2. თერმომეტრები და მათი დანიშნულება
თერმომეტრი (ლათ. thermo — „სითბო“ და metrum — „ზომა“) — ტემპერატურის
გასაზომი ხელსაწყო. თერმომეტრი ძირითადად ორი ტიპისაა. პირველში, რომელიც
შუშის მილისაგან შედგება, მოთავსებულია დანაყოფიანი ფირფიტა,
რომელზეც ვერცხლისწყლით სავსე ღეროა დამაგრებული და ელექტრონული,
რომელმაც სხვები ჩაანაცვლა.
3. წარმოშობის ისტორია
• თერმომეტრის გამოგონებამდე ადამიანებს ვარაუდი ტემპერატურის შესახებ, მათი
შეგრძნებების მიხედვით შეეძლოთ: თბილა თუ გრილა, ცხელა თუ ცივა. თერმომეტრის
ისტორია დაიწყო, როცა 1592 წელს გალილეო გალილეიმ გამოიგონა ხელსაწყო
ტემპერატურის ცვლილების დასაკვირვებლად,
რომელსაც თერმოსკოპი უწოდა. თერმოსკოპი წარმოადგენდა შუშის ბურთს, რომელზეც
დამაგრაბული იყო შუშის მილი. ბურთს აცხელებდნენ, ხოლო მილის ბოლოს წყალში
დებდნენ. ბურთი რომ ცივდებოდა, წნევაც მასში მცირდებოდა, ხოლო წყალში
ჩადებული, ატმოსფერული წნევის ქვეშ არსებული მილი, ზემოთ გარკვეულ სიმაღლეზე
იწევდა. გათბობის შემთხვევაში წყლის დონე მილში იწევდა ქვემოთ. გამოგონების მინუსად
ითვლებოდა ის, რომ მისი საშუალებით შეიძლებოდა მხოლოდ მიახლოებითი ვარაუდი
წყლის გათბობისა და გაგრილების შესახებ.
4. მე–17 საუკუნეში, საჰაერო თერმოსკოპი ფლორენციელმა მეცნიერმა ევანჯელისტა
ტორიჩელიმ ალკოჰოლურში გარდაქმნა. ბურთი უკვე ხელსაწყოს ქვედა ნაწილში
მოთავსებულიყო; წყლით სავსე ჭურჭელი საერთოდ ამოიღეს, ხოლო მილში წყლის ნაცვლად
სპირტი ჩაასხეს. სხეულის მოქმედება ემყარებოდა სპირტის გაფართოებაზე გათბობისას, —
ამის შემდეგ მაჩვენებელი აღარ იყო დამოკიდებული ატმოსფერულ წნევაზე. ეს ერთ-ერთი
პირველი იყო თხევადი თერმომეტრებიდან. იმ დროისთვის ხელსაწყოების მაჩვენებლები
ერთმანეთს არ ემთხვეოდა, ამიტომ 1694 წელს კარლო რენალდინმა შესთავაზა, რომ
ტემპერატურის ორი უკიდურესი წერტილი (ყინულის ლღობისა და წყლის დუღილის)
მიეღოთ.
5. თერმომეტრები
ერთი სახის თერმომეტრით ყველა სხეულისა თუ სუბსტანციის ტემპერატურის გაზომვა არ
მოხერხდება, ამიტომ ყველა სახეობას სხვადასხვა დანიშნულება აქვს. ადამიანის
ტემპერატურის საზომ თერმომეტრს გარკვეულ სიმაღლეზე წითელი ფერით აწერია 37°. ამ
რიცხვის ქვევით ტემპერატურა დაბალია, ხოლო ზევით — მაღალი. ჰაერის ტემპერატურის
საზომს წითელი ფერით 0° აქვს აღნიშნული. მის ზევით სითბოა, ქვევით — სიცივე.
სითხის
ტემპერატურის
საზომი
ჰაერის ტემპერატურის
საზომი
სხეულის
ტემპერატურის საზომი
6. რატომ უნდა აკონტროლოს ადამიანმა
ტემპერატურა?
• თერმომეტრს ადამიანი იყენებს საკუთარი სხეულის ტემპერატურის
გასაკონტროლებლად,ვიცით რომ ადამიანის ორგანიზმი რთული სისტემაა და თერმო
რეგულაციის დაცვისთვის მას სხვადასხვაგვარი მექანიზმი გააჩნია,მაგრამ ხშირია
შემთხვევა როდესაც ეს მექანიზმი ნაკისრ ფუნქციას პირნათლად ვერ ასრულებს და
ადამიანის ტემპერატურა ცვლილება, სწორედ თერმომეტრით შეგვიძლია გავკონტროლოთ
ჩვენი ორგანიზმის სიცოცხლის უნარიანობისთვის საჭირო ოპტიმალური ტემპერატურა.
ადამიანის სხეულის ტემპერატურა ოპტიმალურად ითვლება 35.8-37.3 გრადუსი შუალედში,
41 გრადუსიდან ზევით ტემპერატურა იწვევს ლეტალურ შედეგს.
7. როგორ გამოვიყენოთ თერმომეტრი სწორად?
• გამოიყენეთ ციფრული თერმომეტრი პირით. პირი (პირის ღრუს) ითვლება სხეულის
ტემპერატურის გაზომვის საიმედო ადგილად, თუ თერმომეტრი მოთავსებულია ენის უკანა
მხარეს. ამრიგად, აიღეთ ციფრული თერმომეტრი მისი შენახვის ადგილიდან და ჩართეთ იგი;
თერმომეტრის ლითონის წვერი ჩადეთ ახალ ერთჯერად პლასტმასის შესაფუთში (ასეთის
არსებობის შემთხვევაში); თერმომეტრი ფრთხილად მოათავსეთ ენის ქვეშ, რაც შეიძლება მეტი
პირის უკანა მხარეს; შემდეგ ტუჩები ნელა დახუჭეთ, ხოლო თერმომეტრი ჯერ კიდევ გაქვთ
გამართული, სანამ თერმომეტრი არ გაისმის სიგნალი და არ აძლევს კითხვას. გაზომვას შეიძლება
რამდენიმე წუთი დასჭირდეს, ასე რომ სუნთქვის დროს ცხვირში ჩაისუნთქეთ.თუ თერმომეტრის
ერთჯერადი შესაფუთი არ გაქვთ, თერმომეტრის წვერი გაწმინდეთ საპნით და თბილი წყლით (ან
სპირტით), შემდეგ კი ჩამოიბანეთ ცივი წყლით.
• მოწევის, ცხელი / ცივი სითხის ჭამის ან დალევის შემდეგ, დაველოდოთ 20-30 წუთით, სანამ
ტემპერატურას პირის ღრუს მიღებამდე მიიღებთ.
• ადამიანის სხეულის ძირითადი ტემპერატურა ზოგადად დაახლოებით 37 ° C- ს შეადგენს (თუმცა
ტემპერატურა სხვადასხვა ფაქტორების გამო განსხვავდება ადამიანისგან), მაგრამ ციფრული
ზეპირი თერმომეტრით იზომება ტემპერატურა ოდნავ დაბალია, საშუალო შედეგი 36,8 ° C- ია.
8. • გამოიყენეთ ციფრული მკლავის თერმომეტრი. ღერძის ან ღერძის მიდამო წარმოადგენს
სხეულის ტემპერატურის აღების ერთ-ერთ ადგილს, თუმცა ის არ არის ისეთი ზუსტი,
როგორც პირის ღრუს, სწორი ნაწლავის ან ყურის (ტიმპანური მემბრანის) მეშვეობით.
ციფრული თერმომეტრის ბოლოს შესაფუთის მიმაგრების შემდეგ, სანამ არ ჩაიცვამთ,
დარწმუნდით, რომ მშრალი ხელები გაქვთ მშრალი. თერმომეტრის წვერი მოათავსეთ
იდაყვის ცენტრში (მიმართეთ ზევით მიმართული თავისკენ) და შემდეგ დარწმუნდით, რომ
მკლავები სხეულთან აქვს გვერდში ისე, რომ სხეულის სითბო ჩაეფლოს მკლავებში.
დაველოდოთ მინიმუმ რამდენიმე წუთს ან სანამ თერმომეტრი სიგნალს არ გაისმის.
• დაძაბული ვარჯიშის ან ცხელი შხაპის შემდეგ, დაველოდოთ მინიმუმ 1 საათს, სანამ ტემპერატურა
არ დაიჭიროთ თქვენს მკლავებში ან სადმე სხვაგან.
• უკეთესი სიზუსტისთვის გაზომეთ ორივე მკლავი და შემდეგ გამოთვალეთ ორი გაზომვის
საშუალო ტემპერატურა.
• გაზომვის შედეგები ციფრული თერმომეტრით იღლიის ქვეშ უფრო დაბალია, ვიდრე სხვა საზომ
ადგილებში, საშუალო ნორმალური ტემპერატურა დაახლოებით 36.5 ° C.
•
9. როგორ თერმომეტრებს იყენებს ადამიანი
სხეულის ტემპერატურის გასაზომად?
• ადამიანი იყენებს ვერცხლისწყლის თერმომეტრს და ელექტრონულ თერმომეტრს, რომლის
ერთერთ სახეს წარმოადგენს უკონთაქტო ელექტრონული თერმომეტრი.
10. • რა უპირატესობა აქვს ელექტრონულ თერმომეტრს?
• ელექტრონული თერმომეტრი თითქმის ყველა თვალსაზრისით აღემატება ვერცხლისწყლის
თერმომეტრს. პირველი, რაც შეიძლება აღინიშნოს, არის თავად მერკური თერმომეტრში.
ყველამ იცის, რომ ასეთი თერმომეტრი შეიძლება გატყდეს და ვერცხლისწყალი გაჟონოს. ის,
თავის მხრივ, ტოქსიკურია და დროულად არ მიიღება ზომების მიღების რისკი. რა თქმა
უნდა, ყველას სჩვევია ასეთი თერმომეტრების სიფრთხილით მოპყრობა და მათი
გამოყენების მონიტორინგს, მაგრამ ყოველთვის არის პრობლემების წარმოქმნის მცირე შანსი,
თუ მშობლები არ ადევნებენ თვალყურს ბავშვს, რომელიც არღვევს თერმომეტრს და არც კი
იციან ტოქსიკურობა. ვერცხლისწყლის, ასეთი სცენარი შეიძლება იყოს ძალიან სამწუხარო
შედეგები. საბედნიეროდ, ეს ასე არ არის ელექტრონული თერმომეტრის შემთხვევაში.
