SƠ CẤP CỨU CHẤN THƯƠNG First Aid.pptx

1. 202
0
Bác sĩ: Huỳnh Văn Tiến
SƠ CẤP CỨU
CHẤN THƯƠNG

2. Mục tiêu
1. Biết các bước tiếp cận ban đầu trong sơ cấp cứu
2. Nhận biết và xử trí chấn thương cột sống cổ
3. Tiếp cận và xử trí một số loại gãy xương thường
gặp

3. SƠ CỨU
Định nghĩa:
 Tiếp cận ban đầu và giải quyết các nhu cầu khẩn cấp về y tế
 Cho phép sơ cứu viên nhanh chóng xác định tình trạng của nạn nhân
và tiến hành sơ cứu
 Giúp nạn nhân hồi phục và có thể cứu sống họ

4. MỤC ĐÍCH SƠ CỨU
 Duy trì sự sốnǵ
 Giảm đau
 Ngăn ngừa biến chứng
 Thúc đẩy hồi phục

5. NGUYÊN TẮC SƠ CỨU DRSABCD
Danger
Response
Send for help
Airway
Breathing
Circulation (CPR)
Disability

6. DANGER

7. Response

8. Response

9. NGUYÊN TẮC SƠ CỨU DRSABCD
Danger
Response
Send for help
Airway
Breathing
Circulation (CPR)
Disability

10. CỐ ĐỊNH CỘT SỐNG CỔ
Đưa đầu về tư thế trung tính
Giữ tư thế bệnh nhân thẳng trục
Chọn nẹp cổ phù hợp

11. CỐ ĐỊNH CỘT SỐNG CỔ

12. NẸP CỐ ĐỊNH CỘT SỐNG CỔ
Nẹp cố định cột sống cổ

13. Xử trí gãy xương
Dấu hiệu chắc chắn
NHÌN:
• Biến dạng chi
• Cử động bất thường
• Máu có váng mỡ
chảy ra từ nơi gãy
xương
• Thấy xương lòi ra
bên ngoài (gãy
xương hở)
SỜ:
• Tiếng lạo xạo xương
NHẬN BIÊT GÃY XƯƠNG

14. Dấu hiệu
nghi ngờ
• Đau
• Sưng nề, bầm tím
• Mất cơ năng
Chẩn đoán bằng chụp hình
phim X-quang
Xử trí gãy xương

15. NGUYÊN TẮC CỐ ĐỊNH
1. Đặt bệnh nhân nằm tư thế trung gian
2. Phải có đệm lót tại các vị trí tì đè
3. Cố định trên và dưới ổ gãy
4. Gãy hở: Đặt một miếng gạc hoặc miếng vải sạch lên trên đầu xương
chồi ra KHÔNG được kéo ấn đầu xương vào trong
Xử trí gãy xương

16. NGUYÊN TẮC NẸP BẤT ĐỘNG Ổ GÃY
1. Nẹp phải đủ DÀI: đi qua 2 khớp
2. Nẹp phải đủ RỘNG: tối thiểu 2/3 bề rộng chi
3. Cột cố định CHẮC, lót tốt nơi tì đè
4. Băng cố định tại 4 chỗ (2 trên – 2 dưới chỗ gãy) để cố đinh
nẹp
5. Nẹp cố định chi. Hạn chế tối đa cử động chi khi đặt nẹp cố
định
6. Sau bất động BN phải bớt đau và không tăng đau khi vận
chuyển
Xử trí gãy xương

17. NHỮNG VIỆC KHÔNG NÊN LÀM
Những việc KHÔNG làm khi nghi ngờ gãy xương:
• Sờ, nắn vùng nghi gãy.
• Mát-xa vùng nghi gãy.
• Di chuyển nạn nhân khi chưa cố định
• Ăn, uống khi chưa có ý kiến của bác sĩ.

