1. FRANK McCOURT
NGƯ I TH Y
(Trích o n)
Bánh mỳ k p bi t bay và chuy n h n
hò v i c u (*)
Chúng n kia r i.
Mà tôi chưa s n sàng.
Tôi s n sàng th nào ư c ch ?
Tôi là th y giáo m i, còn ang t p s mà.
Ngay ngày u tiên trong i th y giáo c a mình, suýt
n a tôi b sa th i vì ăn chi c bánh mì k p c a m t c u
h c sinh trung h c. Ngày th hai tí n a tôi b sa th i
vì nói n kh năng k t b n v i c u. Ngoài ra ch ng
có gì c bi t áng nh trong ba mươi năm tôi d y các
l p trung h c thành ph New York. Tôi v n thư ng
ng v c không bi t mình có úng ch hay không.
Cu i cùng tôi t h i làm sao mình ã tr n i lâu
như ng y.
ó là tháng Ba năm 1958. Tôi ng i trên b c gi ng
trong m t phòng h c còn v ng hoe c a trư ng Trung
h c Hư ng nghi p và K thu t McKee vùng Staten
Island, thành ph New York. Tôi t n m n ngh ch m y
th ngh m i c a mình: năm t p k p gi y màu
vàng, m i t p cho m t l p; m t cu n dây chun b r n,
m t t p gi y k dòng nâu nâu t th i Th chi n, lem

2. nhem v t nh ng th ã t o ra nó; m t mi ng b t lau
b ng cũ mèm; m t x p th màu tr ng tôi s l n lư t
nhét vào các khe trong cu n S i m danh màu
tr y xư c giúp tôi nh tên hơn m t trăm sáu mươi
em, trai và gái, c a năm l p khác nhau, ngày ngày
ng i thành hàng l i trư c m t mình. Trên th này tôi
s ghi i m chuyên c n, i mu n c a chúng và ánh
nh ng d u nh khi các cô c u bé làm i u sai qu y.
Ngư i ta d n tôi dùng bút ghi nh ng vi c sai qu y
này, nhưng nhà trư ng không c p phát, thành ra bây
gi tôi ph i làm ơn xin ho c t b ti n ra mua, vì bút
dùng ghi nh ng vi c sai qu y là vũ khí m nh nh t
c a th y giáo. Ngoài ra tôi còn ph i mua th n a.
Nư c M th i Eisenhower có ph n vinh, nhưng s
ph n vinh này không nh gi t xu ng t i các trư ng
h c, t i nh ng ông th y m i vào ngh c n h c c cho
vi c gi ng d y thì l i càng không. Hi u phó ph trách
hành chính có công văn nh c nh m i giáo viên v
tình tr ng tài chính khó khăn c a thành ph và khuy n
cáo ti t ki m trong vi c s d ng h c c . Sáng hôm y
tôi ph i quy t nh. Ch m t phút n a thôi ti ng
chuông s rung lên. Chúng s ùa vào l p và chúng s
nói gì khi th y tôi ng i th trên b c nh ? Này, xem
kìa. Ông y tr n tránh. Chúng th o b t thóp th y giáo
l m. Ng i th trên b c nghĩa là anh s , ho c lư i.
Anh dùng b c gi ng làm hàng rào ch n. T t nh t là
anh hãy ra ngoài kia và ng trư c m t chúng. Hãy
ón nh n h u qu . T ra là ng nam nhi. Ch m t sai
sót trong ngày u s ph i m t nhi u tháng ròng m i
v t vát l i n i.
ám tr ang vào l p kia u choai choai,
mư i sáu tu i, t vư n tr t i gi là mư i m t năm.
Các th y n r i các th y i, lo i: già, tr , nghiêm,
hi n. Lũ tr quan sát, săm soi, ánh giá. Chúng hi u
ngôn ng c a cơ th , s c thái gi ng nói, thái c a
anh nói chung. Chúng ch ng c n ph i ng i ì ra trong
phòng v sinh hay căng tin bàn tán v nh ng i u này.
Chúng ch ti p thu qua mư i m t năm, r i truy n l i
cho nh ng th h sau. Coi ch ng cô Boyd y, chúng
kháo nhau. Coi ch ng bài làm nhà, cha n i, coi
ch ng bài làm nhà, cô s a l i y nhé. Cô ch m bài
y! Cô không có ch ng, thành ra ch ng có vi c gì
khác làm. C tìm th y cô có gia ình v i con cái
mà ghi tên h c, h không còn thì gi mà ng i ì ra
ch m bài hay c sách. N u cô Boyd thư ng xuyên
n m ng a ra thì cô s không cho nhi u bài làm n
th âu. Cô toàn ng i nhà v i con mèo, nghe nh c c
i n và ch m bài, làm tình làm t i b n mình. Cô
không gi ng m y th y cô khác. H cho mình c ng
bài làm, r i ngo c m t cái coi như xong, ch ng bu n

3. li c m t. Mình có cóp c trang Kinh thánh cũng v n
ư c h phê “Gi i”. Cô Boyd thì không th . Ngay t
u cô ã b t thóp ư c mình r i. Charlie này, cô xin
l i, em t làm bài này ư? Mình s ph i thú th t,
không, không ph i mình t làm; cha n i ơi, th là ch t
m t ngáp.
