1. Ο Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Πάμπλο Πικάσο (Pablo Picasso, 1881-1973),
«Γκουέρνικα», 1937, Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη.

2. Ταπείνωση
Γερμανίας
Αγανάκτηση ,
Οργή Γερμανών
ΑντεκδίκησηΑναθεωρη-
τισμός
Δημιουργία
εθνικιστικού
κινήματος
Η Συνθήκη
των
Βερσαλλιών
(28 Ιουνίου
1919)

3. Εκλογές 1933 : Επικράτηση Χίτλερ
1934 : Κατάργηση Δημοκρατίας
Βαϊμάρης - Ίδρυση Γ’ Ράιχ

4. 1934
• Στρατιωτικοί εξοπλισμοί
1935
• Προσάρτηση του Σάαρ
1936
• πραξικοπηματική επαναστρατικοποίηση της Ρηνανίας
1938
• ενσωμάτωση Αυστρίας στο Τρίτο Ράιχ
1939
• διαμελισμός Τσεχοσλοβακίας και προσάρτηση Μοραβίας και
Βοημίας

5.  Η Γαλλική και η Αγγλική κυβέρνηση ,με πρωθυπουργούς
τον Νταλαντιέ και τον Τσάμπερλαιν αντίστοιχα, έχοντας
υιοθετήσει την πολιτική του «κατευνασμού»
(appeasement) απέναντι στον αντίπαλο, θα αποδεχτούν,
μάλιστα, στις 29 Σεπτεμβρίου 1938, κατά την
τετραμερή Συνδιάσκεψη του Μονάχου (Μ. Βρετανία,
Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία), την απαίτηση του Χίτλερ να
προσαρτήσει τα εδάφη της Τσεχοσλοβακίας
 Όμως 15 Μαρτίου 1939 ο Χίτλερ καταπατώντας τις
υποσχέσεις του καταλύει την ανεξαρτησία όλης της
Τσεχοσλοβακίας.

6. Με τη Συμφωνία του Μονάχου (30 Σεπτεμβρίου 1938) η Γερμανία προσάρτησε τη
Σουδητία, περιοχή της Τσεχοσλοβακίας με ισχυρή πληθυσμιακή παρουσία του
γερμανικού στοιχείου. Στη συμφωνία συμμετείχαν η Γερμανία, η Ιταλία, η Μεγάλη
Βρετανία και η Γαλλία, ενώ από τις διαβουλεύσεις αποκλείστηκε η ΕΣΣΔ. Η συμφωνία
υπήρξε επιτυχία του Άξονα και αύξησε το γόητρο του Χίτλερ, που διεύρυνε τα
γερμανικά σύνορα, και του Μουσολίνι, ο οποίος ανέλαβε ρόλο διαμεσολαβητή. Στην
Αγγλία η Συμφωνία χαιρετίστηκε ως διπλωματική επιτυχία που διασφάλιζε την ειρήνη.

7. Ο Χίτλερ ζητά από
την Πολωνία :
την προσάρτηση του
Ντάντσιχ, πόλης με
γερμανική πλειονότητα
και το δικαίωμα
διέλευσης μέσω
πολωνικού
«διαδρόμου».
Άρνηση της
Πολωνίας και
υποστήριξή της από
Γαλλία και Αγγλία.
Η φασιστική Ιταλία
θα ψάξει μάταια για
συμβιβαστική λύση.

8. 24 Αυγούστου 1939: συνθήκη μη επίθεσης με τη Σοβιετική
ένωση (Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ) η οποία συνοδευόταν
και από μυστικό πρωτόκολλο που αφορούσε στον ενδεχόμενο
διαμελισμό της Πολωνίας.
1 Σεπτεμβρίου 1939: εισβολή
γερμανικών στρατευμάτων
στην Πολωνία.
Μετά από 2 ημέρες η Γαλλία και η
Αγγλία απαίτησαν με τελεσίγραφο
την απόσυρση των Γερμανών
μετά την απόρριψη του
τελεσιγράφου κήρυξαν τον
πόλεμο στη
Γερμανία.[3/9/1939]

9. Ο ρωσικός λαός
αντιστέκεται στους
Γερμανούς, που εδώ
απεικονίζονται με τη μορφή
δαιμονικού πιθήκου
Αφίσα των Συμμάχων στην
οποία ο Χίτλερ με τον
Μουσολίνι συνομιλούν:
«θέλαμε μια θέση στον ήλιο
και την κατακτήσαμε».

10. ΠΟΛΩΝ
ΙΑ
• κατάληψη Πολωνίας μέσα σε λίγες εβδομάδες και διανομή των εδαφών
της από κοινού με Σοβιετική Ένωση
ΓΑΛΛΙΑ
• η Γαλλία αντιστάθηκε επί 8 μήνες στη «γραμμή Μαζινό». Κατάληψη
Παρισιού στις 14 Ιουνίου 1940. Ο στρατάρχης Πεταίν θα συνομολογήσει
ανακωχή στις 22 Ιουνίου. Ο στρατηγός Κάρολος Ντε Γκολ ήδη στις 18
Ιουνίου διακηρύττει την αντίθεσή του στους ναζί.
ΔΑΝΙΑ
ΝΟΡΒΗ-
ΓΙΑ
• Απρίλιος 1940: κατάληψη Δανίας και Νορβηγίας από Χίτλερ
ΟΛΛΑΝ-
ΔΙΑ
ΒΕΛΓΙΟ
• 10 Μαΐου: αιφνιδιαστική επίθεση σε Ολλανδία και Βέλγιο.

