1. บทนํา
พอล เคล (Paul Klee, ค.ศ. 1879-1940) ชื่อผลงาน Seneclo, 1922
ผลงานจิตรกรรมสีนํ้ามัน ขนาด 40.6 x 38 ซม., อยูที่พิพิธภัณฑเมืองบาเซิล สวิตเซอรแลนด

2. 3บทนํา
บทนํา
INTRODUCTION
คุณสมบัติดั้งเดิมตามธรรมชาติของคน หรือเรียกวาสัญชาตญาณ เปนสิ่งที่ธรรมชาติให
มาตั้งแตเกิด มีทั้งที่เปนความรูสึกและพฤติกรรม โดยไมตองมีใครมาสั่งสอน เชน ความหวาด
กลัวความโกรธความรักความหิวและอื่นๆอีกมากยิ่งกวานั้นมนุษยยังไดรูจักพัฒนาสิ่งตาง ๆ
เหลานี้ใหเจริญกาวหนาขึ้นไปอีก พวกเขารูจักสังเกต จดจํา และมีจินตนาการ นํามาสราง
เครื่องไมเครื่องมือเพื่อยังชีพ กอรางสรางบานเรือนสําหรับอยูอาศัย ทําทุกสิ่งทุกอยางเพื่อให
ชีวิตมีความสุขสะดวกสบายสิ่งเหลานี้ไดทําใหพนสภาพจากสัตวมาเปนมนุษยอยางสมบูรณ
จากชีวิตที่เรียบงายตั้งแตครั้งบรรพกาล ผานยุคกอนประวัติศาสตร สูยุคสมัยโบราณใน
สมัยราชอาณาจักรอียิปต สาธารณรัฐกรีซ จักรวรรดิโรมัน และเรื่อยมาจนถึงปจจุบัน มนุษย
ไดสรรสรางสิ่งตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับศิลปะไวมากมายเหลือคณา ทั้งเพื่อประโยชนทางกาย
และบํารุงบําเรอจิตวิญญาณ โดยมีสิ่งหนึ่งที่ซอนเรนอยูในสิ่งตาง ๆ เหลานั้นเสมอ นั่นคือ
ความงามที่หลากหลายเปนภาษาพูดภาษาเขียนภาษาภาพภาษากายและภาษาเสียงโดย
สะทอนถึงความรักความพึงพอใจ ความศรัทธา ความกลัวเกรง และความระทมทุกข สิ่งเหลา
นี้คือสิ่งที่เรียกวางานศิลปะ ภาษาพูด ภาษาเขียน ทําใหไดมีบทกวีนิพนธและวรรณกรรม
ภาษาภาพคืองานจิตรกรรม ประติมากรรม และสถาปตยกรรม ภาษากายกอใหเกิดนาฏศิลป
และภาษาเสียงคือดนตรี ซึ่งลวนเปนผลงานหลักของศิลปะและวัฒนธรรม อันเปนแกนสําคัญ
แกนหนึ่งในโครงสรางของสังคม
จากผลงานศิลปะที่สรางขึ้นอยางเรียบงายตั้งแตโบราณกาล ไดเพิ่มความสลับซับซอน
ตามสภาพบริบทตาง ๆ ของสิ่งแวดลอมทางสังคม จึงทําใหเกิดคําถามมากมายเกี่ยวกับ
ปญหาทางสุนทรียศาสตร เชน บอเกิดของสุนทรียศาสตรเกิดขึ้นที่ไหน อะไรเปนแรงดลใจ
ใหเกิด ความงามกับความไมงาม ความงามกับความดี ความงามกับความจริง มีศาสตร
อื่นใดบางที่เขามาเกี่ยวกับสุนทรียศาสตร ปญหาความงามในธรรมชาติกับสุนทรียศาสตร
งานศิลปะกับสุนทรียศาสตร วิทยาศาสตรกับสุนทรียศาสตร ฯลฯ อยางไรก็ตาม บอเกิดแหง
