SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 111
ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
• Οι ιστοί του ανθρώπινου σώματος πλέκονται μεταξύ τους
και σχηματίζουν μονάδες ανώτερης τάξης, που λέγονται
όργανα.
• Το κάθε όργανο έχει κύριο ιστό που χαρακτηρίζει και την
λειτουργία του. Ο κύριος αυτός ιστός λέγεται παρέγχυμα.
• Οι άλλοι ιστοί που απλώς βοηθούν την λειτουργία του
κύριου ιστού λέγονται δευτερεύοντες και βρίσκονται σε
αλληλεξάρτηση με τον κύριο ιστό.
•

ΚΥΤΤΑΡΑ – ΙΣΤΟΙ – ΟΡΓΑΝΑ – ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΝ
1
Σύστημα οργάνων είναι το σύνολο των οργάνων
που κάνουν την ίδια λειτουργία στον οργανισμό.
Τα είδη των συστημάτων είναι:
1.

Ερειστικό σύστημα

6.

Ουροποιητικό σύστημα

2.

Μυϊκό σύστημα

7.

Γεννητικό σύστημα

3.

Πεπτικό σύστημα

8.

Ενδοκρινείς αδένες

4.

Αναπνευστικό σύστημα

9.

Νευρικό σύστημα

5.

Κυκλοφορικό σύστημα

10. Σύστημα αισθητήριων
οργάνων

ΠΗΓΕΣ:
ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Α.ΤΣΙΛΙΓΚΙΡΟΓΛΟΥ - ΦΑΧΑΝΤΙΔΟΥ

2
ΕΡΕΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
ΠΗΓΕΣ:
ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ –
Α.ΤΣΙΛΙΓΚΙΡΟΓΛΟΥ – ΦΑΧΑΝΤΙΔΟΥ
ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΗ – ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Π. ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ
ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΦΥΣΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ – Α. ΚΙΤΣΙΟΣ
ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ – VITA. gr – Crisdimitriou.gr – Livepedia.gr –
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – iatronet. gr – siencewiki. gr
www. Fa3. gr – www. Stergioulas.gr – aristotelismitsou.gr –
www.goodnet.gr (Σωτήρης Θεοδοσόπουλος -φυσιοθεραπευτής)
health.jn.gr – www.turbosquid.com – www.brianmac.co.uk–
medical.dictionary.thefreedictionary.com – www.exchange3d.com

3
4
• Το ερειστικό σύστημα είναι το πρώτο
από τα δύο συστήματα που συνθέτουν
το κινητικό σύστημα του ανθρώπινου
σώματος.
• Το άλλο είναι το μυϊκό σύστημα και
αποτελείται από τους μύες.

5
• Το ερειστικό σύστημα
αποτελείται από τα οστά και τις
αρθρώσεις

6
Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ 206 ΟΣΤΑ

7
8
Η λειτουργική σημασία των οστών του σκελετού
είναι:
1.

Η στήριξη του ανθρώπινου σώματος

2.

Η δημιουργία της μορφής και του σχήματος του
σώματος

3.

Η προφύλαξη ευγενών οργάνων όπως ο εγκέφαλος, τα
μάτια, η καρδιά κ.τ.λ.

4.

Η παραγωγή ερυθρών και μερικές κατηγορίες λευκών
αιμοσφαιρίων
9
10
ΕΙΔΗ ΟΣΤΩΝ
1. Τα επιμήκη (long bones)
2. Τα βραχέα (short bones)
3. Τα πλατιά (flat bones)
4. Τα αεροφόρα (pneumatic bones)

11
12
13
14
ΥΦΗ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ
1. Περιόστεο
2. Οστέινη ή συμπαγή ουσία
3. Σπογγώδη ουσία

15
16
17
18
19
ΔΙΑΠΛΑΣΗ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ
•

Στο έμβρυο τα οστά πριν πάρουν την τελική
τους μορφή περνάνε από δύο στάδια:

1. Υμενώδες στάδιο στα πρώτα στάδια της
εμβρυικής διάπλασης (μεσέγχυμα ή μεσόδερμα).
2. Χόνδρινο στάδιο όταν πάνω στο μεσέγχυμα
αναπτύσσεται χόνδρινος ιστός

20
ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΟΣΤΟΥ
• Η κατά πάχος αύξηση του οστού γίνεται από τη στιβάδα
του περιχόνδριου ή περιόστεου με την δράση των
οστεοβλαστών.
• Η κατά μήκος αύξηση των οστών γίνεται στην αρχή από
το ενδοχόνδριο οστό και το περιόστεο όταν όμως
εμφανιστούν οι επιφυσιαίοι πυρήνες, και διαμορφωθεί ο
συζευκτικός χόνδρος ή αυξητικός χόνδρος. Η κατά μήκος
αύξηση γίνεται μόνο από αυτόν τον τελευταίο από το
μέρος της διάφυσης που διαρκώς οστεώνεται και
αναγεννιέται από το υπόλοιπο τμήμα που αυξητικού
χόνδρου.
21
22
23
24
25
26
27
ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΣΤΗΛΗ

28
29
30
ΘΩΡΑΚΙΚΟΙ
ΑΥΧΕΝΙΚΟΙ

ΟΣΦΥΙΚΟΙ

ΚΟΚΚΥΓΙΚΟΙ

ΙΕΡΟΙ

31
Η σπονδυλική μας στήλη αποτελείται από πέντε
μοίρες σπονδύλων και συνολικά από 33 έως 34
οστά, όπως αναφέρονται παρακάτω:
1.

Αυχενική μοίρα – 7 σπόνδυλοι

2.

Θωρακική μοίρα – 12 σπόνδυλοι

3.

Οσφυϊκή μοίρα – 5 σπόνδυλοι

4.

Ιερή μοίρα – 5 σπόνδυλοι

5.

Κοκκυγική (ουραία) μοίρα – 4-5 σπόνδυλοι
32
33
34
35
36
37
ΚΟΙΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΠΟΝΔΥΛΩΝ
1.

Σπονδυλικό σώμα: περίπου κυλινδρικό στο σχήμα, το μέγεθός
του αυξάνεται από τους ανώτερους προς τους κατώτερους
σπονδύλους

2.

Σπονδυλικό τόξο: το αριστερό και δεξιό τμήμα ξεκινάει από

την άνω μοίρα του σώματος προς τα πίσω και τα δύο τμήματα
ενώνονται στη μέση γραμμή, πίσω. Το πρόσθιο πέταλο λέγεται
αυχένας και το οπίσθιο λέγεται πέταλο. Ο αυχένας δημιουργεί την
άνω και κάτω σπονδυλική εντομή στο άνω και κάτω χείλος του.
Οι δύο εντομές μαζί κάνουν το μεσοσπονδύλιο τρήμα. Από το
μεσοσπονδύλιο τρήμα βγαίνει το σύστοιχο νωτιαίο νεύρο και η
μεσοσπονδύλια φλέβα και μπαίνει η σύστοιχη πλάγια νωτιαία
αρτηρία.
38
39
40
41
42
3.

Σπονδυλική τρήμα: το σπονδυλικό τρήμα σχηματίζεται από το
σώμα και τα σπονδυλικά τόξα. Τα σπονδυλικά τόξα όλων των
σπονδύλων σχηματίζουν τον σπονδυλικό σωλήνα.

4.

Αποφύσεις: Κάθε τυπικός σπόνδυλος εμφανίζει επτά αποφύσεις,
για πρόσφυση μυών και συνδέσμων και για άρθρωση με τους
παρακείμενους σπονδύλους.

5.

Οι μυικές αποφύσεις: για την πρόσφυση των μυών είναι τρεις,
μια ακανθώδεις απόφυση (προς τα πίσω) και δύο εγκάρσιες (προς
τα έξω).