n l p s m th này là sai l m, vì ta có quá
nhi u thì gi ng m nghĩ v nh ng chuy n s ph i
i m t. Gan tr i âu ra, khi n tôi t th r ng b n
lĩnh tr ám choai choai M ? T i ngu xu n. Gan y
mà ra ch âu. ang là k nguyên Eisenhower và báo
chí tư ng trình v n i bu n chán to l n c a thanh
thi u niên M . Chúng là “Nh ng a con l c loài c a
nh ng a con l c loài c a Th h l c loài”. Phim
nh, ca nh c, sách v k cho chúng ta v n i bu n
chán c a chúng: K n i lo n vô c , H c ư ng-Ch n
r ng xanh, Chuy n khu ph phía Tây, B t tr ng
xanh_(1)
. Chúng ưa ra nh ng tuyên ngôn làm ta tuy t
v ng. Cu c i vô nghĩa. Ngư i l n r t m t ám b
ngoài gi d i. Th thì s ng làm gì? Chúng ch ng
có gì ch mong, ch ng có n i m t cu c chi n tranh
chúng d ph n tàn sát ám th dân nh ng x s xa
xôi, r i eo huân chương kh p khi ng i di u hành
trên i l Broadway dư i mưa hoa gi y cho àn bà
con gái chiêm ngư ng. Ch ng ích gì n u chúng than
th v i các ông b m i v a tham chi n xong, hay v i
các bà m ã ph i làm thân chinh ph su t th i gian
ch ng chi n u nơi xa. Các ông b nói, Này, câm
mi ng i. ng qu y r y tao. Mông tao găm c ng
m nh n ây này, tao không r i hơi cho cái trò than
van chê bai c a mày, trong khi b ng mày no phư n
ra, t áo qu n thì nh i y p. Chúa , b ng tu i mày
tao ã ph i nai lưng lao l c bãi ng nát, r i làm
phu khuân vác b n tàu có th g i con l a n n
là mày vào trư ng h c. Lo n n lô m n tr ng cá ch t
ti t c a mày i và làm ơn yên cho tao c báo.
B n thi u niên bu n chán n m c ch còn cách
l p thành băng ng ánh nhau v i các băng ng
khác, không ph i ki u u như trong các b phim
d ng nh ng m i tình b t h nh, có m nh c ai oán
làm n n, mà thương trí m ng trong ti ng gào thét
ch i r a, b n g c Ý, b n M da en, b n g c Ireland,
Puerto Rico âm chém hay ph ng nhau b ng dao,
xích, g y bóng b u d c trong Central Park và Prospect
Park và c ây nhu m máu c a chúng, máu thì luôn
b t k g c gác t âu. R i giá s có gi t chóc thì
công lu n li n ph n n và lên án, r ng n u nhà trư ng
và th y cô làm úng ph n s thì s không x y ra
nh ng chuy n kinh hoàng kia. Có nh ng nhà ái qu c
còn tuyên b , N u lũ tr này th a thì gi và s c l c

4. cho ng nhau, sao không g i chúng ra nư c ngoài
ánh b n C ng s n kh n ki p, nhân th gi i quy t v n
n n này m t l n cho d t i m luôn?
Trư ng hư ng nghi p b l m ngư i khinh r ,
xem là bãi rác cho b n h c sinh không trình
vào trư ng trung h c bình thư ng. úng là kênh ki u
r m. Công lu n ch ng c n bi t r ng có hàng nghìn
thanh niên thi t tha tr thành th cơ khí ôtô, th làm
p, th máy, th i n, th thi c và th m c. Nh ng
thanh niên này không mu n b n tâm r i trí v cu c
C i cách Tôn giáo(1)
_, v cu c Chi n tranh năm
1812(2)
_, v Walt Whitman, v thú thư ng th c ngh
thu t, hay i s ng tình d c c a loài ru i gi m.
Nhưng ư c thôi, cha n i ơi, n u ép thì chúng tôi
s h c mà. Chúng tôi s ng i nghe gi ng nh ng
chuy n ch ng h liên quan gì t i cu c s ng c a mình.
Chúng tôi s làm vi c trong phân xư ng c a nhà
trư ng là nơi chúng tôi h c bi t v th gi i hi n th c,
chúng tôi s c úng m c v i th y cô, bi n kh i
ây sau b n năm. Thoát n !
Lũ chúng y. Cánh c a l p b t m nh vào t m n p
ph n ch y su t bên dư i b ng, làm b i ph n bay mù.