สุนทรียศาสตรหรือความรูสึกในความงามของมนุษยนั้น พอสรุปไดวา มีแหลงกําเนิดมาจาก
ธรรมชาติกับผลงานศิลปะทุกสาขา
ปญหาตาง ๆ ทางความงามหรือสุนทรียภาพ จึงกอประเด็นปญหาที่สลับซับซอนและ
เปลี่ยนแปลงลึกซึ้งทางสุนทรียศาสตร ซึ่งลวนทาทายการคนหาคําตอบอยูตลอดมา

3. สุ น ท รี ย ศ า ส ต ร์
A E S T H E T I C S
4 บทนํา
กอนที่จะกลาวถึงสุนทรียศาสตร ซึ่งมีผลจากศาสตรหลายศาสตรเขามาเกี่ยวของดวย ดวย
เหตุนี้จึงขอแนะนําศาสตรตาง ๆ ที่เขามามีความสัมพันธมาเสนอ เพื่อทําความเขาใจเบื้องตน
กอน
1. วิิชาปรัชญา (Philosophy)
คือวิชาที่วาดวยความจริง แบงออกเปน 4 สาขา คือ
1. อภิปรัชญา (Metaphysics)
2. ญาณวิทยา (Epistemology)
3. จริยปรัชญา (Ethic)
4. ตรรกวิทยา (Logics)
ทั้ง4สาขาเรียกปรัชญาบริสุทธิ์(purephilosophy)สวนสุนทรียศาสตรเปนปรัชญาประยุกต
(applied philosophy) มีสวนเกี่ยวของกับญาณวิทยา ซึ่งเปนปรัชญาสําคัญสาขาหนึ่งที่วา
ดวยบอเกิด ลักษณะหนาที่ ประเภท ระเบียบวิธี และความสมเหตุสมผลของความรู หรือเรียก
วาเปน ทฤษฎีความรู (theory of knowledge) เพื่อนํามาใชสอบสวน คนหา และตอบปญหา
ถึงแหลงกําเนิดและอื่น ๆ ของสุนทรียภาพ สวนศาสตรแหงคุณคา (axiology) นํามาเพื่อใช
เปนหลักเกณฑในการประเมินคุณคาทางสุนทรียภาพ
คุณวิทยา, อรรฆวิทยา หรือศาสตรแหงคุณคา (axiology)
เปนวิชาที่วาดวยเรื่องของคุณคา (value) เปนสาขาหนึ่งของญาณวิทยา มีการพิจารณาถึง
ปญหาคุณคาของสิ่งตาง ๆ มีดวยกัน 4 ปญหาใหญดวยกัน คือ
1. ลักษณะคุณคา
2. ประเภทคุณคา
3. บรรทัดฐานแหงคุณคา
4. สถานะทางอภิปรัชญาของคุณคา
คุณวิทยามีสวนสําคัญโดยตรงกับสุนทรียศาสตรในการพิจารณาปญหาคุณคาทางสุนทรียะ
วาดวยเรื่องของความงาม ความดี และความจริงนั้นมีความสําคัญยิ่ง ในการประเมินคุณคา
และการตัดสินเชิงสุนทรียภาพตอสุนทรียศาสตร โดยมีตรรกศาสตรและจริยศาสตรเขามา
เกี่ยวของดวย

4. 5บทนํา
คุณวิทยา สามารถแบงออกเปนลักษณะและประเภทได ดังนี้
1. ลักษณะคุณคา
1.1 คุณภาพ (quality) หมายถึง ลักษณะที่เปนคุณของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง หรือลักษณะ
ประจําบุคคลหรือสิ่งของ แบงออกเปน 2 แบบ คือ
ก. คุณภาพปฐมภูมิ (primary quality) เปนลักษณะคุณภาพหลักเชนรูปราง
รูปทรง การกินที่ในอากาศ การเคลื่อนไหว การหยุดนิ่ง สิ่งเหลานี้พบไดใน
