Ελιά ένα δέντρο πλούτου και πολιτισμού

1. ΕΛΙΑ.
Ένα δέντρο
πλούτου και
πολιτισμού,
στην αυλή του
σχολείου μας.
Παρουσίαση της περιβαλλοντικής ομάδας του 2ου
Γυμν.Αγίων Αναργύρων.
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μίχου Σοφία Σχολ.Έτος 2014 - 2015

3. « Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο
τέλος θα δεις να σου απομένουν μια
ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι.
Που σημαίνει: με άλλα τόσα την
ξαναφτιάχνεις.»
Οδυσσέας Ελύτης

4. Ελιά!
ΣύμβολοΣύμβολο:: ειρήνης, σοφίας, γονιμότητας,
ευημερίας, ευφορίας, τύχης, νίκης.
Θεωρείται ευλογημένοευλογημένο δέντροδέντρο γιατί:
τρέφει, συντηρεί, προστατεύει, τονώνει,
θεραπεύει.
Ο καρπός της τρώγεται μετά από επεξεργασία και
παράγεται το ελαιόλαδο.
Τα φύλλα της γίνονται τροφή ζώων.
Το ξύλο της χρησιμοποιείται ως καύσιμη
ύλη και στην ξυλογλυπτική.
Δικαιολογημένα η θέση της στην ιστορία των
λαών της Μεσογείου.
Αξίζει να γνωρίσουμε και να μάθουμε την ανεκτίμητη

5. ΚΑΤΑΓΩΓΗ - ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΗΣ
ΕΛΙΑΣ ΣΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΤΗΣ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ
Η ελιά έφτασε στη λεκάνη της Μεσογείου ή
από την Συρία ή από την Αφρική ή
από τη Μικρά Ασία και αποτελεί τη
βασικότερη καλλιέργεια από την
αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

6. Η Μεσόγειος της Ελιάς

8. Ο Πλούτος

10. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΕ
ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
• Η ελαιοκομία αποδίδει εισόδημα σε 400.000
περίπου οικογένειες
• Οι ελαιώνες στη χώρα μας καταλαμβάνουν
το 14,1% της καλλιεργούμενης γης
• Η ελαιοκαλλιέργεια σε πολλές άγονες
περιοχές της χώρας, συντελεί στη
συγκράτηση μέρους του πληθυσμού σ’
αυτές.

11. Ο χαρακτηρισμός
της δωροδοκίας ως
«λάδωμα» οφείλεται
στο γεγονός ότι το λάδι
στην παραδοσιακή οικονομία
αποτελούσε συναλλακτική
μονάδα επί αιώνες.

12. ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ

13. Ο ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ
• Η ελιά παράγει καρπούς μετά την
ηλικία των 5 ετών
• 30 – 70 ετών βρίσκεται σε πλήρη
ανάπτυξη
• Φτάνει μέχρι 1000 χρόνια ζωής.
• Ύψος ανάμεσα σε 3 – 12 μέτρα

14. ΤΑ ΦΥΛΛΑ
Τα φύλλα της
είναι αντίθετα,
μακρόστενα,
σκουροπράσινα
στο πάνω μέρος
και λευκά στο
κάτω.

15. ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ
Τα λουλούδια της
είναι άσπρα και
βγαίνουν πολλά
μαζί σε μπουκέτο.
Στο ίδιο δέντρο
υπάρχουν και τα
θηλυκά και τα
αρσενικά άνθη

16. ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ
Οι καρποί της
έχουν σχήμα
στρογγυλό ή
μακρόστενο και
χρώμα πράσινο,
καφεπράσινο ή
μαύρο

18. Οι κυριότερες ασθένειες είναι:
• Ο δάκος • Το καρκίνωμα
(φυματίωση)

19. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΥ
ΕΛΑΙΩΝΑ
• Υψηλά κεφάλαια
• Χρήση χημικών
φυτοφαρμάκων και
λιπασμάτων
• Εξάντληση φυσικών
πόρων και πηγών
ενέργειας

20. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ
ΕΛΑΙΩΝΑ
• Σεβασμός στους φυσικούς
πόρους και τις πηγές
ενέργειας
• Χρήση φυσικών
λιπασμάτων
• Αντιμετώπιση των
εχθρών της ελιάς, όχι
με φυτοφάρμακα, αλλά με
βιολογικά σκευάσματα.
.