43
Οι αρθρώσεις ανάμεσα στους σπονδύλους είναι
τυπικές αμφιαρθρώσεις
• Συντασσόμενες επιφάνειες: είναι η κάτω επιφάνεια
του σώματος του επάνω σπονδύλου και η άνω επιφάνεια
του κάτω σπονδύλου

• Μεσοσπονδύλιος δίσκος: ινοχόνδρινος δίσκος
ανάμεσα στους σπονδύλους΄. Κάθε δίσκος έχει δύο μοίρες
μια κεντρική και μια περιφερική. Η περιφερική είναι
ινώδης δάκτυλος και η κεντρική λέγεται πηκτοειδής
πυρήνας.
• Το πάχος των μεσοσπονδύλιων δίσκων αυξάνεται από
πάνω προς τα κάτω.
44
45
ΑΜΦΙΑΡΘΡΩΣΕΙΣ

Είναι οι αρθρώσεις με εξαιρετικά
περιορισμένες κινήσεις, είναι κάτι
μεταξύ διαρθρώσεων και
συναρθρώσεων.

46
47
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΣΠΟΝΔΥΛΙΟΥ
ΔΙΣΚΟΥ
• Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι παρομοιάζονται με
τους απορροφητήρες δονήσεων των αυτοκινήτων.
Το βάρος τους συμπιέζει αλλά τελικά ανακτούν το
αρχικό τους σχήμα. Είναι οι μεσοσπονδύλιοι
δίσκοι ελαστικά στοιχεία που διατείνονται ή
συμπιέζονται από την μια ή την άλλη πλευρά.

48
49
50
• Η ελάττωση της εσωτερικής πίεσης μπορεί
να συρρικνώσει τον πηκτοειδή πυρήνα στο
κέντρο. Συγχρόνως ο ινώδης δακτύλιος
γύρω - γύρω εκφυλίζεται διασπάται οπότε
έχουμε, παρεκτόπιση προς τα πίσω ραχιαία
ή πλάγια προς τον σπονδυλικό σωλήνα.

51
52
ΕΚΦΥΛΙΣΜΟΣ
ΜΕΣΟΣΠΟΝΔΥΛΙΟΥ ΔΙΣΚΟΥ

ΠΡΟΠΤΩΣΗ

ΕΚΒΟΛΗ

ΜΕΣΕΓΓΥΗΣΗ

53
54
• Αυτό σημαίνει κήλη μεσοσπονδύλιου
δίσκου και φυσικά πίεση στο νωτιαίο μυελό
ή στις ρίζες των νωτιαίων νεύρων ή στα
νωτιαία με αποτέλεσμα ανάλογα, με το
ύψος της βλάβης συμπτώματα πόνου,
μουδιάσματος υποαισθητικότητας κλπ.

55
56
57
58
59
60
61
Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΟΥ ΘΩΡΑΚΑ
Ο ανθρώπινος σκελετός του θώρακα
αποτελείται από δώδεκα πλευρές και μπροστά
από το στέρνο. Οι πλευρές ενώνονται με το
στέρνο με τους πλευρικούς χόνδρους.

62
63
ΣΤΕΡΝΟ
Το στέρνο έχει σχήμα ξίφους, βρίσκεται μπροστά
και απέναντι από τη θωρακική μοίρα της
σπονδυλικής στήλης και αποτελείται από τη λαβή,
το σώμα και την ξιφοειδή απόφυση. Στο σημείο
της ένωσης της λαβής με το σώμα του στέρνου
δημιουργείται η στερνική ή λουδοβίκειος γωνία
που ψηλαφάται εύκολα ως μικρό έπαρμα. Η βάση
της λαβής του στέρνου εμφανίζει τη μηνοειδή ή
σφαγιτιδική εντομή.
64
65
ΠΛΕΥΡΕΣ
Οι πλευρές είναι 12 ζεύγη (δεξιά και αριστερά)
και ενώνονται στο ένα τους άκρο με τους 12
θωρακικούς σπονδύλους και στο άλλο τους άκρο
άμεσα ή έμμεσα με το στέρνο σχηματίζοντας την
θωρακική κοιλότητα, μέσα στην οποία
προστατεύονται οι πνεύμονες, η καρδιά και τα
μεγάλα αγγεία.
66
67
• Το πρόσθιο άκρο των επτά πρώτων
πλευρών ενώνεται άμεσα με το στέρνο με
τους πλευρικούς χόνδρους. Οι πλευρές
αυτές ονομάζονται γνήσιες πλευρές.

68
69
• Το πρόσθιο άκρο της όγδοης, ένατης και
δέκατης πλευράς ενώνεται έμμεσα με το
στέρνο με το χόνδρινο πλευρικό τόξο. Οι
πλευρές αυτές ονομάζονται νόθες πλευρές.

70
• Το πρόσθιο άκρο της ενδέκατης και της
δωδέκατης πλευράς καταλήγουν ελεύθερα
χωρίς να ενώνεται με το στέρνο. Οι πλευρές
αυτές ονομάζονται νόθες ασύντακτες
πλευρές.

71
72
Οι κινήσεις του θώρακα
• κατά την αναπνοή, που οφείλονται στην
λειτουργία των αναπνευστικών μυών,
πραγματοποιούνται κυρίως στο σημείο που
οι πλευρές ενώνονται με τους θωρακικούς
σπονδύλους

73
74
• Στις αρθρώσεις αυτές κατά την αναπνοή γίνονται
κινήσεις των πλευρών και του στέρνου και
αυξομειώνεται ανάλογα το μέγεθος του θώρακα.
Έτσι, κατά την εισπνοή, οι διαστάσεις του
θώρακα αυξάνουν αφ΄ ενός μεν με την κίνηση των
πλευρών και του στέρνου προς τα πάνω, οπότε το
στέρνο απομακρύνεται από τη σπονδυλική στήλη,
αφ΄ εταίρου δε με την κίνηση των πλευρών προς
τα έξω. Τα αντίθετα συμβαίνουν κατά την εκπνοή.

75
ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΗΣ
ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ

76
77
78
ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΗΣ
ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ
ΚΥΦΩΣΗ – ΛΟΡΔΩΣΗ - ΣΚΟΛΙΩΣΗ

79
80
ΚΥΦΩΣΗ
• Κύφωση ονομάζεται η κύρτωση της σπονδυλικής στήλης
προς τα πίσω. Yπάρχουν δύο είδη κύφωσης:
• •Η σταθερή ή δύσκαμπτη κύφωση, που είναι μόνιμη
παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης και οφείλεται σε
παθήσεις του σκελετού (π.χ., ραχίτιδα).
• •Η εύκαμπτη κύφωση, που οφείλεται σε κακή στάση του
σώματος, σε μυϊκή αδυναμία ή παράλυση των μυών του
κορμού.