12. Από Αύγουστο ως
Νοέμβριο 1940
παρά τις ανελέητες
αεροπορικές επιθέσεις
της «Λουφτβάφε»
Πρωθυπουργός τώρα
είναι ο Ουίνστον
Τσώρτσιλ
η βασιλική αεροπορία
(RAF) και ο βρετανικός
λαός ματαίωσαν τα
σχέδια περί γερμανικής
απόβασης.

14.  22 Ιουνίου 1941: Γερμανική εισβολή στη Σοβιετική
Ένωση.
 Το γερμανικό σχέδιο «Μπαρμπαρόσα» απέβλεπε
αφενός στην εξασφάλιση «ζωτικού χώρου» και στην
προπαγάνδα κατά του κομμουνισμού.
 Αρχικά η προέλασή τους ήταν ραγδαία.
 Αργότερα όμως η έλευση του χειμώνα και η σθεναρή
αντίσταση των Σοβιετικών θα ανακόψει την πορεία
τους.

16.  Παρά την πολιτική της ουδετερότητας , ο πρόεδρος
Φραγκλίνος Ρούζβελτ δεν έκρυβε τη συμπάθειά του
προς τους Δυτικούς Συμμάχους.
 Υπογραφή του Χάρτη του Ατλαντικού, Αύγουστος
1941.
 Η πολιτική της ουδετερότητας εγκαταλείπεται
αυτόχρημα μετά την αεροπορική επίθεση των Ιαπώνων
στο Περλ Χάρμπορ της Χαβάης, στις 7 Δεκεμβρίου
1941.

19. Βόρεια Αφρική
 ο στρατηγός Ρόμελ,
επικεφαλής του «Africa
Korps», είχε απωθήσει
τους Συμμάχους έως την
Αίγυπτο.
 Οι Ιάπωνες εξάλλου
αφού είχαν κυριαρχήσει
στην Ανατολική Ασία,
επεξέτειναν μετά την
επίθεση κατά των
Ηνωμένων Πολιτειών τον
έλεγχο τους και στο
μεγαλύτερο τμήμα του
Ειρηνικού Ωκεανού.
Ανατολική Ασία

20. Ο Έρβιν Γιόχαν Όιγκεν Ρόμελ
ήταν Στρατάρχης του Γ΄ Ράιχ
και ένας από τους ικανότερους
στρατιωτικούς ηγέτες του Β΄
Παγκοσμίου Πολέμου. Για τις
ικανότητές του αυτές, του είχε
αποδοθεί το προσωνύμιο
«Αλεπού της Ερήμου»

21.  Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής στην Αλβανία.
Η ελληνική κυβέρνηση, παρά την έκδηλη συμπάθεια προς τη
Μ. Βρετανία και τους δυτικούς Συμμάχους, μετά την έναρξη
του πολέμου, ακολουθεί πολιτική ουδετερότητας.
Η Ιταλία , επιδιώκοντας τον έλεγχο της Μεσογείου :
1. Έχει ήδη καταλάβει την Αλβανία τον Απρίλιο του 1939
2. Απαιτεί με τελεσίγραφο, τα χαράματα
της 28ης Οκτωβρίου 1940, την εκχώρηση ενός
σημαντικού τμήματος του ελληνικού εδάφους. Ο Ιωάννης
Μεταξάς απορρίπτει το τελεσίγραφο απαντώντας στην
ιταλική πρόκληση με το ιστορικό «ΟΧΙ».

23. ΙΩΑΝΝΗΣ
ΜΕΤΑΞΑΣ

24. Ο ελληνικός στρατός με
αρχιστράτηγο τον
Αλέξανδρο Παπάγο θα
ανακόψει την προέλαση των
ιταλικών στρατευμάτων
στην Ήπειρο
και στις 14 Νοεμβρίου θα
αντεπιτεθεί στην Αλβανία
καταλαμβάνοντας την Κορυτσά,
την Πρεμετή, το Πόγραδετς, το
Αργυρόκαστρο, τους Άγιους
Σαράντα και την Κλεισούρα μέχρι
τον Ιανουάριο του 1941.
Απόκρουση και της
εαρινής επίθεσης που
εξαπέλυσαν οι Ιταλοί το
Μάρτιο του 1941.

25. Το εξώφυλλο του περιοδικού LIFE,
τεύχος της 16ης Δεκεμβρίου 1940
Η θρυλική αφίσα,
έργο της Βάσως
Κατράκη, που
προτρέπει τις
ελληνοπούλες να
πλέξουν "για τους
στρατιώτες"
Η τραγουδίστρια του
Αγώνα, Σοφία Βέμπο.
"Παιδία, της Ελλάδος
Παιδιά" τραγουδούσε σε
μουσική Μιχάλη
Σουγιούλ και στίχους
Μίμη Τσιφόρου.

