллагааны удирдлага, аюулгүй байдлын удирдлага
болон засвар үйлчилгээг гүйцэтгэхэд хялбар.
Боловсруулалтыг гүйцэтгэж байгаа компьютерт
доголдол гарахад систем бүхэлдээ зогсоно.

14. Тархсан боловсруулалт /Distributed processing/
Тархсан боловсруулалт гэдэг нь боловсруулалт нь сүлжээнд холбогдсон хэд хэдэн компьютеруудын
дунд хуваагддаг.
Хэрвээ нэг
компьютер
доголдвол систем
бүхэлдээ зогсохгүй
Боловсруулалтыг хэд
хэдэн компьютерээр
хийх бөгөөд үйл
ажиллагаа, аюулгүй
байдлын, засвар
үйлчилгээг
зохицуулахад түвэгтэй
байдаг
Асуудал гарахад
хаана гарсныг
тодорхойлоход хэцүү
Үйл ажиллагааны
өргөжүүлэлт нь
хялбар.
Хөндлөн тархалт
(Horizontal Distribition)
Босоо тархалт
(Vertical Distribution).

15. Dual system Хоёр талт системDuplex system Thin client Cluster system
Мэдээллийн системийн бүтэц
Information system configuration
Хосолсон систем Хоёр талт систем Хязгаарлагдсан
хэрэглэгч
Бөөгнөрсөн систем
• Идэвхигүй нөөц систем / Cold standby system
• Идэвхитэй нөөц систем /Hot standby system

16. • Паралель боловсруулалт
/Parallel processing/
• Дараалсан боловсруулалт
/ Sequential processing/
• Хуулбарлалт / Replication/
• Серверийн виртуалчлал/
Server virtualization/

17. Шууд боловсруулалт
Мэдээллийн системийн хэрэглээ
Usage of information systems
Real-time processing Batch processing Interactive processing
Багц боловсруулалт Харилцан үйлдэл
боловсруулалт

18. Вэб систем/ Web system
Системийн
өргөтгөлийн
хялбар байдал
Клиент/сервер систем
Client/server system
Хэрэглэгч/сервер систем нь сервер болон
хэрэглэгчийн үүргийг тодорхойлсон систем юм.
Peer to peer /P2P/ Вэб систем/ Web system

19. Системийн найдвартай байдал (System reliability).
Системийг нэвтрүүлсэнээр систем нь хэрэглэгчийн төсөөлснөөс ч илүү найдвартай ажилладаг байх нь
чухал юм. Системийг ямар ч зогсолтгүй, тасралтгүй ажилуулснаар найдвартай байдал нэмэгддэг.
Системийн найдвартай байдлыг илэрхийлэх индексүүд /Indexes showing system reliability/
Төрөл Тайлбар
MTBF/ДХДХ/ Системийн алдаанууд хооронд ажиллаж байгаа
дундаж хугацаа юм.
MTTR/ЗДХ/ Доголдол гарсан үед түүнийг засах дундаж
хугацаа юм.
Бэлэн байдал =
ДХДХ
ДХДХ + ЗДХ
Бэлэн байдал =
Нийт ажилласан хугацаа − алдааны хугацаа
Нийт ажилласан хугацаа

20. Цуваа системийн бэлэн байдал
/ Availability of series system /
Системийн бэлэн байдал
Хэд хэдэн компьютер болон төхөөрөмжөөс бүрдсэн системийн хувьд түүний бэлэн байдлыг тэдгээр нь
цуваа, зэрэгцээ байгаагаас нь хамааруулан ялгаатай аргаар тооцдог.
Бэлэн байдал = 𝐴1 ∙ 𝐴2
𝐴1 = 0.9, 𝐴2 = 0.8 бол
Бэлэн байдал = 0,9 × 0,8 = 0.71 болно.
Зэрэгцээ системийн бэлэн байдал
/ Availability of parallel system/
ሻБэлэн байдал = 1 − (1 − 𝐴1ሻ ∙ (1 − 𝐴2
𝐴1 = 0.9,
𝐴2 = 0.8 бол
Бэлэн байдал = 1 − (1 − 0.9ሻ ∙ (1 − 0.8ሻ = 0.98
● Доголдолын түвшин/ Failure rate 𝑓𝑎𝑖𝑙𝑢𝑟𝑒 =
1
ДХДХ

