Ясны сийрэгжилтээс яаж сэргийлэх вэ? кальци гэж юу вэ? гэдгийг мэдэхийг хүсвэл уншаарай

1. Kaльци
Кальцийн нэгдэлүүдээс байгалд хамгийн их тархсан нэгдлүүд нь:гантиг, шохойн,
шулуу, гөлтгөнө, CaSo ,2H2O , зэрэг болно. Кальци нь Ca3(Po4)2 байдлаар
фосфорит апатит амьтны эс зэрэгт агуулагдаж байдаг.Мөн хөрс усны найрлагад
кальцийн фосфат байдаг.
Кальц юунд Тустайг мэдэх үү?
Өсөлтийн насанд буй хүүхдийн ясанд агуулагдаж буй бодисууд нь нэгээс хоѐр

2. жилийн дотор бүрэн шинэчлэгдэж амждаг бол харин насанд хүрсэн хүнийх түүнээс
бараг арав дахин удаан буюу 10 - 12 жилд нэг удаа шинэчлэгддэг юм байна.
Үүнээс ямар хэмжээний кальцийг бие организм гадагшлуулдаг юм бол гэсэн
асуулт гарч ирнэ. Үүний хариулт гэвэл насанд хүрсэн хүн нэг хоногт дунджаар 700
мг кальцийг ялгаруулаад мөн төдий хэмжээний кальцийг эгүүлэн хуримтлуулдаг.
Үүнээс харахад яс нь тулгуур эрхтний үүрэг гүйцэтгээд зогсохгүй хоол тэжээлээр
авах ѐстой кальцийн хэмжээ бие организмд дутагдах үед түүнээс нөхөн авч
байдаг.
Тэгвэл настай хүмүүс цаг агаар тааруу үед үе мөч, яс янгинаж өвдлөө хэмээдэг.
Энэ нь оргүй зүйл биш аж. Учир нь агаарын даралт буурах үед хүний бие махбодь
нь хэвийн байдлаа хадгалахын тулд ердийнхөөсөө илүү их хэмжээний кальцийг
шаарддаг бөгөөд тийм хэмжээний нөөц байхгүй үед яснаас үүнийгээ нөхөж авдаг.
Үүнээс болж өвдөлт үүсдэг байна.
Кальци ямар үүрэг гүйцэтгэдэг юм бол.
Кальци нь хүний биед буй хортой хүчлүүдийг саармагжуулах үйлчлэлтэй байдаг.
Мөн эсүүдийн хооронд холбоос эд үүсэх үйл явцад идэвхитэй оролцдог юм. Тэгвэл
хүний бие организмын хорт хавдрыг эсэргүүцэх чадвар нь эдгээр эсүүдийн
хоорондын барьцалдлагааны хүчнээс хамаардаг болохыг эрдэмтэд тогтоосон
байна. Тэд мөн залуу насандаа кальцийн хуримтлал сайтай бол төдий чинээ залуу
насаа хадгалах боломжтой болохыг илрүүлсэн юм. Иймд өвчтэй хүний цусны
сийвэнд кальцийн агууламж өндөр байвал өвчин илааршиж эдгэх нь төдий чинээ
түргэн байх аж.
Хүний бие махбодид кальци шингэхэд юу нөлөөлдөг юм бол. Биед хоол хүнсээр
дамжин орж буй кальци бүрэн шингэхийн тулд юу идэж хэрэглэх ѐстой юм бол
гэсэн асуулт мөн гарч ирнэ. Үүнд:
Юуны түрүүнд бие органзмыг хүчилтөрөгч болон амархан шингэдэг нүүрс усаар
байнга хангах шаардлагатай аж. Учир нь кальци нь гэдэсний ханаар дамжин биед
шингэхдээ их хэмжээний эрчим хүч зарцуулдаг юм байна.
Мөн Д аминдэмээр байнга хангаж бөөрөө эрүүл байлгах хэрэгтэй. Яагаад гэвэл
бөөрөнд кальцийг нарийн гэдэс рүү шимэгдүүлдэг бодисууд Д аминдэмийн
оролцоотойгоор үүсч байдаг юм байна.
Үүний зэрэгцээ каротин ихтэй хүнс тогтмол идэж байх хэрэгтэй. Яагаад гэвэл энэ
нь гэдэсний салст бүрхүүлийг эрүүлжүүлдэг байна. Хэрвээ салст бүрхүүл ихэсвэл
бие организмын кальцийг шингээх чадвар мууддаг аж.
Нимбэгний хүчил болон лактоз буюу сүүний сахар, хүнсний уураг зэрэг нь кальци
шимэгдэхэд ихээхэн нөлөөлнө. Тэгвэл уургийн аминхүчлүүд кальцитай нэгдэн
амархан шингэж, сайн шимэгдэж уусдаг нэгдлүүдийг үүсгэдэг юм.

