Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Mais procurados
Mais procurados (20)
Semelhante a ธรรมภาคปฏิบัติ ๓ Ppt
Semelhante a ธรรมภาคปฏิบัติ ๓ Ppt (11)
Mais de วัดดอนทอง กาฬสินธุ์
Mais de วัดดอนทอง กาฬสินธุ์ (20)
ธรรมภาคปฏิบัติ ๓ Ppt
- 2. การพิจารณาเวทนา การพิจารณาเห็นเวทนาในเวทนา ทั้งหลาย คือ พิจารณาความรู้สึก สุขทุกข์ ไม่ใช่สุข ไม่ใช่ทุกข์ ใน ตัวเอง แบ่งเป็น ๙ ประการ คือ
- 3. ๑) เมื่อเสวยสุขเวทนา ก็รู้ชัดว่า “เราเสวยสุขเวทนา” ๒) เมื่อเสวยทุกขเวทนา ก็รู้ชัดว่า “เราเสวยทุกขเวทนา”
- 4. ๓) เมื่อเสวยอทุกขมสุขเวทนา ก็รู้ ชัดว่า “เราเสวยอทุกขมสุขเวทนา” ๔) เมื่อเสวยสุขเวทนาที่มีอามิส ก็ รู้ชัดว่า “เราเสวยสุขเวทนาที่มี อามิส”
- 5. ๕) เมื่อเสวยสุขเวทนาที่ไม่มีอามิส ก็รู้ชัดว่า “เราเสวยสุขเวทนาที่ไม่มี อามิส” ๖) เมื่อเสวยทุกขเวทนาที่มีอามิส ก็ รู้ชัดว่า “เราเสวยทุกขเวทนาที่มี อามิส”
- 6. ๗) เมื่อเสวยทุกขเวทนาที่ไม่มีอามิส ก็รู้ชัดว่า “เราเสวยทุกขเวทนาที่ไม่มี อามิส” ๘) เม่ืือเสวยอทุกขมสุขเวทนาที่มี อามิส ก็รู้ชัดว่า “เราเสวยอทุกขมสุข เวทนาที่มีอามิส”
- 7. ๙) เมื่อเสวยอทุกขมสุขเวทนาที่ ไม่มีอามิส ก็รู้ชัดว่า “เราเสวยอ ทุกขมสุขเวทนาที่ไม่มีอามิส”
- 8. เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน ๙ ประการ ๑) สุขเวทนา ๒) ทุกขเวทนา ๓) อุเบกขาเวทนา ๔) สามิสสุขเวทนา ๕) นิรามิสสุขเวทนา
- 9. ๖) สามิสทุกขเวทนา ๗) นิรามิสทุกขเวทนา ๘) สามิสอุเบกขาเวทนา ๙) นิรามิสอุเบกขาเวทนา
- 10. ๑) สุขเวทนา สุขเวทนา คือ สภาวะที่เสวย อารมณ์ที่เป็นสุข หรือความรู้สึก สุขทางกาย เช่น ความโล่งใจ เบาใจ สบายใจ หรือความรู้สึกสุข ทางใจ
- 11. การกำาหนดสุขเวทนา ผู้ปฏิบัติพึงตามรู้สุขเวทนาตามอา การนั้นๆ ว่า “โล่งหนอ” “สบาย หนอ” “สุขหนอ”
- 12. ๒) ทุกขเวทนา ทุกขเวทนา คือ สภาวะที่เสวยอารมณ์อัน เป็นทุกข์ หรือความรู้สึกเป็นทุกข์ทาง กายอันได้แก่ ความเจ็บปวด เมื่อย ชา คัน ร้อน เย็น จุกเสียด เหนื่อย หรือความ รู้สึก เป็นทุกข์ทางใจ เช่น ความเศร้าโศก เสียใจ กลัว ไม่สบายใจ วิตกกังวล เป็นต้น