21. Fault tolerant
Fail-soft
Fault avoidance
Fail-safe
Foolproof
Системийн найдвартай загвар
Доголдолд тэсвэртэй
Доголдолд уян хатан
Доголдолоос
зайлс хийх
Аюулгүй байдал
Баталгаатай

22. 01
02
03
04
RAID /Redundant Array of Independent Disks/
RAID технологи нь хэд хэдэн хатуу дискийг нэг хадгалах төхөөрөмж болгон ашиглах замаар
өгөгдлийг хадгалах, тархаах технологи юм.
Хандах хурдыг сайжруулах
Дискны найдвартай
байдлыг сайжруулах
striping with parity
NAS (Network Attached Storage)
Сүлжээнд хавсаргасан хадгалалт

23. Анхны өртөг
Initial cost
Үйл ажиллагааны
зардал
Operational cost
Системийн эдийн засгийн үр ашиг / Economical efficiency of a system
Эзэмшигчийн нийт
зардал Total Cost
Ownership

24. Прогамм хангамж
Software
OS
Operating System
Үйлдлийн систем
Үйлдлийн систем нь компьютерийг
ажиллуулахад шаардагдах хамгийн анхдагч
програм хангамж юм.

25. 01 Үйлдэлийн систем
"OS" нь техник хангамж болон хэрэглээний программ
хангамжийг удирдаж хянадаг програм юм / үндсэн праграмм /.
02 Хэргэлээний программ хангамж
Word processing болон spreadsheet тусгай зориулалтаар
ашиглагддаг програм гэх зэрэг программ хангамжыг нэрлэдэг.
Үйлдэлийн системийн хэрэглээ
СИСТЕМИЙН ПРОГРАМ ХАНГАМЖ
• Operating system
• Middleware
• Нийтлэг хэрэглээний програм хангамж
• Тусгайлсан хэрэглээний програм хангамж

26. СИСТЕМИЙН ПРОГРАМ
ХАНГАМЖ
• Operating system
• Middleware
ХЭРЭГЛЭЭНИЙ
ПРОГРАММ
ХАНГАМЖ
• Нийтлэг
хэрэглээний
програм хангамж
• Тусгайлсан
хэрэглээний
програм хангамж

27. 01 Виртуал санах ой /Virtual
memory
02 Hibernation
03 Хувийн мэдээлэл /Profile
04
Хэрэглэгчийн бүртгэл /User
account
05 Multitasking
06
08
09
10
07
Multithreading
PC/AT compatible машин
Multiboot
CUI (Character User Interface)
GUI (Graphical User Interface)
11 Файлын систем

28. Мэдээллийн технологийн төхөөрөмжийг ажиллуулахад үйлдлийн систем зайлшгүй
шаардлагатай. Үйлдлийн системийг тоног төхөөрөмж, хэрэглээний програм болон
хэрэглэгчийн хооронд интерфэйс болон ажиллаж мэдээллийн урсгалыг хянаж
зохион байгуулж байдаг үндсэн програм хангамж гэж ойлгож болно.
Үйлдлийн Систем
Real-time: Машин, тоног төхөөрөмж, үйлдвэрлэлийн систем болон
шинжлэх ухааны багажыг удирдахад зориулагдсан.
Single-user, single task: Нэг хэрэглэгч нэг л програм дээр ажиллах
боломжтой.
Single-user, multi-task: Нэг хэрэглэгч нэгэн зэрэг олон програм
дээр ажиллах боломжтой.
Multi-user: Нэгэн зэрэг олон хэрэглэгч системийн нөөцийг ашиглах
боломжтой.
Single-Tasking, Multi-tasking