3. Иймд кальци ихтэй хоол хүнс хэрэглэснээр шүдээ хамгаалах боломжтой болно.
Үүнд: тослог аарц, ойн самар фундук, грек самарт кальци хамгийн өндөр хувьтай
агуулагддаг тул өдөр тутам идэж хэрэглэж байх хэрэгтэй. Мөн байцаа, лууван,
хүрэн манжин, сонгино зэрэг ногоонд ч багагүй хэмжээтэй агуулагдана.
Харин цагаан талх, улаан буудайны гурилан бүтээгдэхүүн, овьѐос, хурган чих
зэрэгт инозит – фосфорын хүчил их хэмжээтэй байдаг учир кальцийн биед шингэх
үйл явцад сөргөөр нөлөөлдөг. Хүний кальцийн нэг хоногийн хэрэглээ нь дунджаар
800 мг байдаг ч шинжээчид 400 – 500 мг байхад аюулгүй хэмээн үзсэн байн
Нарны гэгдэх Д амин дэм нь өвлийн улиралд хүний биед ихээхэн дутагддаг тул хоол, хүнс,
нэмэлт амин дэмүүдээр зайлшгүй нөхөж авах шаардлагатай байдаг. Д амин дэм нь
организм дахь кальци, фосфорын шингэц, шимэгдэлтийг сайжруулдаг тул энэхүү
бэлдмэлд Кальци, Магнийг Д амин дэмээр давхар баяжуулснаараа давуу талтай.
Яс, шүд, хумс бэхжүүлэх кальци агуулдаг
Зүрхний булчингийн агшилт,цусны бүлэгнэлт,нүдний хараа,зүрх судасны үйл
ажиллагааг сайжруулна.
Магни нь ясны эд эс болон мэдрэлийн системд чухал үүрэгтэйгээс гадна цинк зэс
зэрэг нэгдлүүдтэй нийлж дархлааг сайжруулах системийг үүсгэдэг
Уур уцаар ихтэй хүмүүсийг тайвшруулдаг(хүнд кали,магнм дутагдсанаас болж
тархины үйл ажиллагаа муудаж мэдрэлийн ядаргаа уур уцаартай болдог ) Хүн
хамгийн багадаа өдөрт 800мг кальци хэрэглэх ѐстой байдаг.
Кальци
–
Яс,
шүдний
бат
бэх
байдлыг
бүрдүүлэгч
Кальци нь бусад эрдэстэй харьцуулахад биед харьцангуй их хэмжээтэй агуулагддаг эрдэс
бодис бөгөөд нийт кальцийн 99% нь яс, шүдэнд, үлдсэн нь эсийн гаднах шингэн болон
зөөлөн эдэд агуулагддаг. Кальцийг биед шаардагдах хэмжээнээс багаар хэрэглэвэл бие
махбод хэвийн үйл ажиллагаагаа хангахын тулд кальцийг яснаас авч хэрэглэдэг.
Кальци
дутагдахад
илэрдэг
шинжүүд
Кальци дутагдахад гар, хөл бадайрч, хумс хугарамтгай болох, яс сийрэгжиж, хэврэгшиж,
хугарах, толгой өвдөх, зүрх дэлсэх, даралт ихдэх, нойргүйдэх, цочромтгой болох, булчин
шөрмөс татах, сандрах, гэнэт түгших, шүд хэврэгших, хугарах зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг.
Өсвөр насны хүүхдүүдээ хангалттай кальци авч байгаа эсэхэд анхаарлаа хандуулаарай!
Хүүхэд болон залуу насанд яс ихээр өсөж, томордог, нийт ясны массын 40% нь бий
болдог. Ясны өсөлтийн энэ чухал үед хангалттай хэмжээний кальци агуулсан хүнсний
бүтээгдэхүүн, бэлдмэл хэрэглэх нь амьдралын сүүлийн жилүүдэд ясны сийрэгжилттэй
болох эрсдлийг бууруулдаг өндөр ач холбогдолтой байдаг. Өсвөр насныхан сүү, сүүн
бүтээгдэхүүн хэрэглэхээсээ илүүтэйгээр хийжүүлсэн ундаа их уудаг. Хийжүүлсэн ундааны
найрлага дах фосфор нь кальцийн шимэгдэлтийг бууруулдаг учир кальци ихтэй хүнс

4. хичнээн хэрэглэсэн ч тэрхүү кальци нь биед шимэгдэж шингэлгүй гадагшилж байдаг
гэдгийг
эцэг
эхчүүд
төдийгүй
хүүхдүүд
өөрсдөө
мэдэх
хэрэгтэй.