18. BẤT ĐỘNG XƯƠNG CÁNH TAY

19. BẤT ĐỘNG XƯƠNG CẲNG TAY

20. BẤT ĐỘNG XƯƠNG ĐÙI VÀ XƯƠNG CẲNG CHÂN

21. NẸP CỐ ĐỊNH XƯƠNG GÃY
Nẹp cố định xương cẳng chân

22. LƯU Ý
• Không yêu cầu bệnh nhân cử động vùng bị tổn
thương để xác định có gãy xương không
• Nếu không thể chắc có gãy xương hay không
hãy sử trí như gãy xương
• Nên hỏi xác định cơ chế chấn thương và vị trí tổn
thương. Như vậy bạn sẽ có thông tin cho nhóm
cấp cứu khi họ tới hiện trường, giúp tiết kiệm thời
gian.

23. TIẾP CẬN VÀ KIỂM SOÁT
VẾT THƯƠNG CHẢY MÁU
Trình bày:
Bs Huỳnh Văn Tiến
Trung tâm Cấp Cứu 115 Tp.HCM

24. MỤC TIÊU
1. Biết được khái niệm và mục đích sơ cứu
2. Tiếp cận, kiểm soát chảy máu
3. Xử trí các loại vết thương đặc biệt

25. TIẾP CẬN CÁC VẾT THƯƠNG HỞ
VẾT THƯƠNG MẠCH MÁU

26. KIỂM SOÁT CHẢY MÁU
 Bất kể mức độ, vết thương chảy máu cần được kiểm soát
 Hầu hết vết thương chảy máu có thể tự cầm trước khi xe cấp cứu
đến hiện trường
 Khi thực hiện các bước cầm máu, hãy luôn nhớ gọi EMS (115)
Chảy máu là nguyên nhân chính gây tử vong sau chấn thương có thể
phòng ngừa

27. 25/08/2022

28. Gọi 115 và các bước băng ép cầm máu
1. Đeo găng tay (nếu có)
2. Bọc lộ vết thương, rửa sạch vết thương (nếu có thể)
3. Không lấy dị vật ra
4. Garô hoặc băng ép cầm máu
5. Kiểm tra ngọn chi sau băng ép (mỗi 10 phút)
6. Nếu máu còn chảy  Băng ép đè lần 2
7. Giúp nạn nhân ở tư thế nằm, kê cao chân
8. Giữ ấm cơ thể cho nạn nhân
Các bước sơ cứu ngoài cộng đồng

29. XỬ TRÍ CÁC VẾT THƯƠNG ĐẶC BIỆT
25/08/2022

30. Những việc nên và không nên trong sơ cứu
Triệu chứng
Chảy máu cam • Không ngữa ra sau
• Ngữa ra sau có thể gây hại do
máu chèn vào gây tắt khí quản,
gây dị vật đường thở
• Ngồi tư thế thằng đứng thoải
mái và hơi nghiêng về phía
trước
• Véo mũi của bạn ngay dưới
xương sống mũi và giữ cho
đến khi ngưng chảy máu
• Sau khi kiểm soát chảy máu,
đừng xì mũi vì có thể sẽ đánh
bật cục máu đông và khiến
chảy máu lần nữa

32. 25/08/2022
• First Aid Bleeding.mp4

33. 25/08/2022
• Băng ép vết thương có dị vật.mp4

34. Phương pháp garo cầm máu
Chỉ định đặt garo:
 Vết thương có tổn thương mạch máu đã áp dụng những biện pháp
cầm máu tạm thời nhưng không hiệu quả
 Vết thương chảy máu ồ ạt
Nguyên tắc đặt garo:
 Đặt garo trên vết thương #2-3cm
 Nguyên tắc 5-1-1
 Phiếu garo : màu đỏ, họ tên, thời gian

35. 25/08/2022
• Garo cầm máu cấp cứu.mp4

36. Vết thương hở vùng cổ
1. Dùng gạc hoặc vải sạch đè lên vết thương để kiểm soát chảy máu
2. Băng ép vùng cổ
3. Nếu có nghi ngờ chấn thương cột sống -> giữ thẳng, cố định cổ
4. Di chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất

37. 25/08/2022
• Băng ép cầm máu vùng cổ.mp4

38. Vết thương đứt lìa - cắt cụt
Tiếp cận và sơ cứu các bước như 1 vết thương thông thường
Bảo quản phần chi đứt lìa:
1. Rửa nhẹ ngón tay khỏi bụi đất
2. Dùng gạc ẩm/khăn sạch bọc lấy phần đứt lìa
3. Đặt phần chi vào túi nilon sạch cột chặt
4. Tạo túi đá hoặc xô nước đá, đặt túi có phần đứt lìa vào
5. Chuyển viện nhanh chóng (6-18h)
25/08/2022

39. 25/08/2022
• Băng vết thương cắt cụt.mp4

40. Vết thương thấu bụng
 Không cố gắng đặt lại vị trí của các tạng thoát vị ra từ vết thương
 Dùng gạc sạch, đủ lớn, thấm nước muối sinh lý che phủ kín hoàn
toàn vùng tạng
 Dùng vật liệu không thấm cố định che đậy vết thương
 Co chân cong đầu gối để giảm áp lực ổ bụng
25/08/2022

41. Vết thương thấu ngực
 Băng kín vết thương tạo van 1 chiều
 Vật liệu tạo van 1 chiều: bọc nhựa hoặc túi nilon, đảm bảo băng kín
3 cạnh
 Ngăn ngừa tràn khí màng phổi áp lực => gây ra tình trạng xẹp phổi
=> suy hô hấp
 Tạo tư thế nằm thoải mái nhất cho bệnh nhân, để lồng ngực dễ nở
ra nhất
25/08/2022

42. • Băng ép vết thương ngực hở - không dị vật.mp4

43. • Băng ép vết thương vùng đỉnh.mp4

44. Sơ cứu rắn cắn

45. Mục tiêu bài
1. Biết phân loại các nhóm rắn độc thường gặp ở
VN
2. Phân biệt vết cắn do rắn độc và rắn thường
3. Nắm được triệu chứng lâm sàng do rắn độc cắn
4. Biết được động học của các loại độc tố rắn lên
cơ quan
5. Biết được mục tiêu sơ cứu rắn cắn và cách sơ
cứu đúng khi bị rắn độc cắn

46. • Ước tính mỗi năm có 138.000 người tử vong do rắn
cắn (WHO)
• Đặc biệt là các vùng nông thôn, vùng nhiệt đới
• Có khoảng 20% loài rắn độc. Phần lớn thuộc 2 họ
Elapidae và Viperidae
• Việt Nam thuộc khu vực có số người bị rắn độc cắn
và tử vong cao nhất trong 4 khu vực (WHO)
• Bệnh viện Bạch Mai và BV Chợ Rẫy ghi nhận rắn độc
cắn là nguyên nhân ngộ độc nhập viện hàng đầu
Sơ lược

47. Sơ lược
• Ước tính mỗi năm nước ta có khoảng 30.000
người bị rắn độc cắn
• Tỷ lệ tử vong và nguy kịch tính mạng rất cao
• 13-14% số người sống sót phải đoạn chi
• Tốn kém chi phí cấp cứu, chữa trị

48. Rắn độc và rắn không độc

49. Phân loại rắn
Elapidae Viperidae
Họ rắn hổ (Naja)
Hổ mang chúa (Ophiophagus)
Cạp nong, cạp nia (Bungarus spp)
Rắn mamba
Rắn biển (Hydrophis spp)
Russell’s Viper
Họ rắn lục
Rắn lục xanh
Rắn choàm quạp

50. Các loại độc tố
NEUROTOXIC VASCULOTOXIC MYOTOXIC
Độc tố với điểm nối TK
cơ tiền synape
Tác dụng chủ yếu lên
cơ vân
Liệt cơ hoành
Suy hô hấp
Elapidae
Độc tố ảnh hưởng lên
quá trình đông – cầm
máu
Chảy máu tại vị trí vết
cắn, chảy máu nội tạng,
xuất huyết não
Viperidae
Độc tố ly giải cơ: 3-8h
sau vết cắn
Do hoại tử, tiêu cơ vân
 tăng Kali, tiểu huyết
sắc tố, AKI.
Hổ mang, rắn lục