27.  "ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ" 7: Ο ΕΛΛHΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ
ΠΟΛΕΜΟΣ (1940-1941)
Μαρτυρία από το
αλβανικό μέτωπο

28.  Γερμανικό σχέδιο «Μαρίτα» το Δεκέμβριο του 1940 που
προέβλεπε εισβολή στην Ελλάδα και επίθεση στις 6
Απριλίου 1941.
 Η άμυνα των Ελλήνων στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα
,μολονότι κάμφθηκε, προκάλεσε τον θαυμασμό των
Γερμανών.
 9 Απριλίου 1941: κατάληψη Θεσ/κης
 27 Απριλίου 1941: κατάληψη Αθήνας

31. Έλληνες Εβραίοι υφίστανται
εξευτελισμούς από τους ναζί
στη Θεσσαλονίκη
Ρακένδυτα και
πεινασμένα παιδιά της
Κατοχής περιμένουν
συσσίτιο

32. Κατοχή και
Μαυραγορίτες1940. Μέρες Γερμανικής
Κατοχής. Η καθημερινότητα
των Ελλήνων
Το χρονικό της κατοχής Α΄ -
ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Το χρονικό της κατοχής Β΄ -
ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

33.  Ακολουθεί η αυτοκτονία του Έλληνα πρωθυπουργού
Αλέξανδρου Κορυζή.
 Ο διάδοχός του Εμμανουήλ Τσουδερός και ο βασιλιάς
Γεώργιος β΄ θα πάνε μαζί με τους Βρετανούς στην
Κρήτη, η οποία θα είναι το τελευταίο σημείο
αντίστασης κατά των Γερμανών μέχρι τα τέλη του
Μαΐου.
 Οι Γερμανοί μετέφεραν στρατεύματα της Βέρμαχτ
μέσω αέρος τα οποία έκαμψαν την αντίσταση των
Κρητικών και των συμμάχων τους.

35.  Η Μάχη της Κρήτης ~ Η μηχανή του χρόνου
 Oι Mεγάλες Mάχες | Μάχη της Κρήτης
 Κώστας Μουντάκης , «Η μάχη της Κρήτης»
 Ριζίτικο , «Χίτλερ να μην το καυχηθείς»
 Μάνος Μουντάκης, "Αετός σε χώμα δεν πατεί»

36. Ο Χίτλερ καθυστέρησε την επίθεση κατά της Σοβιετικής
ένωσης με αποτέλεσμα να τον προλάβει ο χειμώνας και να
μην καταφέρει να καταλάβει το Λένινγκραντ και τη Μόσχα.

37.  Μετά την επιβολή της τριπλής κατοχής (γερμανικής,
ιταλικής, βουλγαρικής) η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση
θα βρεθεί στο πλευρό των συμμάχων στο Κάιρο, στη
Νότια Αφρική και στο Λονδίνο.
 Θα προβάλλει διεκδικήσεις στο θέμα των
Δωδεκανήσων, της Βόρειας Ηπείρου και της Κύπρου.
 Θα ψάξει λύσεις ανεφοδιασμού των κατακτημένων
Ελλήνων.
 Θα συμμετάσχει σε πολεμικές επιχειρήσεις στην
Ανατολική Μεσόγειο (Ελ Αλαμέιν, Ρίμινι).

38.  Ισχυρό κίνημα των Ελλήνων κατά των κατακτητών.
1. Αρχικά εκδηλώθηκε με ανοργάνωτες μεμονωμένες
πράξεις.
2. Στη συνέχεια με :
Αντιστασιακές
οργανώσεις
[ΕΑΜ , ΕΔΕΣ,
ΕΚΚΑ]
Οργανώσεις
πόλεων
[«αόρατες
στρατιές»]

39. ΕΑΜ: Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Η μεγαλύτερη
οργάνωση της ελληνικής εθνικής αντίστασης. Αρχηγός
της ο Άρης Βελουχιώτης. Το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ
είναι ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός
Στρατός) που ιδρύθηκε από ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ.
ΕΔΕΣ: Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος.
Την ίδρυσε ο συνταγματάρχης Ναπολέων Ζέρβας
ΕΚΚΑ: Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση.
Επικεφαλής της ο συνταγματάρχης Δ. Ψαρρός.

42. Στις 10 Ιουνίου 1944 ο γερμανικός στρατός πυρπόλησε το Δίστομο,
αφού εξόντωσε τον άρρενα πληθυσμό του χωριού. Στη φωτογραφία,
Γερμανοί στρατιώτες με φόντο το κατεστραμμένο Δίστομο.

44. Η Αντίσταση στη λογοτεχνία
 …διαβάστε λογοτεχνία
 Γιάννης Μπεράτης,
Οδοιπορικό του ’43 (1946).
Έργο βασισμένο στις εμπειρίες του συγγραφέα από τη
θητεία του στον ΕΔΕΣ.
 Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Νύχτες και αυγές (1961).
Η ζωή στις πόλεις και στα βουνά κατά τη διάρκεια της
Κατοχής και της Αντίστασης.
 Άλκη Ζέη, Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου (1971).
Η ζωή στην Αθήνα της Κατοχής μέσα από τη ματιά ενός
δεκάχρονου αγοριού.

