Collumn van Maurits Groen & Piet Sprengers in Milieumagazine okt 2010

1. 40
oktoBER2010|MILIEU MAGAZINE
Maurits Groen en Piet Sprengers
G forum
Stop de
verhulling;
wijs de weg
zers die duurzaamheidsindexen zijn, is om
onduurzaamheid als zodanig te benoemen.
Zeker, ook bedrijven in overwegend on-
duurzame sectoren kunnen bijdragen aan
duurzame ontwikkeling – maar alleen als ze
hun producten en processen fundamenteel
proberen te veranderen. In Nederland zijn
goede voorbeelden daarvan de chemiereu-
zen AkzoNobel en DSM, die serieus werken
aan vervanging van uitputbare door her-
nieuwbare grondstoffen. De energiesector
kent onder de grotere bedrijven niet zulke
voorbeelden. De Shells, de BP’s, de Exxon-
Mobils, maar ook de Nuons, Essents, EOn’s
en EDF’s lijken niet in staat om werkelijk
een andere koers in te slaan. Dat maakt de
energiesector tot een onduurzame sector,
een sector die verandering blokkeert.
De indexen zitten midden in deze strijd
tussen duurzame en niet duurzame onder-
nemingen en sectoren, tussen de oude en
de nieuwe economie. In dit strijdgewoel
maken ze zelf geen keuze. Ze willen duur-
zaamheid meten zonder de oude economie
af te vallen. Dat lukt dus niet. Wie echt
voor duurzaamheid kiest, zal grote delen
van de oude economie vaarwel moeten
zeggen of moeten aansporen om echte
keuzes te maken.
Dat geldt ook voor vrijwel de hele financi-
ële sector, die compleet is uitgegleden over
de oude ideeën en nog steeds niet klaar
is voor de toekomst. Dat geldt ook voor
de meeste grote bedrijven in de voedings-
sector, die haar oude positie probeert te
handhaven met gepatenteerde en gene-
tisch gemodificeerde gewassen. En dat
geldt al helemaal voor de visserij, die met
haar werkwijze voluit werkt aan de eigen
ondergang.
De huidige wereldsamenleving kan bedrij-
ven die investeren in teerzanden, tabak en
controversiële wapens niet verbieden; je
kunt ze wel diskwalificeren als activiteiten
van het verleden. Als duurzaamheidsin-
dexen, zoals de Dow Jones Sustainability
ge is dat de opstellers van deze indices zelf
geen keuzes maken in wat ze willen meten.
Om een voorbeeld te nemen: vrijwel ieder-
een is het erover eens dat het uitstoten van
kooldioxide niet goed is voor het klimaat.
Elke ton is er één te veel. Toch kan een
onderneming met als kernactiviteit zo veel
mogelijk fossiele brandstoffen verkopen
behoren tot de top van duurzame onder-
nemingen. Zeer recent is Shell door het
Carbon Disclosure Project zelfs uitgeroepen
tot de top van ondernemingen die uitste-
kende prestaties laten zien op het gebied
van klimaat. Een paar dagen eerder was
Shell samen met BP door de DJSI juist ont-
troond als koploper. Maar dat was niet het
resultaat van voortschrijdend inzicht, want
de toppositie is inmiddels ingenomen door
Halliburton, een bedrijf dat samen met
BP verantwoordelijk is voor het beruchte
olielek in de Golf van Mexico en dat een
discutabele rol heeft gespeeld in de oorlog
in Irak.
Ondernemingen die aantoonbaar niet
bijdragen aan het realiseren van een duur-
zame samenleving krijgen in de DJSI en
de FTS4Good toch het predicaat meest
duurzame onderneming. British American
Tabacco is een bedrijf dat wettelijk op zijn
producten moet zetten dat ze dodelijk
zijn voor de gebruiker. Deutsche Bank, dat
zaken doet met producenten van cluster-
munitie, is sectorleader in de bankensector.
Bij duurzaamheidsindexen in de retailsector
zien we eenzelfde probleem.