21. Η ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟΥ
• Με ραβδισμό
• Με φυσιολογική
πτώση (έδαφος ή
ελαιοδίχτυα)
• Με μηχανικές
μεθόδους
• Με τα χέρια

22. ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟΥ
ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
Ο ελαιόκαρπος
διατηρείται:
• Σε κοινούς σάκους
• Σε διάτρητα τελάρα

23. Από την ελιά στο λάδι

24. στην αρχή με ζωοκίνητες
μυλόπετρες (φωτο από το μουσείο ελιάς)

25. ατμοκίνητος και ηλεκτρικός
ελαιόμυλος

26. σύγχρονο ελαιοτριβείο.

27. Μεταφορά λαδιού τότε .…και τώρα

28. Πως παράγεται το ελαιόλαδο στο
ελαιοτριβείο
• Ο καρπός του
παραγωγού είναι μέσα
σε πάνινα σακιά και
περιμένει ο κάθε
ενδιαφερόμενος να
έρθει η σειρά του μέχρι
να ξεκινήσει η
παραγωγή του
ελαιολάδου του.

29. • Με Κλαρκ πηγαίνει η
παλέτα με τον καρπό
στο σημείο που
αρχίζει η γραμμή
παραγωγής

30. στη συνέχεια με ταινίες μεταφοράς

31. καθαρίζονται τα
φύλλα , με ένα
σύστημα
δόνησης και
αναρρόφησης
αέρα, ώστε να
μείνει μόνο ο
καθαρός καρπός
ελιάς.

32. Μετά είναι η ώρα για ...μπάνιο !

33. • Ο καρπός πλένεται
σε τρεχούμενο
νερό και πηγαίνει
προς τον
σπαστήρα , όπου
εκεί θα γίνει
πολτός.

34. • Ο πολτός
περιστρέφεται μέσα
σε δεξαμενές με
διπλά τοιχώματα που
περιέχουν χλιαρό
νερό, δηλαδή ένα
σύστημα μπεν μαρί.

35. • Επόμενο στάδιο είναι
το ντεκάτερ, όπου θα
διαχωριστεί το
ελαιόλαδο από τα
άλλα στοιχεία που
περιέχει ο καρπός.
Μετά με διαφορετική
επεξεργασία στο
πυρηνελουργείο, θα
βγει το πυρηνέλαιο
και το πυρηνόξυλο.

36. Αυτό το ελαιόλαδο θα πάει για επιπλέον
φυγοκέντριση στους διαχωριστήρες

37. προκειμένου να βγει στο τέλος το
καθαρό πια φρέσκο ελαιόλαδο μας.

38. Το φυσικό χρώμα του φρέσκου ελαιολάδου
είναι έντονα πράσινο και η γεύση του
είναι ...πιπεράτη.

39. • Στο τέλος με
αντλίες μπαίνει σε
δοχεία και είναι
έτοιμο για το σπίτι
του κάθε
παραγωγού.
• Η συνήθης ευχή
που λένε όλοι
είναι:
"καλοφάγωτο"

40. Η κλασική λιχουδιά
που υπάρχει σε κάθε
ελαιοτριβείο είναι το
ψημένο ψωμί με
ολόφρεσκο λάδι.
Η γεύση όμως είναι
διαχρονική και
αξεπέραστη!!!!

41. Το καλό λάδι
• Έχει χαμηλή οξύτητα (0-1%)
• Είναι διαυγές
• Δεν περιέχει τοξικές ουσίες πάνω από
0,01%
• Δεν είναι εκτεθειμένο σε φως ή υγρασία
• Δεν αλλάζει χρώμα σε υψηλές
θερμοκρασίες
• Αραιώνεται άμεσα κατά τον βρασμό.

42. ΟξύτηταΟξύτητα
• Η οξύτητα είναι το μέτρο που προσδιορίζει την
περιεκτικότητα οξέων στο ελαιόλαδο.
Όσο περισσότερα οξέα περιέχει το
ελαιόλαδο τόσο ξυνότερη και πιο καυτερή είναι
η γεύση του και δυσκολότερη η χώνευσή του.
Η ανώτατη
ποιότητα ελαιόλαδου, δηλαδή το "εξαιρετικό
παρθένο" έχει περιεκτικότητα σε οξέα μεταξύ
0,1% και 0,8%

43. ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ
1. Συνέντευξη από ελαιοπαραγωγό
στην Καλαμάτα και ξενάγηση στο
ελαιοτριβείο.
Επιμέλεια:Επιμέλεια:
Τσούρμας ΓιάννηςΤσούρμας Γιάννης

45. 2. Από την ελιά στο πιάτο μας

46. Συγκομιδή καρπού
με τα χέρια, από την
ελιά του σχολείου
μας.
Σκοπός:
επεξεργασία
επιτραπέζιας ελιάς

47. Α΄ φάση
Ξεπίκρισμα
• Γίνεται διαλογή των
γερών καρπών
• Κάλυψη με νερό ,
το οποίο αλλάζεται
κάθε 24 ώρες για
10 – 15 μέρες

48. Β΄φάση. Η ζύμωση
• Η ελιές μπαίνουν στην
άλμη ( νερό και αλάτι 7%)
και καλύπτονται απ΄αυτή.
• Προσθέτονται λεμόνια σε
φέτες, λίγο λάδι και
δαφνόφυλλα για άρωμα.
• Διάρκεια 1 μήνας

49. Γ΄ φάση. Φαγητό

50. 3. Επίσκεψη στο μουσείο ελιάς στη Σπάρτη

52. 4. Επίσκεψη σε κατάστημα με έλαια,
σαπούνια και καλλυντικά στη Μονεμβασιά

53. 5. Στο Γερολιμένα, φάγαμε γλυκό του
κουταλιού από τοπικές ελιές.

54. 6. Η μακέτα της ομάδας που απεικονίζει τη
γραμμή παραγωγής λαδιού

55. Αποτυπώματα της ελιάς
• Τέχνη και πολιτισμός
• Ιστορία και Παράδοση
• Διατροφή
• Θρησκεία

56. Τα απολιθωμένα
φύλλα ελιάς
ηλικίας 50.000-
60.000 χρόνων
που βρέθηκαν
στη Σαντορίνη,
oι βρώσιμες
ελιές 3.500
χρόνων από τα
Μινωικά ανάκτορα,

57. και τα σύμβολα ελιάς
στις πινακίδες της
γραμμικής γραφής Α΄
από την Κρήτη και
στις πινακίδες της
γραμμικής γραφής Β΄
της Πύλου,
μαρτυρούν την
παρουσία της ελιάς
στον τόπο μας, από τα
Προϊστορικά χρόνια.

58. Η ελιά στα νομίσματα

60. Σε κέρμα 20 λεπτών του 1954

61. Τοιχογραφίες και παραστάσεις

62. Ιστορικό σύμβολο της Αθηναϊκής Πολιτείας

63. Σύμβολο ειρήνης και νίκης

64. Έμβλημα και έμπνευση της
Ολυμπιακής Δάδας της Αθήνας 2004

65. Πίνακες , τοιχογραφίες

66. Σύνθεση από το Μουσείο Ελιάς

67. Θρησκεία
• Φωτισμός των
εκκλησιών με τα
καντήλια
• Βάπτιση
• Αρτοκλασία
• Ευχέλαιο
• Άγιο Μύρο

68. Διατροφή
Το ελαιόλαδο αποτελεί
τη βάση της
Μεσογειακής
διατροφής η οποία έχει
αποδειχθεί ότι μας
εξασφαλίζει υγεία και
μακροζωία.

69. Οι ελαιώνες για χιλιάδες χρόνια μας έθρεψαν, μας
στήριξαν σε δύσκολους καιρούς της ιστορίας
(πολέμους, κατοχή), μας ζέσταναν, μας φώτισαν,
μας γιάτρεψαν, συνετέλεσαν στον πολιτισμό μας.
Είναι λοιπόν ανάγκη να
τους αξιοποιήσουμε όχι με την στενή οικονομική
σημασία αλλά με την αειφορική διαχείρισή τους,
ώστε να αναδειχτούν και ως μνημεία πολιτιστικής
κληρονομιάς.
Ιωάννα Ντίνου
Υπεύθυνη περιβαλλοντικής εκπ/σης Δ.Ε. Γ΄Αθήνας