45. Η ΚΑΜΠΗ
 Από το Φθινόπωρο του 1942 ανακόπτεται η νικηφόρα πορεία των
δυνάμεων του Άξονα και από την Άνοιξη του 1943 σημειώνονται πολλές
νίκες των Συμμάχων
ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ
 Ανατολικό Μέτωπο: στη Σοβιετική ένωση μετά από μια πολύνεκρη
μάχη στο Στάλινγκραντ θα σημειωθεί η πρώτη οδυνηρή ήττα των
Γερμανών. Το καλοκαίρι του 1943 εκδιώκουν τους Γερμανούς από τα
εδάφη τους και εισβάλλουν ανατολικά.
 Βόρεια Αφρική: νίκη Βρετανών και συμμάχων τους κατά του Ρόμελ
(και Έλληνες ανάμεσά τους) στο Ελ Αλαμέιν και τελικά εκδίωξή τους
από το αφρικανικό έδαφος.
 Ειρηνικός : (1942) Αναχαίτιση των Ιαπώνων από Αμερικανούς και
αντεπίθεση Αμερικανών (1943)
 Ιταλία: απόβαση Συμμάχων στη Σικελία στις 10 Ιουλίου 1943 , νικηφόρα
πορεία προς τον ιταλικό βορρά και λίγες μέρες αργότερα ανατροπή του
Μουσολίνι, ο οποίος εκτελέστηκε από τους παρτιζάνους τον Απρίλιο του
1945.

46.  6 Ιουνίου 1944: απόβαση συμμάχων στη Νορμανδία
και νικηφόρα πορεία στο Παρίσι, που
απελευθερώνεται στις 25 Αυγούστου.
 Στη Γερμανία ο κλοιός γύρω από το Χίτλερ και το
Βερολίνο σφίγγει. Ο Γερμανός δικτάτορας λίγες ώρες
πριν από την παράδοση της πόλης στους Συμμάχους
αυτοκτονεί στο καταφύγιό του. Αρχές Μαΐου οι
Σοβιετικοί καταλαμβάνουν το Βερολίνο. 8 Μαΐου
1945 συνθηκολόγηση άνευ όρων της Γερμανίας από
το στρατηγό Γιοντλ.
 2 Σεπτεμβρίου 1945: συνθηκολόγηση με Ιαπωνία μετά
τη ρίψη ατομικής βόμβας από τους Αμερικανούς στη
Χιροσίμα (6 Αυγούστου) και Ναγκασάκι (9
Αυγούστου) βλ. και σχετικά παραθέματα, σελ. 127.


47. Αμερικανοί στρατιώτες αποβιβάζονται
στη Νορμανδία στις 6 Ιουνίου 1944

48. Άποψη της
βομβαρδισμένης
από τα συμμαχικά
στρατεύματα
Δρέσδης
(Φεβρουάριος 1945).

49. Σοβιετικός στρατιώτης υψώνει την κόκκινη
σημαία στο Βερολίνο. Η είσοδος σοβιετικών
στρατευμάτων στη γερμανική πρωτεύουσα,
στις 2 Μαΐου 1945, σήμανε την ουσιαστική
λήξη του πολέμου.

50. Η απελευθέρωση της Αθήνας,
12 Οκτωβρίου 1944.

51. Στις 6 Αυγούστου 1945 οι Αμερικανοί
ρίχνουν την πρώτη ατομική βόμβα
στη Χιροσίμα, κέντρο της πολεμικής
βιομηχανίας των Ιαπώνων, ενώ τρεις
ημέρες αργότερα δεύτερη ατομική
βόμβα πλήττει το λιμάνι του
Ναγκασάκι. Μπροστά στον κίνδυνο
της ολοκληρωτικής καταστροφής η
Ιαπωνία παραδίδεται άνευ όρων.

52. Ο Β‘ Παγκόσμιος πόλεμος στον κινηματογράφο
 Κ. Άνακιν, Α. Μάρτον, Μπ. Γουίκι, Ντ. Ζανούκ, Η πιο μεγάλη μέρα του
πολέμου (1962).Κινηματογραφική απόδοση της απόβασης στη
Νορμανδία.
 Μπλέικ Έντουαρντς, Τι έκανες στον πόλεμο, μπαμπά; (1966).
Δηκτική σάτιρα για τον Β‘ Παγκόσμιο πόλεμο.
 Σάμιουελ Φούλερ, Οι τέσσερις της ηρωικής ταξιαρχίας (1979).
Κλασικό, αντιπολεμικό αριστούργημα που παρουσιάζει την προσπάθεια
του ανθρώπου να επιβιώσει μέσα στην παράνοια του πολέμου.
 Στίβεν Σπίλμπεργκ, Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν (1997).
Τέρενς Μάλικ, Λεπτή κόκκινη γραμμή (1998).
Δύο αντιπολεμικές ταινίες που δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην επίδραση
του πολέμου στον ψυχικό κόσμο και στις ισορροπίες των πολεμιστών.
 Όλιβερ Χίρσμπιγκελ, Η πτώση (2004).
Οι τελευταίες μέρες του Χίτλερ σε μια ταινία που δίχασε τη Γερμανία.