Жирэмсэн,
хөхүүл
эмэгтэйчүүд
Эхийн хэвлий дэх хүүхдийн яс, шүдийг бэхжүүлэх, зүрх, мэдрэл, булчингийн хэвийн
хөгжлийг хангах, зүрхний хэвийн хэмнэл бий болох болон цус бүлэгнэх үйл ажиллагаа
хэвийн байхад кальци шаардлагатай байдаг. Жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн кальцийн өдрийн
хэрэгцээ нь жирэмсэн биш эмэгтэйчүүдтэй адил 1000мг (жирэмслэлтийн туршид болон
хөхүүл үед) байдаг. Харин 18-аас доош насны жирэмсэн эмэгтэйд өсвөр насныхантай
адил
өдөрт
1300мг
кальци
хэрэгцээтэй
байдаг.
Кальцийн нэмэлт нь жирэмсний үед даралт ихдэх, жирэмсний хожуу хордлого тусах
эрсдлийг бууруулдаг. Мөн эхийн эндэгдэл, жирэмсний ямар нэг хүндрэл гарах магадлал
нь кальци өдөрт 1000мг-аас их хэмжээгээр хэрэглэж байсан эмэгтэйчүүдэд бага
тохиолддог. Түүнчлэн кальцийг нэмэлтээр хэрэглэхэд нярай жин багатай төрөхөөс
сэргийлдэг.
Цэвэршсэн
эмэгтэйчүүд
Кальцийн хэрэгцээ цэвэршилттэй холбогдон ихэсдэг. Эстрогений түвшин буурдаг нь
кальцийн гэдсэнд шимэгдэх болон бөөрнөөс эргэн шимэгдэх үйл явцыг бууруулдаг. 65
насанд хүрэхэд кальцийн шимэгдэлт өсвөр насныхтай харьцуулахад 50%-аар буурсан
байдаг. Цэвэршсэн эмэгтэйчүүдэд ясны сийрэгжилт тохиолдоход дааврын нөлөө их
байдаг учраас ургамлын гаралтай дааврууд болох фитоэстроген агуулсан ургамлуудыг
давхар хэрэглэх зайлшгүй шаардлагатай. Ургамлын гаралтай эстрогенүүд нь маалинганы
үр, ногоон гоньд, цооргоно, жавай, чайр, шар буурцаг зэрэг ургамлуудын найрлагад
агуулагддаг.
Кальцийн
хэрэгцээгээ
хэрхэн
хангах
вэ?
Тараг, бяслаг гэх мэт сүүн бүтээгдэхүүн өдөрт 3-4 порцоор хэрэглэх нь кальцийн хэрэгцээг
бүрэн нөхөж чаддаг учраас заавал нэмэлтээр хэрэглэх шаардлагагүй юм. 1 аяга тараг
300-450мг, 85г бяслаг 300-450мг, 1 аяга бараан ногоон өнгийн навчит ногоо 100-200мг
кальцийг агуулдаг. Хоол хүнсээрээ өдрийн хэрэгцээгээ авч чадахгүй байгаа тохиолдолд
нэмэлт
бэлдмэл
хэрэглэхийг
зөвлөдөг.
Нэг удаагийн кальцийн нэмэлт бэлдмэлийн тун 500мг-аас хэтрэхгүй байх шаардлагатай.
Учир нь хүний бие махбод нэг удаад тийм хэмжээний кальцийг биед шимэгдүүлэх
чадвартай байдаг. Кальцийн нэмэлтийг их тунгаар нэг дор хэрэглэхэд бөөрний чулуу
үүсэх эрсдлийг нэмэгдүүлэх ба хоол хүнснээс төмөр, цайр шимэгдэх үйл явцыг
удаашруулдаг.
Кальцийн
нэмэлт
бэлдмэл
хэрэглэхэд
юуг
анхаарах
вэ?
Кальцийн нэмэлт бэлдмэлийг олон төрлийн эх үүсвэрээс гаргаж авдаг. Юуны өмнө ямар
төрлийн кальцийн бэлдмэл хэрэглэж байгаагаа мэддэг байх нь чухал юм. Кальцийн
бэлдмэлийн шошгон дээр ямар төрлийн кальци гэдгийг нь тэмдэглэсэн байдаг бөгөөд
кальцийн карбонат, цитрат, глюконат, лактат зэргийг шохойн чулууг нийлэгжүүлэн гаргаж
авдаг бол шүрэн кальцийг далайн шүрнээс, кальцийн гидроксиапатитийг үнээний
нунтагласан яснаас гаргаж авдаг. Хамгийн түгээмэл худалдаалагддаг хэлбэр нь кальцийн
карбонат юм. Кальцийн карбонат нь ходоодны хүчиллэг их үед сайн задардаг. Кальцийн
цитратын шимэгдэлт нь бусад хэлбэрээсээ илүү сайн байдаг, бөгөөд ходоодны хүчиллэг
их байх шаардлагагүй, хоолны хооронд уух боломжтой юм. Кальцийн фосфат, кальцийн

5. лактат, кальцийн глюконат зэрэг хэлбэрүүдэд агуулагдах элементийн кальцийн хэмжээ
бага
байдаг.