81
82
83
Σχ. 3. Οι παρεκκλίσεις από τη σωστή στάση: α) στάση της αυξημένης λόρδωσης (sway-

back posture), β) η σκυφτή στάση (kyphosis-lordosis posture), γ) η επίπεδη οσφυϊκή
περιοχή (flat-back posture) και δ) η στρατιωτική στάση (military-type posture).
Copyright © FA Davis, 1989

84
ΛΟΡΔΩΣΗ
• Λέγεται η παραμόρφωση του κορμού του
ανθρώπου, όταν η καμπύλη της σπονδυλικής
στήλης έχει μεγαλύτερη κλίση απ' την κανονική
προς τα μέσα και μπροστά. Τότε ο κορμός, για να
ισορροπήσει, γέρνει προς τα πίσω. Η λόρδωση
οφείλεται σε διάφορες αρρώστιες, όπως στο
ραχιτισμό
85
86
ΣΚΟΛΙΩΣΗ
• Με τον όρο σκολίωση εννοούμε την πλάγια
απόλκιση της σπονδυλικής στήλης στο κατά
μέτωπο επίπεδο. Αποτελεί ένα από τα
δυσκολότερα προβλήματα που έχει να
αντιμετωπίσει η επιστήμη και ειδικότερα η
ορθοπεδική και η φυσιοθεραπεία. Εκτός από την
πλάγια κλίση χαρακτηρίζεται συχνά με στροφή
των σπονδύλων προς το κυρτό μέρος και τις
ακανθώδεις αποφύσεις προς το κοίλο, με
επιπτώσεις :
87
1. Στο καρδιοαναπνευστικό σύστημα.
2. Στην εμφάνιση του σώματος και
3. Στο νωτιαίο μυελό (σπάνια)

88
89
90
91
Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
• Στάση είναι η μεταφορά του σώματος στο
χώρο. Δεν είναι σταθερή, αλλάζει συνέχεια και
εξαρτάται από τη δραστηριότητα που καλείται
κάποιος να εκτελέσει.
• Κατά τη διατήρηση της όρθιας στάσης, το
σώμα πρέπει να ισορροπεί με τέτοιο τρόπο,
ώστε να υπάρχει ισορροπία στα κυρτώματα της
σπονδυλικής στήλης
92
93
ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΑΚΑ
• Σχεδόν όλοι οι μαθητές (τριες) μεταφέρουν
βαριές σχολικές σάκες με λάθος τρόπο (σχ.
4, 5). Μετά από παρατήρηση μαθητών
(τριών) της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης,
διαπιστώθηκε ότι πάνω από το 95% αυτών,
η σάκα στηρίζονταν στην περιοχή των
γλουτών, ενώ οι ιμάντες εξάρτησης ήταν
πολύ χαλαροί
94
95
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα των ερευνών, η
λανθασμένη μεταφορά της σχολικής σάκας
οφείλεται :
Στο μεγάλο βάρος που έχει :Μια σάκα που ζυγίζει
περισσότερο από το 15-20% του βάρους ενός μαθητή
(τριας), τον αναγκάζει να κάνει κάμψη του κορμού, για να
είναι σε θέση να τη σηκώσει. Αν το μήκος των ιμάτων
εξάρτησης είναι σωστό και η σάκα έχει μεγάλο βάρος,
πάλι ο μαθητής (τρια) θα κάνει κάμψη του κορμού, για να
εξασφαλίσει το μηχανικό πλεονέκτημα, που θα του
επιτρέψει να τη μεταφέρει

96
ΛΑΘΟΣ
97
Στο ότι οι γονείς δεν γνωρίζουν το βάρος της
σάκας που μεταφέρει το παιδί τους.
• Σε μελέτη των Forjuoh και συν. (2003), πήραν
μέρος 188 μαθητές (τριες). Οι σάκες που αυτοί
μετέφεραν, ζύγιζαν πάνω από το 10% του βάρους
του σώματός τους. Οι περισσότεροι γονείς (96%)
δεν είχαν ελέγξει ποτέ το βάρος της σάκας του
παιδιού τους και το 34% δεν είχε ελέγξει ποτέ το
περιεχόμενο

98
ΛΑΘΟΣ –

ΛΑΘΟΣ - ΣΩΣΤΟ

-

ΣΩΣΤΟ
99
Στο ότι όταν γίνεται επιλογή της σάκας από τους γονείς
και τους μαθητές,
δεν δίνεται προσοχή στην αποτελεσματική εργονομία,
αλλά στη μόδα και τη διαφήμιση

•

Οι Mackie και συν., 2003, αξιολόγησαν 4 σχολικές σάκες. Τρεις
από τις τέσσερις σχεδιάστηκαν συγκεκριμένα για σχολική χρήση,
με βάση την αποτελεσματική εργονομία, ενώ η τέταρτη
(τυποποιημένη), επιλέχτηκε από δύο, που ο κατασκευαστής τους
θεώρησε ότι ήταν πιθανόν να χρησιμοποιηθούν ως σχολικές σάκες.
Μετά την ανάλυση των αποτελεσμάτων καλύτερη αποδείχθηκε η
σάκα που είχε σχεδιασθεί για το σχολείο. Η σάκα αυτή είχε δύο
ξεχωριστά τμήματα, προστατευτικές βάτες στην πλάτη και
πλαϊνούς ιμάντες σύσφιξης. Το σχέδιο αυτό της σάκας ήταν πολύ
πρακτικό, ήθελε ελάχιστη σωματική προσπάθεια και επέτρεπε
μέγιστη ισορροπία και ευκολία στο περπάτημα
100
ΣΩΣΤΟ
101
Στο ότι δεν υπάρχει κάποιο ενδιαφέρον από τους
φορείς (Παιδ. Ινστιτούτο, Υπουρ. Παιδείας) για
το σημαντικό αυτό θέμα

• Για παράδειγμα στη Γερμανία εστάλη
στα σχολεία εικονογραφημένο φυλλάδιο
που αναφέρεται στη στάση του σώματος,
στη σχολική σάκα και τις συνέπειες που
έχει η λανθασμένη μεταφορά της στη
σπονδυλική στήλη
102
ΣΩΣΤΟ
103
Συμπεράσματα - προτάσεις
1.

Το βάρος της σάκας δεν πρέπει να ξεπερνά το 10%
του αντίστοιχου του σωματικού βάρους του μαθητή,
(τριας).

2.

Οι γονείς πρέπει να αγοράζουν εργονομικές σάκες

3.

Οι σάκες πρέπει να στηρίζονται στη θωρακική μοίρα
κι όχι στην οσφυϊκή.
Η καλύτερη πρόληψη πέρα από τις συμβουλές για να
κρατιέται το σώμα όρθιο, είναι η άσκηση των μυών
που διατηρούν το σώμα μέσα στη φυσιολογική
γραμμή βαρύτητας

4.

.

104
ΛΑΘΟΣ
105
ΣΩΣΤΟ
106
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΓΟΝΑΤΟΥ
&
ΤΥΠΟΙ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ
107
108
109
110
ΤΥΠΟΙ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ

111

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Κινηση- στηριξη στον άνθρωπο
Κινηση- στηριξη στον άνθρωποΚινηση- στηριξη στον άνθρωπο
Κινηση- στηριξη στον άνθρωπο
Despina Setaki
 
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ- Κεφ.10: Αισθητήρια όργανα
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ- Κεφ.10: Αισθητήρια όργαναΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ- Κεφ.10: Αισθητήρια όργανα
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ- Κεφ.10: Αισθητήρια όργανα
Natassa Pechtelidou
 
παρουσιαση σκελετικου συστηματος (εργασία μαθητή Α2)
παρουσιαση σκελετικου συστηματος (εργασία μαθητή Α2)παρουσιαση σκελετικου συστηματος (εργασία μαθητή Α2)
παρουσιαση σκελετικου συστηματος (εργασία μαθητή Α2)
Despina Setaki
 
αναπαραγωγικό σύστημα (εργασία μαθητών Α1)
αναπαραγωγικό σύστημα (εργασία μαθητών Α1)αναπαραγωγικό σύστημα (εργασία μαθητών Α1)
αναπαραγωγικό σύστημα (εργασία μαθητών Α1)
Despina Setaki
 
Τα οστά και ο σκελετός μας 1
Τα  οστά και  ο σκελετός  μας 1Τα  οστά και  ο σκελετός  μας 1
Τα οστά και ο σκελετός μας 1
xristoi
 
Το κυτταρο Κεφαλαιο 1 Βιολογια Γυμνασιου
Το κυτταρο Κεφαλαιο 1 Βιολογια ΓυμνασιουΤο κυτταρο Κεφαλαιο 1 Βιολογια Γυμνασιου
Το κυτταρο Κεφαλαιο 1 Βιολογια Γυμνασιου
Παναγιώτα Γκογκόση
 