- 13. การกำาหนดทุกขเวทนา ผู้ปฏิบัติพึงตามรู้ทุกขเวทนาตาม อาการนั้นๆ ว่า “เจ็บหนอ” “ปวด หนอ” “เมื่อยหนอ” “ชาหนอ” “คัน หนอ” “เศร้าโศกหนอ” “เสียใจ หนอ” “กลัวหนอ” เป็นต้น
- 14. ๓) อุเบกขาเวทนา อุเบกขาเวทนา คือ สภาวะที่เสวย อารมณ์เป็นกลางๆ หรือความรู้สึก เป็นกลางๆ ไม่สุขไม่ทุกข์ จะ ปรากฏขึ้นหลังจากสุขเวทนาหรือ ทุกขเวทนาหายไปแล้ว
- 16. ๔) สามิสสุขเวทนา สามิสสุข (สุขอิงกามคุณ) คือ ความพอใจเกี่ยวกับกามคุณ ๕ คือ รูป เสียง กล่ืิน รส และสัมผัส ได้แก่ สิ่งที่ตนรักพอใจซึ่งอยู่ ภายในและภายนอกร่างกาย
- 17. ๕) นิรามิสสุขเวทนา นิรามิสสุข (สุขไม่อิงกามคุณ) คือ ความปีติโสมนัสที่บังเกิดแก่นักปฏิบัติผู้ อบรมจิตด้วยความระลึกรู้ลมหายใจ หรืออิริยาบถ หรือความเคลื่อนไหว หรือสภาวะอื่นอย่างใดอย่างหนึ่งใน หมวด
- 18. เวทนา จิต ธรรม ที่ทำาให้ปลอด โปร่งจากกามได้ชั่วขณะ
- 19. ๖) สามิสทุกขเวทนา สามิสทุกขเวทนา (ทุกข์อิงกามคุณ) คือ ความทุกข์กายหรือทุกข์ใจจากความ อยากเสพกามคุณอันเจือด้วยกิเลส แล้ว ไม่ได้เสพอย่างใจนึก หรือหวนคิดถึง ทุกข์ที่เคยประสบมาก่อน
- 20. ๗) นิรามิสทุกขเวทนา นิรามิทุกข์ (ทุกข์ไม่อิงกามคุณ) คือ ความเสียใจ เกี่ยวกับวิปัสสนาของบุคคลผู้ที่ไม่ประสบความ ก้าวหน้าในการปฏิบัติธรรมเท่าที่ควร หรือผู้ปฏิบัติ ธรรมเป็นเวลานานแล้วไม่อาจบรรลุมรรคผลได้
- 21. ๘) สามิสอุเบกขาเวทนา สามิสอุเบกขา (อุเบกขาอิง กามคุณ) คือ ความรู้สึกเป็นกลาง ต่อกามคุณ เพราะเสพสุขจากวัตถุ นั้นจนชาชิน แต่เป็นกลางใน ลักษณะที่มีความโลภแอบแฝงอยู่
- 23. ๙) นิรามิสอุเบกขาเวทนา นิรามิสอุเบกขา (อุเบกขาไม่อิงกามคุณ) คือ ความ วางเฉยในขณะตามรู้อารมณ์ทางทวารทั้ง ๖ เกิด แก่นักปฏิบัติผู้บรรลุอุทยัพพยญาณ ที่มีกำาลังข้าม พ้นวิปัสสนูปกิเลสได้
- 24. วิธีพิจารณาเวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน บ่อเกิดของเวทนา เวทนาเกิดมาจากผัสสะ คือ การกระทบกันระหว่าง อายตนะภายในได้แก่ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ กับ อายตนภายนอก ได้แก่ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส และ ธรรมารมณ์
- 25. มีพระพุทธพจน์ว่า “เวทนาย่อมมี เพราะผัสสะเป็นปัจจัย” ที่มา : ``ที.ม. (ไทย) ๑๐/๙๗/๕๙.