Vào l p là c m t v n to tát. Sao chúng không th
i vào l p m t cách bình thư ng, chào th y cô r i
ng i vào ch ? Không. Ph i xô y chen l n cơ. M t
a làm b lên gi ng e d a “Ê, li u h n y” thì li n
có a khác áp “Sao nào?”. Chúng ch i nhau, ph t
l h i chuông th nhì, chúng n n ná mãi m i ch u
ng i xu ng cho. ư c y, cưng. Coi kìa, có ông th y
m i trên kia kìa, th y m i thì bi t m gì. Sao? Chuông
reo à? Th y à? Lính m i tò te. Lão nào th ? C n quái
gì bi t! Chúng nói chõ qua l p, vươn ngư i trên
nh ng chi c gh mà v i chúng là quá nh , du i dài
chân, r i cư i toáng lên khi có ai v p ph i. Chúng
nhìn ăm ăm ra ngoài c a s , ngó nghiêng lá c M
phía trên u tôi hay nh ng b c chân dung mà cô
Mudd, nay ã v hưu, treo trên tư ng, chân dung c a
Emerson, Thoreau, Whitman, Emily Dickinson và
Ernest Hemingway - ông ta n ây b ng cách nào
nh ? ó là hình bìa t p chí Life; âu âu cũng th y
t m hình này. Chúng dùng dao v ch lên m t bàn tên
t t c a mình, hay nh ng tuyên ngôn tình yêu qua trái
tim v i mũi tên xuyên qua, bên c nh nh ng v t v ch
c a các b c cha anh t nhi u năm trư c. Vài m t bàn
cũ b khoét sâu n n i nhìn th y c u g i chúng
qua nh ng l h ng mà xưa kia v n là nh ng trái tim
và h tên. Nh ng ôi trai gái ng i bên nhau, tay n m
tay, v a th th v a nhìn sâu vào m t nhau, trong lúc
ba th ng con trai t a lưng vào t v a c t gi ng tr m,

5. nam trung và nam cao hát nghêu ngao, tr i t ơi, v a
búng tay, cho thiên h th y chúng là nh ng k choai
choai ang bi t yêu.
M i ngày năm l n chúng ùa vào l p như th .
Năm l p, m i l p t ba mươi n ba mươi lăm h c
sinh. Choai choai c ư? Ireland, chúng tôi th y
chúng trên phim M , luôn bu n r u và cáu k nh, toàn
lái xe i lòng vòng, nên th c m c sao chúng l i bu n
r u và cáu k nh như v y nh . Chúng ư c nuôi ăn no,
m c p, có ti n túi, v y mà v n láo xư c v i m cha.
Ireland b y gi không có th choai choai này, ít
nh t trong th gi i c a tôi. Ta là tr con. Ta i h c t i
năm mư i b n tu i. H n láo v i m cha s b ăn dây
lưng vào m m văng t i t n cu i phòng y ch . Ta l n
lên, làm th , l y v , chi u th Sáu qu t m t ch u bia
r i t i hôm y cư i v ch chàng v a p b u xong
l i ph i mang b u m i. Sau vài năm ta s di cư sang
Anh, i cày nh ng công trình xây d ng hay ăng
lính vào quân i Hoàng gia, chi n u b o v
ch .
Chuy n v i chi c bánh mì k p là do m t c u tên Petey
h i, Có a nào mu n l y mi ng bánh mì k p pho mát
này không?
Mày gi n à? Má mày h n ph i ghét mày th m t
nên m i làm chi c bánh mì k p th này cho mày
mang i.
Petey ném cái túi gi y nâu ng chi c bánh mì
k p vào a v a châm ch c tên Andy, c l p lên
cư i. ánh nhau i, ánh nhau i, chúng gào lên.
ánh nhau i, ánh nhau i. Túi gi y rơi xu ng t,
gi a t m b ng và hàng gh u, nơi Andy ng i.
Tôi bư c ra t sau bàn vi t, l n u tiên trong
i th y giáo c a mình tôi lên ti ng: Này. B n năm
ào t o i h c New York mà tôi ch ng bi t nói gì
hơn m t ti ng “này”.
Tôi l p l i l n n a: Này.
Chúng ph t l tôi. Chúng ang m i khích hai con
gà ch i ánh nhau câu gi , h u làm tôi quên
chuy n d y. Tôi l i g n Petey nói câu u tiên v i tư
cách ông th y: Thôi ném bánh mì ngay. Petey và c
l p s ng s t. Ông th y này, m t lính m i, v a c n
m t ám s p s a ánh nhau ra trò. Th y cô m i
thư ng bo bo th ph n ho c cho m i ngay hi u trư ng
hay hi u phó, mà ai cũng bi t còn lâu các v này m i
thèm t i. Nghĩa là trong khi ch i chúng c tha h
m nhau. V i l i, chúng bi t làm gì v i m t ông th y
b o chúng ng ném bánh mì n a, trong khi bánh ã
b ném r i còn âu?

6. T cu i phòng Benny g i v i lên: Th y ơi, nó ã
ném rùi mà. B o nó ng ném n a làm gì. Béng chình
ình trên sàn y thôi.
C l p cư i ng t. Th t không còn gì trên i ng
ng n hơn m t ông th y b o ta ng làm gì ó, sau khi
ta ã làm phéng i r i. M t a che mi ng nói, Ngu
qwá, tôi th a bi t nó ám ch tôi. Tôi ch mu n t ng nó
văng kh i gh ng i, nhưng như th s ch m h t s
nghi p nhà giáo c a tôi. V i l i, bàn tay che mi ng
kia th t l n quá i, và cái bàn thì quá nh so v i thân
th c a nó.