το κυκλοφορικο συστημα.(εργασία μαθητών Α5)
το κυκλοφορικο συστημα.(εργασία μαθητών Α5)το κυκλοφορικο συστημα.(εργασία μαθητών Α5)
το κυκλοφορικο συστημα.(εργασία μαθητών Α5)
Despina Setaki
 
Kεφάλαιο 1ο- ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ
Kεφάλαιο 1ο- ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥKεφάλαιο 1ο- ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ
Kεφάλαιο 1ο- ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ
Natassa Pechtelidou
 
κινηση στηριξη Sta zwa
κινηση   στηριξη Sta zwaκινηση   στηριξη Sta zwa
κινηση στηριξη Sta zwa
Despina Setaki
 
ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ
ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ
ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ
mavroedi
 

Mais procurados (20)

Το μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπου
Το μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπου   Το μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπου
Το μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπου
 
Κεφαλαιο3 - Κυκλοφορικό σύστημα
Κεφαλαιο3 - Κυκλοφορικό σύστημαΚεφαλαιο3 - Κυκλοφορικό σύστημα
Κεφαλαιο3 - Κυκλοφορικό σύστημα
 
Κινηση- στηριξη στον άνθρωπο
Κινηση- στηριξη στον άνθρωποΚινηση- στηριξη στον άνθρωπο
Κινηση- στηριξη στον άνθρωπο
 
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ- Κεφ.10: Αισθητήρια όργανα
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ- Κεφ.10: Αισθητήρια όργαναΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ- Κεφ.10: Αισθητήρια όργανα
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ- Κεφ.10: Αισθητήρια όργανα
 
ΤΟ ΑΙΜΑ
ΤΟ ΑΙΜΑΤΟ ΑΙΜΑ
ΤΟ ΑΙΜΑ
 
παρουσιαση σκελετικου συστηματος (εργασία μαθητή Α2)
παρουσιαση σκελετικου συστηματος (εργασία μαθητή Α2)παρουσιαση σκελετικου συστηματος (εργασία μαθητή Α2)
παρουσιαση σκελετικου συστηματος (εργασία μαθητή Α2)
 
Μάθημα: Βιολογία. Α' Λυκείου. 7ο & 8ο Κεφ.-Σημειώσεις σχολικού βιβλίου
Μάθημα: Βιολογία. Α' Λυκείου. 7ο & 8ο Κεφ.-Σημειώσεις σχολικού βιβλίουΜάθημα: Βιολογία. Α' Λυκείου. 7ο & 8ο Κεφ.-Σημειώσεις σχολικού βιβλίου
Μάθημα: Βιολογία. Α' Λυκείου. 7ο & 8ο Κεφ.-Σημειώσεις σχολικού βιβλίου
 
αναπαραγωγικό σύστημα (εργασία μαθητών Α1)
αναπαραγωγικό σύστημα (εργασία μαθητών Α1)αναπαραγωγικό σύστημα (εργασία μαθητών Α1)
αναπαραγωγικό σύστημα (εργασία μαθητών Α1)
 
Τα οστά και ο σκελετός μας 1
Τα  οστά και  ο σκελετός  μας 1Τα  οστά και  ο σκελετός  μας 1
Τα οστά και ο σκελετός μας 1
 
μικρή και μεγάλη κυκλοφορία
μικρή και μεγάλη κυκλοφορίαμικρή και μεγάλη κυκλοφορία
μικρή και μεγάλη κυκλοφορία
 
Biology a lyk-kef3
Biology a lyk-kef3Biology a lyk-kef3
Biology a lyk-kef3
 
Το κυτταρο Κεφαλαιο 1 Βιολογια Γυμνασιου
Το κυτταρο Κεφαλαιο 1 Βιολογια ΓυμνασιουΤο κυτταρο Κεφαλαιο 1 Βιολογια Γυμνασιου
Το κυτταρο Κεφαλαιο 1 Βιολογια Γυμνασιου
 
το κυκλοφορικο συστημα.(εργασία μαθητών Α5)
το κυκλοφορικο συστημα.(εργασία μαθητών Α5)το κυκλοφορικο συστημα.(εργασία μαθητών Α5)
το κυκλοφορικο συστημα.(εργασία μαθητών Α5)
 
1.1 τα μόρια της ζωής
1.1 τα μόρια της ζωής1.1 τα μόρια της ζωής
1.1 τα μόρια της ζωής
 
Kεφάλαιο 1ο- ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ
Kεφάλαιο 1ο- ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥKεφάλαιο 1ο- ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ
Kεφάλαιο 1ο- ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ
 
κινηση στηριξη Sta zwa
κινηση   στηριξη Sta zwaκινηση   στηριξη Sta zwa
κινηση στηριξη Sta zwa
 
ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ
ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ
ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ
 
Κεφ.9: ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Κεφ.9: ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑΚεφ.9: ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Κεφ.9: ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
 
το πεπτικό σύστημα του ανθρώπου
το πεπτικό σύστημα του ανθρώπουτο πεπτικό σύστημα του ανθρώπου
το πεπτικό σύστημα του ανθρώπου
 
κεφαλαιο 1 βιολογία Α λυκείου
κεφαλαιο 1 βιολογία Α λυκείουκεφαλαιο 1 βιολογία Α λυκείου
κεφαλαιο 1 βιολογία Α λυκείου
 

Destaque

ΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
ΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
ΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
dimxanthop
 
01 orthopaidikh tarumatology 2009
01 orthopaidikh  tarumatology 200901 orthopaidikh  tarumatology 2009
01 orthopaidikh tarumatology 2009
Zoi Tsapou
 
εικονες του ανθρωπινου σωματος
εικονες του ανθρωπινου σωματοςεικονες του ανθρωπινου σωματος
εικονες του ανθρωπινου σωματος
nikos gnikap
 
απο το ημερολόγιο της άννας φράνκ
απο το ημερολόγιο της άννας φράνκαπο το ημερολόγιο της άννας φράνκ
απο το ημερολόγιο της άννας φράνκ
Μαρία Τσουκανέλη
 
Βιολογία Α Γυμνασίου Ερωτήσεις-Απαντήσεις-Ασκήσεις με Λύσεις του Βιβλίου
Βιολογία Α Γυμνασίου Ερωτήσεις-Απαντήσεις-Ασκήσεις με Λύσεις του ΒιβλίουΒιολογία Α Γυμνασίου Ερωτήσεις-Απαντήσεις-Ασκήσεις με Λύσεις του Βιβλίου
Βιολογία Α Γυμνασίου Ερωτήσεις-Απαντήσεις-Ασκήσεις με Λύσεις του Βιβλίου
Lol Lolakos
 

Destaque (8)

ΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
ΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
ΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
 
01 orthopaidikh tarumatology 2009
01 orthopaidikh  tarumatology 200901 orthopaidikh  tarumatology 2009
01 orthopaidikh tarumatology 2009
 
εικονες του ανθρωπινου σωματος
εικονες του ανθρωπινου σωματοςεικονες του ανθρωπινου σωματος
εικονες του ανθρωπινου σωματος
 
φύλλο εργασίας το ερειστικό σύστημα του ανθρώπου
φύλλο εργασίας το ερειστικό σύστημα του ανθρώπουφύλλο εργασίας το ερειστικό σύστημα του ανθρώπου
φύλλο εργασίας το ερειστικό σύστημα του ανθρώπου
 
απο το ημερολόγιο της άννας φράνκ
απο το ημερολόγιο της άννας φράνκαπο το ημερολόγιο της άννας φράνκ
απο το ημερολόγιο της άννας φράνκ
 