53. Δίκη της Νυρεμβέργης: μια διεθνής μεικτή επιτροπή
υπό την αιγίδα του ΟΗΕ ανέλαβε να δικάσει όσους ήταν
υπεύθυνοι:
 Για την προπαρασκευή και την πρόκληση πολέμου
 Για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου που αντιβαίνουν
τις αρχές που ισχύουν σε περιπτώσεις πολέμων
 Για τη διάπραξη εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας
Η δίκη της Νυρεμβέργης διήρκεσε από τον Ιανουάριο
ως τον Οκτώβριο του 1946 και καταδίκασε σε θάνατο
αρκετά ηγετικά στελέχη πολιτικών και στρατιωτικών
της χιτλερικής Γερμανίας.

54. Στη δίκη της Νυρεμβέργης (Ιανουάριος-Οκτώβριος 1946)
καταδικάστηκαν σε θάνατο ή φυλάκιση υψηλόβαθμοι Γερμανοί
αξιωματούχοι για: α) εγκλήματα κατά της ειρήνης, β) σχεδίαση,
έναρξη και διεξαγωγή επιθετικών πολέμων, γ) εγκλήματα πολέμου
και δ) εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

55.  Οι Εβραίοι ήταν ήδη υπό δίωξη στη Γερμανία από το 1933.
Δημιουργία γκέτο στη Βαρσοβία, όπου βρίσκονταν υπό
περιορισμό 500.000 Εβραίοι. Με τον όρο «τελική λύση»
του προβλήματος εννοούσαν την εξόντωση των Εβραίων οι
οποίοι είχαν εξαπλωθεί παγκοσμίως.
 Πού και πώς συντελέστηκε το ολοκαύτωμα; Εβραίοι από
πολλές χώρες εκτοπίστηκαν σε γκέτο ή στρατόπεδα
συγκέντρωσης (Άουσβιτς, Νταχάου, Τρεμπλίνκα, Μπέλζετς,
Σόμπιμπορ) όπου πέθαιναν από εξάντληση ή σε θαλάμους
αερίων, από μαζικές εκτελέσεις. 70 χιλιάδες νεκροί οι
Εβραίοι της Ελλάδας (βλ. όμως και το παράδειγμα της
Ζακύνθου όπου κανένας Εβραίος δεν εκτοπίστηκε χάρη στη
σωτήρια παρέμβαση του Δημάρχου και του μητροπολίτη
του νησιού)

56. Φωτογραφία από το γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του
Άουσβιτς της σημερινής Πολωνίας, όπου εξοντώθηκαν
πολυάριθμοι Εβραίοι και Τσιγγάνοι. Στην είσοδο του
στρατοπέδου διακρίνεται η επιγραφή «Arbeit macht frei» («η
εργασία απελευθερώνει»)

57.  Ανθρώπινες και υλικές απώλειες (36 εκατομμύρια
νεκροί στην Ευρώπη, ισοπέδωση πόλεων, λιμανιών κ.α)
 Οι αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών
 Η αποδυνάμωση της διεθνούς θέσης της Ευρώπης.
Ευνοούνται οικονομικά οι χώρες εκτός Ευρώπης
(ΗΠΑ)
 Η κατάρρευση του βιοτικού επιπέδου
 Ηθική αποτελμάτωση
 Ιδεολογική κρίση

58. Χάρτης που παρουσιάζει τις απώλειες του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Το κόστος
του πολέμου ήταν ασύλληπτα μεγάλο και δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια.
Πολλοί από τους νεκρούς ήταν άμαχοι: θύματα γενοκτονίας, πείνας,
βομβαρδισμών, εκτελέσεων. Η Ελλάδα είχε ιδιαίτερα υψηλές απώλειες αναλογικά
με τον πληθυσμό της. Τα σύμβολα ■ αναφέρονται σε στρατιώτες, ενώ τα σύμβολα
▲ αναφέρονται σε αμάχους.

59. Μικρό κορίτσι ακρωτηριασμένο
από βόμβα στη Νάπολη της
Ιταλίας στα τέλη του πολέμου.
Η ιαπωνική πόλη Χιροσίμα μετά τη
ρίψη της ατομικής βόμβας.

60.  Προτού τερματιστούν οι επιχειρήσεις κατά του Άξονα,
είχαν ήδη διαφανεί οι διαφορές που έμελλαν
μεταπολεμικά να διχάσουν τους ίδιους τους
Συμμάχους.
π.χ. 1. Ήδη από τον Οκτώβριο του 1944 ο Τσόρτσιλ και ο
Στάλιν είχαν κατανείμει την επιρροή τους στη νότια
βαλκανική χερσόνησο : η Βρετανία θα ασκούσε
πολιτική επιρροή στην Ελλάδα, η Σοβιετική Ένωση στη
Βουλγαρία και εξ ημισείας στη Γιουγκοσλαβία.