M t a nào ó nói: Ê, Benny, b mày lu t sư à?
r i c l p l i cư i . úng th , úng th , chúng nói,
r i ch xem ph n ng c a tôi. Xem tay th y giáo m i
này s làm gì?
Các giáo sư v sư ph m i h c New York
chưa h d y chúng tôi cách gi i quy t tình hu ng ném
bánh mì. H gi ng v lý thuy t và tri t lý c a giáo
d c, v các m nh l nh o c và luân lý, v s t t
y u ph i gi i quy t a tr t ng th , m t c u trúc hình
th c, xin vui lòng, v nh ng nhu c u c m th y ư c
c a a tr , nhưng không h gi ng v nh ng tình
hu ng khó x trong l p h c.
Tôi có nên g i: Này, Petey, l i ây nh t bánh lên,
k o bi t tay tôi? Tôi có nên t tay nh t v t vào thùng
rác bày t s khinh b nh ng k ném bánh mì k p
trong khi kh p th gi i hàng tri u ngư i ang ói
kh ?
Chúng ph i hi u tôi là s p ây, r ng tôi khó
chơi, r ng tôi không ch p nh n chuy n t m b y nào
c a chúng.
Chi c bánh mì k p, gói b ng gi y sáp, n m ló
kh i bao phân n a, mùi thơm báo cho tôi bi t còn
nhi u th n a ch không ch pho mát thôi. Tôi nh t
nó lên, tu t gi y gói. Không ph i th bánh mì k p
thông thư ng v i th t gi a hai lát bánh mì tr ng vô v
ki u M . Chi c bánh mì này dày và nâu_(1)
, do m t bà
m g c Ý Brooklyn nư ng, bánh ch c k p
nhi u lát pho mát béo ng y, l p l p cà chua, hành,
tiêu, i m thêm vài gi t d u ô liu và nư c s t ngon
m m lư i.
Tôi ăn chi c bánh mì k p y.
ó là hành x u tiên c a tôi trong l p. Cái
mi ng y bánh c a tôi thu hút s chú ý c a c l p.
Chúng tr m t nhìn tôi, ba mươi b n h c sinh trai gái,
sàn sàn mư i sáu. Tôi có th th y nét thán ph c nơi
nh ng ôi m t, l n u tiên trong i chúng m t ông
th y ã nh t bánh mì t n n nhà lên r i i m nhiên ăn
trư c c l p. Th y bánh mì k p. Thu nh Ireland
chúng tôi t ng hâm m m t ông th y ngày nào cũng

7. g t táo ăn, r i thư ng cho nh ng a h c trò gi i dây
v táo dài ngo ng. Còn lũ h c sinh c a tôi ây chăm
chú nhìn d u ô liu nh t c m tôi xu ng chi c ca vát
hai ôla mua hi u Ông-Klein- -góc-ph .
C u Petey nói: Ây, th y ơi, bánh mì th y x c là
c a em y.
C l p li n b o: Im m m. Mày không th y th y
ang ăn sao?
Tôi li m m y ngón tay, “ m” m t ti ng, r i vo
tròn bao l n gi y sáp búng vào s t rác. C l p hoan
hô. Chúng nói: Wow, c c kỳ, chu cha. Th y chưa.
Th y x c bánh mì. Th y ném trúng s t rác. Wow.
D y h c là v y ư? úng th , Wow. Tôi th y
mình ch ng khác m t ngư i hùng. Tôi ã ăn mi ng
bánh. Tôi ã ném trúng s t rác. Tôi c m th y s làm
ư c m i chuy n v i l p h c này. Tôi nghĩ tôi ã n m
ư c chúng trong tay. Quá tuy t, ngo i tr tôi không
bi t ti p theo ph i làm gì. Tôi n ây d y h c và
t h i làm cách nào chuy n t tình hu ng bánh mì k p
sang vi t chính t , văn ph m, t p làm văn ho c b t c
gì khác liên quan n môn Anh văn tôi s p d y.
Lũ h c trò c a tôi cư i cho n khi th y khuôn
m t ông hi u trư ng hi n ra nơi khung c a. C p lông
mày sâu róm như ng lên gi a trán làm thành m t câu
h i. Ông m c a r i làm hi u g i tôi ra. Ta trao i
m t chút ư c ch , th y McCourt.
Petey thì th m: Ê, th y ơi. ng lo chuy n bánh
mì. ng nào em cũng không mu n ăn mà.
Lũ h c trò nói: úng th , úng th , theo cái l i
cho th y chúng ng v phía tôi, n u tôi g p r c r i
v i ông hi u trư ng, kinh nghi m u tiên c a tôi v
tình oàn k t th y-trò. Trong gi h c b n chúng có
th mánh khóe và kêu ca này n , nhưng khi hi u
trư ng hay ai khác v a xu t hi n là có ngay m t liên
minh t c thì, m t chi n tuy n ch t ch .