άννα φρανκ
άννα φρανκάννα φρανκ
άννα φρανκ
 
Βιολογία Α Γυμνασίου Ερωτήσεις-Απαντήσεις-Ασκήσεις με Λύσεις του Βιβλίου
Βιολογία Α Γυμνασίου Ερωτήσεις-Απαντήσεις-Ασκήσεις με Λύσεις του ΒιβλίουΒιολογία Α Γυμνασίου Ερωτήσεις-Απαντήσεις-Ασκήσεις με Λύσεις του Βιβλίου
Βιολογία Α Γυμνασίου Ερωτήσεις-Απαντήσεις-Ασκήσεις με Λύσεις του Βιβλίου
 
2η ενότητα Γλώσσας Β΄ Γυμνασίου, Οι εγκλίσεις στις ανεξάρτητες προτάσεις (μάθ...
2η ενότητα Γλώσσας Β΄ Γυμνασίου, Οι εγκλίσεις στις ανεξάρτητες προτάσεις (μάθ...2η ενότητα Γλώσσας Β΄ Γυμνασίου, Οι εγκλίσεις στις ανεξάρτητες προτάσεις (μάθ...
2η ενότητα Γλώσσας Β΄ Γυμνασίου, Οι εγκλίσεις στις ανεξάρτητες προτάσεις (μάθ...
 

Semelhante a παρουσιαση ερειστικο συστημα οστα-σπονδυλικη στηλη

Τα οστά και ο σκελετός μας 2
Τα οστά και ο σκελετός μας  2Τα οστά και ο σκελετός μας  2
Τα οστά και ο σκελετός μας 2
xristoi
 
βιολογια α λυκειου
βιολογια α λυκειουβιολογια α λυκειου
βιολογια α λυκειου
HIOTELIS IOANNIS
 
το ανθρώπινο σώμα
το ανθρώπινο σώματο ανθρώπινο σώμα
το ανθρώπινο σώμα
liakova
 
παρουσιασεις α λυκειου συνολικο
παρουσιασεις α λυκειου συνολικοπαρουσιασεις α λυκειου συνολικο
παρουσιασεις α λυκειου συνολικο
arlap
 
μ2. απο το κυτταρο στον οργανισμο
μ2. απο το κυτταρο στον οργανισμομ2. απο το κυτταρο στον οργανισμο
μ2. απο το κυτταρο στον οργανισμο
dkelefiotis
 
συστημα ισορροπιας
συστημα ισορροπιαςσυστημα ισορροπιας
συστημα ισορροπιας
olga plevri
 
(παρ) θερινο σχολειο
(παρ) θερινο σχολειο(παρ) θερινο σχολειο
(παρ) θερινο σχολειο
HIOTELIS IOANNIS
 
η ζωή είναι σαν να κάνεις ποδήλατο
η ζωή είναι σαν να κάνεις ποδήλατο η ζωή είναι σαν να κάνεις ποδήλατο
η ζωή είναι σαν να κάνεις ποδήλατο
Vasiliki Davanou
 

Semelhante a παρουσιαση ερειστικο συστημα οστα-σπονδυλικη στηλη (20)

Γόνατο - κνήμη.pdf
Γόνατο - κνήμη.pdfΓόνατο - κνήμη.pdf
Γόνατο - κνήμη.pdf
 
Back muscles (1)
Back muscles (1)Back muscles (1)
Back muscles (1)
 
Τα οστά και ο σκελετός μας 2
Τα οστά και ο σκελετός μας  2Τα οστά και ο σκελετός μας  2
Τα οστά και ο σκελετός μας 2
 
ΤΟ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΓΙΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΑΣΚΗΣΗ, ...
ΤΟ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΓΙΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΑΣΚΗΣΗ, ...ΤΟ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΓΙΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΑΣΚΗΣΗ, ...
ΤΟ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΓΙΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΑΣΚΗΣΗ, ...
 
βιολογια α λυκειου
βιολογια α λυκειουβιολογια α λυκειου
βιολογια α λυκειου
 
το ανθρώπινο σώμα
το ανθρώπινο σώματο ανθρώπινο σώμα
το ανθρώπινο σώμα
 
παρουσιασεις α λυκειου συνολικο
παρουσιασεις α λυκειου συνολικοπαρουσιασεις α λυκειου συνολικο
παρουσιασεις α λυκειου συνολικο
 
εργασια24 (1)
εργασια24 (1)εργασια24 (1)
εργασια24 (1)
 
μ2. απο το κυτταρο στον οργανισμο
μ2. απο το κυτταρο στον οργανισμομ2. απο το κυτταρο στον οργανισμο
μ2. απο το κυτταρο στον οργανισμο
 
Ανατομία Γυναικείου Γεννητικού Συστήματος
Ανατομία Γυναικείου Γεννητικού ΣυστήματοςΑνατομία Γυναικείου Γεννητικού Συστήματος
Ανατομία Γυναικείου Γεννητικού Συστήματος
 
συστημα ισορροπιας
συστημα ισορροπιαςσυστημα ισορροπιας
συστημα ισορροπιας
 
Physics and Sports
Physics and SportsPhysics and Sports
Physics and Sports
 
(παρ) θερινο σχολειο
(παρ) θερινο σχολειο(παρ) θερινο σχολειο
(παρ) θερινο σχολειο
 
1. apo to kyttaro ston organismo 3
1. apo to kyttaro ston organismo 31. apo to kyttaro ston organismo 3
1. apo to kyttaro ston organismo 3
 
παραμορφωσεις κορμου σε παιδια και εφηβους σκολιωση
παραμορφωσεις κορμου σε παιδια και εφηβους   σκολιωσηπαραμορφωσεις κορμου σε παιδια και εφηβους   σκολιωση
παραμορφωσεις κορμου σε παιδια και εφηβους σκολιωση
 
A Λυκείου - Bιολογία 2013 -2014
A Λυκείου -  Bιολογία 2013 -2014A Λυκείου -  Bιολογία 2013 -2014
A Λυκείου - Bιολογία 2013 -2014
 
Ερωτήσεις επανάληψης Βιολογία Α΄ Λυκείου 2013.
Ερωτήσεις επανάληψης Βιολογία Α΄ Λυκείου 2013.Ερωτήσεις επανάληψης Βιολογία Α΄ Λυκείου 2013.
Ερωτήσεις επανάληψης Βιολογία Α΄ Λυκείου 2013.
 
η ζωή είναι σαν να κάνεις ποδήλατο
η ζωή είναι σαν να κάνεις ποδήλατο η ζωή είναι σαν να κάνεις ποδήλατο
η ζωή είναι σαν να κάνεις ποδήλατο
 
Βιολογία Α΄Λυκείου 2013 -2014 - Ερωτήσεις & Απαντήσεις βιβλίου ( κεφ. 1 - 9 )
Βιολογία Α΄Λυκείου 2013 -2014 - Ερωτήσεις & Απαντήσεις βιβλίου ( κεφ. 1 - 9 ) Βιολογία Α΄Λυκείου 2013 -2014 - Ερωτήσεις & Απαντήσεις βιβλίου ( κεφ. 1 - 9 )
Βιολογία Α΄Λυκείου 2013 -2014 - Ερωτήσεις & Απαντήσεις βιβλίου ( κεφ. 1 - 9 )
 
Ερωτήσεις επανάληψης Βιολογία Α Λυκείου 2014 - 2015
Ερωτήσεις επανάληψης Βιολογία Α Λυκείου 2014 - 2015Ερωτήσεις επανάληψης Βιολογία Α Λυκείου 2014 - 2015
Ερωτήσεις επανάληψης Βιολογία Α Λυκείου 2014 - 2015
 

Último

5ο Κεφάλαιο - Το Λογισμικό του Υπολογιστή.pptx
5ο Κεφάλαιο - Το Λογισμικό του Υπολογιστή.pptx5ο Κεφάλαιο - Το Λογισμικό του Υπολογιστή.pptx
5ο Κεφάλαιο - Το Λογισμικό του Υπολογιστή.pptx
Athina Tziaki
 

Último (9)

Σουρεαλιστικά ταξίδια μέσα από την τέχνη
Σουρεαλιστικά ταξίδια μέσα από την τέχνηΣουρεαλιστικά ταξίδια μέσα από την τέχνη
Σουρεαλιστικά ταξίδια μέσα από την τέχνη
 
ΙΣΤΟΡΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ 1ο
ΙΣΤΟΡΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ  ΜΕΡΟΣ 1ο ΙΣΤΟΡΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ  ΜΕΡΟΣ 1ο
ΙΣΤΟΡΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ 1ο
 
Μαθητικά συμβούλια .
Μαθητικά συμβούλια                                  .Μαθητικά συμβούλια                                  .
Μαθητικά συμβούλια .
 