ธรรมชาติและงานจิตรกรรมประติมากรรมสถาปตยกรรมและอื่นๆตัวอยาง
เชน เสียงเปนคุณภาพปฐมภูมิของดนตรี
ข. คุณภาพทุติยภูมิ (secondary quality) เปนลักษณะคุณภาพรอง ไมมีอยู
ในสิ่งนั้นเกิดคุณภาพไดขึ้นอยูกับการรับรูของผูหนึ่งผูใดรับรสเชนไดยินเสียง
ไดเห็นสี ไดกลิ่น ไดรูรส ไดสัมผัส ซึ่งมีผลตอการเกิดอารมณสุนทรียภาพ
1.2 คุณลักษณะ (attribute) เปนลักษณะประจําที่เปนสวนสําคัญและจําเปนอัน
ขาดมิไดของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ซึ่งทําใหสิ่งนั้นแตกตางไปจากสิ่งอื่น ๆ เชน ไมมีคุณ-
ลักษณะแตกตางไปจากเหล็ก จิตรกรรมมีคุณลักษณะแตกตางไปจากดนตรี
1.3 คุณคา คา (value) เปนคําที่ใชกันทั่วไป หมายถึง สิ่งใดก็ตามที่เชื่อวามีคุณคา
เพราะตอบสนองความปรารถนาของมนุษย หรือคุณคาที่เปนประโยชนนาสนใจ
ตอบุคคล ความมีคาหรือมีคุณคาสําหรับแตละคนไมเหมือนกัน หรืออาจคลายกัน
ก็ได โดยเฉพาะคุณคาทางนามธรรม เชน ความงามหรือสุนทรียภาพเปนคุณคา
ของงานศิลปะ สวนความดีเปนคุณคาทางจริยศาสตร
1.4 คุณสมบัติ สมบัติ (property) หมายถึง คุณหรือคุณคาประจําตัวของบุคคล
หรือสิ่งตาง ๆ ซึ่งมีอยูแลว กอนที่จะไดมาซึ่งสิทธิหรือตําแหนงหรือเปนอยู
1.5 คุณพิเศษ คุณวิเศษ ความดีที่แปลกกวาสามัญชนทั่วไป
1.6 คุณธรรม (virtue) สภาพคุณความดี
1.7 คานิยม (good will value) เปนคุณคาที่เกิดจากบุคคลหรือกลุมบุคคลใหคานิยม
สิ่งใดสิ่งหนึ่งรวมกัน
คําเหลานี้ลวนมีการนํามาใชในสุนทรียศาสตรกันมาก

5. สุ น ท รี ย ศ า ส ต ร์
A E S T H E T I C S
6 บทนํา
2. ประเภทคุณคา แบงออกเปน 2 ประเภท คือ
2.1 คุณคานอกตัว (extrinsic value) หมายถึง คุณคาของสิ่งใดสิ่งหนึ่งที่มีคา
อยูนอกตัวหมายความวาถาเราตองการสิ่งใดสิ่งหนึ่งไมใชจากสิ่งนั้นๆหากแต
เปนความตองการเพราะสิ่งนั้นมีคานอกตัวสําหรับไปไดสิ่งอื่น เชน ตองการซื้อ
งานจิตรกรรมภาพนั้นไมใชเกิดจากเห็นคุณคาในงานแตเปนเพราะผลงานภาพ
นั้นมีคุณคานอกตัว สามารถนําไปขายไดเงินมากกวาที่ซื้อมา เงินเปนคุณคา
นอกตัว สําหรับใชจายซื้อสิ่งของตาง ๆ เพื่อบํารุงบําเรอความสุข
2.2 คุณคาในตัว (intrinsic value) การที่สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีคาในตัวเอง หมายความ