bên ngoài hành lang, ông hi u trư ng nói, th y
McCourt này, tôi ch c th y hi u không th có chuy n
th y giáo ng ăn trưa vào lúc chín gi sáng trong l p
ư c, trư c toàn th h c sinh nam n th này. Gi d y
u tiên c a th y mà th y l i ch n b t u b ng vi c
ăn chi c bánh mì k p là sao? Như th li u có h p l
không, anh b n tr ? T p cho b n tr nghĩ sai l ch
không ph i là cái l ây. Th y hi u ch , h ? Th y
th tư ng tư ng xem trư ng ta s g p nh ng chuy n
gì n u th y cô c b bê m i chuy n, ăn b a trưa ngay
trong l p, hơn n a m i sáng ra, còn trong gi i m
tâm. Chúng tôi ã g p chuy n b c mình v i các
em lén ăn v t trong l p sáng khi n gián di c v i bao
loài g m nh m bò vào. R i chúng tôi ph i t n công

8. s c u i sóc ra kh i các phòng h c y, chưa nói t i
chu t b . N u chúng tôi không lưu tâm thì lũ h c
sinh, và c m t s th y cô, ng nghi p c a th y, b n
tr , s bi n ngôi trư ng này thành m t cái căng tin
kh ng l ngay.
Tôi nh ng mu n nói rõ s th t v bánh mì k p
và cách tôi x lý tình hu ng t t p th nào, nhưng
bi t âu như th ch ng s k t thúc s nghi p mô ph m
c a tôi. Tôi mu n nói r ng: Th y , ó không ph i
b a trưa c a tôi. ó là c a m t em ã ném m t em
khác, tôi nh t lên vì chân ư t chân ráo t i ây, s vi c
l i x y ra trong l p c a tôi mà i h c ngư i ta
không d y chúng tôi gì h t v bánh mì, ném bánh hay
gi i quy t bánh mì b ném. Tôi bi t tôi ã ăn bánh
mì k p y, nhưng tôi làm th vì không bi t nên làm gì
khác, ho c cũng cho h c sinh m t bài h c: ch nên
phung phí, và chúng bi t ai là ngư i có trách nhi m
ây, ho c, l y Chúa, cũng có th vì tôi ói th t, tôi
h a s không bao gi tái ph m vì tôi âu mu n m t
m t ch làm ngon lành, song th y ph i nhìn nh n là
l p tôi hoàn toàn tr t t . N u ó chính là cách úng
n thu hút s chú ý c a h c sinh m t trư ng
hư ng nghi p, có l th y nên t mua c núi bánh mì
k p pho mát cho b n l p h c khác mà tôi s ng l p
ngày hôm nay.
Nhưng tôi không nói gì h t.
Ông hi u trư ng nói ông ta t i ây là giúp
tôi, vì: Hà hà, xem ra tôi s c n nhi u h tr . Ông b o,
tôi công nh n, th y gây ư c s chú ý c a c l p.
ư c! Nhưng th y hãy th xem có th làm cách nào
khác ít n tư ng hơn không. Th y th d y h c xem
nào. Th y ư c nh n vào ây vì vi c y y, b n tr
. d y h c. Bây gi th y ph i bù l i th i gian ã
m t. Ch th thôi. Không ăn trong l p. Th y cô hay
h c trò cũng v y.
Tôi áp: Thưa th y, vâng, r i ông ph y tay ra
hi u cho tôi quay vào l p.
Th y hi u trư ng nói sao? Lũ h c trò h i.
Th y y b o tôi không nên ăn trưa trong l p vào
lúc chín gi sáng.
Th y âu có ăn trưa.
Th y bi t, nhưng th y hi u trư ng th y th y ăn
bánh mì k p nên b o th y ch làm th n a.
Chu cha, th t b t công quá.
Petey nói, Em s k v i m em th y thích bánh
mì m em làm. Em s k th y g p bao chuy n b c
mình vì bánh c a m em.
ư c thôi, Petey, nhưng ng có k em ném
bánh y nhé.

9. Không, không. M em gi t em m t. M em
ngư i o Sicily(1)
mà. Dân Sicily ng tí là n i gi n
ngay.
Petey, hãy thưa v i m r ng th y chưa t ng ư c
ăn bánh mì k p nào ngon n th .
OK.
Mea culpa(2)
._
Thay vì gi ng bài, tôi l i i k chuy n.
Gì cũng ư c, mi n sao chúng yên l ng và ng i
t i ch .
Chúng nghĩ tôi ang d y.
Tôi nghĩ tôi ang d y.
Th t ra tôi ang h c.
V y mà anh t xưng là th y giáo ư?
Tôi nào có t xưng là gì âu. Tôi hơn m t ông
th y nhi u ch . Nhưng cũng không b ng. Trong m t
l p trung h c anh th m i vai, là ông i x p, th y
rabbi_(1)
, là cái vai cho h c sinh g c u vào khóc,
nhà mô ph m nghiêm kh c, ca sĩ, h c gi xoàng, th y
ký, tr ng tài, gã h , ông c v n, ngư i giám sát ăn
m c, ngư i soát vé xe, ngư i bi n h , tri t gia, k
ng lõa, vũ công clacket, chính tr gia, bác sĩ tr li u,
gã iên, c nh sát giao thông, m c sư, m -cha-anh-ch -
cô-chú, nhân viên k toán, nhà phê bình, nhà tâm lý,
chi c phao c p c u.