Σεβασμός .
Σεβασμός                                   .Σεβασμός                                   .
Σεβασμός .
 
5ο Κεφάλαιο - Το Λογισμικό του Υπολογιστή.pptx
5ο Κεφάλαιο - Το Λογισμικό του Υπολογιστή.pptx5ο Κεφάλαιο - Το Λογισμικό του Υπολογιστή.pptx
5ο Κεφάλαιο - Το Λογισμικό του Υπολογιστή.pptx
 
-Διψήφιοι αριθμοί-δεκαδες μονάδες-θέση ψηφίου Α- Β τάξη
-Διψήφιοι  αριθμοί-δεκαδες μονάδες-θέση ψηφίου Α- Β τάξη-Διψήφιοι  αριθμοί-δεκαδες μονάδες-θέση ψηφίου Α- Β τάξη
-Διψήφιοι αριθμοί-δεκαδες μονάδες-θέση ψηφίου Α- Β τάξη
 
ΙΣΤΟΡΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ 2ο
ΙΣΤΟΡΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ 2οΙΣΤΟΡΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ 2ο
ΙΣΤΟΡΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ 2ο
 
ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ 2024
ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ  : ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ 2024ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ  : ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ 2024
ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ 2024
 
Μαθητικές καταλήψεις
Μαθητικές                                  καταλήψειςΜαθητικές                                  καταλήψεις
Μαθητικές καταλήψεις
 