วา เราตองการสิ่งนั้นเพราะตัวสิ่งนั้นมีคุณคาอยูในตัวเอง คุณคาตรงนี้ตรงขาม
กับคุณคานอกตัว เชน เห็นคุณคาในตัวของงานศิลปะ
3. บรรทัดฐานแหงคุณคา แบงออกเปน 2 ประเภทใหญดวยกัน คือ
3.1 คุณคาเชิงวัตถุวิสัย (objective value) เปนมาตรฐานการชี้ขาดของการ
ตัดสินขึ้นอยูกับคุณคาทางวัตถุวิสัยหรือปรนัยวิสัยที่เคยยึดถือ และยอมรับกัน
ในกลุมสังคมเชนคุณคาของศิลปวัตถุตางๆมีอยูแลวในตัวของมันเองนอกจาก
นี้ นักสุนทรียศาสตรแนววัตถุนิยมยังถือเปนคุณคาที่สําคัญ เพราะเชื่อวามีวัตถุ
จึงทําใหมีสุนทรียภาพเกิดขึ้น
3.2 คุณคาเชิงจิตวิสัย (subjective value) เปนมาตรฐานการตัดสินที่ขึ้นอยูกับ
การประเมินของบุคคลหรือของกลุม ยึดถือตามสถานการณทางสังคม กําหนด
และยึดถือกันมา มีการใชความรูสึกเปนตัวกําหนด คุณคาเชิงจิตวิสัยนี้ถือเอา
ความรูสึกที่เปนนามธรรมมีความสําคัญสูงสุด เปนทรรศนะตรงกันขามกับ
คุณคาเชิงวัตถุวิสัย เชื่อวาเพราะมีจิตกําหนดจึงทําใหเกิดสุนทรียภาพ
นอกจากนี้ บรรทัดฐานแหงคุณคายังมีทรรศนะและการนําไปใชที่แตกตางออกไปอีก เชน
คุณคาทางจริยธรรม คุณคาทางประเพณี เปนตน อีกทั้งยังแบงคุณคาออกไปอีกเปนคุณคา
ทางเศรษฐกิจ คุณคาทางสุนทรียศาสตร คุณคาทางจริยศาสตร คุณคาทางตรรกศาสตร
คุณคาทางวิทยาศาสตร คุณคาทางญาณวิทยา คุณคาทางอภิปรัชญา และอื่น ๆ

6. 7บทนํา
ปญหาเรื่องคุณคาจึงเปนประเด็นปญหาใหญ โดยเฉพาะเรื่องบรรทัดฐานแหงคุณคานั้น
ยังแบงออกเปน มีความเชื่อวาคุณคามีความคงที่ถาวรไมเปลี่ยนแปลง หรือไมมีมาตรฐาน
ของบรรทัดฐานที่แนนอน เปลี่ยนแปลงได นอกจากนี้ ปญหาเรื่องของคุณคายังมีคุณคาที่เปด
เผยเห็นไดชัดเจนไมตองการคําอธิบายกับคุณคาที่แฝงเรนสามารถรูไดดวยการสํานึกความ
ซาบซึ้ง และการอรรถาธิบาย ดังเชน คุณคาทางสุนทรียศาสตรที่มีคุณคาทั้งสองประการ
ตรรกศาสตร ตรรกวิทยา (logic, logics) เปนศาสตรหนึ่งในวิชาปรัชญาวาดวยเรื่อง
วิธีของการวิเคราะหและการตัดสินตามสมเหตุสมผลในการอางเหตุผล คําที่ใชในตรรกะ
(logical term) สําหรับขอเสนอหรือขอความ มีทั้งที่เปนประโยคบอกเลาและประโยคปฏิเสธ
มีเนื้อหาเปนขอเท็จจริงหรือความจริงอยางใดอยางหนึ่งเทานั้น จะมีความหมายกํากวมไมได
หรือสรางประพจน (proposition) หรือขอเสนอใหม คําตรรกะที่ใชกันมากไดแก และ หรือ ไม
ถา-ก็ ทุก บาง เปนตน
ตรรกศาสตร เปนศาสตรที่ละเอียดออนซับซอน มีทั้งการใชคณิตศาสตร เชน คณิต
ตรรกศาสตร (mathematic logic) ตรรกศาสตรสัญลักษณ (symbolic logic) ที่ใชภาษา
สัญลักษณแทนภาษาถอยคํา วิชานี้ใชกันมากในศาสตรอื่น ๆ สวนในสุนทรียศาสตรนั้นนํามา
ใชบาง เพราะเปนเรื่องของความรูสึกคอนขางมาก

7. สุ น ท รี ย ศ า ส ต ร์
A E S T H E T I C S
8 บทนํา
จริยศาสตร (ethics)
เปนสาขาหนึ่งในวิชาปรัชญา จึงมีอีกชื่อหนึ่งวา จริยปรัชญา มีสวนเกี่ยวของกับกฎเกณฑ
ขอบังคับในทางศาสนา และความเชื่อในลัทธิตาง ๆ อยูบาง แตจริยศาสตรหรือจริยปรัชญา
ตางจากหลักศาสนาไปบางตรงที่มุงเนนถึงเนื้อหาสาระหรือแกน(substance)เนื้อหา(content)
เนื้อเรื่อง(subjectmatter)สาระหรือแกนสาร(essence)ที่วาดวยเรื่องของการแสวงหาความดี
สูงสุดของชีวิตมนุษย คนหาเกณฑในการพิจารณาตัดสินความประพฤติของมนุษยวาอยาง
ไหนผิดไมผิด ถูกไมถูก ดีไมดี ควรไมควร และพิจารณาปญหาเรื่องสถานภาพของคุณคาทาง
ศีลธรรม ซึ่งสุนทรียศาสตรบางสํานักยึดถือเปนมาตรฐานสําคัญสําหรับเกณฑการตัดสินเชิง
สุนทรียภาพ
สํานักจริยศาสตรมีทรรศนะตางกันอยูหลายสํานักเชนพวกอาเวค(อารมณ)นิยม(Emotiv-
ism) มีหลักทฤษฎีอาเวคนิยม (Emotion Theory Ethics) เชื่อในการตัดสินดวยอารมณ ความ
รูสึกเกี่ยวกับศีลธรรมสําคัญมากกวาอาศัยขอเท็จจริง สวนพวกจริยศาสตรแบบธรรมชาตินิยม
(Natural Ethics) มีทรรศนะวาควรหาวิธีขอเท็จจริงเชิงประจักษ (empirical fact) มีกรอบการ
ศึกษายึดถือมนุษยในสังคม เกี่ยวของกับอะไรถูกอะไรผิดอะไรดีไมดี สํานักนี้ไมนิยมคนหา
เกณฑการตัดสินตายตัว หากเชื่อในสิ่งหรือประสบการณที่เปนอยูที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติเปน
ขอเท็จจริงทางธรรมชาติ จริยศาสตรแนวประโยชนนิยม (Utilitarianism) ของจอหน สจวต
มิลล (ค.ศ. 1806-1873) ที่เชื่อวาการมีศีลธรรมดีหรือไมดีขึ้นอยูกับการนําความสุขสูมหาชน
เชน ดุริยางคศิลปเปนสิ่งที่ดี ดวยเหตุผลเพราะทําใหเกิดความรื่นรมย
จริยศาสตรมีสวนเขามาสัมพันธกับสุนทรียศาสตรคอนขางแนบแนนโดยเปนหนึ่งในปญหา
หลักของสุนทรียภาพในเรื่องของความดีหรือจริยธรรม ความสุนทรียหรือความงาม และความ
จริงหรือสัจธรรม ซึ่งจําเปนตอการสอบสวน วิเคราะห และวิจัยในงานศิลปะทุกสาขา เชน ยุค
กอนประวัติศาสตร และยุคประวัติศาสตร มีสวนผูกพันกับสุนทรียศาสตรคอนขางมาก โดยมี
ศาสนาเปนหลัก สวนยุคสมัยใหมแมจะลดบทบาทลงบางจากลัทธิศิลปะบางลัทธิที่มีทรรศนะ
วาการสรางสรรคงานไมจําเปนตองคํานึงถึงเพราะไมใชหนาที่แตก็ยังมีความสําคัญอยูไมนอย
เนื่องจากยังมีผูเห็นดวยอยูเชนกัน

8. 9บทนํา
แนวคิดในเรื่องมาตรการในจริยศาสตร แบงออกเปน 2 แนวทาง คือ
1. อัตนัยนิยม หรือจิตวิสัย (Subjectivism) เชื่อวาจริยศาสตรไมมีมาตรการตายตัว
สามารถเปลี่ยนแปลงได เพราะเกิดจากมนุษยกําหนดขึ้นเอง มาตรการตาง ๆ ที่สราง
มานั้น จะประสบผลขึ้นอยูกับมีคนเชื่อมากนอยเพียงไร ถาตองการใหมีความเชื่อ
มาก ก็ขึ้นอยูกับการสรางวิธีการตาง ๆ เพื่อใหเกิดศรัทธา
2. ปรนัยนิยม หรือวัตถุวิสัย (Objectivism) มีทรรศนะวามาตรการทางจริยศาสตรนั้น
มีความแนนอนตายตัวในระดับสูงสุด หรือขั้นสากล ดังนั้น มนุษยจึงมีหนาที่คนควา
ศึกษาใหรูมาตรการนั้น เทาที่ยังไมรูก็เปนเพราะยังไมสามารถเขาถึงได
จริยศาสตรในยุคโบราณ และยุคกลางของชาวตะวันตกและชาวตะวันออก มีความเขม
งวดมาก ทั้งนี้ขึ้นอยูกับมาตรการควบคุมความประพฤติของทางศาสนา และลัทธิความเชื่อ
ในเวลานั้นกําหนดขึ้น ซึ่งมีผลสะทอนปรากฏในผลงานศิลปะทุกสาขาดวย นั่นยอมหมายถึง
มีสวนสงผลตอสุนทรียศาสตรโดยตรง
เพื่อใหเกิดความกระจางในจริยศาสตร จึงขอนําเสนอคําศัพทที่มักพบเห็นเสมอ ดังนี้
• จริยธรรม (ethic) มาจากคํา จริย + ธรรม มีแนวในการใชอยู 2 แนวทาง คือ
ก. เปนความประพฤติที่ดีงามทั้งเพื่อประโยชนแกตนและสังคมเชนปฏิบัติตามหลัก
ศีลธรรมทางศาสนา ทางวัฒนธรรมประเพณี หลักกฎหมาย และจรรยาบรรณใน
วิชาชีพ
ข. เปนเรื่องของความรูสึกนึกคิด และสติปญญาของบุคคล ใชไตรตรอง อะไรควร
ไมควร
• จรรยา (eliquette) คือความประพฤติ หมายความวา เปนพฤติกรรมที่ควรปฏิบัติ
เปนมารยาททางสังคมและเปนจรรยาบรรณที่บุคคลในอาชีพตางๆควรปฏิบัติเชนครู
แพทย ชางหรือศิลปน เปนจรรยาบรรณวิชาชีพ (professional code) อาจมีการเขียน
กําหนดหรือไมมีการเขียนไวก็ได
• ศีลธรรม (moral) คําวา moral นั้นนํามาจากภาษาละติน moralis หมายถึง หลักของ
การประพฤติที่ดีสวนคําวาศีลธรรมนํามาจากคําในพระพุทธศาสนาหมายถึงหลักของ
ความประพฤติที่ดีที่งาม มีศีลมีธรรม

9. สุ น ท รี ย ศ า ส ต ร์
A E S T H E T I C S
10 บทนํา
• มโนธรรม (conscience) เปนความรูสึกทางใจ ในเรื่องของความผิดชอบชั่วดี อะไร
ควรทํา ไมควรทํา
• คุณธรรม(virtue)เปนสภาพของคุณงามความดีทั้งในดานความประพฤติและจิตใจ
เชน ซื่อสัตยสุจริต อุทิศเสียสละ ความอดกลั้นอดทน ความรับผิดชอบ
• คตินิยม (ideology) ความคิดหรือความเชื่อ อันมีจุดมุงหมายรวมกันของกลุมชน
เชน กลุมวิชาชีพ นิกายศาสนา พรรคการเมือง
• คติชาวบาน เปนเรื่องราวความเชื่อของชาวบานเกี่ยวกับอดีต เลากันปากตอปากและ
ประพฤติสืบตอกันมาหลายชั่วอายุคนสวนมากมักเปนเรื่องของคติความเชื่อประเพณี
นิยาย นิทาน เพลง ภาษิตปริศนา บทเสี่ยงทาย งานศิลปกรรม การละเลน ปจจุบัน
มีการศึกษากันอยางลึกซึ้งในมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และสุนทรียศาสตร
• คติธรรม เปนคํานาม หมายถึง ธรรมที่เปนแบบอยาง
นอกจากนี้ คําวา คติ ยังนําไปใชเพื่อแสดงถึงความคิด ความเชื่อ และประพฤติปฏิบัติ
กันอีกมาก เชน คติโลกวิสัย (secularism) ใชในจริยศาสตร สุนทรียศาสตร และปรัชญาทาง
ศิลปะอยูมาก เพราะเกี่ยวของกับทางโลกวิสัยโดยตรง ปรากฏในงานศิลปะจํานวนมาก เชน
คติสุขารมณ (hedoism) มีทรรศนะที่เชื่อวาความพึงพอใจในความสุข (pleasure) นั้น เปน
สิ่งประเสริฐสูงสุด และเปนคุณความดีที่แทจริง หลักการของคตินี้แนะนําใหบุคคลมุงแสวงหา
ความสุขจากรสสัมผัส เปนความสุขทางโลกียสุข ปญหานี้เปนปญหาโลกแตก หรือปญหาที่
ยังคงเปนปญหามาตั้งแตโบราณกาลจนถึงปจจุบัน ตัวอยางที่ชัดเจน ไดแก แนวคิดในการ
สรางงานศิลปะในสมัยโรโกโก ในฝรั่งเศส เมื่อคริสตศตวรรษที่ 17 ที่เห็นวางานศิลปะตอง
ตอบสนองเรื่องของความสุขเทานั้น เปนตน คตินิยมตน หรือ อัตตานิยม (egoism) นับเปน
คติที่สําคัญ มักพบเห็นเสมอในผูสรางสรรคงานศิลปะ คตินิยมสิทธิสตรี (feminism) ซึ่งเริ่มมี
บทบาทในคริสตศตวรรษที่ 20 เรื่อยมา เมื่อสตรีมีบทบาทตอการสรางสรรคงานศิลปะและ
หนาที่การงานอยางมากในปจจุบัน คติอณาธิปไตย (anarchism) ที่เกิดจากคติมองโลกใน
แงราย หรือทุนิยมตอสังคม แนวคิดนี้เชื่อวาอํานาจใด ๆ ที่มนุษยกําหนดขึ้นไมสําคัญ เพราะ
มนุษยสามารถบริหารและกําหนดตัวเองไดโดยไมจําเปนตองบังคับ
แนวคิดทางจริยศาสตรเหลานี้ ลวนเขาไปอยูในประเด็นปญหาทางสุนทรียศาสตร
ทั้งสิ้น