Trong căng tin c a giáo viên, các b c kỳ c u ã
c nh báo tôi: Con trai này, ng k cho chúng gì h t
v b n thân. Chúa ơi, chúng là lũ tr ranh ch t ti t.
Còn anh là th y. Anh có quy n gi kín i tư c a
mình. Anh bi t lu t chơi quá r i, ph i không? B n
nhóc áng ghét ó ma giáo l m. Chúng không ph i,
tôi nh c l i không ph i, là b n c a anh. Chúng ánh
hơi ư c khi anh nh d y văn ph m hay th gì khác
t i nơi t i ch n, và chúng s làm anh l c hư ng cho
mà xem, cưng ơi. Hãy c nh giác. Chúng kinh nghi m
chuy n này ã mư i m t, mư i hai năm r i, chúng
hi u n m lòng t t c các th y cô. Anh ch m i v a
nghĩ t i văn ph m hay chính t là chúng bi t li n,
chúng li n giơ nh ng tay bé nh và làm ra v r t quan
tâm, h i h i nh anh chơi trò gì hay ai là nhân v t anh
chu ng nh t trong trò chơi World Series v v n. y
y. R i anh s m c l m cho mà xem. Anh s huyên
thuyên m h t lòng mình, r i chúng v nhà mà v n
chưa vi t n i m t câu ra h n, song l i k cho b m
v cu c s ng c a anh. Không ph i chúng quan tâm
âu. Chúng s tiêu hóa nh ng chuy n y, nhưng còn
anh? Anh s ch ng bao gi thu l i ư c nh ng m u
i anh t u óc bé tí c a chúng. i anh y, cha

10. n i ơi. Là t t c nh ng gì anh có. ng k gì cho
chúng h t.
Nh ng l i khuyên kia th t phí hoài. Tôi t mò
m m h c ki u th sai, và t tr giá. Tôi ã ph i t
nghi m ra phương cách riêng v a làm ngư i v a
làm th y, y chính là n l c c a tôi su t ba mươi
năm c trong l n ngoài nh ng l p h c New York.
Các h c trò tôi âu bi t r ng ngư i àn ông ng
trư c m t chúng kia ang thoát xác kh i l p v b c
c a nh ng câu chuy n Ireland l n giáo lý Cơ c, và
r i nh ng m u v b c y kh p m i nơi.
Cu c i tôi ã c u cu c i tôi. Vào ngày th hai
McKee, m t c u h c sinh ã h i tôi m t câu d n tôi
v quá kh và v ch ư ng cho tôi d y su t ba mươi
năm sau ó. Tôi b y v quá kh , ch t li u c a i
tôi.
Joey Santos kêu: Ô, th y ơi...
Em không ư c kêu như th . Ph i giơ tay xin
phép ã.
D d , Joey áp, nhưng...
Chúng có cái l i nói “D d ” anh hi u r ng
chúng tha cho anh y thôi. B ng cái “D d ” y
chúng nói v i anh: B n em ang c kiên nh n y,
cho th y m t cơ h i y, ôi tr i , vì th y ch là m t
th y giáo m i.
Joey giơ tay. Ô, th y ơi...
G i tôi là th y McCourt.
D . OK. Th th y dân Ê c t hay sao ?
Joey là cái loa c a l p này. L p nào cũng có m t
cái loa - ngoài a hay mách l o, a làm h , a o
c, a hoa khôi, a tình nguy n làm m i vi c, a
nhà quê, a thông thái, c u m bám váy m , a th n
bí, a o l , a si tình, a chê bai, a xu n ng c,
a cu ng tín tôn giáo nhìn âu cũng ch th y t i l i,
a hay nghĩ ng i ê ng i t n cu i l p ăm ăm nhìn
m t bàn, a vui tính, a thánh thi n th y i u thi n
m i t o v t. Cái loa có nhi m v t câu h i, b t c
câu gì hòng lái th y cô kh i bài h c nhàm chán. Tôi
tuy là th y giáo m i th t, nhưng không m c l a trò
câu gi c a c u Joey này. Trò này gi ng nhau trên
toàn th gi i. Ireland chính tôi cũng ã chơi th r i.
Tôi t ng là cái loa trong l p Leamy’s National
School. Th y giáo vi t m t bài i s hay chia ng
t trên b ng, ám b n li n thì thào: McCourt, h i b a
i. ánh l c hư ng ông th y kh i ba cái bài v v n
y. H i i, h i i.
Tôi li n h i: Thưa th y, h i xưa ngư i Ireland có
môn i s không ?

11. Th y O’Halloran v n thích tôi, c u bé ngoan
ngoãn, chép bài s ch s , luôn l phép và vâng l i.
Th y s buông ph n, r i qua cách th y ng i vào bàn,
th ng th ng mãi m i nói khi n ta th y ư c th y vui
sư ng bi t bao ư c thoát kh i bài i s và cú pháp
ti ng Ireland. Các em , th y nói, các em hoàn toàn có
quy n t hào v ông cha mình. Trư c ngư i Hy L p,
th m chí trư c c ngư i Ai C p, cha ông các em trên
m nh t yêu d u này ã bi t cách thu tia sáng m t
tr i gi a mùa ông l nh l o, hư ng chúng vào nh ng
căn phòng t i om trong ôi kho nh kh c vàng ng c.