51. Động học của nọc độc
• Tiêm nọc độc
• Hầu hết di chuyển theo hệ bạch huyết về tuần
hoàn hệ thống
• Yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ hấp thu

52. Triệu chứng chung
• Dấu rang nanh
• Đau, chảy máu, viêm cục bộ
• Xuất huyết
• Phồng rộp, nhiễm trùng tại chỗ
• Abcess – hoại tử

53. Triệu chứng rắn hổ cắn
• Buồn ngủ, dị cảm
• Bất thường về vị giác và khứu giác
• Sụp mi, liệt mặt
• Liệt cơ hô hấp – khó thở
• Cứng hàm - nuốt khó

54. Triệu chứng lục cắn
• Rối loạn thị giác
• Chóng mặt – ngất
• Rối loạn đông máu, chảy máu
• Shock
• Suy thận cấp do tiêu cơ vân

55. Mục tiêu sơ cứu
• Làm chậm sự hấp thụ của nọc độc về tuần hoàn hệ thống
• Bảo vệ tính mạng của bệnh nhân, kiểm soát các triệu chứng
nguy hiểm xuất hiện sớm và ngăn chặn các biến chứng trước
khi bệnh nhân đến được cơ sở y tế
• Vận chuyển bệnh nhân một cách nhanh nhất, an toàn nhất đến
cơ sở y tế có điều kiện điều trị
• Mục tiêu trên hết: Không làm gì có hại thêm cho bệnh nhân

56. Các bước sơ cứu
Nên làm Không nên làm
Trấn an nạn nhân Không cố gắng bắt rắn
Không để nạn nhân tự đi lại, bất động chi,
giữ vết thương thấp hơn tim
Không Garo, không rạch, hút, chườm đá
Cởi bỏ trang sức ở chi bị cắn Không sử dụng Alcohol để giảm đau
Lập tức rửa vết thương bằng xà phòng +
nước ấm
Không uống caffeine
Giữ vết thương sạch và khô Không đắp thuốc thầy lang thuốc lá
Băng ép bất động chi (Không sử dụng với
vết thương do rắn lục cắn)

57. Vận chuyển bệnh nhân
• Nhanh chóng đưa tới BV Chợ Rẫy, BV Nhiệt đới, BV Trưng Vương, BV
Nhân dân 115, BV quận Thủ Đức, Trại rắn Đồng Tâm. Riêng trẻ em bị rắn
độc cắn thì đưa đến BV Nhi đồng 1 hoặc BV Nhi đồng 2
• Viện Vắc xin và Sinh phẩm Y tế IVAC (Nha Trang) chỉ sản xuất được huyết
thanh đơn giá, tức chỉ đặc hiệu với một loại rắn, là huyết thanh kháng rắn
lục, rắn hổ đất. IVAC chưa làm được huyết thanh đa giá kháng nhóm rắn
hổ, huyết thanh kháng rắn chàm quạp, nên phải nhập từ Thái Lan

58. Các biện pháp sơ cứu
Nên làm Không nên làm
Nhìn, nhớ màu sắc, hình dáng, đặc điểm rắn Không cố gắng bắt rắn
Gọi giúp đỡ - gọi 115 (EMS) Không Garo, không rạch, hút, chườm đá
Trấn an, đặt bệnh nhân tư thế nằm hoặc
ngồi giữ vết thương thấp hơn tim
Không sử dụng Alcohol để giảm đau
Cởi bỏ trang sức ở chi bị cắn
Lập tức rửa vết thương bằng xà phòng +
nước ấm
Không uống caffeine
Giữ vết thương sạch và khô
Băng ép bất động chi (Không sử dụng với
vết thương do rắn lục cắn)

59. Pressure-immobilization and pressure pad
Phương pháp cố định áp lực (Pressure-immobilization
method)
• Nên sử dụng băng thun rộng 5-10cm và dài 4,5 metres
• Băng toàn bộ chi bị cắn, bắt đầu từ xa đến gần, qua vị trí
vết cắn #20cm
• Băng áp lực 50-70mmHg, không làm tắt mạch chi

60. BĂNG ÁP LỰC

61. Pressure-immobilization and pressure pad
Phương pháp băng áp lực (Pressure pad)
• Dùng 1 miếng đệm cao su 5cm^2 và 2-3cm độ
dày đặt trực tiếp lên vị trí vết cắn và buộc tại chỗ
với bang không đàn hồi, áp lực 70cmHg

63. Huyết thanh kháng nọc rắn
• Bản chất là IgG được chiết tách từ huyết thanh động
vật (ngựa) đã được gây miễn dịch với nọc rắn
• Huyết thanh đơn giá
• Huyết thanh đa giá
• Chỉ định dùng huyết thanh kháng nọc rắn: Theo WHO

64. Huyết thanh kháng nọc rắn
Rào cản đối với việc tiếp cận sớm với Antivenom
• Khoảng cách
• Văn hóa
• Thiếu phương tiện di chuyển an toàn
• Chi phí cao

65. Những loại rắn thường gặp

66. Chủ yếu ở Nam Trung Bộ và miền
nam
Khả năng phun nộc độc xa 1m,
gây mù vĩnh viễn
Độc thần kinh – hoại tử cơ
Rắn hổ mang
Elapidae

67. Rắn cạp nông
Khoang vàng và đen
Núi Dinh, Đồng Nai
Độc thần kinh
Elapidae

68. Rắn cạp nia
Krait – Bungarus multicinctus
Khoang trắng và đen
Độc thần kinh
Elapidae

69. Phân bố khắp cả nước
Thường sống trên cây
Rối loạn đông máu – hoại
tử cơ
Rắn lục đuôi đỏ
Viperidae

70. Rắn chàm quạp
Xuất hiện ở rừng cao su Đông Nam Bộ
Thường nằm cuộn tròn trong lá cây khô
Có nhiều nhất ở Ninh Thuận, Tây Ninh,
Đồng Nai, An Giang, Vũng Tàu
Rối loạn đông máu
Crotalinae

71. Kết luận
Phòng tránh rắn cắn:
• Đi ủng, dày cao cổ và quần dài, đặc biệt khi đi
trong đêm tối
• Tránh xa rắn, đầu rắn đã chết vẫn có thể cắn
người
• Không bắt rắn, đuổi hoặc dồn ép rắn trong khu vực
khép kín
• Dùng đèn nếu ở trong bóng tối hoặc di chuyển vào
ban đêm

72. Kết luận
Các bước sơ cứu:
• Trấn an nạn nhân
• Không để nạn nhân tự đi lại, bất động chi bị cắn
• Cởi bỏ đồ trang sức
• Rửa sạch
• Băng ép bất động
• Vận chuyển

73. Tài liệu tham khảo
• Vũ Văn Đính và CS (2004), “Rắn độc”, hồi sức cấp cứu toàn tập, Tr. 433-437, Nhà xuất
bản Y học Hà Nội.
• Nguyễn Kim Sơn (2007) “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và điều trị bệnh nhân bị một số
rắn độc trên cạn cắn thuộc họ rắn hổ (elapidae) ở miền Bắc Việt Nam”, Luận án Tiến sỹ Y
học - Đại học y Hà Nội.
• World health organization (2005) “Guidelines Forthe Chinical Management of Snabte
bites in the south - East Asia Region”, WHo - South - East Asia, Regiosal office, Neu Delli.
• World health organization (2010) “Guidelines for the management of snake-bites in the
South-East Asia Region”
• Bradeley (2006) “Snakes and other reptiles”, Goldfranks toxicologic Emergency,
8th edition, Mc Gran Hill PP, 1643 - 1656.
• Richard F (2007), “Snake bite”, Poisoning and Drug overdose, 5th edition, Mc Gran Hill -
Lawge, electronic version.