Լիտվա

2. ԼԻՏՎԱՅԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ, ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ԴԻՐՔԸ

Լիտվա- Լիտվայի Հանրապետություն
Մայրաքաղաքը- Վիլնյուս
Պետական լեզուն -լիտվերեն
Պետական կարգը- Միատարր խորհրդարանական հանրապետություն
Ազգաբնակչությունը- 2 921 920՝ 3,5մլն.
Խտությունը -45 մարդ/կմ²
Տարածքը -65,2 հազար կմ²
Լիտվա ՝ Լիտվայի Հանրապետությունը երկիր Հյուսիսային Եվրոպայում՝
Բալթիկ ծովի ափին։ Սահմանակից է Լատվիային, Բելառուսին,
Ռուսաստանին և Լեհաստանին։ Մակերևույթը մեծ մասամբ դաշտավայրային
է։ Հարավ-արևելքում Օշմյանիի բարձրավայրի արևմտյան մասն է
(բարձրությունը մինչև 292 մ, Յուոզապինե լեռը՝ Լիտվայի ամենաբարձր
կետը)։
Մերձբալթյան ամենահարավային պետությունն է, որը կոչում են լճերի և
սաթի երկիր: Հանրապետության տարածքում կան 4,5 հզ. մեծ ու փոքր լճեր:
Ամենախորը (60մ) Տաուրագնասն է, իսկ ամենամեծը՝ Դրուկշյայը (մոտ 45
կմ2):Լիտվան հայտնի է իր սաթով, որը միլիոնավոր տարիների ընթացքում
ասեղնատերև ծառերի խեժից գոյացած դեղին կամ կարմրավուն թեթև քար է:
Լիտվայի ամենամեծ գետը Նյամունասն (Նեման) է, որը թափվում է Բալթիկ
ծովը: Լիտվան գտնվում է այդ գետի միջին և ստորին հոսանքների
ավազանում: Բալթիկ ծովի հարևանությունն իր կնիքն է դրել երկրամասի
կլիմայի վրա. այն բարեխառն անցումային է՝ ծովայինից ցամաքայինի: Ծովի
մոտիկությունը, արևմուտքից փչող տաք քամիները մեղմում են ձմռան
սառնամանիքները: Ամառն այստեղ հաճախ թխպոտ ու անձրևային է:
Լիտվայի տարածքի գրեթե 1/4-ն անտառներ են: Այստեղ կան եղջերու,
որմզդեղն, այծյամ, աղվես, ճագար, վարազ, գայլ, լուսան, կզաքիս, սկյուռ և
այլն: Հարևան Բելովեժյան թավուտից այստեղ է թափանցել նաև վայրի ցուլը:
Անտառները լի են զանազան թռչուններով: Գետերում ու լճերում կան
տարբեր ձկնատեսակներ՝ բրամ, գայլաձուկ, պերկես, օձաձուկ,
կարմրախայտ, ապրում է նաև կուղբ, որն ունի թանկարժեք մորթի:

3. ԼԻՏՎԱՅԻ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ, ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ

XIII դարի 1-ին կեսին կազմավորվել է ավատատիրական
Լիտվական իշխանությունը, որն իր գոյության սկզբից պայքարի
մեջ է մտել գերմանական ասպետական օրդենների հետ, որոնք
ձգտում էին նվաճել մերձբալթյան հողերը: Հաղթելով նրանց՝
Լիտվական իշխանությունը մեծ վերելք ապրեց, բայց արդեն 1569
թ-ին այն միավորվեց Լեհաստանի հետ՝ կազմելով Ռեչ Պոսպոլիտա
միացյալ պետությունը: Ավելի ուշ` XVIII դարի վերջին, այդ
պետական միավորման քայքայումից հետո Լիտվայի մեծ մասը
մտավ Ռուսական կայսրության մեջ:
 Լիտվական նոր պետականության կազմավորումը տեղի ունեցավ
Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին. 1918 թ-ի
փետրվարին, օգտվելով ռուս-գերմանական հակամարտությունից,
Լիտվան մի կարճ ժամանակ իրեն անկախ հռչակեց, սակայն
արդեն 1940 թ-ի հուլիսին սկսված Երկրորդ համաշխարհային
պատերազմի պայմաններում կրկին կորցրեց պետական
անկախությունը՝ դառնալով ԽՍՀՄ միութենական
հանրապետություններից մեկը:
Իր նոր պետականությունը Լիտվան ձեռք բերեց արդեն մեր
օրերում՝ 1990 թ-ի փետրվարի 24-ին` համաժողովրդական
հանրաքվեի միջոցով դուրս գալով փլուզվող ԽՍՀՄ-ի կազմից:
Լիտվայի հիմնական բնակչությունը լիտվացիներն են։ Այստեղ
ապրում են նաև ռուսներ, լեհեր, բելառուսներ, հրեաներ, հայեր և
այլք։ Տնտեսությունը հարմարեցված է երկրի բնական
պայմաններին։