- 26. โทษของเวทนา ๑) สุขเวทนา ก่อให้เกิดความ พอใจในสุขที่ได้รับอยู่ และทำาให้ ต้องการความสุขยิ่งๆ ขึ้นไป ไม่ พอใจกับสุขที่มีอยู่ว่าดีเลิศ
- 27. ๒) ทุกขเวทนา ก่อให้เกิดความ ต้องการพ้นไปจากทุกข์ที่ประสบ อยู่ เพราะทุกคนล้วนรักสุขเกลียด ทุกข์
- 28. ๓) อุเบกขาเวทนา ก่อให้เกิด ความต้องการส่ิิงที่ดีกว่า ซึ่งตน เคยได้หรือคาดหวังไว้
- 29. ประโยชน์ของการกำาหนดเวทนา การกำาหนดเวทนาทำาให้กำาจัดตัณหาที่เกิดจาก เวทนาทั้ง ๓ นั้น เมื่อตัณหาไม่เกิด อุปาทาน ภพ ชาติ ชราและมรณะเป็นต้นก็เกิดไม่ได้ ทำาให้ สังสารวัฏที่เริ่มต้นจากตัณหาถูกขจัดไปได้
- 30. ประเภทของเวทนา เวทนาโดยย่อมี ๓ อย่าง คือ ๑) สุขเวทนา ๒) ทุกขเวทนา ๓) อุเบกขาเวทนา
- 31. สุขเวทนา คือ ความรู้สึกสบายทาง กาย ทางใจ ทุกขเวทนา คือ ความรู้สึกไม่ สบายทางกาย ทางใจ อุเบกขาเวทนา คือ ความรู้สึก เฉยๆ
- 32. การกำาหนดสุขเวทนา ขณะที่ปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ถ้าเกิดความรู้สึกสบายใจ หรือ สบายกาย ให้กำาหนดว่า “สุข หนอๆ ๆ” ไปเรื่อยๆ จนกว่าความ รู้สึกจะหายไป
- 34. การกำาหนดทุกขเวทนา ขณะที่ปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ถ้ามีความรู้สึกไม่สบายกาย ไม่ สบายใจ ให้กำาหนดว่า “ทุกข์ หนอๆๆ” ไปเรื่อยๆ จนกว่าความ รู้สึกนี้จะหายไป
- 35. หรือให้กำาหนดตามอาการที่เกิด ขึ้น เช่น มีอาการปวด เจ็บ รำาคาญใจ ฟุ้งซ่าน เป็นต้น ให้ กำาหนดตามอาการนั้นๆ เช่น ถ้ามี อาการปวด ให้กำาหนดว่า “ปวด หนอ ๆๆ”
- 36. ไปเรื่อยๆ จนกว่า อาการปวดจะ หายไป หรือจนกว่าอารมณ์อื่นจะ เกิดขึ้นมาแล้วกำาหนดอาการนั้น
- 37. การกำาหนดอุเบกขาเวทนา ขณะที่ปฏิบัติกรรมฐาน ถ้ามีความ รู้สึกเฉยๆ ให้กำาหนดว่า “เฉย หนอๆๆ” หรือ “รู้หนอๆๆ” ไปเรื่อยๆ
- 39. วิธีอดทนต่อทุกขเวทนา นักปฏิบัติที่พยายามทนกำาหนด ทุกขเวทนา มีวิธีอดทนต่อ ทุกขเวทนา ๓ อย่าง ดังนี้
- 40. ๑) สู้แบบเผชิญหน้า สู้แบบเผชิญหน้า คือ จดจ่อที่อาการ ปวด จี้ลงไปในสถานที่ซึ่งปวดมากที่สุด เหมือนการสู้รบแบบเผชิญหน้าไม่ยอม ถอย วิธีนี้แม้จะค่อนข้างเหน็ดเหนื่อย เพราะต้องใช้พลังจิตจดจ่อมาก แต่ก็มี ประโยชน์ในการหยั่งเห็นลักษณะพิเศษ ของเวทนาได้เร็ว
- 41. ๒) สู้แบบกองโจร สู้แบบกองโจร คือ กำาหนดเวทนาบ้าง เปลี่ยนไป กำาหนดอารมณ์อื่นบ้างเหมือนการสู้รบแบบกองโจร ในกรณีที่ข้าศึกเข้มแข็งกว่า วิธีนี้ใช้ขณะที่เวทนา รุนแรง ยากจะกำาหนดได้ จึงเปลี่ยนไปกำาหนด อารมณ์อื่น เช่น สภาวะพอง ยุบ
- 43. สู้แบบถอยทับ คือ สักแต่ตามรู้เวทนา ไม ต้องกำาหนดจดจ่อโดยคำาบริกรรมเข้ากำากับ เหมือนคนว่ายนำ้าที่เกาะท่อนไม้ลอยไป ตามกระแสนำาิ้ โดยไม่ใช้กำาลังว่ายนำาิ้ ๓)สู้แบบถอยทับ
- 45. ไม่พิจารณาเห็นเวทนาโดยความเป็นอัตตา ไม่ พิจารณาเห็นอัตตาว่ามีเวทนา ไม่พิจารณาเห็น เวทนาในอัตตา หรือไม่พิจารณาเห็นอัตตาในเวทนา ไม่ดำารงอยู่ด้วยความยึดมั่นว่า เราเป็นเวทนา เวทนา เป็นของเรา นกุลปิตุสูตร สำ.ข. (ไทย) ๑๗/๑/๒.
- 46. เมื่อพระอริยสาวกนั้นไม่ดำารงอยู่ด้วย ความยึดมั่นว่า เราเป็นเวทนา เวทนา เป็นของเรา เวทนานั้นแปรผันเป็น อย่างอื่น เพราะเวทนาแปรผันและ เป็นอย่างอื่น โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส และ อุปายาสจึงไม่เกิดขึ้นแก่ พระอริยสาวกนั้น
- 47. ภิกษุในธรรมวินัยนี้พิจารณาโดย แยบคายแล้ว เป็นผู้อดทนต่อความหนาว ความร้อน ความหิว ความกระหาย เหลือบ ยุง ลม แดด และสัมผัสแห่งสัตว์ เลื้อยคลาน
- 48. เป็นผู้อดกลั้นต่อถ้อยคำาหยาบ คำา ส่อเสียด เป็นผู้อดกลั้นต่อเวทนา ทั้งหลายอันมีในร่างกาย เป็นทุกข์ กล้าแข็ง เผ็ดร้อน ไม่น่ายินดี ไม่ น่าพอใจ พรากชีวิตได้ ซึ่งเมื่อเธอ ไม่อดกลั้นอยู่
- 49. อาสวะและความเร่าร้อนที่ก่อความคับแค้นก็ จะพึงเกิดขึ้น เมื่อเธออดกลั้นอยู่ อาสวะและ ความเร่าร้อนที่ก่อความคับแค้น ย่อมไม่มี แก่เธอด้วยอาการอย่างนี้ • ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้เรียกว่า อาสวะที่ต้องละ ด้วยการอดกลั้น สัพพาสวสูตร ม.มู. (ไทย) ๑๒/๒๔/๒๔.
- 52. ภิกษุนี้เราเรียกว่า มีความเห็นชอบ ตัด ตัณหาได้ เพิกถอนสังโยชน์แล้ว ได้ทำาที่สุด แห่งทุกข์ เพราะรู้แจ้งมานะได้โดยชอบ ทัฏฐัพพสูตร สำ.สฬา. (ไทย) ๑๘/๒๕๓/๒๗๓.
- 53. อินทรีย์ ๕ ๑) ความหมายและความสำาคัญ ของอินทรีย์๕ (๑) ความหมายของอินทรีย์๕ ข้อความในปฐมวิภังคสูตร สำ.ม. (ไทย) ๑๙/๔๗๙/๒๘๗_๒๘๙.
- 54. (๑) สัทธินทรีย์ (๒) วิริยินทรีย์ (๓) สตินทรีย์ (๔) สมาธินทรีย์ (๕) ปัญญินทรีย์
- 55. สัทธินทรีย์ มีศรัทธา เชื่อพระ ปัญญาตรัสรู้ของพระตถาคต วิริยินทรีย์ ปรารภความเพียรเพื่อ ละอกุศลธรรม เข้าถึงกุศลธรรม มี ความเข้มแข็ง มีความบากบั่น มั่นคง
- 56. มั่นคง ไม่ทอดธุระในกุศลธรรม สตินทรีย์ มีสติ ประกอบด้วยสติ ปัญญา เป็นเครื่องรักษาตนอย่าง ย่ิิง ระลึกนึกถึงส่ิิงที่ทำา คำาที่ได้ พูดไว้นานบ้าง
- 57. สมาธินทรีย์ ทำานิพพานให้เป็น อารมณ์แล้วได้สมาธิ ได้เอกัคคตา จิต ปัญญินทรีย์ มีปัญญา ประกอบ ด้วยปัญญาเป็นเครื่องพิจารณา เห็น
- 59. ความหมายของอินทรีย์ในวิสุทธิมรรค อินทรีย์ หมายถึง ความเป็นใหญ่ ผู้เป็นใหญ่ ดังเช่นพระสัมมาสัม พุทธเจ้าทรงเป็นผู้ยิ่งใหญ่ เรื่อง กรรมเป็นสิ่งที่ยิ่งใหญ่เพราะไม่มี ใครอยู่เหนือกรรมได้
- 60. ๒) ความสำาคัญของอินทรีย์ อินทรีย์ ๕ เปรียบเหมือนพระราชา ที่มีอำานาจสูงสุดของประเทศ ทุก คนจะต้องตกอยู่ภายใต้พระอำานาจ ของพระราชา อินทรีย์ ๕ ก็เช่น เดียวกันน
- 61. ก็เช่นเดียวกัน หากเข้าถึงความเป็น อินทรีย์ คือ เข้าถึงความเป็นใหญ่ ในขณะใด ขณะนั้นก็เหมือนเป็น พระราชาปกครองประเทศ เพราะมี กำาลังมากในการประกอบกิจของ ตน
- 62. การปรับอินทรีย์ การปรับอินทรียิ์มีความสำาคัญต่อ การปฏิบัติธรรม ผู้ปฏิบัติต้องปรับ อินทรีย์ ๕ อย่างให้เสมอกัน คือ ๑.ปรับศรัทธาให้เสมอกับปัญญา
- 63. วิธีการปรับอินทรียิ์ คู่ที่ ๑ ปรับศรัทธากับปัญญา ถ้ามีความเชื่อต่อส่ิิงใด อย่าเพ่ิิง ปลงใจเชื่อ ต้องหาเหตุผลมา ประกอบให้รู้จนแน่ใจก่อนจึงค่อย เช่ิือ ข้อมูลที่ได้นั้นเรียกว่า ปัญญา
- 64. เหตุผลที่ต้องปรับเพราะถ้ามี ศรัทธามากกว่าปัญญา จะทำาให้ เช่ิือแบบไม่มีเหตุผล เชื่อโดยไม่ พิจารณาจะทำาให้งมงาย หรืออาจ ถูกหลอกได้ง่าย
- 65. การปรับปัญญาให้เท่ากับศรัทธา คือ เมื่อมีความรู้สึกว่าเรามีความ แข็งกระด้าง ก้าวร้าว ไม่ยอมเชื่อ อะไรง่ายๆ ให้น้อมจิตใจให้เชื่อหลัก คำาสอนเรื่องกรรม ว่า
- 69. ๒. ปรับวิริยะกับสมาธิให้เสมอกัน สาเหตุที่ต้องปรับเพราะถ้าวิริยะมากกว่า สมาธิ จะทำาให้จิตฟุ้งซ่าน ไม่อาจบรรลุ ธรรมได้ ถ้าสมาธิมากกว่าวิริยะ จะทำาให้เกิด
- 70. ความง่วง เซ่งซึม จับจด และจะตก ไม่สู่อำานาจของ โกสัชชะ ความ ขี้้้เกียจ