H bi t ư c qu o c a các thiên th , nghĩa là vư t
xa môn i s , phép tính vi phân, các em , vư t xa,
xa l c.
Th nh tho ng, vào nh ng ngày xuân m áp, th y
ng g t trên gh . Th là c b n mươi a chúng tôi
ng i im phăng ph c, ch th y th c d y, không dám b
v dù có quá gi tan trư ng.
Không. Tôi không ph i dân Ê c t. Tôi là dân
Ireland, Irish y.
Joey thành kh n nhìn tôi. , th ? Irish là gì ?
Irish là b t k th gì t nư c Ireland mà ra.
Như ki u thánh Patrick, ph i không ?
m, không, không h n. Th là d n t i m c k
chuy n v thánh Patrick, khi n chúng tôi l c ra kh i
bài h c ti ng Anh n-h-à-m c-h-á-n, và d n t i nh ng
câu h i ti p n a.
Th y ơi, bên Ireland y m i ngư i nói ti ng
Anh ch ?
Th y chơi môn th thao nào?
Có ph i Ireland ch toàn ngư i Thiên Chúa
giáo không ?
ng chúng n m quy n trong l p h c. Ph i
ương u v i chúng. Ph i t cho chúng bi t ai làm
ch trong l p. Kiên quy t hay là ch t. ng th i
rinh. Hãy b o chúng: Các em m t p ra. T i gi vi t
chính t .
Trùi ui, th y ơi, chu cha, ng mà. Chính t .
Chính t . Chính t . B t bu c sao th y? Chúng rên r :
Chính t mãi c-h-á-n q-u-á. Chúng làm b p trán lên
bàn, vùi m t vào hai cánh tay ang khoanh l i. Chúng
xin i v sinh. Em ph i i. Mót l m r i. Chu cha,
chúng em c tư ng th y d thương, tr tính l m. T i
sao m i th y cô môn ti ng Anh u làm cái vi c chán
ng t v y không bi t? C nh ng bài chính t y, nh ng
bài t v ng y, nh ng th th i tha y, em xin l i.
Th y không th k cho chúng em thêm n a v Ireland
sao?
Ô, th y ơi... L i v n anh chàng Joey. Cái loa câu
gi .

12. Joey, tôi ã nói tên tôi là McCourt, McCourt,
McCourt.
D d . V y, th y ơi, Ireland th y có i chơi v i
con gái không?
Không, v v n. C u. Chúng tôi i chơi v i c u.
Các em nghĩ chúng tôi i chơi v i gì ch ?
L p h c lên. Chúng cư i, v ng c, huých
nhau, gi t cùi ch , gi v ngã lăn xu ng sàn. Ông th y
này. Chu cha, nh n áo . i chơi v i c u. Bà con
ơi, nh t c u vào chu ng nhé.
Xin l i. Bây gi các em m t p ra. Chúng ta ph i
làm cho xong bài chính t .
Chúng cư i ng t ngh o. Trong bài có c u không
? Chu cha.
Câu tr l i ta ây khôn ngoan c a tôi là m t sai
l m. R i s r c r i. M y c u có bi t danh “ o c,
thánh thi n và chê bai” ch c ch n s mách: M ơi, b
ơi, th y hi u trư ng ơi, b m v i th y hi u trư ng
th oán xem hôm nay th y giáo ã nói gì. Toàn
nh ng chuy n b n th u v c u.
Tôi không ư c chu n b tư tư ng, hay ư c ào
luy n s n sàng cho tình hu ng như th này. Th này
âu liên quan chút nào n văn h c Anh, văn ph m
hay t p làm văn. Bao gi tôi m i s c m nh
hùng dũng vào l p, l p t c thu hút s chú ý c a
chúng, r i gi ng bài ngay? Trong trư ng này có
nh ng l p h c sinh yên l ng chăm ch , ó các giáo
viên c m tr ch trong tay. G p nhau trong căng tin,
m y ng nghi p àn anh b o tôi: Này, c n ít nh t
năm năm y.
Hôm sau ông hi u trư ng m i tôi t i văn phòng.
Ông ng i sau bàn gi y, v a nói vào i n tho i v a hút
thu c lá. Ông l p i l p l i: Tôi xin l i. Chuy n ó
không x y ra n a. Tôi s nói chuy n v i ương s .
Th y giáo m i mà, tôi r t ti c.
Ông t i n tho i xu ng. C u. Chuy n c u là
chuy n gì v y?
C u ư?
Tôi h ng bi t nên s lý th y th nào ây. Ngư i
ta phàn nàn r ng th y ã nói “ch t ti t” trong l p. Tôi
bi t th y m i t m t nư c nông nghi p chân ư t chân
ráo xu ng tàu_(1)
n ây, nên còn l nư c l cái,
nhưng th y cũng ph i có u óc bình thư ng ch .
Thưa th y, không. Không ph i m i chân ư t
chân ráo xu ng tàu. Tôi ã trên t nư c này tám
năm rư i, k c hai năm trong quân ngũ, chưa tính
nh ng năm còn bé Brooklyn.