Сүүлийн үед байгалийн гаралтай буюу Литотамниум калкариум хэмээх далайн ургамлаас
гаралтай элдэв нэмэлт найрлагагүй органик кальцийн нэмэлтийг гарган авч байна. Шинэ
Зеланд улсын Лайфстрийм үйлдвэрийн органик кальцийн нэмэлт худалдаалагдаж байгаа
бөгөөд нэг капсулын найрлага дах кальци нь 300мг учраас шимэгдэлт сайтай байдаг.
Кальцийн шимэгдлийг идэвхижүүлэхэд Д аминдэм шаардлагатай учраас хангалттай
хэмжээний Д аминдэмийг хоолоор, хүнсний нэмэлтээр эсвэл наранд биеэ шарах
байдлаар авч байх нь зайлшгүй шаардлагатай. Зөвхөн кальцийг дангаар хэрэглэлээ гээд
сайн үр дүнд хүрэхгүй гэдгийг анхаараарай. Д аминдэм төдийгүй бор, стронци, К
аминдэмүүд ч ясны бүтцэд оролцдог учраас зөв зохистой хооллож, бүх төрлийн шимт
бодисуудаа авч байх нь ясны бүтцийг бэхжүүлэхэд төдийгүй биеийн бусад бүх үйл
ажиллагаанд
ач
холбогдолтой.
Ясны нийт эзлэхүүний 50%-ийг уураг эзэлдэг. Кальцийг уураг ихтэй хоол хүнсний хамт
хэрэглэхэд ясны бүтэц улам бат бөх болдог. Тийм учраас ясны эрдсийн бус бүтэц болох
уургуудын нийлэгжлийг сайжруулах, уураг ихтэй хоол идэх нь ясны сийрэгжлийн
эмчилгээнд
чухал
үүрэгтэй
юм.
Архи, тамхи, кофе зэргийг ихээр хэрэглэх нь ясны сөрөг баланс буюу яс сийрэгжилтийг
үүсгэхэд
нөлөөлдөг.
Кальци нь төмрийн шимэгдлийг бууруулдаг учраас төмөр, фолийн хүчлийн нэмэлтээс
тусад
нь,
өдрийн
өөр
өөр
цагуудад
уух
хэрэгтэй.
Дасгал,
хөдөлгөөн
Долоо хоногт 3 удаа, тус бүр 1 цагаар дасгал хийх нь ясны масс алдагдлаас сэргийлэх
төдийгүй ясны бүтцийг улам бат бэх болгодог. Дасгалын үед булчин ажиллаж, ясанд
даралт үзүүлснээр ясны хэмжээ, нягтралыг нэмэгдүүлдэг. Тийм болохоор кальцийн
нэмэлтийг хэрэглэх явцдаа өдөрт дор хаяж 30 минут шогших, алхах, ямар нэг спортоор
хичээллэх
нь
ясны
сийрэгжлийн
эмчилгээнд
сайнаар
нөлөөлдөг.
Эцэст нь хэлэхэд зөвхөн кальцийн нэмэлтийг дангаар хэрэглээд үр дүн багатай гэдгийг
дахин сануулъя. Бүх төрлийн тэжээлт бодисуудыг хангалттай агуулсан зохистой хоол
идэж, дасгал хөдөлгөөн хийж, хорт зуршлаас татгалзах, шалтгаанд тохирсон хүнсний
нэмэлт бүтээгдэхүүн хэрэглэх гэх зэрэг арга хэмжээг авахын хажуугаар кальцийн нэмэлт
бэлдмэлийг бага тунгаар, өдрийн турш хувааж ууснаар хамгийн үр дүнтэй байх
боломжтой.
Америкийн Анагаах ухааны нийгэмлэгийн хамгийн сүүлд хийсэн судалгааны
дүгнэлтээс харахад өдөрт 1500 – 2000 мг кальцийг хүнсний нэмэлтээр хэрэглэж
байсан эмэгтэйчүүд жирэмсний хожуу үеийн хордлогоор өвдөх болон
хугацаанаасаа өмнө төрөх магадлал буурч байсан байна. Жирэмсэн эхчүүдийн
кальцийн хэрэглээгээ нөхдөг ихэнх витаминууд нь 200 мг орчим кальцийг агуулдаг.
Гэтэл жирэмсэн эмэгтэйд хоногт 1500 мг кальци шаардлагатай байдаг. Тиймээс
жирэмсэн эмэгтэй нэмэлтээр кальцийн бэлдмэл уух шаардлагатай хэмээн
эрдэмтэнд
санал
нэгтэйгээр
хэлж
байна.