- 71. วิธีการปรับวิริยะกับสมาธิ คือ ถ้าเกิดความคิดฟุ้งซ่านให้หยุด เดินจรงกรม เปลี่ยนเป็นนั่งแทน หรือถ้านั่งบริกรรม พองหนอ ยุบ หนอ อยู่ ย่้ิงกำาหนดจิตย่้ิง ฟุ้งซ่าน
- 72. ให้หยุดกำาหนด เปล่้ียนมานั่งดู อาการของจิตเฉยๆ ไม่ต้อง บริกรรมอะไร จนกว่าจิตจะเป็น สมาธิ จึงบริกรรมต่อ
- 73. ถ้ามีสมาธิมาก จะเกิดความเซื่อง ซึม จับจด ง่วงนอน ให้ลุกเดิน จงกรม จนกว่าจะหายง่วง จึงเปลี่้่ ยนมานั่ง ถ้าไม่หายง่วงให้เอานำ้าล้างหน้า
- 74. ถ้าไม่หายให้มองดูแสงสว่าง หรือให้ออกมาอยู่ที่ แจ้ง ถ้าทำาหลายวิธีแล้วยังไม่หาย ให้ดูว่าร่างกายปกติ ไหม ถ้าร่างกายอ่อนเพลียมาก ต้องการพักผ่อน ก็หยุดพักผ่อน
- 75. ผลที่เกิดจากการปรับอินทรีย์ พระพุทธพจน์แสดงอานิสงส์ของ การปรับอินทรีย์ว่า “ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในพระ ศาสนานี้ย่อมเจริญ สัทธินทรีย์ วิริ ยินทรีย์ สตินทรีย์ สมาธินทรีย์
- 76. และปัญญินทรีย์ อันมีการข่มราคะ เป็นที่สุด มีการข่มโทสะเป็นที่สุด มีการข่มโมหะเป็นที่สุด” สำ.ม. (ไทย) ๑๙/๕๙๗/๓๕๗.
- 77. เจริญอินทรีย์ด้วยอาการ ๑๐ อย่าง ๑.เมื่อละความไม่มีศรัทธา ชื่อว่าเจ ริญสัทธินทรีย์ • ๒. เมื่อเจริญสัทธินทรีย์ ชื่อว่าละ ความไม่มีศรัทธา
- 78. • ๓. เมื่อละความเกียจคร้าน ชื่อว่า เจริญวิริยินทรีย์ • ๔. เมื่อเจริญวิ้ิริยินทรีย์ ชื่อว่า ละความเกียจคร้าน
- 79. • ๕. เมื่อละความประมาท ชื่อว่า เจริญสตินทรีย์ • ๖. เมื่อเจริญสตินทรีย์ ชื่อว่าละ ความประมาท
- 80. • ๗. เมื่อละอุทธัจจะ ช่้ือว่าเจริญ สมาธินทรีย์ • ๘.เมื่อเจริญสมาธินทรีย์ ชื่อว่าละ อุทธัจจะ
- 81. • ๙ เมื่อละอวิชชา ชื่อว่าเจริญปัญญินท รีย์ • ๑๐ เมื่อเจริญปัญญินทรีย์ ชื่อว่าละ อวิชชา
- 82. คำาถามท้ายบท • ๑. อินทรีย์ คืออะไร มีเท่าไร อะไรบ้าง • ๒. ความเชื่อในพระพุทธศาสนามี ลักษณะและหน้าที่อย่างไร • ๓. การปรับอินทรีย์มีความจำาเป็น อย
- 83. • อย่างไร จงอธิบาย • ๔. อินทรีย์ ๕ กับพละ ๕ เหมือน กันหรือต่างกันอย่างไร จงอธิบาย • ๕. ให้แสดงความคิดเห็นการปรับ อินทรีย์ดังหัวข้อต่อไปนี้
- 84. • ก. ถ้าศรัทธามากปัญญาน้อย ผล ของการปฏิบัติจะเป็นอย่างไร • ข. ถ้าปัญญามากศรัทธาน้อย ผล ของการปฏิบัติจะเป็นอย่างไร
- 85. • ค. ถ้าวิริยะมากสมาธิน้อย ผลของ การปฏิบัติจะเป็นอย่างไร • ง. ถ้าสมาธิมากวิริยะน้อย ผลของ การปฏิบัติจะเป็นอย่างไร