61. π.χ. 2 . 4-11 Φεβρουαρίου 1945: συνδιάσκεψη των Τριών
Μεγάλων (Ρούσβελτ, Στάλιν, Τσόρτσιλ)
στη Γιάλτα και
π.χ. 3. Ιούλιος 1945 νέα συνδιάσκεψη στο Πότσνταμ:
στην πρώτη είχε συμφωνηθεί συγκρότηση κυβερνήσεων
που θα εκπροσωπούν όλες τις πολιτικές μερίδες με
σκοπό τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών. Η συμφωνία
αυτή δεν τηρήθηκε και το ίδιο θέμα συζητήθηκε εκ νέου
στο Πότσνταμ. Αυτό που θα ακολουθήσει θα είναι
οριστική ρήξη των νικητριών δυνάμεων και διαίρεση
του κόσμου στις χώρες που επηρέαζε η Σοβιετική
ένωση, τις κομμουνιστικές και στις χώρες που
υιοθέτησαν το καπιταλιστικό- φιλελεύθερο πρότυπο.

62. Η Διάσκεψη της Γιάλτας. Στη φωτογραφία διακρίνονται,
από τα αριστερά προς τα δεξιά, ο Βρετανός πρωθυπουργός
Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο Αμερικανός πρόεδρος Φρανκλίνος
Ρούζβελτ και ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν.

63. Στη Διάσκεψη του Πότσνταμ (17 Ιουλίου - 2 Αυγούστου 1945)
συμμετείχαν ο νέος Αμερικανός πρόεδρος Χάρυ Τρούμαν
(κέντρο), ο νέος Βρετανός πρωθυπουργός Κλέμεντ Ατλι
(αριστερά) και ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν (δεξιά).

64.  Όσα γεγονότα εντούτοις ακολουθήσουν θα
επιβεβαιώσουν τη σταθερή πρόθεση της Σοβιετικής
Ένωσης να επιβάλει τον έλεγχο της στην Ανατολική
Ευρώπη, αλλά και τη ριζική αντίθεση των δυτικών
Συμμάχων στην πολιτική αυτή, καθώς και την απόφαση
τους να μην επιτρέψουν την επέκτασή της δυτικά της
Πολωνίας και νότια της Βουλγαρίας: ο Τσόρτσιλ θα
μιλήσει για «iron curtain» («σιδηρούν
παραπέτασμα») που έτεινε να υψωθεί ανάμεσα στη
ζώνη υπό σοβιετική επιρροή και τη λοιπή Ευρώπη.

65.  όρος που πρωτοχρησιμοποίησε ο Τσόρτσιλ και
υποδήλωνε το χάσμα μεταξύ των δύο
κοινωνικοοικονομικών συστημάτων την περίοδο του
ψυχρού πολέμου. [Δυτικό/φιλελεύθερο/καπιταλιστικό
vs Ανατολικό/κομμουνιστικό]
“Περίοδος ψυχρού πολέμου”: έτσι ονομάζεται η
περίοδος του ανελέητου ανταγωνισμού μεταξύ ΗΠΑ
(κυρίως) και ΕΣΣΔ η οποία θα διαρκέσει μέχρι το 1991,
χρονιά διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης.

66. Πύραυλοι των ΗΠΑ. Ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών
ήταν ένα από τα κύρια γνωρίσματα του ψυχρού
Πολέμου.

67. Τουρίστες στον δυτικό τομέα του Βερολίνου κοιτούν
πάνω από το Τείχος, προς τον ανατολικό τομέα της πόλης.

68. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ»
 Ήδη από το 1943, στη διάρκεια της Κατοχής, υπήρχαν δύο
διαφορετικές προτάσεις σχετικά με το μεταπολεμικό
πολιτικό καθεστώς στην Ελλάδα: κομμουνισμός ή
φιλελεύθερο καπιταλιστικό σύστημα;
 Υπέρ του πρώτου τασσόταν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και το πολιτικό
του παράγωγο, δηλαδή η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής
Απελευθέρωσης, που είχε συγκροτηθεί στην ορεινή Στερεά
Ελλάδα, στις 10 Μαρτίου 1944,
 ενώ υπέρ της δεύτερης η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση και
ένα μέρος των αντιστασιακών δυνάμεων.
 Η προσπάθεια που έγινε από τον Γεώργιο Παπανδρέου να
κατευνάσει τις πολιτικές αντιθέσεις συμπεριλαμβάνοντας
εκπροσώπους όλων των πολιτικών παρατάξεων δεν πέτυχε,
αφού υποχώρησαν από αυτήν οι υπουργοί του ΕΑΜ.

69. Νεκροί στο
συλλαλητήριο
της 3ης
Δεκεμβρίου 1944

70.  Σύμφωνο στην Καζέρτα της Ιταλίας (26
Σεπτεμβρίου 1944): συνομολόγηση μεταξύ
συμμαχικών και ελληνικών πολιτικών και στρατιωτικών
αρχών για ανάθεση της διοίκησης των στρατιωτικών
δυνάμεων στο Βρετανό στρατηγό Σκόμπυ.
 Το Δεκέμβριο του 1944 συγκρούονται στην Αθήνα οι
φιλοκυβερνητικές δυνάμεις και το βρετανικό
εκστρατευτικό σώμα με τις δυνάμεις του ΕΑΜ. Νίκη
των πρώτων και Συμφωνία της Βάρκιζας (12
Φεβρουαρίου 1945) που προέβλεπε διενέργεια
ελεύθερων εκλογών και δημοψήφισμα για το
πολιτειακό ζήτημα.