ư c l m, th thì xem nào. u tiên là bánh mì
k p, bây gi là c u. Cái i n tho i qu quái này réo
t i t p. Các ph huynh gi n sôi ti t. Tôi ph i lo b o v

13. thân tôi. Th y m i ây có hai ngày mà c hai ngày
u có chuy n. Sao l i th ư c? Xin l i ph i nói r ng
th y có v gi i quy t tình hu ng hơi kém. Vì lý do
quái qu nào mà th y ph i k cho lũ tr v c u ch ?
Tôi r t ti c. Chúng c h i tôi liên t c, khi n tôi
b c mình. Chúng ch mu n tìm cách khi n tôi quên
bài chính t .
Thì sao?
Tôi nghĩ lúc y nói v c u có v vui vui thôi.
À há, ra th . Th y ng ó trư c l p c xúy cho
thú tính. Mư i ba ph huynh h c sinh òi sa th i th y
y. Staten Island này ch toàn nh ng ngư i àng
hoàng cư trú.
Tôi ch ùa thôi mà.
Không ư c, anh b n tr . ây không ùa
ư c. ùa cũng ph i tùy nơi tùy lúc. M i l i th y nói
trong l p chúng u coi tr ng. Th y là th y giáo cơ
mà. Th y b o t ng i chơi v i c u, h c sinh li n tin
th y t ng l i m t. Chúng âu bi t gì v thói quen giao
c u c a ngư i Ireland.
Tôi xin l i.
L n này tôi b qua. Tôi s cho các b c ph
huynh kia bi t r ng th y ch là ngư i Ireland di cư
m i xu ng tàu.
Nhưng tôi sinh ra ây.
Th y có th ng m mi ng mà nghe m t lúc ư c
không, trong lúc tôi c tìm cách c u th y, h ? L n này
tôi b qua. Tôi s không ghi m t t nào vào lý l ch
c a th y. Th y âu bi t m t t ghi trong lý l ch s
nghiêm tr ng n m c nào. N u th y mu n thăng ti n
trong h th ng t ch c ây - hi u trư ng, hi u phó,
giáo viên ch nhi m - thì m t t này s mãi mãi c n
tr th y. Nó s là bư c kh i u trong quá trình tu t
d c lâu dài c a th y.
Thưa ông, tôi không mu n ư c làm hi u
trư ng. Tôi ch mu n d y h c.
Ph i, ph i. Ai cũng u nói th c . Nhưng r i
th y s i ý. Lũ nhóc s khi n th y b c tóc trư c tu i
ba mươi cho mà xem.
Rõ ràng tôi sinh ra không ph i tr thành m t
trong nh ng ông th y g t phăng m i th c m c, yêu
c u, phàn nàn gi ng d y theo úng giáo án ã ư c
so n công phu. Gi ng d y ki u y khi n tôi nh l i
ngôi trư ng Limerick, ó giáo án làm vua, lũ h c
trò chúng tôi ch ng là gì c . Ngay h i ó tôi ã mơ
tư ng m t th trư ng h c mà th y cô là ngư i hư ng
d n và c v n dày kinh nghi m, ch không ph i giám
th nghiêm kh c. Tôi không có ư c phương pháp
gi ng d y riêng nào, ngo i tr vi c tôi không ưa
nh ng viên ch c quan liêu, nh ng k quy n cao ch c

14. tr ng, thoát kh i l p h c ch r i sau ó quay l i
làm tình làm t i nh ng k còn l i trong l p - c h c
trò l n th y cô. Tôi chưa bao gi mu n i n nh ng t
ơn c a h , tuân th nh ng quy nh c a h , th c
hi n chuy n ki m tra c a h , tha th chuy n h rình
mò và thích ng theo l ch gi ng d y h t ra.
Ph i chi có m t ông hi u trư ng b o: L p h c
này là c a th y y, th y McCourt , th y mu n làm
gì xin c t nhiên, có l tôi s b o h c sinh, D p gh
i các em. Hãy n m xu ng n n. Ng i.
Gì ?
Tôi b o, Các em ng i.
T i sao?
Các em hãy v a n m xu ng n n v a t mình suy
nghĩ l y i.
Chúng s n m xu ng n n, m t vài a s thiu
thiu ng . S có ti ng cư i khúc khích khi m t c u bé
sán n g n m t cô bé. Nh ng a ng s ngáy ngon
ơ. Tôi cũng s n m dài xu ng c nh chúng và h i em
nào bi t hát ru. Ch c ch n m t cô bé c t ti ng hát và
nh ng a kia s hát theo. Có th m t c u bé s h i:
Chu cha, n u th y hi u trư ng bư c vào ây thì sao
nh . . Bài hát ru ti p t c, như ti ng thì th m lan
quanh phòng. Th y McCourt ơi, bao gi mình d y?
Nh ng a kia li n b o, su t, im i mày, và ngư i h i
li n l ng im. Chuông reo. Chúng l n lư t ng d y.
Chúng bư c ra kh i l p, th y d ch u và l y làm ng c
nhiên. Xin ng h i t i sao tôi cho c l p h c như th .
Cái c n v n ng là tâm h n.
(*) tên trích o n do ngư i ch n t t theo n i dung
c a trích o n.