4. ԼԻՏՎԱՅԻ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ

Տնտեսությունը հարմարեցված է երկրի բնական պայմաններին: Մետաղաձուլության
բացակայության պատճառով և աշխատուժի բարձր որակավորման շնորհիվ այստեղ
զարգացել են արդյունաբերության ոչ մետաղատար, այլ աշխատատար և գիտատար
ճյուղերը, օրինակ՝ էլեկտրոնային, էլեկտրա- և ռադիոտեխնիկական արդյունաբերությունը,
հաշվողական տեխնիկայի արտադրությունը, սարքա- և հաստոցաշինությունը:
Արդյունաբերության ավանդական ճյուղերից է փայտամշակումը. արտադրում են կահույք,
ստվարաթուղթ, թուղթ և այլն: Զարգացած են նաև նավաշինությունն ու քիմիական
արդյունաբերությունը, արտադրվում են գործվածքներ, հագուստ, կոշիկ:
 Լիտվայի գյուղատնտեսությունը բազմաճյուղ է. մշակում են գարի, ցորեն, շաքարի
ճակնդեղ, վուշ, կանեփ, կարտոֆիլ, կերային մշակաբույսեր: Բայց հիմնականը
անասնաբուծությունն է, որի արտադրանքը վերամշակվում է տեղում:
 Աչքի է ընկնում սննդի արդյունաբերությունը, հատկապես կաթնամթերքի ու մսամթերքի
արտադրությունը:
 Տնտեսության մեջ կարևոր տեղ ունի ձկնորսությունը: Նրա ձկնորսանավերը Կլայպեդա
նավահանգստից դուրս են գալիս Բալթիկ ծով ու Ատլանտյան օվկիանոսի շատ շրջաններ:
 Մայրաքաղաք Վիլնյուսից 100 կիլոմետր արևմուտք, որտեղ Նյարիսը թափվում է Նեման
գետը, գտնվում է Լիտվայի նախկին մայրաքաղաքը՝ Կաունասը, որի հին թաղամասերը
հիշեցնում են միջնադարյան թանգարան: Կլայպեդան հանրապետության ծովային
դարպասն է: Այստեղ է գտնվում «Բալթիա» խոշորագույն նավաշինական գործարանը:
 Լիտվան հայտնի է նաև առողջարանային վայրերով: Պալանգա ծովափնյա քաղաքում,
մանրավազ լողափերին, ամեն տարի հանգստանում են հազարավոր մարդիկ: Լայնորեն
հայտնի է նաև Դրուսկինինկայ առողջարանային քաղաքը, որտեղ հիվանդներին բուժում են
ցեխաբուժությամբ, հանքային ջրերով ու ասեղնատերև անտառների կազդուրիչ օդով:
Լիտվան հարուստ է տորֆով, կրաքարով, դոլոմիտով, կավճով, տարբեր կավերով,
հայտնաբերվել է նաև նավթ:

5. Դեռևս միջնադարում, թուրք-սելջուկների կողմից Անիի
բռնազավթումից հետո, բազմաթիվ գաղթական հայեր են
այս եզերք հասել և հաստատվել լեհ-լիտվական միացյալ
պետության մեջ: Հիշատակություն կա, որ գերմանական
ասպետների դեմ 1410 թ-ի Գրյունվալդի ճակատամարտում
լեհ-լիտվական դաշնակից զորքերի կազմում կռվել է նաև
հայկական ջոկատ: Երկրորդ համաշխարհային
պատերազմի ժամանակ նույնպես հայ ժողովրդի բազմաթիվ
զավակներ մասնակցել են Լիտվայի տարածքում մղված
մարտերին: Գերմանական զորքերը Լիտվայից դուրս մղելու
գործում մեծ է հատկապես հայ զորավար, ռազմաճակատի
հրամանատար, Խորհրդային Միության մարշալ Հովհաննես
Բաղրամյանի դերը:
Հայ-լիտվական մշակութային կապերը նույնպես
երկարամյա պատմություն ունեն: Դրանք սկիզբ են առել XIX
դարի վերջին և XX դարի սկզբին, երբ լիտվական մամուլում
տպագրվեցին հայ իրականությանը, պատմությանն ու
մշակույթին նվիրված հոդվածներ ու ակնարկներ:
Այնուհետև այդ կապերը սերտացան հատկապես Երկրորդ
համաշխարհային պատերազմից հետո՝ գրողների և
արվեստագետների փոխայցելություններով, նրանց
ստեղծագործությունների թարգմանություններով ու
գրական-գեղարվեստական համատեղ հանդեսներով:
Լիտվերեն լույս են տեսել Խաչատուր Աբովյանի, Րաֆֆու,
Հակոբ Պարոնյանի, Գրիգոր Զոհրապի, Նար-Դոսի, Սիլվա
Կապուտիկյանի ստեղծագործություններից:
Ներկայումս Լիտվայում բնակվում է մոտ 2500 հայ՝
հիմնականում Վիլնյուսում և Կաունասում: 1988 թ-ին
գրանցվել է «Գարուն» հայ մշակութային միությունը, 1992
թ-ին ստեղծվել է Լիտվա-հայկական ընկերությունը:
Հայկական կիրակնօրյա դպրոցներ են գործում Վիլնյուսում,
Կաունասում, Վիսագինասում: