Երկաթ

1. Երկաթ
Զոլյան Տիգրան

2. Երկաթը՝ ոչ միայն ամբողջ աշխարհի հիմքն է,
այլ նաև մեզ շրջապատող բնության
ամենակարևոր տարրն է։
Այն մշակույթի և արդյունաբերության հիմքն է։
Այն պատերազմի և խաղաղ աշծատանքի
գործիքն է, և ամբողջ Մենդելեեվի աղյուսակում
անհնար է գտնել ուրիշ այդպիսզի տարր, որը
այդպես կապնված կլինի մարդկության
անցյալի,ներկայի և ապագայի հետ ինչպես
երկաթը։
Ակադեմիկոս Ֆերսման Ա․Ե. (1883-1945) –
հայտնի երկրաքիմիկոս և հանքաբան

3. • Մթա II հազարամյակի
կեսերին Եգիպտոսում
հիմնվեց երկաթի
մետալուրգիան, նրա
ստացումը հանքերից
• Դա դկիզբ դրեց երկաթե
դարի առաջացմանը

4. Մարդիկ առաջին անգամ
յուրացրեցին երկաթը մթա
IV-III հազարամյակներում
հավաքելով երկնքից ընկած
երկաթյա երկնաքարերը,
ստեղծելով դրանցից զարդեր
և գործիքներ։
Երկաթի ստացման պատմությունը

5. Երկաթի հանքաքարերից առավել մեծ պրակտիկ
նշանակություն ունեն
Գորշ երկաթահանք ՝լիմոնիտ
FeOOH·(Fe2O3·nH2O
Պարունակում է մինչև 65% Fe
Կարմիր երկաթահանք՝ հեմատիտ
Fe2O3
Պարունակում է մինչև 70 % Fe
Մագնիսական երկաթահանք՝ մագնետիտ
Fe3O4
Պարունակում է 72,4 % Fe

6. Գլխավոր հանքավայրերը
1
2
3
4
5
6
6
7

7. Fe
№ 26 տարրը
4- րդ պարբերության տարր է
Երկրակեղևում տարածվածությամբ
չորրորդ տարրն է, իսկ մետաղների
մեջ երկրորդը
Գտնվում է
8 խմբի
երկրորդական
ենթախմբում

8. Ֆիզիկական հատկությունները
Անվանում: Երկաթ
Նշան : Fе
Կարգաթիվ: 26
Ատոմային զանգված: 55,847
Հալման ջերմաստիճան: 1 538°C
Եռման ջերմաստիճան: 2 862°C
Պրոտոնների և էլեկտրոնների թիվը: 26
Նեյտրոնների թիվը: 30
Գույն: արծաթագույն

9. Կայուն իզոտոպները
• Երկաթը ունի 4 կայուն իզոտոպ ՝
• 54Fe ( տարածվածությունը 5,845 %)
56Fe (տարածվածությունը 91,754 %)
57Fe (տարածվածությունը 2,119 %)
58Fe (տարածվածությունը 0,282 %)
Նույնպես հայտնի են երկաթի ավելի քան 20 անկայուն իզոտոպներ 45-ից
մինչև 72 զանգվածներով, որոնցից համեմատաբար կայունը 60Fe-ն է։

10. Երկաթի էլեկտրոնային կառուցվացքը

11. Քիմիական հատկությունները
Պարզ նյութերի հետ փոխազդեցությունը
Այրվում է մաքուր թթվածնում
Fe +3O2=2Fe2O3
Տաքացնեիս փոխազդում է ծծմբի
փոշու հետ
Fe +S = FeS
Փոխազդում է ազոտի հետ
6Fe +N2= 2Fe3N

12. Քիմիական հատկությունները
Հալոգենների հետ փոխազդեցությունը
Այրումը քլորում
Fe + 3CL2=2FeCL3
Փոխազդեզությունը բրոմի հետ
2Fe+3Br2=2FeBr3
Փոխազդեզությունը յոդի հետ
2Fe+4I2=Fe3I8

13. Քիմիական հատկությունները
Թթուների հետ փոխազդեցությունը
Աղաթթվի հետ
2HCL + Fe = FeCL2 + H2
Նոսր ծծմբական թթվի հետ
H2SO4+ Fe = FeSO4 + H2

14. Երկաթի Քայքայում
Երկաթը քայքայվում է շրջակա միջավայրի
ազդեցության տակ՝ այն ժանգոտվում է
4Fe + 3O2 + 2n·H2O = 2Fe2O3·nH2O

15. Երկաթի միացությունները
FeO →Fe(OH)2 – հիմնական միացություններ
FeO + H2SO4 = FeSO4 +H2O
Fe2O3 → Fe(OH)3 – ամֆոտեր միացություններ
Fe(OH)3 + NaOH =t Na[Fe(OH)4]

16. Երկաթը արյան մեջ
Երկաթը առկա է բոլոր կենդանի օրգանիզմներում, սակայն
փոքր քանակությամբ միջինում 0,02%։Երկաթի հիմնական
ֆունկցիան ՝ մասնակցությունն է թթվածնի փոխադրման մեջ և
օքսիդիչ գործնթացներում։
Օրգանիզմում երկաթը մտնում է հեմոպրոտեին
սպիտակուցների կազմի մեջ։ Մարդու օրգանիզմում երկաթի
զանգվածը մոտ 4,2 գրամ է, իսկ արյան 1 լիտրի մեջ՝ 450
միլիգրամ։ Օրգանիզմում երկաթի պակասության դեպքում,
զարգանում է Երկաթդեֆիցիտային սակավարյունությունն։

17. Երկաթի կիրառումը
Դեղագործության մեջ
Արդյունաբերության
մեջ՝մասնավորապես
մեքենայաշիության
Շինարարության մեջ
Մտնում է որոշ
ձուլվածքների
բաղադրության մեջ