παρουσιαση ερειστικο συστημα οστα-σπονδυλικη στηλη

  • 1. ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ • Οι ιστοί του ανθρώπινου σώματος πλέκονται μεταξύ τους και σχηματίζουν μονάδες ανώτερης τάξης, που λέγονται όργανα. • Το κάθε όργανο έχει κύριο ιστό που χαρακτηρίζει και την λειτουργία του. Ο κύριος αυτός ιστός λέγεται παρέγχυμα. • Οι άλλοι ιστοί που απλώς βοηθούν την λειτουργία του κύριου ιστού λέγονται δευτερεύοντες και βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση με τον κύριο ιστό. • ΚΥΤΤΑΡΑ – ΙΣΤΟΙ – ΟΡΓΑΝΑ – ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΝ 1
  • 2. Σύστημα οργάνων είναι το σύνολο των οργάνων που κάνουν την ίδια λειτουργία στον οργανισμό. Τα είδη των συστημάτων είναι: 1. Ερειστικό σύστημα 6. Ουροποιητικό σύστημα 2. Μυϊκό σύστημα 7. Γεννητικό σύστημα 3. Πεπτικό σύστημα 8. Ενδοκρινείς αδένες 4. Αναπνευστικό σύστημα 9. Νευρικό σύστημα 5. Κυκλοφορικό σύστημα 10. Σύστημα αισθητήριων οργάνων ΠΗΓΕΣ: ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Α.ΤΣΙΛΙΓΚΙΡΟΓΛΟΥ - ΦΑΧΑΝΤΙΔΟΥ 2
  • 3. ΕΡΕΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΗΓΕΣ: ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ – Α.ΤΣΙΛΙΓΚΙΡΟΓΛΟΥ – ΦΑΧΑΝΤΙΔΟΥ ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΗ – ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Π. ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΦΥΣΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ – Α. ΚΙΤΣΙΟΣ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ – VITA. gr – Crisdimitriou.gr – Livepedia.gr – ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – iatronet. gr – siencewiki. gr www. Fa3. gr – www. Stergioulas.gr – aristotelismitsou.gr – www.goodnet.gr (Σωτήρης Θεοδοσόπουλος -φυσιοθεραπευτής) health.jn.gr – www.turbosquid.com – www.brianmac.co.uk– medical.dictionary.thefreedictionary.com – www.exchange3d.com 3
  • 4. 4
  • 5. • Το ερειστικό σύστημα είναι το πρώτο από τα δύο συστήματα που συνθέτουν το κινητικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος. • Το άλλο είναι το μυϊκό σύστημα και αποτελείται από τους μύες. 5
  • 6. • Το ερειστικό σύστημα αποτελείται από τα οστά και τις αρθρώσεις 6
  • 7. Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ 206 ΟΣΤΑ 7
  • 8. 8
  • 9. Η λειτουργική σημασία των οστών του σκελετού είναι: 1. Η στήριξη του ανθρώπινου σώματος 2. Η δημιουργία της μορφής και του σχήματος του σώματος 3. Η προφύλαξη ευγενών οργάνων όπως ο εγκέφαλος, τα μάτια, η καρδιά κ.τ.λ. 4. Η παραγωγή ερυθρών και μερικές κατηγορίες λευκών αιμοσφαιρίων 9
  • 10. 10
  • 11. ΕΙΔΗ ΟΣΤΩΝ 1. Τα επιμήκη (long bones) 2. Τα βραχέα (short bones) 3. Τα πλατιά (flat bones) 4. Τα αεροφόρα (pneumatic bones) 11
  • 12. 12
  • 13. 13
  • 14. 14
  • 15. ΥΦΗ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ 1. Περιόστεο 2. Οστέινη ή συμπαγή ουσία 3. Σπογγώδη ουσία 15
  • 16. 16
  • 17. 17
  • 18. 18
  • 19. 19
  • 20. ΔΙΑΠΛΑΣΗ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ • Στο έμβρυο τα οστά πριν πάρουν την τελική τους μορφή περνάνε από δύο στάδια: 1. Υμενώδες στάδιο στα πρώτα στάδια της εμβρυικής διάπλασης (μεσέγχυμα ή μεσόδερμα). 2. Χόνδρινο στάδιο όταν πάνω στο μεσέγχυμα αναπτύσσεται χόνδρινος ιστός 20
  • 21. ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΟΣΤΟΥ • Η κατά πάχος αύξηση του οστού γίνεται από τη στιβάδα του περιχόνδριου ή περιόστεου με την δράση των οστεοβλαστών. • Η κατά μήκος αύξηση των οστών γίνεται στην αρχή από το ενδοχόνδριο οστό και το περιόστεο όταν όμως εμφανιστούν οι επιφυσιαίοι πυρήνες, και διαμορφωθεί ο συζευκτικός χόνδρος ή αυξητικός χόνδρος. Η κατά μήκος αύξηση γίνεται μόνο από αυτόν τον τελευταίο από το μέρος της διάφυσης που διαρκώς οστεώνεται και αναγεννιέται από το υπόλοιπο τμήμα που αυξητικού χόνδρου. 21
  • 22. 22
  • 23. 23
  • 24. 24
  • 25. 25
  • 26. 26
  • 27. 27
  • 29. 29
  • 30. 30
  • 32. Η σπονδυλική μας στήλη αποτελείται από πέντε μοίρες σπονδύλων και συνολικά από 33 έως 34 οστά, όπως αναφέρονται παρακάτω: 1. Αυχενική μοίρα – 7 σπόνδυλοι 2. Θωρακική μοίρα – 12 σπόνδυλοι 3. Οσφυϊκή μοίρα – 5 σπόνδυλοι 4. Ιερή μοίρα – 5 σπόνδυλοι 5. Κοκκυγική (ουραία) μοίρα – 4-5 σπόνδυλοι 32
  • 33. 33
  • 34. 34
  • 35. 35
  • 36. 36
  • 37. 37
  • 38. ΚΟΙΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΠΟΝΔΥΛΩΝ 1. Σπονδυλικό σώμα: περίπου κυλινδρικό στο σχήμα, το μέγεθός του αυξάνεται από τους ανώτερους προς τους κατώτερους σπονδύλους 2. Σπονδυλικό τόξο: το αριστερό και δεξιό τμήμα ξεκινάει από την άνω μοίρα του σώματος προς τα πίσω και τα δύο τμήματα ενώνονται στη μέση γραμμή, πίσω. Το πρόσθιο πέταλο λέγεται αυχένας και το οπίσθιο λέγεται πέταλο. Ο αυχένας δημιουργεί την άνω και κάτω σπονδυλική εντομή στο άνω και κάτω χείλος του. Οι δύο εντομές μαζί κάνουν το μεσοσπονδύλιο τρήμα. Από το μεσοσπονδύλιο τρήμα βγαίνει το σύστοιχο νωτιαίο νεύρο και η μεσοσπονδύλια φλέβα και μπαίνει η σύστοιχη πλάγια νωτιαία αρτηρία. 38
  • 39. 39
  • 40. 40
  • 41. 41
  • 42. 42
  • 43. 3. Σπονδυλική τρήμα: το σπονδυλικό τρήμα σχηματίζεται από το σώμα και τα σπονδυλικά τόξα. Τα σπονδυλικά τόξα όλων των σπονδύλων σχηματίζουν τον σπονδυλικό σωλήνα. 4. Αποφύσεις: Κάθε τυπικός σπόνδυλος εμφανίζει επτά αποφύσεις, για πρόσφυση μυών και συνδέσμων και για άρθρωση με τους παρακείμενους σπονδύλους. 5. Οι μυικές αποφύσεις: για την πρόσφυση των μυών είναι τρεις, μια ακανθώδεις απόφυση (προς τα πίσω) και δύο εγκάρσιες (προς τα έξω). 43
  • 44. Οι αρθρώσεις ανάμεσα στους σπονδύλους είναι τυπικές αμφιαρθρώσεις • Συντασσόμενες επιφάνειες: είναι η κάτω επιφάνεια του σώματος του επάνω σπονδύλου και η άνω επιφάνεια του κάτω σπονδύλου • Μεσοσπονδύλιος δίσκος: ινοχόνδρινος δίσκος ανάμεσα στους σπονδύλους΄. Κάθε δίσκος έχει δύο μοίρες μια κεντρική και μια περιφερική. Η περιφερική είναι ινώδης δάκτυλος και η κεντρική λέγεται πηκτοειδής πυρήνας. • Το πάχος των μεσοσπονδύλιων δίσκων αυξάνεται από πάνω προς τα κάτω. 44
  • 45. 45
  • 46. ΑΜΦΙΑΡΘΡΩΣΕΙΣ Είναι οι αρθρώσεις με εξαιρετικά περιορισμένες κινήσεις, είναι κάτι μεταξύ διαρθρώσεων και συναρθρώσεων. 46
  • 47. 47
  • 48. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΣΠΟΝΔΥΛΙΟΥ ΔΙΣΚΟΥ • Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι παρομοιάζονται με τους απορροφητήρες δονήσεων των αυτοκινήτων. Το βάρος τους συμπιέζει αλλά τελικά ανακτούν το αρχικό τους σχήμα. Είναι οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι ελαστικά στοιχεία που διατείνονται ή συμπιέζονται από την μια ή την άλλη πλευρά. 48
  • 49. 49
  • 50. 50
  • 51. • Η ελάττωση της εσωτερικής πίεσης μπορεί να συρρικνώσει τον πηκτοειδή πυρήνα στο κέντρο. Συγχρόνως ο ινώδης δακτύλιος γύρω - γύρω εκφυλίζεται διασπάται οπότε έχουμε, παρεκτόπιση προς τα πίσω ραχιαία ή πλάγια προς τον σπονδυλικό σωλήνα. 51
  • 52. 52
  • 54. 54
  • 55. • Αυτό σημαίνει κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου και φυσικά πίεση στο νωτιαίο μυελό ή στις ρίζες των νωτιαίων νεύρων ή στα νωτιαία με αποτέλεσμα ανάλογα, με το ύψος της βλάβης συμπτώματα πόνου, μουδιάσματος υποαισθητικότητας κλπ. 55
  • 56. 56
  • 57. 57
  • 58. 58
  • 59. 59
  • 60. 60
  • 61. 61