6. Хөхний сүү нь хамгийн чухал тэжээллэг бодисууд болон дархлааны факторуудыг
агуулсан нярай хүүхдийн хамгийн гайхамшигтай хоол юм. Эхийн сүүг бий болоход
зайлшгүй аминдэм болон шим тэжээлт хоол хүнс хэрэгтэй болдог. Тиймээс хөхүүл
үед жирэмсний витаминуудыг үргэлжлүүлэн уух шаардлагатай. Гэвч жирэмсний
витаминууд нь хоногийн кальцийн хэмжээг нөхөж чаддаггүй учраас нэмэлтээр
кальци уухыг зөвлөж байна. Хэрвээ жирэмсэн болон хөхүүл үед кальци дутагдвал
үс унах, хумс хугарамтгай болох, шүд цоорох, буйл үрэвсэх, шүд үйрэх зэрэг шинж
тэмдгүүд илэрдэг.
Бага насны хүүхдэд витамин Д дутагдснаас кальци гэдэсний ханаар шимэгдэх нь
багасч улмаар хүүхдийн нурууны болон хөлийн ясны хэлбэр алдагдах, нуруу
муруйх, хөл майга болохоос гадна хүүхдүүд өндөр болохгүй байх, шүдний паалан
хэврэгшиж шүд амархан цоорох шинжүүд илэрнэ.
Өсвөр насны хүүхдүүдэд кальцийн хэрэгцээ ихэсдэг ба энэ үед шаардлагатай
кальциа яснаас авснаас хүүхдийн хөлийн шилбээр өвдөх, яс янгинаж өвдөх,
шөрмөс татах гэх мэт зовиурууд байнга тохиолддог.
Шилжилтийн насны болон насанд хүрсэн тамирчид эрүүл байдаг. Хэдий тийм
боловч тэд спортын дасгал сургуулилт хийх явцдаа гэмтэл авах магадлал өндөр
байдаг. Тэд хэт их дасгал сургуулилт хийх, жин хасах үед хөлсөөр их хэмжээний
эрдэс бодсуудаа алддаг. Маш их дасгал хөдөлгөөн хийдэг болон хоолоо хасдаг
тамирчдын сарын тэмдгийн мөчлөг өөрчлөгдөн ясны янз бүрийн өөрчлөлтүүд бий
болсноос тэмцээн болон дасгал сургуулилтын үеэр бэртэж гэмтэх нь элбэг байдаг.
Жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд төдийгүй түүний хүүхдэд кальци маш чухал. Кальци нь
эхийн биеэс гадна хэвлийд өсөн томорч буй хүүхдэд хэрэгтэй тул эхийн кальцийн
эрэлт хэрэгцээ нэмэгддэг. Жирэмсний сүүлийн 3 сарын явцад эхээс хүүхдэд өдөрт
270 мг кальци зөөвөрлөгддөг байна. Иймээс эх болон хүүхдэд илүү нэмэлтээр
кальци хэрэгтэй болдог.
Кальци юунд тустай вэ?
Өсөлтийн насанд буй хүүхдийн ясанд агуулагдаж буй бодисууд нь 1-2 жилийн
дотор бүрэн шинэчлэгдэж амждаг бол харин насанд хүрсэн хүнийх түүнээс бараг
арав дахин удаан буюу 7-10 жилд нэг удаа шинэчлэгддэг байна. Үүнээс ямар
хэмжээний кальцийг бие организм гадагшлуулдаг юм бол гэсэн асуулт гарч
ирнэ.Үүний хариулт гэвэл насанд хүрсэн хүн нэг хоногт дунджаар 700 мг кальцийг
ялгаруулаад мөн төдий хэмжээний кальцийг эргүүлэн хуримтлуулдаг. Үүнээс
харахад яс нь тулгуур эрхтний үүрэг гүйцэтгээд зогсохгүй хоол тэжээлээр авах
ѐстой кальцийн хэмжээ бие организмд дутагдах үед түүнээс нөхөн авч байдаг.
Тэгвэл настай хүмүүс цаг агаар тааруу үед үе мөч, яс янгинаж өвдлөө хэмээдэг.
Энэ нь оргүй зүйл биш аж. Учир нь агаарын даралт буурах үед хүний бие махбод
нь хэвийн байдлаа хадгалахын тулд ердийнхөөсөө илүү их хэмжээний кальцийг
шаарддаг бөгөөд тийм хэмжээний нөөц байхгүй үед яснаас үүнийгээ нөхөж авдаг.
Үүнээс
болж
өвдөлт
үүсдэг
байна.

7. Кальци ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ?
