Совуқхона қуриш ва юритиш бўйича қўлланма

1. СОВУҚХОНА ҚУРИШ ВА ЮРИТИШ
БЎЙИЧА ҚЎЛЛАНМА

2. МУНДАРИЖА
 Совуқхона тўғрисида
 Совуқхонани лойиҳалаш ва қуриш
 Совуқхонада маҳсулот сақлаш бўйича турлари
 Совуқхонадаги совутгич ускуналари турлари
 Озиқ-овқат ҳавфсизлиги ва атроф-муҳит тозалиги
 Совуқхона учун зарур асбоблар ва ускуналар
 Совуқхонада сақлаш мумкин бўлган қишлоқ
хўжалиги маҳсулотлари

3. СОВУҚХОНА ТЎҒРИСИДА
Совуқхонанинг асосий мақсади маълум бир маҳсулотнинг етилиш ва пишиш
жараёнини секинлаштириш ёки тўхтатиш орқали уни яроқлилик муддатини
узайтиришдир.
Келгусида юқори нархда сотиш учун маҳсулотни турли муддатларга сақлаш
мумкин
 Ўта узоқ муддат, 6-10 ойгача
 Узоқ муддат, 4-6 ой, ўрта муддат, 2-4 ой, қисқа муддат, 1-2 ой
 Жуда қисқа, бир неча кундан 1 ҳафтагача
Маҳсулотни узоқ масофага жўнатишдан олдин уни совутиш
 маҳсулотлар узоқ масофага жўнатишдан олдин улар тез вақт
мобайнида мажбурий совутилиши керак бўлади
Маҳсулотни вақтинча совуқхонада ушлаб туриш
 Миқдори кам бўлган ёки мавсум бошидаги эрта пишар маҳсулотларни
бир юк машинага етарлича йиғилгунга қадар, тўпланган маҳсулотлар
вақтинча совуқхонада сақлаб турилади.

4. СОВУҚХОНА ТЎҒРИСИДА
 Етарлича боғларни мавжудлиги
• Сифатли ва экспортбоп маҳсулотлар
• Боғдорчилик бўйича илғор тажрибалар
 Совуқхонани шаҳарга яқин қуриш
• Кичик ҳажмдаги совуқхоналар
 Совуқхонани бошқариш бўйича тажриба ва малака
• савдагорлар, брокерлар, фермерлар ва қишлоқ хўжалиги
маҳсулотларини экспорт ва улгуржи савдоси билан
шуғулланадиганлар

5. СОВУҚХОНАНИ ЛОЙИҲАЛАШ ВА
ҚУРИШ (1)
Соқувхонани қуриш учун тажрибали мутахассис/ташкилотни топиш
 Замонавий
 Малакали, тажрибали корхона
 Ҳозирда, совуқхона қурадиган ва уларга хизмат қиладаган бир
неча ташкилотлар мавжуд,
 Ташкилот томонидан қурилган совуқхона фаолияти билан
танишиб чиқиш
 Совуқхона қуришда уни келажакда кенгайтириш
имкониятларини эътиборга олиш

6. СОВУҚХОНАНИ ЛОЙИҲАЛАШ ВА
ҚУРИШ (2)
 Намлатгич
 Вентиляция (ЭТИЛИН гази)
 Совуқхона эшикларида махсус полиэтилин пардаларни
мавжудлиги
 Совуқхона учун қулай жой, йўл, барқарор электр
таъминоти, етарлича тажрибали ишчилар
 Маҳсулотларни юк машинага ортиш ва тушириш учун
махсус “док”ларни эътиборга олиш
 Совуқхона дезинфекцияси

7. ЗАРУР УСКУНАЛАР (1)
Автопогрузчик Гидравлик арава

8. ЗАРУР УСКУНАЛАР (2)
Пластик материалдан тайёрланган махсус пардалар

9. ЗАРУР УСКУНАЛАР (3)
Этилен газини чиқариб ташлаш учун махсус вентиляция тизими

10. ЗАРУР УСКУНАЛАР (4)
Маҳаллий усулда ясалган “стеллажлар”

11. ЗАРУР УСКУНАЛАР (5)
Замонавий “стеллаж”лар

12. ЗАРУР УСКУНАЛАР (6)
Юк машинадан маҳсулотни ортиш ва тушириш учун “ДОК” лар
ДОКнинг ташқи кўриниши ДОКнинг ички кўриниши

13. СОВУҚХОНАДА МАҲСУЛОТ САҚЛАШ
БЎЙИЧА ТУРЛАРИ
Мева ва сабзовот маҳсулотларини сақлаш
 Ҳарорат, намлик ва биологик тури бўйича мослиги
 Мева ва сабзавотлар алоҳида сақланиши керак
 Пиёз ва саримсоқ каби маҳсулотлар билан бошқа
маҳсулотларни аралаштирмаслик
Гўшт, музқаймоқ, ва бошқа музлатилган
маҳсулотларни сақлаш
 Озиқ-овқат ҳавфсизлиги
 Гўшт ва сут маҳсулотларида биолигик ривожланиш
мева ва сабзавотларга нисбатан тез бўлади,

14. ОЗИҚ-ОВҚАТ ҲАВФСИЗЛИГИ ВА АТРОФ-
МУҲИТ ТОЗАЛИГИ
Сақлаш ва саралаш натижасида юзага келган ЯРОҚСИЗ маҳсулотлардан
ЭКОЛОГИК тоза тарзда воз кечиш керак
 Ер остига кўмиш учун махсус ўралар
 Атрофдаги қора мол фермалари
Генератор ва компрессор шовқини
 Аҳоли, мактаб, идоралар ва ҳоказо

15. СОВУҚХОНА УЧУН ЗАРУР АСБОБЛАР ВА
УСКУНАЛАР
 Омборхона аравалари
совуқхона ҳажмидан келиб чиқиб маҳсулот олиб кириш ва олиб чиқишда
иш унумдорлигини ошириш учун
 Электропогрузчик
(1000-3000 тонналик совуқхоналар учун)
 Гидравлик аравалар
кичик ҳажмдаги совуқхоналар учун
 Стеллажлар
 Генератор

16. СОВУҚХОНАДА САҚЛАШ МУМКИН БЎЛГАН
ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МАҲСУЛОТЛАРИ
№ маҳсулот турлари Сақлаш харорати, °C Нисбий намлик, % Сақлаш мумкин бўлган
муддат
1 Ўрик (-0.5)-(0) 90-95 1 - 3 хафта
2 Гилос (-1)-(0.5) 90-95 2-3 хафта
3 Шафтоли (тукли) (-0.5)-(0) 90-95 2 - 4 хафта
4 Олхўри (-0.5)-(0) 90-95 2-5 хафта
5 Узум (-1)-(0.5) 90-95 1-6 ой
6 Олма (-1) -(2) 90-95 1-12 ой
7 Нок -1.5 -0.5 90-95 2-7 ой
8 Анор 5 90-95 2-3 ой
9 Хурмо -1 90 3-4 ой
10 Сабзи 0 98-100 7-9 ой
11 Картошка (кечки) (5)-(13) 90-95 5-10 ой
12 Қовоқ (кечки) 10 50-70 2-3 ой
13 Лимон (10)-(13) 85-90 1-6 ой
14 Помидор (қизил) (13)-(15) 90-95 4-7 кун

17. МАҲСУЛОТ САҚЛАБ БЕРИШ
БАҲОЛАРИ
Узум 100-200 cўм / кг / ой
Олма, Нок 50 – 125 сўм / кг / ой
Хурмо 50 – 150 сўм / кг / ой
Сабзи, туруп, шолғом 20 – 60 сўм / кг / ой
Ўрик, Олхўри 100 – 150 сўм / кг / ой
Шафтоли 80 – 150 сўм / кг / ой
1 та юк машина маҳсулотини совутиб бериш хизмати
500,000-2,000,000 гача (3-4 кун, максимал 5 кун);
 Хизмат баҳолари, совуқхонанинг жойлашиши, катта-
кичиклиги, электр токининг барқарорлиги, ҳамда бошқа
мавжуд қулай шароитларга боғлиқ;
2014-2015 йиллар мобайнида Андижон, Фарғона ва Наманган
вилоятларидаги совуқхоналардаги ҳақиқий баҳолар

18. ЙИЛ ДАВОМИДА СОВУҚХОНАНИ
ИШЛАТИШ НАТИЖАСИДА ТУШИШИ
МУМКИН БЎЛГАН ДАРОМАД
Май Июн Июл Август Сен Окт
Гилос (эртаги)
Ўрик (эртаги)
Макс: 91 млн
Ўрта: 32 млн
Мин: 9,5 млн
Ёмон: 1,6
млн
Гилос
Ўрик
Олхўри
Шафтоли
Узум
Макс: 91 млн
Ўрта: 32 млн
Мин: 9,5 млн
Ёмон: 0
Шафтоли
Олхўри
Макс: 91 млн
Ўрта: 32 млн
Мин: 9,5 млн
Ёмон: 0
Шафтоли
Олхўри
Узум
Анор
Макс: 91 млн
Ўрта: 32 млн
Мин: 9,5 млн
Ёмон: 0
Узум
Олма
Анор
Хурмо
Нок
Макс: 91 млн
Ўрта: 32 млн
Мин: 9,5 млн
Ёмон: 6 млн
Узум
Олма
Анор
Хурмо
Нок
Макс: 91 млн
Ўрта: 32 млн
Мин: 9,5 млн
Ёмон: 6 млн

19. Ноя Дек Янв Фев Март Апр
Узум
Олма
Анор
Хурмо
Нок
Макс: 91 млн
Ўрта: 32 млн
Мин: 9,5 млн
Ёмон: 6 млн
Сабзи,
Туруп
Шолғом
Пиёз
Макс: 91 млн
Ўрта: 32 млн
Мин: 9,5 млн
Ёмон: 6 млн
Сабзи,
Туруп
Шолғом
Пиёз
Макс: 9 млн
Ўрта: 7,2 млн
Мин: 5,4 млн
Ёмон: 1,6 млн
Сабзи,
Туруп
Шолғом
Пиёз
Макс: 9 млн
Ўрта: 7,2 млн
Мин: 5,4 млн
Ёмон: 1,6 млн
Сабзи,
Туруп
Шолғом
Пиёз
Макс: 9 млн
Ўрта: 7,2 млн
Мин: 5.4 млн
Ёмон: 1,6 млн
Сабзи,
Туруп
Шолғом
Пиёз
Макс: 9 млн
Ўрта: 7,2 млн
Мин: 5,4 млн
Ёмон: 1,6 млн
ЙИЛ ДАВОМИДА СОВУҚХОНАНИ
ИШЛАТИШ НАТИЖАСИДА ТУШИШИ
МУМКИН БЎЛГАН ДАРОМАД

20. ЭҲТИМОЛИЙ ТУШУМЛАР ГРАФИГИ
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Май Июль Август Сентябрь Октябрь Ноябрь Декабрь Январ Февраль Март Апрель
Совутгичдан олинадиган тушумлар мавсумийлиги
Зур Яхши Уртача Ёмон

21. СОВУҚХОНА ИШЛАТИШДАН
ТУШАДИГАН ДАРОМАД
Максимал ҳолатда: 682,000,000 сўм/йилига
Ўрта ҳолатда: 260,000,000 сўм/йилига
Минимал ҳолатда: 93,500,000 сўм/йилига
Ўта минимал ҳолатда: 32,000,000 сўм/йилига
Совуқхонани ишлатишда тушиши мумкин
бўлган даромад 4 хил ҳолатда кўрсатилган

22. Қуйидаги жадвалда Фарғона водийсида, экспорт
учун мева ва сабзавотларни қадоқлаб
жўнатиладиган туманлар рўйҳати берилган
1-1
№ Вилоят Туман Мева турлари
1 Андижон Булоқбоши Узум, олма, гилос
*Андижон Узум, гилос, хурмо
*Асака Гилос, узум, хурмо
2 Фарғона *Олтиариқ Узум, Шафтоли, Ўрик,
*Қува Хурмо, Гилос, Шайтоли, Олхўри
*Қувасой Шафтоли, Гилос, Олхўри, Ўрик
3 Наманган *Тўрақўрғон Гилос, Ўрик, Хурмо, Анор, Шафтоли
Чеснок, Олхўри, Узум (эртаги)
Янгиқўрғон Хурмо, Нок, Олхўри, Олма, Узум
Чортоқ Олхўри, Олма,
Косонсой, Уйчи Нок, Олма, Хурмо,
Поп, Чуст Ўрик, Чеснок, Хурмо

23. ХУЛОСАЛАР ВА ТАКЛИФЛАР
 Совуқхонани жойлашиши энг муҳим масала.
Боғларга ва маҳсулот экспорт қилинадиган
жойларга яқин бўлиши
 Совуқхона малакали ва тажрибали ташкилот
томонидан қурилиши керак. Ташкилот томонидан
қурилган совуқхоналар фаолияти ва сифати
билан танишиб чиқинг
 Совуқхонани муваффақиятли ишлаши учун:
барқарор электр манбаи, йўллар, доклар,
вентиляция тизими, намлатгич, совуқхона ичидаги
стеллажлар жуда муҳим