29. Хэрэглэгчийн менежмент
User management
Файлын менежмент
File management
Нөөцийн удирдлага
Resources management
Ажлын хувиарлалт
Task management
ҮЙЛДЭЛИЙН СИСТЕМИЙН ҮҮРЭГ
Оролт / гаралтын удирдлага
(Төхөөрөмжийн удирдлага)
Санах ойн менежмент
Memory management
ҮЙЛДЛИЙН СИСТЕМИЙН ТӨРӨЛ
MS-DOS
WINDOWS
MacOS UNIX
LINUX
ANDROID

30. Үйлдлийн Системийн Үүрэг
Memory management: Санах ойн үүр болгоныг чөлөөтэй, өгөгдөлтэй
эсэхийг хянаж тухайн процесст ашиглагдаж байсан өгөгдөл хэрэгцээгүй
болох эсвэл процесс дуусгавар болох үед үүрийг чөлөөлж дараагийн
өгөгдлийн санах ойд эзлэх хэмжээг тогтоох /процесс болгон хангалттай
хэмжээний үүртэй байх хэрэгтэй/, түүнийг ачааллах зэрэг үйл ажиллагааг
санах ойг үр ашигтай удирдах зорилгоор зохион байгуулдаг.
Виртуал санах ой нь санах ойн физик боломжоос илүү боломжийг бусад
хадгалах төхөөрөмжийг /зөв хэрэглэх нь үр дүнтэй/ оролцуулан олгодог.
Device management: Үйлдлийн систем нь төхөөрөмжүүдийг удирдахдаа
тэдгээрийн цахилгаан хэлхээнээс гадна Driver гэж нэрлэгддэг тусгай
програм ашигладаг. Driver-ийн гол үүрэг нь дээд түвшний програмын хэл
болон техник хангамжийг удирдах электрон дохио хоёрын хооронд
орчуулагч хийдэг. Өөр хоорондоо ялгаатай их олон төхөөрөмжүүд байдаг
болохоор driver-уудын функцууд ялгаатай байдаг мөн төхөөрөмж
шинэчлэгдэх үед driver-ийг бас шинэчлэдэг зэрэг шалгаанаар driver-ийг
үйлдлийн систем дотор багтаадаггүй.

31. Үйлдлийн Системийн Үүрэг
Task /ажил/ management: Үйлдлийн системийн үндсэн үүрэг гэж хэлж болох процессуудын
ажиллах хөтөлбөрийг гаргадаг. Процессуудыг тухайн үед үзүүлэх ач холбогдлоор нь
ИДЭВХИГҮЙ ээс НОЦТОЙ хүртэл 7 ангилдаг ба нэн даруй гүйцэтгэх шаардлагатай процессыг
ноцтой ангилалд оруулдаг байна. Процессыг шууд утгаар нь ямар нэг програм гэж ойлгож
болох боловч үнэндээ програмыг бүрдүүлэгч жижиг хэсгүүд юм. Мөн яг ямар процесс
явагдаж байгааг хэрэглэгч мэдэж байх албагүй. Процессыг хэрэглэгч, өөр програм болон
үйлдлийн систем удирдаж болно.
Task /ажил/ management: Үйлдлийн системийн үндсэн үүрэг гэж хэлж болох
процессуудын ажиллах хөтөлбөрийг гаргадаг. Процессуудыг тухайн үед үзүүлэх ач
холбогдлоор нь ИДЭВХИГҮЙ ээс НОЦТОЙ хүртэл 7 ангилдаг ба нэн даруй гүйцэтгэх
шаардлагатай процессыг ноцтой ангилалд оруулдаг байна. Процессыг шууд утгаар нь
ямар нэг програм гэж ойлгож болох боловч үнэндээ програмыг бүрдүүлэгч жижиг хэсгүүд
юм. Мөн яг ямар процесс явагдаж байгааг хэрэглэгч мэдэж байх албагүй. Процессыг
хэрэглэгч, өөр програм болон үйлдлийн систем удирдаж болно.