71.  Η συμφωνία της Βάρκιζας δεν έφερε την ειρήνευση,
επειδή κύριες ρυθμίσεις της δεν εφαρμόστηκαν.
Αντιθέτως, εξαπολύθηκαν διώξεις σε βάρος αριστερών
πολιτών, που έγιναν με την ανοχή, κάποτε και με την
ενθάρρυνση, της κυβέρνησης
 Στις αρχές του 1946, τόσο η Δεξιά όσο και η Αριστερά
κινούνταν, πλέον, στη λογική της ένοπλης σύγκρουσης

72.  Στις αρχές του 1947 οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την πρόθεσή
τους να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην Ελλάδα (δόγμα
Τρούμαν), μετά την απόφαση της Βρετανίας να
αποσυρθεί, στρατιωτικά, από τη χώρα. Οι ΗΠΑ
επιδίωκαν να περιορίσουν τη σοβιετική επιρροή.
 Παράλληλα, δημιουργήθηκαν στρατόπεδα
συγκεντρώσεως, στα οποία οδηγήθηκαν χιλιάδες
αριστεροί πολίτες. Tο μεγαλύτερο από αυτά ήταν στη
Μακρόνησο, ένα έρημο νησί απέναντι από το νότιο
άκρο της Aττικής. Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ κηρύχθηκαν
παράνομα (τέλη 1947).

73. ΟΙ
ΣΚΗΝΕΣ
ΚΑΙ ΤΟ
ΓΗΠΕΔΟ
ΣΤΗ
ΓΥΑΡΟ

75. Δυο γιους είχες μανούλα μου
δυο δέντρα, δυο ποτάμια,
δυο κάστρα Βενετσιάνικα,
δυο δυόσμους, δυο λαχτάρες.
Ένας για την ανατολή
κι ο άλλος για τη δύση
κι εσύ στη μέση μοναχή
μιλάς, ρωτάς, μιλάς, ρωτάς
τον ήλιο.
Ήλιε που βλέπεις τα βουνά
που βλέπεις τα ποτάμια
όπου θωρείς τα πάθη μας
και τις φτωχές μανούλες.
Αν δεις τον Παύλο φώναξε
και τον Ανδρέα πες μου.
Μ' έναν καημό τ' ανάστησα
μ' έναν λυγμό τα γέννου.

Μα κείνοι παίρνουνε βουνά
διαβαίνουνε ποτάμια
ο ένας τον άλλο ψάχνουνε
για ν' αλληλοσφαγούνε.
Κι εκεί στο πιο ψηλό βουνό,
στην πιο ψηλή ραχούλα
σιμά κοντά πλαγιάζουνε
κι όνειρο κι όνειρο ίδιο βλέπουν.
Στης μάνας τρέχουνε κι οι
δυο το νεκρικό κρεβάτι.
Μαζί τα χέρια δίνουνε της
κλείνουνε τα μάτια.
Και τα μαχαίρια μπήγουνε
βαθιά μέσα στο χώμα.
Κι απέκει ανέβλυσε νερό
να πιεις να ξεδιψάσεις».

76.  Η αμερικανική επέμβαση και η ρήξη Σοβιετικής
Ένωσης-Γιουγκοσλαβίας (που στέρησε τον
Δημοκρατικό Στρατό από ένα σημαντικό στήριγμα, τη
γιουγκοσλαβική βοήθεια) άλλαξαν τα δεδομένα του
Εμφυλίου. Τελικά, ο κυβερνητικός στρατός, υπό την
ηγεσία του στρατηγού Αλέξανδρου Παπάγου, απώθησε
τον Δημοκρατικό Στρατό προς τα ελληνοαλβανικά
σύνορα και τον νίκησε (Αύγουστος 1949).

77.  Ο Εμφύλιος άφησε πίσω του περίπου 50.000 νεκρούς,
 περίπου 80.000 πολιτικούς πρόσφυγες, που κατέφυγαν
στις χώρες της Α. Ευρώπης,
 700.000 ανθρώπους που υποχρεώθηκαν να
εγκαταλείψουν τα σπίτια τους
 και τεράστιες υλικές ζημιές.
 Επιπλέον, ο Εμφύλιος άνοιξε ένα βαθύ χάσμα ανάμεσα
στους Έλληνες το οποίο σφράγισε τη μεταπολεμική
ελληνική κοινωνία.

