Arbeidsrecht de bepalingen

1. Arbeidsrecht toegepast
8ste ed.
Dirk Heylen & Ilse Van Puyvelde

2. Hoofdstuk 2
Algemene bepalingen van de
Arbeidsovereenkomstenwet

3. 1. Arbeidsovereenkomst
2. Geldig aangaan van een arbeidsovereenkomst
3. Diverse soorten arbeidsovereenkomsten

4. 1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
1.1. Wat is een arbeidsovereenkomst?
• Een wederkerige overeenkomst >< eenzijdig statuut (ambtenaar)
• Voor het verrichten van arbeid >< volgen van opleiding (leerovereenkomst)
• Tegen loon >< onkostenvergoeding (vrijwilligerswerk)
• Onder gezag van een werkgever >< geen gezag (zelfstandige
aannemingsovereenkomst)
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
4

5. 1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
1.2. Het ondergeschikte verband
Algemeen
• Gezagsrelatie tussen werkgever en werknemer
• Gezagsrelatie staat onafhankelijkheid bij de uitvoering van de
arbeidsovereenkomst niet in de weg
• Ook tussen gehuwden, familieleden of concubanten kan een
gezagsrelatie bestaan
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
5

6. 1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
Schijnzelfstandigen - Pseudowerkers
• Werkgevers proberen sociale bijdragen voor werknemers te ontlopen
• Zelfstandigen proberen te profiteren van de sociale zekerheid voor
werknemers
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
6

7. 1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
De Arbeidsrelatieswet
• Poging van de wetgever om duidelijkheid te scheppen in deze
problematiek
• Criteria om uit te maken of iemand zelfstandige dan wel werknemer is
• Neutrale criteria: puur vormelijke elementen
• Algemene criteria: wil van de partijen, vrijheid van organisatie van de werktijd en van
organisatie van het werk, mogelijkheid tot hiërarchische controle
• Specifieke criteria voor bepaalde sectoren bij KB bepaald: weerlegbaar wettelijk
vermoeden van bestaan van een arbeidsovereenkomst
• Mogelijkheid voor belanghebbenden om een beroep te doen op Administratieve
Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
7

8. 1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
Samengaan van een arbeidsovereenkomst met een aannemings- of
zelfstandigenovereenkomst
• Ernstig beperkt
• Onweerlegbaar wettelijk vermoeden dat de prestaties als zelfstandige
ook op basis van de arbeidsovereenkomst werden uitgevoerd
• Doel: vermijden dat men ontsnapt aan de toepassing van de
socialezekerheidsregeling voor werknemers
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
8

9. 1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
1.3. Alternatieve en bijzondere tewerkstellings- en
samenwerkingsvormen
• Vrijwilligerswerk
• Vanaf 15 jaar (na 1ste graad SO) of vanaf 16 jaar
• Geen loon, eventueel onkostenvergoeding
• Verenigingswerk (onbelast bijverdienen)
• Activiteiten als animator, sporttrainer, seingever, …
• Vergoeding tot bepaalde grens fiscaal beperkt belast
• Deeleconomie
• Activiteiten aangeboden via een online platform
• Vergoeding tot bepaalde grens fiscaal beperkt belast
• Individuele beroepsopleiding (IBO-contracten)
• Voordeel werkgever: geen loon, geen RSZ
• Voordeel werkzoekende: opleiding op werkvloer, werkloosheidsuitkering, vergoedingen,
contract van onbepaalde duur

10. 1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
• Flexicontracten
• Voordeliger en officieel bijverdienen
• Werknemers en gepensioneerden in een aantal sectoren
• Wettelijke minimumloon
• www.myflexijob.be

11. 1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
1.4. Toepassingsgebied van de Arbeidsovereenkomstenwet 3 juli
1978
Op wie is de wet van toepassing?
• Werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers en dienstboden
• Dus vooral in de ‘privésector’
• Maar ook het niet-statutaire personeel van de publieke sectoren

12. 2. Het aangaan van de arbeidsovereenkomst
2.1. Geldigheidsvereisten
• Mondelinge of schriftelijke overeenkomst
• Geldigheidsvereisten van het Burgerlijk Wetboek:
• Toestemming van de partijen
• Bekwaamheid van de partijen
• Bepaald voorwerp
• Geoorloofde oorzaak
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
12

13. 2. Het aangaan van de arbeidsovereenkomst
Bekwaamheid
• Algemeen principe: iedereen is bekwaam om een overeenkomst af te sluiten, tenzij hij
door de wet hiertoe onbekwaam is verklaard
• Minderjarigen
• Zijn in beginsel rechtsbekwaam om arbeidsovereenkomsten af te sluiten, tenzij er
uitdrukkelijk verzet is van de vader, de moeder of de voogd (door art. 43 tot 46bis
WAO)
• Verbod op tewerkstelling van kinderen in de Arbeidswet
• Kind = minderjarigen beneden de 15 jaar, of nog voltijds leerplichtig
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
13