32. Үйлдлийн Системийн Төрөл
Mobile OS: Энэ төрлийн үйлдлийн систем нь Smart Phone, Tablet болон
бусад хөдөлгөөнт төхөөрөмжийг удирдахад зориулагдасан. Ихэнх
хөдөлгөөнт төхөөрөмжүүд дотроо холбооны төхөөрөмжтэй байдаг ба
Real-time үйлдлийн систем хэрэглэдэг. Харин орчин үеийн ухаалаг
төхөөрөмжүүдэд компьютерийн орчны хэрэглэгчийн интерфейс,
хэрэглээний програмыг ашиглахын тулд Real-time үйлдлийн системтэй
хослуулан Single-user, Multi-task үйлдлийн системийг хэрэглэдэг.
Жишээ нь: Apple-ийн iOS, Google-ийн Android зэрэг үйлдлийн
системүүд бөгөөд ухаалаг төхөөрөмжийн touchscreen,
Bluetooth, Wi-Fi, GPS болон видео камер зэрэг дэвшилтэд
технологитой ажилладаг төрөл бүрийн хэрэгцээг хангах
програмуудтай байдаг.

33. MS-DOS: Microsoft Disk Operating System гэсэн үгний товчлол
бүхий нэртэй энэ үйлдлийн систем нь IBM-тэй нийцтэй, х86
процессор дээр ажилладаг Microsoft-ийн гаргасан single-tasking,
хэрэглэгчийн тэмдэгтэн интерфейстэй.
Өнөө үед MS-DOS нь хэрэгцээнээс гарсан хэдий ч Windows
command line-ыг олон хэрэглэгч ашигласаар байна.
Үйлдлийн Системийн Төрөл
1960 аад оноос хөгжиж эхэлсэн энэ системийг өнөөгийн их олон
үйлдлийн систем үндэс болгож ашигладаг, ийм системийг UNIX-Like
буюу UNIX маягийн гэдэг. UNIX-ийн бүтэц зохион байгуулалт нь гадны
халдлагын эсрэг хүчтэй болж хөгжиж ирсэн гол шалтгаан бол
зохиогчоос илүү хөгжүүлэгч нар кодыг амархан засварлах боломжтой
богино, энгийн, ойлгомжтой, уян /UNIX философи/ дүрмийг
баримтлан системийг эхнээс нь нээлттэй хөгжүүлж эхэлсэн ба олон
олон чадвартай код хөгжүүлэгч нар UNIX-ийн суурийг маш нягт,
хийгүй болгоход хувь нэмрээ оруулсанд байна.
AT&T-ийн Bell Labs-ийн гаргасан
анхны multitasking OS.
Хэрэглэгчийн тэмдэгтэн
интерфейстэй, гэхдээ X window-
ийг суулгаж хэрэглэгчийн
график интерфейстэй болж
болно.

34. MacOS: Macintosh компьютерт зориулж Apple-ийн гаргасан, анхны
хэрэглэгчийн график интерфейстэй үйлдлийн систем юм.
Macintosh үйлдлийн системийн хоёр ерөнхий сери байдаг, тэдгээр нь 1984-
2000 онуудад version /хувилбар/ 9 хүртэл гарсан Mac OS /classic/ болон 2001
оноос өнөөг хүртэл хөгжиж ирсэн Mac OS X юм. Энэ хоёр үйлдлийн системийн
интерфейс дизайн ижил хэдий ч бүтцээрээ их ялгаатай байдаг.
Үйлдлийн Системийн Төрөл
Давуу тал: Mac OS X үйлдлийн
системийг Unix дээр суурилан бүтээсэн
ба Unix нь аюулгүй байдлын хувьд
хамгийн сайн нь юм, зах зээл нь бага
учраас вирусын дайралтанд өртөөд
байдаггүй. Техник, програм гээд бүгдийг
нь нэг газар Apple үйлдвэрлэдэг учир
найдвартай ажиллагаатай. Тансаг
гэмээр хэрэглэгчийн график интерфейс
нь хэрэглэхэд хялбар, функцууд нь төгс
ажилладаг.
Сул тал: Mac компьютерт ашигладаг
техник хангамжийн технологууд нь
ижил үүрэг гүйцэтгэдэг бусад
технологиос харьцангуй үнэтэй
байдаг. Mac үйлдлийн систем нь
тогтмол шинэчлэгдэж байдаг ба
хувилбараас хувилбар луу
шинэчлэхэд үнэтэй байдаг. Mac
үйлдлийн систем дээр ажилладаг
үйлдвэрлэлд зориулагдсан порграм
болон видео тоглоом бага байдаг.

35. Үйлдлийн Системийн Төрөл
Windows: 32 bit-ийн систем дээр ажилладаг Microsoft-ийн гаргасан multitasking, IBM-тэй нийцтэй,
хэрэглэгчийн график интерфейстэй үйлдлийн систем юм.
1985 онд Microsoft анхны Windows 1.0-ийг гаргаснаас хойш Windows үйлдлийн систем дэлхийн
компьютерийн зах зээлийн 80-аас илүү хувийг эзэлж байна. Windows-ийн маш олон хувилбар байдаг ба
хамгийн сүүлийнх нь Windows 8 юм.
Mobile OS: Энэ төрлийн үйлдлийн систем нь Smart
Phone, Tablet болон бусад хөдөлгөөнт төхөөрөмжийг
удирдахад зориулагдасан. Ихэнх хөдөлгөөнт
төхөөрөмжүүд дотроо холбооны төхөөрөмжтэй байдаг
ба Real-time үйлдлийн систем хэрэглэдэг. Харин орчин
үеийн ухаалаг төхөөрөмжүүдэд компьютерийн орчны
хэрэглэгчийн интерфейс, хэрэглээний програмыг
ашиглахын тулд Real-time үйлдлийн системтэй
хослуулан Single-user, Multi-task үйлдлийн системийг
хэрэглэдэг.

36. Хэрэглээний
Програм
Хэрэглээний програм хангамж гэж тодорхой зорилгоор,
тодорхой ажилд ашиглаж байгаа програм хангамжийг хэлнэ.
Үр дүнтэйгээр ашиглахын тулд түүний зориулалт, үзүүлэлт
болон ажиллагааны үндсэн аргыг ойлгож байх нь чухал юм.
Текст боловсруулах програм: Энэ төрлийн програм нь бичиг баримт үүсгэх, өөрчлөх,
хуудасны тохиргоо хийх, хэвлэх, хүснэгттэй ажиллах, зураг дүрс зурах, догол мөрийг хэвжүүлэх
болон текстэнд хэв маяг оруулах зэрэг өргөн боломжтой програм юм. Microsoft Office багцын
Microsoft Word нь энэ төрлийн програмын хувьд хамгийн өргөн тархсан програм юм.
Хүснэгтэнд өгөгдөл боловсруулах програм: Энэ төрлийн програм нь хүснэгт хэлбэрийн
ажлын талбартай ба өгөгдлийг төрөл бүрийн функцээр боловсруулж олон янзын тооцоолол
хийхэд хэрэглэгддэг. Жишээ нь: төсөвт дүн шинжилгээ хийх, тооцооллыг автоматаар гүйцэтгэдэг
санхүүгийн маягт бэлдэх, өгөгдлийг тодорхой дүрмийн дагуу шүүх, эрэмблэх гэх мэт.
Илтгэл боловсруулах програм: Илтгэлийн тайлбар текстийг график, диаграм, анимац,
хүснэгт, зураг, дуу чимээ болон видео бичлэг зэрэг төрөл бүрийн обьектуудаар чимэглэн
анхаарал татсан, илүү сонирхолтой, улам ойлгомжтой, хүчтэй сэтгэгдэл төрүүлсэн илтгэл
боловсруулахад хэрэглэдэг програм. Microsoft Office багцын Microsoft PowerPoint нь энэ төрлийн
програмын хувьд хамгийн өргөн тархсан програм юм.

37. Хэрэглээний Програмын Төрөл
Web Browser: Веб хөтөч гэж орчуулагдах энэ төрлийн програмууд нь интернетэд
байрлах мэдээллийг хайж олох, веб хуудаснуудыг татаж үзүүлэх болон интернетэд
мэдээлэл оруулах зэрэг зориулалттай. Интернетэд байгаа HTML гэх мэт тэмдэглэгээний
хэл дээрх мэдээллийг хүнд ойлгомжтой болгож үзүүлдэг програм юм.
CAD: Computer Aided Design гэсэн үгний товчлол, энэ төрлийн програм нь
компьютерийн систем ашиглан оновчтой нарийн дизайныг бий болгох, өөрчлөх, дүн
шинжилгээ хийх зэрэгт хэрэглэгддэг инженерийн зураг зүйн програм ба дизайнерын
бүтээмжийг нэмэгдүүлэх загварын чанарыг сайжруулах, үйлдвэрлэлийн мэдээллийн санг
бий болгох чадвартай програм юм. AutoCAD нь энэ төрлийн програмын нэг жишээ юм.
CAM: Computer Aided Manufacturing гэсэн үгний товчлол, үйлдвэрлэлийн машин тоног
төхөөрөмжийг удирддаг програм хангамж юм. Энэ төрлийн програмыг үйлдвэрлэлийн
процессыг хурдасгах, илүү нарийн эд анги урлах, материалын хамаарал болон
зарцуулалтыг зохицуулах зэрэг үйл ажиллагаанд ашигладаг. ArtCAM нь энэ төрлийн
програмын нэг жишээ юм.

38. Cloud application: Нэг хэсэг нь цэвэр компьютерийн програм нөгөө
хэсэг нь цэвэр веб програм хэлбэртэй, Cloud ийн орчинд ажилладаг
програм юм. Cloud програмд хязгаар гэж байхгүй, өнөөгийн дундаж
компьютерын ажиллуулж чадах бүх програмыг Cloud систем ажиллуулж
болно. Could програмын энгийн жишээ нь ухаалаг төхөөрөмжийн
ухаалаг програмууд юм.
OSS: Open Source Software буюу нээлттэй эх нь /эх код нь
нээлттэй програм хангамж/ патенттай эсвэл лицензтэй
програмаас эрх зүйн хувьд эрс ялгаатай. Нээлттэй эхэд
хамрагдах програмын эх кодыг хэн ч үзэх, судлах, үнэлэх дүгнэх
болон шинэчлэн өөрчлөх боломжтой байдаг. Иймээс нээлттэй
эхийн програм нь програм зохиогч, хөгжүүлэгч олон хүний
хөдөлмөрийн үр дүнд бий болдог.

39. ФАЙЛЫН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ
Дирктор хавтас (folder)
subdirectory
Харьцангуй зам
../USR5/index.html
Үнэмлэхүй зам
/USR/Course1.pptx

40. Файл хуваалцах file sharing
Сүлжээ байгуулагдсан бол сүлжээнд олон хэрэглэгчийн хооронд компьютерийн файлуудыг хуваалцаж болно.
Систем хамааралгүй хамгаалах
Хандах эрх хязгаарлах
ФАЙЛ НӨӨЦЛӨХ / BACKUP

41. НӨӨЦЛӨГДӨХ ФАЙЛУУД
Files for backup
Систем өөрөө нөөцөлдөг
Их хэмжээний багтаамжтай хадгалах төхөөрөмж/цаг хугцаа
Өөрөө үүсгэсэн / хэрэгцээт файлыг
НӨӨЦЛӨЛТИЙН ТӨРЛҮҮД
Types of backup
Сэргээх хугацаа болон нөөц ачаалалтын зэрэг
нөхцлөөс хамаарч нөөцлөх төрөл нь өөрөөр байна.
Төрөл Нөөцлөх өгөгдөл Сэргээх арга Нөөцлөх
хугцаа
сэргээлт
Бүрэн
нөөцлөлт
Диск дэх бүх
өгөгдөл.
Бүрэн сэргээх. их бага
Өөр өөр
нөөцлөлт
Бүрэн нөөцлөлтөөс
хойш өөрчлөгдсөн
мэдээлэл.
Бүрэн нөөцлөлтөөс
хойш өөрчлөлтийг
сэргээх
Нэмэлт
нөөцлөлт
Сүүлийн нөөцөөс
хойш өөрчлөгдсөн
өгөгдөл.
Бүрэн сэргээх ба
алдаатай нөөцлөлт
гарвал дахин
өөрлөлтийг сэргээх
Бага их
НӨӨЦЛӨХ АРГА
HDD, CD DVD,
Flash, Memory …..