78. ......διαβάστε λογοτεχνία
 Π. Χάρης, Μέρες οργής (1978). Παρουσίαση της εποχής των
Δεκεμβριανών.
 Ρ. Αποστολίδης, Πυραμίδα 67 (1950). Μια παρουσίαση του
Εμφυλίου μέσα από την καταγραφή των θέσεων των δύο
παρατάξεων.
 Μ. Λουντέμης, Οδός Αβύσσου αριθμός 0. Αρκετά ρεαλιστική
περιγραφή της ζωής των κρατουμένων στη Μακρόνησο.
 Α. Φραγκιάς, Λοιμός (1972). Αλληγορική παρουσίαση της ζωής
των πολιτικών κρατουμένων στη Μακρόνησο.
 Ά. Αλεξάνδρου, Το κιβώτιο (1975). Ένα από τα σημαντικότερα
μυθιστορήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, αποτύπωση των
διαψεύσεων του Εμφυλίου και της μετεμφυλιακής εποχής.
 Β. Βασιλικός, Ζ (1966). Λογοτεχνική μετάπλαση της δολοφονίας
του Λαμπράκη και των όσων ακολούθησαν.

79. ...δείτε στον κινηματογράφο
 Κ. Γαβράς, Ζ (1969). Ταινία βασισμένη στο ομώνυμο
μυθιστόρημα του Β. Βασιλικού.
 Π. Βούλγαρης, Χάπι ντέι (1976). Η ζωή στο στρατόπεδο
της Μακρονήσου.
 Ν. Τζήμας, Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο(1980). Η δίκη
και η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη.
 Π. Βούλγαρης, Πέτρινα χρόνια (1985). Οι πολιτικές
διώξεις στην Ελλάδα του Εμφυλίου και των
μετεμφυλιακών χρόνων.

80.  Γερμανία: διαίρεση της Γερμανίας σε 4 ζώνες κατοχής ֹ
από τα ανατολικά ρωσική κατοχή από τα δυτικά
αγγλική, γαλλική, αμερικανική, ενώ το Βερολίνο είχε
πολυμερή κατοχή. Διαφωνίες των νικητών σε πολλά
ζητήματα, ένα από τα οποία ήταν η καταβολή των
πολεμικών αποζημιώσεων.

81. Το μεταπολεμικό Βερολίνο, το οποίο ανήκε στον τομέα
ελέγχου των Σοβιετικών, διαιρέθηκε -αντιστοίχως προς την
υπόλοιπη χώρα- σε τέσσερις τομείς, αμερικανικό, βρετανικό,
γαλλικό και σοβιετικό.

82.  Η συνθήκη αφορούσε την τύχη της Φινλανδίας,
Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Ουγγαρίας και Ιταλίας. Οι
τέσσερις πρώτες υπάγονταν στην επιρροή της Μόσχας,
ενώ στην Ιταλία η νέα δημοκρατική κυβέρνηση ήταν
υποχρεωμένη να παραιτηθεί από κάθε τίτλο ιδιοκτησίας
στην Αιθιοπία, την Αλβανία και τα Δωδεκάνησα.
Τα Δωδεκάνησα προσαρτώνται στην
Ελλάδα (7 Μαρτίου 1948), όχι όμως και η Βόρεια
Ήπειρος και η Κύπρος, που υπερτερούσε το ελληνικό
στοιχείο.

83. Εορτασμοί για την ενσωμάτωση της
Δωδεκανήσου στην Ελλάδα, Μάρτιος 1948.

84. Τμήμα της Βασιλικής φρουράς παρελαύνει στη Ρόδο κατά την
επίσκεψη των Βασιλέων στα Δωδεκάνησα (φωτ. Κ. Μεγαλοκονόμου ).
Η ένταξη της Δωδεκανήσου στον εθνικό κορμό αποτέλεσε το μόνο
εδαφικό κέρδος της χώρας μας από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

85. Παρά τις μεγάλες θυσίες της χώρας
μας στον πόλεμο, στη Διάσκεψη της
Ειρήνης (29 Ιουλίου - 11 Οκτωβρίου
1946) οι ελληνικές εθνικές
διεκδικήσεις -πλην αυτών που
αφορούσαν τα Δωδεκάνησα-
προσέκρουσαν στην αντίδραση των
μεγάλων δυνάμεων. Η γελοιογραφία
αποδίδει ανάγλυφα την
απογοήτευση του ελληνικού λαού. Ο
Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών
Τζέιμς Μπερνς προσφέρει στην
Ελλάδα, που παρουσιάζεται ως
χαροκαμένη μάνα ανάμεσα στα
ερείπια, μικρό ποσό χρημάτων σαν
ελεημοσύνη. Φωκίων Δημητριάδης,
«Το παρδαλό κατσίκι και η εποχή
του», Αθήνα, χ.χ.

86.  41 κράτη συνομολόγησαν – εκτός από Σοβιετική
Ένωση, Κομμουνιστική Κίνα και Ινδία- την υποχρέωση
της Ιαπωνίας να εγκαταλείψει τις εθνικές βλέψεις της.
Όχι άμεση καταβολή πολεμικών αποζημιώσεων.
 Την επόμενη ημέρα υπογράφτηκε διμερές
αμερικανοϊαπωνικό Σύμφωνο Ασφάλειας με σκοπό την
αποκατάσταση φιλικών σχέσεων ανάμεσα στις δύο
χώρες.

87. Ευχαριστώ για την προσοχή και την υπομονή σας !!!