14. 2. Het aangaan van de arbeidsovereenkomst
Toestemming
• Kan aangetast worden door wilsgebreken zoals:
• Geweld
• fysieke of morele aard
• Moet “op een redelijk mens indruk maken en doen vrezen dat hijzelf, zijn
onmiddellijke familie of zijn vermogen bloot staan aan een aanzienlijk en dadelijk
kwaad”
• Dwaling
• Zich vergissen, een verkeerde mening toegedaan zijn
• Moet een belangrijke dwaling over een essentieel element zijn
• Bedrog
• Leugens of bedrieglijk verzwijgen
• Moet van die aard zijn dat de overeenkomst zonder het bedrog nooit tot stand zou
zijn gekomen
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
14

15. 2. Het aangaan van de arbeidsovereenkomst
Voorwerp en oorzaak
• Voorwerp = datgene waartoe men zich verbindt
• Oorzaak = het doel van de verbintenis
• Moeten zeker en bepaald zijn
• Moeten mogelijk en geoorloofd zijn
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
15

16. 2. Het aangaan van de arbeidsovereenkomst
• Gevolgen
• Absolute nietigheid
• Ter bescherming van de openbare orde of goede zeden
• Kan door derden of door de rechter ingeroepen worden
• Kan niet gedekt worden door de benadeelde partij
• Relatieve nietigheid
• Voor de bescherming van private belangen
• Kan enkel door de benadeelde partij ingeroepen worden
• Kan gedekt worden door de benadeelde partij
2.2. Vormvereisten van de arbeidsovereenkomst
• Mondeling (bekentenis, getuigenbewijs, vermoedens) of schriftelijk (soms
geschrift vereist)
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
16

17. 3. Inhoud van de Arbeidsovereenkomstenwet
Titel I: gemeenschappelijke bepalingen
Titel II: de arbeidsovereenkomst voor werklieden
Titel III: de arbeidsovereenkomst voor bedienden
Titel IV: de arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers
Titel V: de arbeidsovereenkomst voor dienstboden
Titel VI: de overeenkomst voor tewerkstelling van huisarbeiders
Titel VII: de overeenkomst voor tewerkstelling van studenten
Titel VIII: slot- en overgangsbepalingen
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
17

18. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
4.1. Soorten naar gelang de beoogde arbeid
4.2. Soorten naargelang de duur van de overeenkomst
4.3. Soorten naargelang de omvang van het werk
4.4. Soorten naargelang de wijze waarop de overeenkomst
wordt afgesloten
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
18

19. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
4.1. Soorten naar gelang de beoogde arbeid
• Arbeiders
• Bedienden
• Handelsvertegenwoordigers
• Dienstboden
• Studenten
• Huisarbeiders
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
19

20. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
4.1. Soorten naar gelang de beoogde arbeid
• Arbeiders: hoofdzakelijk handenarbeid
• Bedienden: hoofdzakelijk hoofdarbeid
• Handelsvertegenwoordigers: Hoofdzakelijk opsporen én bezoeken van
cliënteel om te onderhandelen over of afsluiten van zaken
• Dienstboden: hoofdzakelijk huishoudelijke handenarbeid in het gezin
van de werkgever
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
20

21. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
• Studenten: gewone arbeidsovereenkomst als arbeider, bediende of
handelsvertegenwoordiger
• Minimumleeftijd: 15 jaar en niet onderworpen aan voltijdse leerplicht
• Uitsluitingen: te veel werken of te weinig studeren en enkel tijdens vakanties
• Buitenlandse studenten: onderscheid Europese Economische Ruimte of niet
• Vormvereisten van de overeenkomst
• Proefperiode: eerste 3 dagen
• Tewerkstellingsperiode: geen maximumtermijn, maar na twaalf maanden
automatisch gewone arbeidsovereenkomst
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
21

22. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
• Einde van de overeenkomst: in principe van bepaalde duur, maar opzegging mogelijk:
• Tewerkstelling door een uitzendkantoor
• Specifieke regels inzake studentenarbeid én uitzendarbeid samen toegepast
• Loon
• Ofwel bij specifieke ondernemings- of sectorale cao bepaald
• Ofwel GGMMI bepaald door de NAR, enkel indien tewerkstelling één maand of
langer duurt
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
22
Duur van de verbintenis Opzeg door werkgever Opzeg door student
Minder dan één maand Drie dagen Een dag
Vanaf één maand Zeven dagen Drie dagen

23. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
• Gevolgen
• Op het vlak van sociale bijdragen: max. 475 uur per jaar werken, zie
www.studentatwork.be
• Op het vlak van kinderbijslag: arbeidsduurgrenzen per kwartaal en per jaar
• Op het vlak van de belastingen voor de ouders: meer belastingen voor de ouders als
kind te veel werkt
• Huisarbeiders
• Kiezen zelf hun plaats van tewerkstelling
• Kan volledig of gedeeltelijk
• Andere overeenkomsten
• Worden niet in de WAO geregeld
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
23

24. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
4.2. Soorten naargelang de duur van de overeenkomst
• Arbeidsovereenkomst van onbepaalde tijd
• Arbeidsovereenkomst van bepaalde tijd
• Arbeidsovereenkomst voor duidelijk omschreven werk
• De vervangingsovereenkomst
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
24

25. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
4.2. Soorten naargelang de duur van de overeenkomst
• Arbeidsovereenkomst van onbepaalde tijd
• Meeste arbeidsovereenkomsten
• Nooit voor het leven (slavernij!)
• Arbeidsovereenkomst van bepaalde tijd
• Duurtijd ‘vast’ en ‘zeker’ bepaald
• Schriftelijke overeenkomst verplicht uiterlijk op moment van indiensttreding
• Sanctie bij niet naleven van de vormvereisten = contract van onbepaalde duur
• Verbod op opeenvolgende overeenkomsten (enkele afwijkingen)
• Minder gunstige behandeling van tijdelijke werknemers is verboden
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
25

26. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
• Arbeidsovereenkomst voor duidelijk omschreven werk
• Geen precieze tijdsduur, maar wel aard en omvang van het werk
• Bv. In bouw, land- en tuinbouw, voedingsnijverheid, vertaal- en tikwerk
• Verplicht schriftelijk, uiterlijk op moment van indiensttreding
• Verbod op opeenvolging (geen uitzonderingen)
• Vervangingsovereenkomst
• Vervanging van een werknemer
• Verplicht schriftelijk, uiterlijk op moment van indiensttreding
• Voor bepaalde of onbepaalde tijd
• Maximaal 2 jaar, behalve bij loopbaanonderbreking of tijdskrediet
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
26

27. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
4.3. Soorten naargelang de omvang van het werk
• Voltijdse arbeidsovereenkomst
• Deeltijdse arbeidsovereenkomst
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
27

28. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
4.3. Soorten naargelang de omvang van het werk
• Voltijdse arbeidsovereenkomst
• Geen geschrift nodig
• Deeltijdse arbeidsovereenkomst
• = arbeid die regelmatig en vrijwillig tijdens een kortere periode dan de normale
periode wordt verricht
• Vormvoorwaarden
• Verplicht schriftelijk
• Individueel
• Uiterlijk op het moment van de indiensttreding
• Arbeidsregeling en uurrooster moeten vermeld worden, behalve bij variabel
uurrooster
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
28

29. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
• Wekelijkse arbeidsduur
• Combinatiemogelijkheden arbeidsduur en uurrooster
• een vaste arbeidsduur en een vast uurrooster;
• een vaste arbeidsduur en een variabel uurrooster;
• een variabele arbeidsduur en een variabel uurrooster (ook wel flexibele
arbeidsregeling genoemd).
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
29

30. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten

31. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
• Vaststelling van het loon: zelfde normen en loonschalen als voltijdse werknemer
• Bewaren van een afschrift: mag elektronisch
• Bekendmaking van variabel werkrooster: schriftelijk en gedateerd, minstens 5
werkdagen op voorhand (tenzij anders in cao) en bewaarplicht tot 1 jaar na datum
• Registratie van afwijkingen van het normale uurrooster: werknemer registreert (bv.
prikklok), bewaarplicht: 5 jaar
• Sancties bij het niet-bekendmaken en niet-naleven van het verplichte toezicht: men
gaat uit van voltijdse tewerkstelling tenzij tegendeel kan bewezen worden
• Voorrang bij het overstappen naar een voltijdse betrekking
• Non-discriminatie ten gunste van deeltijdse werknemers
• Rechten van een deeltijdse werknemer idem als voltijdse werknemer, maar in
verhouding tot prestaties
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
31

32. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
4.4. Soorten naargelang de wijze waarop de overeenkomst
wordt afgesloten
• Mondelinge en schriftelijke arbeidsovereenkomst
• Elektronische arbeidsovereenkomst
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
32

33. 4. Soorten arbeidsovereenkomsten
4.4. Soorten naargelang de wijze waarop de overeenkomst
wordt afgesloten
• Mondelinge en schriftelijke arbeidsovereenkomst
• Schriftelijk enkel verplicht voor arbeidsovereenkomsten die niet voltijds en van
onbepaalde duur zijn
• Elektronische arbeidsovereenkomst
Arbeidsrecht - Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
33