Кальци нь хүний биед хуримтлагдсан хортой хүчлүүдийг саармагжуулах
үйлчлэлтэй. Мөн эсүүдийн хооронд холбоос эд үүсэх үйл явцад идэвхитэй
оролцдог. Тэгвэл хүний бие организмын хорт хавдрыг эсэргүүцэх чадвар нь эдгээр
эсүүдийн хоорондын барьцалдлагааны хүчнээс хамаардаг болохыг эрдэмтэд
тогтоосон байна. Тэд мөн залуу насандаа кальцийн хуримтлал сайтай бол төдий
чинээ залуу насаа хадгалах боломжтой болохыг илрүүлсэн юм. Иймд өвчтэй хүний
цусны сийвэнд кальцийн агууламж өндөр байвал өвчин илааршиж эдгэх нь төдий
чинээ
түргэн
байх
аж.
Ясны сийрэгжилт
– Остеопороз – энэ нь хүн нас ахих тусам ясны эдийн бүтэц өөрчлөгдөн, яс
хэврэгжихийг хэлнэ.

8. Кальц танд дутагдвал ямар шинж тэмдгүүд илрэх вэ?
Кальц таньд болон таний хүүхдэд маш их хэрэгтэй.
Кальц бол хүний биед харьцангуй их хэмжээгээр агуулагддаг эрдэс бөгөөд үүний
99% нь яс, шүдэнд ба үлдсэн 1% орчим нь эсийн гаднах шингэн ба зөөлөн эдэд
агуулагддаг ба хувь хүний биеийн онцлогоос шалтгаалан хэрэгцээ нь янз бүр
байдаг.

9. Тахианы єндєгний хальс-vнэгvй кальц
Тахианы єндєгний хальсны 90 хувь нь биед амархан шингэдэг карбонат кальци
бєгєєд бие организмд чухал хэрэгцээтэй бvх бичил элементvvд байдаг, vvнд зэс,
фтор, тємєр, марганец, молибден, фосфор, хvхэр, кремный, цайр зэрэг нийт 27
элемент. Эрдэмтэд єндєгний хальсыг судалж, шинжилгээ хийжээ.

10. Kальц зүрхэнд сөрөг нөлөө үзүүлдэг
Яс, vе мөчинд сайн гэгддэг кальцийн бэлдмэл болон кальцтай эм ахимаг настай
эмэгтэйчvvдийн зvрх судасны vйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлдөг болохыг Шинэ
Зеландын хэсэг эрдэмтэн тогтоосон байнa.
Хүний бие махбодид кальци шингэхэд юу нөлөөлдөг бэ?
Биед хоол хүнсээр дамжин орж буй кальци бүрэн шингэхийн тулд юу идэж
хэрэглэх ѐстой юм бол. Үүнд:
> Юуны түрүүнд бие органзмыг хүчилтөрөгч болон амархан шингэдэг нүүрс
усаар байнга хангах шаардлагатай. Учир нь кальци нь гэдэсний ханаар
дамжин биед шингэхдээ их хэмжээний эрчим хүч зарцуулдаг.
> Мөн Д аминдэмээр байнга хангаж бөөрөө эрүүл байлгах хэрэгтэй. Учир нь
бөөрөнд кальцийг нарийн гэдэс рүү шимэгдүүлдэг бодисууд Д аминдэмийн
оролцоотойгоор үүсч байдаг.
> Каротин ихтэй хүнс тогтмол идэж байх. Энэ нь гэдэсний салст бүрхүүлийг
эрүүлжүүлдэг. Хэрвээ салст бүрхүүл ихэсвэл бие организмын кальцийг
шингээх чадвар мууддаг аж.
> Нимбэгний хүчил болон лактоз буюу сүүний сахар, хүнсний уураг зэрэг нь
кальци шимэгдэхэд ихээхэн нөлөөлнө. Тэгвэл уургийн аминхүчлүүд
кальцитай нэгдэн амархан шингэж, сайн шимэгдэж уусдаг нэгдлүүдийг
үүсгэдэг юм.

11. > Кальци ихтэй хоол хүнс хэрэглэснээр шүдээ хамгаалах боломжтой. Үүнд:
тослог аарц, ойн самар, грек самарт кальци хамгийн өндөр хувьтай
агуулагддаг тул өдөр тутам идэж хэрэглэж байх хэрэгтэй. Мөн байцаа,
лууван, хүрэн манжин, сонгино зэрэг ногоонд ч багагүй хэмжээтэй
агуулагддаг.
Харин цагаан талх, улаан буудайн гурилан бүтээгдэхүүн, овьѐос, хурган чих зэрэгт
инозит – фосфорын хүчил их хэмжээтэй байдаг учир кальцийн биед шингэх үйл
явцад сөргөөр нөлөөлдөг. Хүний кальцийн нэг хоногийн хэрэглээ нь дунджаар 800
мг байдаг ч шинжээчид 400 – 500 мг байхад аюулгүй хэмээн үздэг байна.