Diskwalificatie
De duurzame indexen sturen dus de con-
sument, de duurzame belegger en de
duurzame ondernemer het bos in. Ze ken-
nen topposities toe, zonder aan te geven
waarom of waarvoor. De logica daarvan
doet denken aan het Chinese spreekwoord:
‘Wie niet weet waar hij naar toe wil, kan
niet verdwalen”.
Een eerste vereiste aan de richtingaanwij-
Een toppositie in de bestaande duur-
zaamheidsindexen betekent (zou je
denken) ook topprestaties op het gebied
van duurzaamheid. Maar is dat wel zo?
Waaraan dankt een bedrijf eigenlijk zo’n
toppositie? Het antwoord op die vraag is
onaangenaam onthullend.
Duurzaamheid staat volop in de belangstel-
ling. Er is daarom ook veel media-aandacht
voor de prestaties van bedrijven en overhe-
den op dit terrein. Logisch dus dat zowel
maatschappelijke organisaties als com-
merciële bureaus allerlei methoden hebben
ontwikkeld om die prestaties te meten. En
dat levert dan ook allerlei duurzaamheids-
ranglijsten op. De bekende Dow Jones
Sustainability Index (DJSI) weet zich vergezeld
door de FTS4Good, de eerlijke bankwijzer,
het Carbon Disclosure Project (CDP) en nog
zo wat andere.
Belangrijke initiatieven. Want het meetbaar
maken van de duurzaamheidsprestaties is
nodig om de economie te verduurzamen.
Goede meetinstrumenten leveren kennis en
inzicht op die kunnen helpen bij het kiezen
van de juiste koers. Maar wat als die meet-
instrumenten niet meten wat ze moeten
meten en ons juist daardoor het zicht ont-
nemen? En helaas is precies dat nu aan de
hand. De huidige duurzaamheidsindexen, de
DJSI incluis, verhullen meer dan ze verhel-
deren. Ze bevestigen de hardnekkige fabel
dat duurzaamheid een ongrijpbaar begrip
is waar alles onder kan vallen. Sterker nog:
ze bieden bedrijven een vrijkaart om – na
het keurig voldoen aan de formaliteiten –
gewoon onduurzaam door te werken. En
ze verschaffen investeerders een ‘alibi’ om
datzelfde te doen.
De huidige duurzaamheidsindexen fungeren
als rookgordijn.
Dodelijk
Een krasse uitspraak. Snijdt die echt hout?
Het antwoord is helaas “Ja”. Want het wran-
Index, dat zouden doen, zouden ze de weg
wijzen naar de toekomst.
Duurzaamheidsindexen zijn gebaat bij
transparantie, een open discussie over
inhoud en over indicatoren die verandering
bevorderen. Dat gebeurt nu niet. De DJSI
weegt in haar beoordeling mee of er een
stakeholderdialoog is, maar zelf opereert
zij als een gesloten oester. Een duur-
zaamheidsindicator moet zowel absolute
grenzen bewaken alsook nieuwe ideeën
belonen, zodat die sneller tot ontwikkeling
kunnen komen. Omgekeerd verdient tech-
nologie die verandering blokkeert minpun-
ten. Kern- en kolencentrales bijvoorbeeld,
die de facto de snelle doorbraak van pv-
zonnepanelen tegenhouden.
Gelukkig bruist het aan alle kanten van
de inspirerende duurzame initiatieven bij
bedrijven. Het zou prachtig zijn als duur-
zaamheidsindexen daarvan een reëel beeld
zouden geven door ze te meten en op hun
juiste waarde te schatten.
Maurits Groen is directeur van
mauritsgroen-mgmc
Piet Sprengers is Hoofd Duurzaam-
heidsbeleid bij de ASN Bank
Redactie
Jos van der Schot (hoofdredactie)
milieumagazine@kluwer.nl
Vaste medewerkers
Pieter van den Brand
René Didde
Addo van der Eijk
Maar­ten Evenblij
Rijkert Knoppers
Harry Perrée
Michel Robles
Han van der Wiel
Verder werkten mee
Saskia Borgers
Harry van Dooren
Maurits Groen
Harry te Riele
Piet Sprengers
Wim Verhoog
Uitgever
Peter Immink
Lay-out
Pleun van der Linde (Cross Media Solutions - Ten Brink)
Druk
Ten Brink
Media order services
Pauline Ellerbrak
tel.: +31 172 46 69 17
fax: +31 172 47 66 39
Email: tijdschriftenalphen@kluwer.nl
Abonnementen: e 186,-
losse nummers: e 27,50
Studentenabonnement: e 93,-
Abonnementen kunnen schriftelijk tot uiterlijk
drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode
worden opgezegd.
Bij niet-tijdige opzegging wordt het abonnement
automatisch met een jaar verlengd.
Abonnementenadministratie
Kluwer
Postbus 878
7400 GW Deventer
tel. 0570 673344
www.kluwer.nl/klantenservice
ISSN-nr: 1384-6035
Voor Belgie
Uitgever:V.U. Luc Bortels
Administratie en klantenservice België
Wolters Kluwer Belgium (WKB)
Motstraat 30
B-2800 Mechelen
Tel. 0800-30143; fax 0800-17529
E-mail: info@kluwer.be
Inl.: www.kluwer.be
Het complete productaanbod van Kluwer vindt u op:
www.kluwer.nl/shop
Niets uit deze uitgave mag worden verveel­voudigd, opgesla-
gen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar
gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch,
mechanisch, in fotokopie of anderszins zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze
uitgave is toegestaan op grond van art.
16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo.
Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de
daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen
aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp
(Postbus 3060, 2130 KB).
41
oktoBER2010|MILIEU MAGAZINE
26-28 oktober
Gent, IFEST vakbeurs milieu, energie,
technologie en innovatie
www.ifest.be
27 oktober
Brussel: Return on Investment in duurzame energie
www.reedbusinessevents.nl
7/9 november
Maarssen, de Nieuwe Milieueffectrapportage
www.sbo.nl/nieuwemer
4/11 november
Rotterdam, Richtlijnen waterbodems
www.sbo.nl/nieuwemer
8 november
Rotterdam, Wereldz
www.mvo-nederland.nl/mbo; www.wereldz.nl
11 november
Nijkerk, Dag van de Wabo
www.dagvandewabo.nl
11 november
Utrecht, Tekens van Energietransitie
www.tekensvanenergietransitie.nl
24 november
Utrecht, Nationaal Sustainability Congres:
Leiderschap
www.sustainability-congres.nl
26 november
Driebergen, City, Heat & Power
www.cogen.nl
30 november - 3 december
Lyon, Pollutec
www.pollutec.com
1-2 december
Scheveningen, Nationaal EnergieForum
www.energieforum.nl
2-3 december
Amsterdam, International Supply Management
Congress
www.supplymanagementcongress.nl
8-9 december
Rotterdam, Elektriciteitsopslag 2010
www.iir.nl/elektriciteitsopslag
14-16 december
Assen, Grond, Groen en Water
www.expo-management.nl
Service
AGeNDA
ADVErteerders
VOLGEND NUMMER
INNOVATIE
COLOFON
Adverteerder Paginanr.
Afvalstoffen Terminal Moerdijk 29
Anlag International 12
Agrojobs 18
Denios 29, bijsluiter
DHV 44
Ecomondo 2010 43
Grundfos Nederland bijsluiter
Kluwer 2, 12, 18, 28, 42
Open Universiteit 18
Pollutec 2010 32
Verschijnt 19 november
Forum roept om reactie
Onderstaande opinie zet vraag-
tekens bij duurzaamheidsindexen.
Door zelf niet aan te geven wat
duurzaamheid is – alles kan duur-
zaam zijn – houden ze juist on-
duurzaamheid in stand. Wie hierop
wil reageren kan een reactie sturen
aan milieumagazine@kluwer.nl
Duurzaamheidsindexen: