Glærur fyrir námskeið á Menntavísindasviði HÍ

1. Framtíð menntunar
Tryggvi Thayer
MEN501G 2014H
Menntavísindasvið HÍ
26.11.2014

2. Yfirlit
• Inngangur
• Framtíðarfræði:
- Hvað og hvenær er þessi “framtíð”?
- Aðferðir í framtíðarfræðum
- Hvar fáum við gögn um framtíðina?
• Framtíðin frá okkar sjónarhorni
- Tækniþróun
- Samfélagsleg þróun
- Skólaþróun
• Framtíðarsýn í rannsóknum og á vettvangi

3. Framtíðin er ekki eitthvað sem kemur fyrir
okkur heldur eitthvað sem við sköpum og
mótum með okkar athöfnum og
ákvörðunum.
The primary goal of futures studies is, “… to create a
new sense of time; to stretch time by including a longer
vision of time within our forecasts, decision making, and
living.”
Inayatullah, 1990

4. Margar framtíðir
Líkleg framtíð
Hvað má ætla að gerist í framtíðinni?
Mögulegar framtíðir
Hvernig gæti framtíðin orðið?
Hvað er það sem ræður hvaða framtíð verði að raun?
Ákjósanleg framtíð
Hvernig viljum við að framtíðin verði?
Hvernig tryggjum við að ákjósanlegast framtíð verði að raun?
Sjá: Cornish, 2004

5. Hvenær kemur “framtíðin”?
• 0-5 ár - nánasta framtíð: Skammtímasýn sem mótast mest af núinu.
Það verða breytingar en líkur á róttækum breytingum er lítil vegna
íhaldssemi og lítils svigrúms.
• U.þ.b. 10 ár - meðallangur tími: Nokkur framsýni sem mótast af
áþreifanlegum breytingaröflum í núinu. Líkur á töluverðum
breytingum sem kunna að virðast róttækar eftir á að hyggja.
• Meira en 15 ár - langur tími: Mikil framsýni sem felur í sér skapandi
hugsun um hvernig breytingaröfl geta mótað mögulegar framtíðir.
Gert ráð fyrir að töluverðar breytingar eigi sér stað - sumar
“byltingarkenndar”. Töluvert svigrúm til að móta framtíð.
• +100 ár - fjarlæg framtíð: Skapandi sýn á nýjum
samfélögum/heimum sem tekur tillit til breytingarafla sem enn eru
óráðin. Mikið svigrúm til að setja langtímamarkmið.
Sjá: Irvine & Martin, 1984; Thayer, 2013

6. Veldisvaxandi tíðni breytinga í UT
Hversu mikil reiknigeta fæst f. $1.000
Kurzweil, 2005
Sjá líka gagnrýni Modis (2006) á hugmyndir Kurzweils

7. Aðferðir
1. Greinandi– Hvað segja gögn um framtíðina?
- Framtíðarspár (t.d. Moore lögmálið): Framreikna útfrá gögnum sem eru fyrir hendi.
- Stefnugreining (t.d. loftslagsbreytingar): Greina sögulegar og nútíma sveiflur.
Tilgangurinn er að upplýsa um líklega framtíð
2. Skapandi– Hvernig framtíð viljum við skapa?
- Sviðsmyndir (t.d. flugvallarsvæðið í Norðurmýri): Skapa sameiginlega sýn á mögulegar og
ákjósanlegar framtíði
- Forsjálni (t.d. sjálfbær þróun): Nota fjölbreyttar aðferðir framtíðarfræða til að ímynda
sameiginlegar framtíðir.
Tilgangurinn er að lýsa því sem við viljum að gerist

8. Útkomur
• Breytingaröfl – Hvað í umhverfinu knýr á um
breytingar?
• Mögulegar framtíðir – Hvaða áhrif geta breytingaröfl
mögulega haft?
• Æskileg framtíð – Hvaða framtíð viljum við?
• Áhættur – Hvað getur komið í veg fyrir að æskilega
framtíðin verði að veruleika?
• Tækifæri – Hvernig aukum við líkur á að æskilega
framtíðin verði að veruleika?

9. Tækniþróun
“Öll verk sem efla mannkynið hafa sæmd og eru mikilvæg og ættu að vera
framkvæmd af vandvirkni.”
Martin Luther King Jr.

10. Samfélagið
“… we are not just witnessing a relativisation of time according to social contexts... The transformation
is more profound: it is the mixing of tenses to create a forever universe…: timeless time, using
technology to escape the contexts of its existence, and to appropriate selectively any value each
context could offer to the ever-present.”
Manuel Castells

11. Skólaþróun
Hvernig verða skólar í framtíðinni?
Hvernig viljum við að skólar verði í framtíðinni?
Hvernig byggjum við skóla fyrir framtíðina?

12. Framtíðarmiðuð menntastefna
Eiginleikar (AVENUE framework):
Anticipatory (Forsjálni)
Vision (Sameiginleg sýn)
Empowerment (Valdeflandi)
New meaning (Ný merking)
Utility (Nytsöm)
Ethical (Siðferðilega réttmæt)
Framtíðarmiðuð stefna opnar leiðir til farsællar framtíðar en
er um leið opin fyrir breytingum.
Sjá: Thayer, 2011

13. Framtíðin, menntarannsóknir og vettvangurinn
Eru tengsl við framtíðina?
- Bein tengsl: framtíðartengingar ræddar
- Óbein tengsl: framtíðartengingar greinanlegar en ekki
ræddar
- Engin tengsl: engin greinanleg tenging við framtíð
Hver er framtíðarsýnin?
- Íhaldssöm: litlar sem engar breytingar
- Hófsöm: einhverjar breytingar en ekki róttækar
- Framsækin: vel mótuð framtíðarsýn

14. Heimildir
Castells, M. (1996) The Rise of the Network Society. Oxford: Blackwell.
Common Sense Media (2009). 35% of teens admit to using cell phones to cheat.
Commonsensemedia.org. https://www.commonsensemedia.org/about-us/news/press-releases/
35-of-teens-admit-to-using-cell-phones-to-cheat
Cornish, E. (2004). Futuring: The exploration of the future. Bethesda, MD: World Future
Society.
Facer, K. (2009). Educational, social and technological futures: a report from the Beyond
Current Horizons Programme. London: DCSF & Futurelab.
Harkins, A. M., & Kubik, G. H. (2010). “Ethical” cheating in formal education. On the Horizon,
18(2), 138-146.
Inayatullah, S. (1990). Deconstructing and reconstructing the future: Predictive, cultural and
critical epistemologies. Futures, 22(2), 115–141.
Irvine, J. M., & Martin, B. R. (1984). Foresight in science. Pinter.
Kurzweil, R. (2005). The singularity Is near. New York: Viking.
Modis, T. (2006). The singularity myth. Technological Forecasting & Social Change, 73(2), 95-
127.
Thayer, T. (2011) What makes a “future-oriented” policy? Towards a framework for identifying
and analysing policies. Education4site.org. http://wp.me/p22Btc-4P
Thayer, T (2013). Framtíð menntunar: Hvað á að horfa langt fram í tímann? Upplýsandi tæki.
http://tryggvi.blog.is/blog/tryggvi/entry/1311938/