ДЭМБ-аас гаргасан судалгаагаар ясны сийрэгжилт нь зүрх судас, хорт
хавдар, даралт ихсэх өвчний дараа ордог болсон байна. Тодруулж хэлбэл
"Чимээгүй тахал". Хүний насжилтын тоо өндөр болж байгаа нь ясны сийрэгжилт
эрчимжих шалтгаан болдог байна. Амьдралын буруу хэвшил, хөдөлгөөний
дутагдал, жингийн харьцаанаас болж яс сийрэгжилт үүсдэг. Мөн арьснаас ч
шалтгаалдаг аж. Тухайлбал хар арьстай хүн ясны сийрэгжилт бага байдаг бол
цайвар
арьстай
хүн
ясны
сийрэгжилт
их
өртдөг
гэнэ.
Хийжүүлсэн
ундаа
кальцийг
хөөж,
ясыг
цэвэрлэдэг
Ясны сийрэгжилтийг өндөр настай хүмүүстэй холбож үздэг цаг нэгэнт өнгөрчээ.
Сүүлийн үед бага насны хүүхдийн яс сийрэгжих нь нэмэгдэж байгаа нь хийжүүлсэн
ундаатай холбоотой аж. Хийжүүлсэн ундааны найрлагад ордог химийн бодисын
найрлагаас шалтгаалан тухайн бие организмд байх кальцийг гадагш нь урсгах
кальцийг
угааж
ясыг
хэврэгшүүлдэг
байна.
Хүн хоногт 1000-1500 мг кальцийг хүнсний бүтээгдэхүүнээс авах ѐстой. Кальци
хамгийн
их
агуулагддаг
бүтээгдэхүүн
малын
элэг
юм.
Мөн жирэмсэн эхийн ураг бүрэлдэн тогтох үе буюу гурван долоо хоногтойгоос
ургийн ясжилт эхэлдэг. Харин энэ үед эх маань кальцийн дутагдалтай, яс нь
хэврэгшсэн, ясны сийрэгжилтэд болох гэж байгаа буюу яс сийрэгжиж байгаа бол
кальцийн дутагдалтай хүүхэд гарах тохиолдол гарна. Тиймээс хүүхэд бүрэлдэж
байгаа үед кальци ясанд шаардагддаг. Энэ хэмжээ ээжид дутмаг тохиолдолд
хүүхдэд
ч
бас
нөлөөлдөг
байна.
Хүүхэд төрснөөс хойш 28 хоногийг нярай үе гэх бөгөөд 6 нас хүртэлх хүүхдийг бага
насны хүүхэд гэж нэрлэдэг. Энэ үед бие, тархины хөгжил эрчимтэй явагддаг тул
бие махбодийн кальцийн бодисын солилцооны хамгийн эрчимтэй үе байдаг.
Хүүхэд 1 нас хүрэхэд биеийн жин нь төрснөөсөө 3 дахин, өндөр нь 1,5 дахин, ясан
дахь
кальцийн
хэмжээ
нь
2
дахин
нэмэгддэг.

12. Өсвөр насныхан. Энэ насанд кальци дутагдвал бие махбодь өсөх явцад өвдөх, үе
мөч татах, амархан ядарч цуцах, нойр муудах, их зүүдлэх, ой тогтоомж муудах,
төрөл бүрийн харшилд өртөмхий болох, яс зөөлрөх, өсөлт зогсох намхан нуруутай
болох
зэрэг
шинж
тэмдгүүд
үзэгдэнэ.
Хүүхдийг
агаарт
гаргахгүй
байвал
д
витамин
дутагддаг
Залуу ээжүүдэд зөвлөхөд хүүхдийг байнга агаарт гаргах ѐстой. Хэрэв хүүхдийг
агаарт гаргахгүй, хэт зузаалах нь витамин Д-гийн дутагдалд оруулдаг. Витамин Д
кальцийг бүрдүүлж ясыг хатуу байлгахад нөлөөлнө. Энэ элемент дутагдсанаас
кальцийн дутагдалд давхар ордог байна. Тиймээс зөв хооллох, кальци ихтэй
хүнсний бүтээгдэхүүн хэрэглэх, биеийн жинг тохирсон хэмжээнд барих, хүүхэд
наснаас дундаж нас хүртэл хоногт 1000 мг кальци хэрэглэх хэрэгтэй. Мөн биеийн
тамир, спортоор хичээллэж идэвхтэй хөдөлгөөнтэй байх ѐстой. Нар салхинд явах
нь
хамгийн
чухал.
Настай хүмүүсийн хувьд цэвэршлийн үед даавар орлуулах бэлдмэл хэрэглэх, мөн
хальтирч унахаас сэргийлэх хэрэгтэй. Учир нь нэгэнт ясны жингээ алдсан бол
эргэж сэргэхгүй. Харин ясны жин алдагдлыг зогсоож болно. Гэхдээ хамгийн чухал
нь
ясны
сийрэгжилтээс
урьдчилан
сэргийлэх
юм.
Хүний
биеийн
кальцийн
99
хувь
нь
ясанд
байдаг
Кальци нь хүний бие махбодийн үндсэн элементүүдийн нэг бөгөөд шүд, ясанд 99
хувь нь цус болон зөөлөн эдийн эсэд 1 хувь агуулагддаг. Энэ өвчний хүндрэл нь
ясны хугарал. Бугуй нуруу нугалам дунд чөмөгний яс хугаралд илүү өртдөг. Хүмүүс
ихэвчлэн хүндэрсэн хойноо мэддэг. Бусад өвчнүүдийг бодвол онцгой шинж тэмдэг
илэрдэггүй. Тийм учраас энэ өвчнийг чимээгүй тахал гэдэг байна.
Нуруу
тань
өвдөж
байна
уу
Таны нуруу өвдөж байна уу. Мөн өвдөг тохойгоор чинь сийгж байна уу. Энэ бүхэн
ясны сийрэгжилтийн нэг хэлбэр. Бид нуруу өвдлөө гэдгээс биш яс сийрэгжсэнээс
болж ийнхүү өвдөж байгаагаа тэр бүр мэддэггүй байна. Кальци ба бэртэл гэмтэл.
Яс хугарч, хөдөлгөөнгүй удаан байснаас кальцийн солилцооны тэнцвэр алдагдаж
өвчтөн 5-6 долоо хоногийн дотор кальцийнхаа 1-2 хувийг алдаж, яс сийрэгжих
болон
өөр
бусад
өвчнөөр
өвдөх
нь
нэмэгддэг.
Бие махбодид кальци дутагдах үед эрхтнүүдийн үйл ажиллагаанд хэрэгцээтэй
кальцийг шууд яснаас авч эхэлдэг. Тиймээс хүн хангалттай хэмжээгээр кальци
хэрэглэхгүй бол яс сийрэгжих, толгой өвдөх, зүрх дэлсэх, даралт ихсэх,
нойргүйдэх, булчин шөрмөс татах, шүд хэврэгших, амархан хугарах зэрэг шинж
тэмдэг
илэрнэ.

13. Залуу
насанд
Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага янз бүрийн насныханд насны ангилал
хийсний дагуу 18-44 настай хүмүүсийг залуучууд гэж нэрлэх болсон. Энэ насны
хүмүүс сурч хөдөлмөрлөх явцдаа биен дэх кальцийг алдаж эхэлдэг тулд энэ үед
кальцийн дутагдлыг нөхсөнөөр ясны өсөлт нэмэгдэх, бие тамиржих, ой тогтоолт,
сэтгэн бодох чадвар сайжран, хөгшрөх явцад яс сийрэгжих, хөгшрөлтөөс үүсэх
төрөл
бүрийн
өвчнөөс
урьдчилан
сэргийлж
чадна.
Дунд,
насанд
45-49 насны хүмүүсийн биеийн чадал харилцан адилгүй буурч, ходоодны үйл
ажиллагаа сулардаг ба ясанд агуулагдах кальци нь жил тутам 1 хувь алдагддаг
байна. Энэ алдагдал нь 50 наснаас хойш 30 орчим хувиар багасдаг. Үүнээс болж
яс сийрэгжих, шохойжих, яс, мөгөөрс ургах, гар хөл амархан ядрах, бадайрах,
нуруугаар өвдөх, бөгтөр болох, эмэгтэйчүүдийн цэвэршилтийн хам шинж илрэх,
цусны даралт ихсэх, өтгөн хатах, нойрмоглох, сэтгэн бодох чадвар доройтох,
судас
хатуурах,
зөнөх
зэрэг
эмгэг
үүсдэг.
Кальци
ба
эмэгтэйчүүд
Эмэгтэйчүүд кальцийн бэлдмэл хэрэглэснээр яс янгинах, нойргүйдэх, ой санамж
муудах, толгой эргэх, бамбай булчирхайн ажиллагаа алдагдах, булчин сулрах,
арьс өнгөө алдах, хурдан хөгшрөх, харшилд өртөх, хэхрэх өвчин тусахаас
урьдчилан сэргийлнэ. 45-55 насны хооронд эмэгтэйчүүдийн цэвэршилтийн үе
байдаг. Энэ үед өндгөвчний үйл ажиллагаа аажмаар буурч, эм бэлгийн гормоны
түвшин багасч, кальцийн бодисын солилцоо хэвийн бус болдог. 50-70 нас хүрэхэд
ясанд дахь кальцийн хэмжээний 30-50 хувь нь алдагддаг. Цэвэршилтийн үе
эхлэхээс 6 жилийн өмнө кальцийн хэмжээг нэмснээр ясны сийрэгжилт явагдахаас
хамгаална.