  • 62. Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΟΥ ΘΩΡΑΚΑ Ο ανθρώπινος σκελετός του θώρακα αποτελείται από δώδεκα πλευρές και μπροστά από το στέρνο. Οι πλευρές ενώνονται με το στέρνο με τους πλευρικούς χόνδρους. 62
  • 63. 63
  • 64. ΣΤΕΡΝΟ Το στέρνο έχει σχήμα ξίφους, βρίσκεται μπροστά και απέναντι από τη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και αποτελείται από τη λαβή, το σώμα και την ξιφοειδή απόφυση. Στο σημείο της ένωσης της λαβής με το σώμα του στέρνου δημιουργείται η στερνική ή λουδοβίκειος γωνία που ψηλαφάται εύκολα ως μικρό έπαρμα. Η βάση της λαβής του στέρνου εμφανίζει τη μηνοειδή ή σφαγιτιδική εντομή. 64
  • 65. 65
  • 66. ΠΛΕΥΡΕΣ Οι πλευρές είναι 12 ζεύγη (δεξιά και αριστερά) και ενώνονται στο ένα τους άκρο με τους 12 θωρακικούς σπονδύλους και στο άλλο τους άκρο άμεσα ή έμμεσα με το στέρνο σχηματίζοντας την θωρακική κοιλότητα, μέσα στην οποία προστατεύονται οι πνεύμονες, η καρδιά και τα μεγάλα αγγεία. 66
  • 67. 67
  • 68. • Το πρόσθιο άκρο των επτά πρώτων πλευρών ενώνεται άμεσα με το στέρνο με τους πλευρικούς χόνδρους. Οι πλευρές αυτές ονομάζονται γνήσιες πλευρές. 68
  • 69. 69
  • 70. • Το πρόσθιο άκρο της όγδοης, ένατης και δέκατης πλευράς ενώνεται έμμεσα με το στέρνο με το χόνδρινο πλευρικό τόξο. Οι πλευρές αυτές ονομάζονται νόθες πλευρές. 70
  • 71. • Το πρόσθιο άκρο της ενδέκατης και της δωδέκατης πλευράς καταλήγουν ελεύθερα χωρίς να ενώνεται με το στέρνο. Οι πλευρές αυτές ονομάζονται νόθες ασύντακτες πλευρές. 71
  • 72. 72
  • 73. Οι κινήσεις του θώρακα • κατά την αναπνοή, που οφείλονται στην λειτουργία των αναπνευστικών μυών, πραγματοποιούνται κυρίως στο σημείο που οι πλευρές ενώνονται με τους θωρακικούς σπονδύλους 73
  • 74. 74
  • 75. • Στις αρθρώσεις αυτές κατά την αναπνοή γίνονται κινήσεις των πλευρών και του στέρνου και αυξομειώνεται ανάλογα το μέγεθος του θώρακα. Έτσι, κατά την εισπνοή, οι διαστάσεις του θώρακα αυξάνουν αφ΄ ενός μεν με την κίνηση των πλευρών και του στέρνου προς τα πάνω, οπότε το στέρνο απομακρύνεται από τη σπονδυλική στήλη, αφ΄ εταίρου δε με την κίνηση των πλευρών προς τα έξω. Τα αντίθετα συμβαίνουν κατά την εκπνοή. 75
  • 77. 77
  • 78. 78
  • 80. 80
  • 81. ΚΥΦΩΣΗ • Κύφωση ονομάζεται η κύρτωση της σπονδυλικής στήλης προς τα πίσω. Yπάρχουν δύο είδη κύφωσης: • •Η σταθερή ή δύσκαμπτη κύφωση, που είναι μόνιμη παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης και οφείλεται σε παθήσεις του σκελετού (π.χ., ραχίτιδα). • •Η εύκαμπτη κύφωση, που οφείλεται σε κακή στάση του σώματος, σε μυϊκή αδυναμία ή παράλυση των μυών του κορμού. 81
  • 82. 82
  • 83. 83
  • 84. Σχ. 3. Οι παρεκκλίσεις από τη σωστή στάση: α) στάση της αυξημένης λόρδωσης (sway- back posture), β) η σκυφτή στάση (kyphosis-lordosis posture), γ) η επίπεδη οσφυϊκή περιοχή (flat-back posture) και δ) η στρατιωτική στάση (military-type posture). Copyright © FA Davis, 1989 84
  • 85. ΛΟΡΔΩΣΗ • Λέγεται η παραμόρφωση του κορμού του ανθρώπου, όταν η καμπύλη της σπονδυλικής στήλης έχει μεγαλύτερη κλίση απ' την κανονική προς τα μέσα και μπροστά. Τότε ο κορμός, για να ισορροπήσει, γέρνει προς τα πίσω. Η λόρδωση οφείλεται σε διάφορες αρρώστιες, όπως στο ραχιτισμό 85
  • 86. 86
  • 87. ΣΚΟΛΙΩΣΗ • Με τον όρο σκολίωση εννοούμε την πλάγια απόλκιση της σπονδυλικής στήλης στο κατά μέτωπο επίπεδο. Αποτελεί ένα από τα δυσκολότερα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η επιστήμη και ειδικότερα η ορθοπεδική και η φυσιοθεραπεία. Εκτός από την πλάγια κλίση χαρακτηρίζεται συχνά με στροφή των σπονδύλων προς το κυρτό μέρος και τις ακανθώδεις αποφύσεις προς το κοίλο, με επιπτώσεις : 87
  • 88. 1. Στο καρδιοαναπνευστικό σύστημα. 2. Στην εμφάνιση του σώματος και 3. Στο νωτιαίο μυελό (σπάνια) 88
  • 89. 89
  • 90. 90
  • 91. 91
  • 92. Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ • Στάση είναι η μεταφορά του σώματος στο χώρο. Δεν είναι σταθερή, αλλάζει συνέχεια και εξαρτάται από τη δραστηριότητα που καλείται κάποιος να εκτελέσει. • Κατά τη διατήρηση της όρθιας στάσης, το σώμα πρέπει να ισορροπεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει ισορροπία στα κυρτώματα της σπονδυλικής στήλης 92
  • 93. 93
  • 94. ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΑΚΑ • Σχεδόν όλοι οι μαθητές (τριες) μεταφέρουν βαριές σχολικές σάκες με λάθος τρόπο (σχ. 4, 5). Μετά από παρατήρηση μαθητών (τριών) της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, διαπιστώθηκε ότι πάνω από το 95% αυτών, η σάκα στηρίζονταν στην περιοχή των γλουτών, ενώ οι ιμάντες εξάρτησης ήταν πολύ χαλαροί 94
  • 95. 95
  • 96. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα των ερευνών, η λανθασμένη μεταφορά της σχολικής σάκας οφείλεται : Στο μεγάλο βάρος που έχει :Μια σάκα που ζυγίζει περισσότερο από το 15-20% του βάρους ενός μαθητή (τριας), τον αναγκάζει να κάνει κάμψη του κορμού, για να είναι σε θέση να τη σηκώσει. Αν το μήκος των ιμάτων εξάρτησης είναι σωστό και η σάκα έχει μεγάλο βάρος, πάλι ο μαθητής (τρια) θα κάνει κάμψη του κορμού, για να εξασφαλίσει το μηχανικό πλεονέκτημα, που θα του επιτρέψει να τη μεταφέρει 96
  • 98. Στο ότι οι γονείς δεν γνωρίζουν το βάρος της σάκας που μεταφέρει το παιδί τους. • Σε μελέτη των Forjuoh και συν. (2003), πήραν μέρος 188 μαθητές (τριες). Οι σάκες που αυτοί μετέφεραν, ζύγιζαν πάνω από το 10% του βάρους του σώματός τους. Οι περισσότεροι γονείς (96%) δεν είχαν ελέγξει ποτέ το βάρος της σάκας του παιδιού τους και το 34% δεν είχε ελέγξει ποτέ το περιεχόμενο 98
  • 99. ΛΑΘΟΣ – ΛΑΘΟΣ - ΣΩΣΤΟ - ΣΩΣΤΟ 99
  • 100. Στο ότι όταν γίνεται επιλογή της σάκας από τους γονείς και τους μαθητές, δεν δίνεται προσοχή στην αποτελεσματική εργονομία, αλλά στη μόδα και τη διαφήμιση • Οι Mackie και συν., 2003, αξιολόγησαν 4 σχολικές σάκες. Τρεις από τις τέσσερις σχεδιάστηκαν συγκεκριμένα για σχολική χρήση, με βάση την αποτελεσματική εργονομία, ενώ η τέταρτη (τυποποιημένη), επιλέχτηκε από δύο, που ο κατασκευαστής τους θεώρησε ότι ήταν πιθανόν να χρησιμοποιηθούν ως σχολικές σάκες. Μετά την ανάλυση των αποτελεσμάτων καλύτερη αποδείχθηκε η σάκα που είχε σχεδιασθεί για το σχολείο. Η σάκα αυτή είχε δύο ξεχωριστά τμήματα, προστατευτικές βάτες στην πλάτη και πλαϊνούς ιμάντες σύσφιξης. Το σχέδιο αυτό της σάκας ήταν πολύ πρακτικό, ήθελε ελάχιστη σωματική προσπάθεια και επέτρεπε μέγιστη ισορροπία και ευκολία στο περπάτημα 100
  • 102. Στο ότι δεν υπάρχει κάποιο ενδιαφέρον από τους φορείς (Παιδ. Ινστιτούτο, Υπουρ. Παιδείας) για το σημαντικό αυτό θέμα • Για παράδειγμα στη Γερμανία εστάλη στα σχολεία εικονογραφημένο φυλλάδιο που αναφέρεται στη στάση του σώματος, στη σχολική σάκα και τις συνέπειες που έχει η λανθασμένη μεταφορά της στη σπονδυλική στήλη 102
  • 104. Συμπεράσματα - προτάσεις 1. Το βάρος της σάκας δεν πρέπει να ξεπερνά το 10% του αντίστοιχου του σωματικού βάρους του μαθητή, (τριας). 2. Οι γονείς πρέπει να αγοράζουν εργονομικές σάκες 3. Οι σάκες πρέπει να στηρίζονται στη θωρακική μοίρα κι όχι στην οσφυϊκή. Η καλύτερη πρόληψη πέρα από τις συμβουλές για να κρατιέται το σώμα όρθιο, είναι η άσκηση των μυών που διατηρούν το σώμα μέσα στη φυσιολογική γραμμή βαρύτητας 4. . 104
  • 108. 108
  • 109. 109
  • 110. 110