We all do our research and put an effort in making a clear and an accurate presentation, but I'd be glad if this could help especially for those who are taking Secondary Education courses. Good luck! A proper credit would be appreciated. • Jay-ar A. Padernal, BSEd Major in English, University of Mindanao

1. Part 1: ANG GRAMATIKA
AT RETORIKA

2. Depinisyon:
• Maliban sa iba pang larangan, ang retorika ay mahigpit na
nauugnay sa gramatika. Kung tutuusin, hindi maaaring
paghiwalayin ang dalawa.
• Ang isang retorikal na diskurso ay kailangan magtaglay
ng at least dalawang katangian: pagkamasining at
kawastuhang gramatikal.

3. Pagpili ng Wastong Salita
Mali:
• “Tanaw na tanaw na namin ang maluwang na bibig ng
bulkan.”
• “Bagay kay Olga ang kanyang makipot na bunganga.”
• “Ginanahan sa paglamon ang mga bagong dating na bisita.”
• “Maarte siya sa pagkain kaya hindi siya tumataba.”

4. Pagpili ng Wastong Salita
Wasto:
• “Tanaw na tanaw na namin ang maluwang na bunganga ng
bulkan.”
• “Bagay kay Olga ang kanyang makipot na bibig.”
• “Ginanahan sa pagkain ang mga bagong dating na bisita.”
• “Mapili siya sa pagkain kaya hindi siya tumataba.”

5. Gamitin sa sariling pangungusap:
1. kawangis, kahawig
2. sabayan, lahukan
3. aalis, lilisan

6. Eupemismo
Ito ay badyang pangpalubagloob ay ang pagpapalit ng
salitang mas magandang pakinggan kaysa sa salitang
masyadong matalim, bulgar, o bastos na tuwirang
nakapananakit ng damdamin o hindi maganda sa pandinig.
1. namayapa sa halip na namatay
2. palikuran sa halip na kubeta
3. pinagsamantalahan sa halip na ginahasa

7. Wastong Gamit ng mga Salita: Nang at Ng
Nang
1. Ginagamit na pangatnig (conjunction) sa mga hugnayang
pangungusap, at ito ang panimula ng katulong na sugnay
(clause).
Halimbawa:
“Mag-aral kang mabuti nang makapasa ka sa eksam.”

8. Wastong Gamit ng mga Salita: Nang at Ng
Nang
2. Nagmula sa na at inaangkupan ng ng at inilalagay sa
pagitan ng pandiwa (verb) at ng panuring (modifier) nito.
Halimbawa:
“Nagdasal nang taimtim ang mga deboto.”

9. Wastong Gamit ng mga Salita: Nang at Ng
Nang
3. Ginagamit ang nang sa gitna ng dalawang salitang-ugat
na inuulit, dalawang pawatas o neutral na inuulit, at
dalawang pandiwang inuulit.
Halimbawa:
“suklay nang suklay; mag-ipon nang mag-ipon”

10. Wastong Gamit ng mga Salita: Nang at Ng
Ng
4. Ang ng ay ginagamit na pananda sa tuwirang layon ng
pandiwang palipat (transitive verb).
Halimbawa:
“Nagtanim ng palay.”
“Nag-aaral siya ng liksyon.”

11. Wastong Gamit ng mga Salita: Nang at Ng
Ng
5. Ginagamit na pananda ng aktor o tagaganap ng pandiwa
sa tinig balintiyak (passive voice).
Halimbawa:
“Pinangaralan ng guro ang mga nahuling mag-aaral.”

12. Wastong Gamit ng mga Salita: Nang at Ng
Ng
6. Ginagamit na pananda kapag nagsasaad ng pagmamay-
ari ng isang bagay o katangian.
Halimbawa:
“Ang pera ng bayan ay kinurakot ng ilang politiko.”

13. Wastong Gamit ng mga Salita: Kung at Kong
Kung
1. Ginagamit na pangatnig na panubali (conditional), at ito'y
hugnayang pangungusap.
Halimbawa:
“Aatend ako ng parti kung papayagan ako ng aking mga
magulang.”

14. Wastong Gamit ng mga Salita: Kung at Kong
Kong
2. Ito'y nanggaling sa panghalip na panaong (personal
pronoun) ko, at inaangkupan lamang ng ng.
Halimbawa:
“Maaasahan sa mga gawain ang mga matalik kong
kaibigan.”

15. Wastong Gamit ng mga Salita: May at Mayroon
May
1. Ginagamit ang may kapag sinusundan ng pangngalan
(noun).
Halimbawa:
“May virus ang nahiram niyang USB.”

16. Wastong Gamit ng mga Salita: May at Mayroon
May
2. Ginagamit ang may kapag sinusundan ng pandiwa
(verb).
Halimbawa:
“May pupuntahan ako mamaya.”

17. Wastong Gamit ng mga Salita: May at Mayroon
May
3. Ginagamit ang may kapag sinusundan ng pang-uri
(adjective).
Halimbawa:
“May mahabang buhok si Olga.”

18. Wastong Gamit ng mga Salita: May at Mayroon
May
4. Ginagamit ang may kapag sinusundan ng panghalip na
panao sa kaukulang paari (possessive pronoun).
Halimbawa:
“Bawat tao ay may kanya-kanyang problema sa buhay.”

19. Wastong Gamit ng mga Salita: May at Mayroon
Mayroon
5. Ginagamit ang mayroon kapag may napapasingit na
kataga (enclitic) sa salitang sinusundan nito.
(enclitic/ingklitik: naman, po, daw, lang, lamang, nga, din, man)
Halimbawa:
“Mayroon po kaming isusumbong sa inyo.”

20. Wastong Gamit ng mga Salita: May at Mayroon
Mayroon
6. Ginagamit na panagot sa tanong.
Halimbawa:
“May pasok ba tayo?” -- ”Mayroon.”

21. Wastong Gamit ng mga Salita: May at Mayroon
Mayroon
7. Ginagamit kung nangangahulugan ng pagkamaykaya sa
buhay.
Halimbawa:
“Ang mga Morales ay mayroon sa bayan ng Dolores.”

22. Wastong Gamit ng mga Salita:
Subukin at Subukan
Subukin
1. Ito'y nangangahulugan ng pagsusuri o pagsisiyasat sa uri,
lakas o kakayahan ng isang tao o bagay.
Halimbawa:
“Subukin mong kumain ng gulay at prutas upang sumigla ka.”

23. Wastong Gamit ng mga Salita:
Subukin at Subukan
Subukan
2. Ito'y nangangahulugan ng pagtingin upang malaman ang
ginawa ng isang tao o mga tao.
Halimbawa:
“Subukan mo siya upang malaman mo ang kanyang
sekreto.”

24. Wastong Gamit ng mga Salita:
Pahirin at Pahiran
Pahirin
1. Ito'y nangangahulugan ng pag-alis o pagpawi ng isang
bagay.
Halimbawa:
“Pahirin mo ang iyong pawis sa noo.”

25. Wastong Gamit ng mga Salita:
Pahirin at Pahiran
Pahiran
2. Ito'y nangangahulugan ng paglalagay ng isang bagay.
Halimbawa:
“Pahiran mo ng mantekilya ang pandesal.”

26. Wastong Gamit ng mga Salita:
Punasin at Punasan
Punasin
Ito'y ginagamit kapag binabanggit ang bagay na tinatanggal.
Halimbawa:
“Punasin mo ang alikabok sa mesa.”

27. Wastong Gamit ng mga Salita:
Punasin at Punasan
Punasan
Ito'y ginagamit kapag ang binabanggit ay ang bagay na
pinagtatanggalan ng kung ano man.
Halimbawa:
“Punasan mo ang mesa.”

28. Wastong Gamit ng mga Salita:
Operahin at Operahan
Operahin
Tinutukoy nito ang tiyak na bahaging tinitistis.
Halimbawa:
“Ooperahin bukas ang mga mata ni Jason.”

29. Wastong Gamit ng mga Salita:
Operahin at Operahan
Operahan
Tinutukoy nito ang tao at hindi ang bahagi ng kanyang
katawan.
Halimbawa:
“Ooperahan na si Luisa bukas.”

30. Wastong Gamit ng mga Salita:
Din at Rin, Daw at Raw
Rin at Raw
Ito'y ginagamit kung ang sinusundang salita ay nagtapos sa
patinig (vowel sound) at sa malapatinig na w at y.
Halimbawa:
“Si Darwin ay katulad mo ring masipag na mag-aaral.”
“Ikaw raw ang napipisil ng mga hurado na kakatawan.”

31. Wastong Gamit ng mga Salita:
Din at Rin, Daw at Raw
Din at Daw
Ito'y ginagamit kung ang sinusundang salita ay nagtapos sa
katinig (consonant sound) maliban sa w at y.
Halimbawa:
“Masakit daw ang ulo ni Malou.”
“Nakapagsulat din ng aklat si Perla.”

32. Wastong Gamit ng mga Salita:
Sila at Sina, Kina at Sila
Sila at Sina
Sila - ito'y panghalip panao (personal pronoun)
Sina - ito'y panandang pangkayarian sa pangngalan
(function words: article or determiner)
article/determiner + noun

33. Wastong Gamit ng mga Salita:
Sila at Sina, Kina at Sila
Sila at Sina
Halimbawa:
Mali: Sila Aldrin at Olga ay mabubuting anak.
Tama: Sina Aldrin at Olga ay mabubuting anak.
Tama: Sila ay mabubuting mag-aaral.
Sina (determiner o panandang pangkayarian) + Aldrin at Olga (noun o pangngalan)

34. Wastong Gamit ng mga Salita:
Sila at Sina, Kina at Sila
Kina
Kila - walang salita na ganito sa Balarilang Filipino, ito'y
karaniwang pagkakamali
Kina - ito'y panandang pangkayarian sa pangngalan
(function words: article or determiner) tulad ng sina
article/determiner + noun

35. Wastong Gamit ng mga Salita:
Sila at Sina, Kina at Sila
Kina
Halimbawa:
“Papunta na kami kina Bb. Katipunan.”
“Kina Malou gaganapin ang pagdiriwang.”
Kina (determiner o panandang pangkayarian) + noun o pangngalan

36. Wastong Gamit ng mga Salita:
Pinto at Pintuan
Pinto
Ito'y bahagi ng daanan na isinasara at ibinubukas.
Ginagamit ito upang ilagay ang pintuan.
Halimbawa:
“Isinara niya ang pinto upang hindi makapasok ang lamok.”

37. Wastong Gamit ng mga Salita:
Pinto at Pintuan
Pintuan
Ito'y kinalalagyan ng pinto. Ito rin ang bahaging daraanan
kapag bumukas na ang pinto.
Halimbawa:
“Nakaharang sa pintuan ang paso ng halaman kung kaya't
hindi niya maisara ang pinto.”

38. Wastong Gamit ng mga Salita:
Hagdan at Hagdanan
Hagdan
Ito ay ang mga baytang na inaakyatan at binababaan sa
bahay o gusali.
Halimbawa:
“Mabilis niyang inakyat ang hagdan upang marating ang
klinika.”

39. Wastong Gamit ng mga Salita:
Hagdan at Hagdanan
Hagdanan
Ito ay ang bahagi ng bahay o gusali na kinalalagyan ng
hagdan.
Halimbawa:
“Matitibay ang hagdanan ng kanilang bahay kaya hindi
gumuho ang hagdan niyon matapos ang lindol.”

40. Wastong Gamit ng mga Salita:
Iwan at Iwanan
Iwan
Ito'y nangangahulugang huwag isama o huwag dalhin.
Halimbawa:
“Iwan mo na ang anak mo sa bahay n'yo.”

41. Wastong Gamit ng mga Salita:
Iwan at Iwanan
Iwanan
Ito'y nangangahulugang bibigyan ng kung ano ang isang
tao.
Halimbawa:
“Iwanan mo ako ng perang pambili ng alak.”

42. Wastong Gamit ng mga Salita:
Sundin at Sundan
Sundin
Ito'y nangangahulugang sumunod sa payo o pangaral.
Halimbawa:
“Sundin mo ang mga payo ng iyong mga magulang kung
ayaw mong maligaw ng landas.”

43. Wastong Gamit ng mga Salita:
Sundin at Sundan
Sundan
Ito'y nangangahulugang gayahin ang ginagawa ng iba o
pumunta sa pinuntuhan ng iba.
Halimbawa:
“Sundan mo ang demonstrasyon sa telebisyon.”
“Sundan mo agad ang umalis mong kaibigan.”

44. Wastong Gamit ng mga Salita:
Tungtong, Tuntong, at Tunton
Tungtong - ito'y panakip sa palayok o kawali
Tuntong - ito'y pagyapak sa ano mang bagay
Tunton - ito'y pagbakas o paghanap sa bakas ng ano mang
bagay

45. Wastong Gamit ng mga Salita:
Tungtong, Tuntong, at Tunton
Mga Halimbawa:
“Hindi makita ng Mang Efren ang tungtong ng palayok.”
“Tumuntong siya sa mesa upang maabot ang bumbilya.”
“Hindi ko matunton kung saan na nagsuot ang aming tuta.”

46. Wastong Gamit ng mga Salita:
Dahil sa at Dahilan sa
Dahil sa - ito ay wasto sa wikang Filipino
Dahilan sa - ito ay mali sa wikang Filipino; ang dahilan ay
pangngalan (noun) mismo
Halimbawa:
“Hindi siya nakapasa sa pagsusulit dahil sa hindi niya
pagsunod sa panuto. Ito ang dahilan kung bakit siya ay
labis na nalungkot.”

47. Wastong Gamit ng mga Salita:
Kung 'di, Kungdi, at Kundi
Kung 'di - ito ay pinaikling kung hindi
Kungdi - ito ay di dapat gamitin, walang salitang ganito
Kundi - ito ay kolokyalismo (informal) ng kung 'di

48. Wastong Gamit ng mga Salita:
Kung 'di, Kungdi, at Kundi
Mga halimbawa:
Tama:
“Kung 'di ka sana nagmataas ay kaibigan mo pa rin ako.”
“Walang makakapasok sa gusali kundi ang mga empleyado
lamang.”
Mali: “Kungdi ka sana nagmataas...

49. Gawain:
Gamitin ang mga ito sa wastong pangungusap.
1. rin
2. sina
3. pintuan
4. hagdan
5. iwanan
6. punasan
7. operahin
8. sundan
9. tungtong
10. pahiran
11. dahil sa
12. kung 'di
13. nang
14. kong
15. mayroon
16. subukin