NL - Boekwerk Slotpresentatie “De Spiegelnisse” - Joost de Wit

Spiegelnisse

Strategie voor een aantrekkelijke stad

Joost de Wit

Spiegelnisse


Rotterdamse Academie van Bouwkunst
Joost de Wit

Kaartje Kleine Plassengebied in 1850

4 Spiegelnisse: strategie voor een aantrekkelijke stad

Proloog

Het Veilingterrein is een onopvallend bedrijventerrein en

Ik heb dit altijd een fascinerend gegeven gevonden; een

onderdeel van de A20-zone. Vroeger bevond zich op deze

enorm plassengebied op minder dan één kilometer van

locatie een veenplas, de Spiegelnisse. In de huidige tijd

de binnenstad en waarvan slechts enkele restanten zijn

vormt deze plek een schakel tussen een aantal belangrijke

overgebleven. Een herontwikkeling van de A20-zone is een

recreatiegebieden (het Kralingse Bos, de Rotte, de Bergse

kans om Het Kralingse Bos en de recreatiegebieden ten

Voor- en Achterplas, het Lage Bergsche Bos, de

noorden van de A20 landschappelijk met elkaar te verbin-

Zevenhuizerplas en het Rottemerengebied).

den, waardoor er een aaneengesloten groene zone ontstaat
welke qua omvang vergelijkbaar is met grote stadsparken

De randen van de Kralingse Plas en de Bergse Voor- en

zoals het Richmond Park in Londen of de Alster in Hamburg.

Achterplas zijn geliefde woonmilieus. De plassen zelf

Deze groene zone kan tevens fungeren als schakel tussen

hebben een zeer eigen groene karakteristiek, een

het Groene Hart en het stedelijke gebied van Rotterdam.

belangrijke recreatieve functie en zijn de enige restanten
van een vroeger zeer omvangrijk watergebied, dat bestond

In de Stadsvisie wordt een groot deel van deze A20-zone

uit in totaal zeventien veenplassen, waarvan het grootste

nu vooral gezien als een aantrekkelijke woningbouwlocatie.

gedeelte in 1874 is ingepolderd. De Spiegelnisse was één

Vanwege de centrale ligging ben ik van mening, dat het

van die veenplassen. Was deze inpoldering niet gebeurd,

gebied meer is dan alleen een woningbouwlocatie en dat

dan had Rotterdam middenin de stad nu een waterrijk

er ook kansen zijn voor groen- en recreatieontwikkeling die

woon- en natuurgebied gehad, dat qua omvang

een locatie overstijgend belang dienen.

vergelijkbaar was geweest met de Vinkeveense of de
Reeuwijkse plassen. De stad heeft door deze inpoldering
een grote landschappelijke kwaliteit verloren die in de huidige tijd erg wordt gemist.

Spiegelnisse: strategie voor een aantrekkelijke stad

5

INHOUDSOPGAVE
01 Inleiding

blz. 7

02 Meerwaarde groenblauwe netwerken

blz. 11

03 Groenblauwe netwerken in stedelijke gebieden

blz. 17

04 Ruimtelijke investeringen regio Rotterdam

blz. 25

04 Combineren van investeringen

blz. 31

05 Mogelijkheden A13/A20 zone

blz. 39

06 Strategieën Rottemerenpark

blz. 51

07 Groenstructuur metropoolregio Rotterdam - Den Haag

blz. 71

08 Nawoord

blz. 75

09 Dankwoord

blz. 77

10 Literatuurlijst

blz. 79


7

1 INLEIDING
Toen ik nog in Nijmegen woonde, pakte ik in het weekend

Er is echter één punt dat ik altijd heb gemist. Anders dan in

vaak de fiets en was dan binnen enkele minuten in de

Nijmegen ben je in Rotterdam niet binnen enkele minuten

Ooipolder of in de bossen rondom Groesbeek. Hoewel ik

in een mooi park of in een aantrekkelijke landelijk gebied.

toen midden in de stad woonde, heb ik dit altijd als een

Vergeleken met andere steden in Nederland en Europa

vanzelfsprekend gegeven ervaren: je woont in de stad en als

scoort Rotterdam op dat deel matig en ik denk, dat als Rot-

je er even uit wil dan ben je in enkele minuten in het lande-

terdam aantrekkelijk wil blijven als woon- en als werkstad,

lijke gebied of in een mooi park. Op een gegeven ogenblik

hier wat aan gedaan moet worden. De Rotterdamse

had ik genoeg van het studentikoze Nijmegen en ben toen

groenstructuur is daarom het thema van mijn afstudeeron-

voor mijn werk en later ook studie naar Rotterdam verhuisd.

derzoek geworden.

Rotterdam was een bewuste keuze, de stad fascineerde

Dit afstudeerproject is een strategie voor het verbeteren

en imponeerde mij: de skyline, de stedelijke dynamiek, de

van de groenstructuur van deze stad. Daarbij is de focus

rauwe uistraling en de enorme schaal van de haven trokken

gelegd op de Noordrand en in het bijzonder de groengebie-

mij aan. Mijn fascinatie is in de afgelopen jaren niet minder

den langs de Rotte en de Kralingse Plas. Het verbeteren van

geworden; zeker als je naar de stad kijkt door een steden-

de groenstructuur is een urgente opgave. Rotterdam is in

bouwkundige bril, dan kom je in eerste instantie allerlei

de afgelopen decennia dichtgeslibd. Door de verstedelijking

onverklaarbare zaken tegen: enorme boulevards die in het

is het landelijk gebied steeds verder van de stad af komen

niets lijken te eindigen, spoorlijnen die enorme omwegen

te liggen en het omvangrijke netwerk van spoorlijnen en

maken, intensieve stedelijkheid afgewisseld met kale vlaktes

snelwegen zorgt ervoor dat de route ernaar toe door veel

en plekken waar oud en nieuw op elkaar lijken te botsen.

fietsers als weinig aantrekkelijk wordt ervaren. In de stad

Dingen die je vaak alleen maar kunt verklaren als je de ge-

zelf zijn wel een aantal aantrekkelijke parken, maar deze zijn

schiedenis van de stad kent. Rotterdam is een stad waar ik

overbelast en sluiten vaak niet goed op elkaar aan en op de

mij thuis voel en een plek die in veel opzichten meer heeft

omliggende woonwijken.

te bieden dan andere steden.


9

De Ooijpolder in Nijmegen


De infrastructuur is op veel plaatsen een grote barrière, die

De grootste kans die hiermee ontstaat, is het creëren van

buurten van elkaar scheidt en de aansluiting van woonwij-

een grote groene long: het Rottemerenpark, een mooie

ken op stadsparken frustreert. Ook geeft het verkeer veel

groene plek waar je, als je in stad woont, in enkele minuten

overlast en is de daarmee gepaard gaande luchtvervuiling

kan zijn en lekker doorheen kan struinen. Spiegelnisse is

een gevaar voor de volksgezondheid. Met name langs de

een ruimtelijke strategie waarin wordt geschetst met welke

Noordrand van de Ruit (de A13 en de A20) is dit een groot

ingrepen deze kwaliteit kan worden gerealiseerd.

probleem.
Tot 2020 is de overheid van plan om in de regio Rotterdam
voor 7,2 miljard euro te investeren in nieuwe infrastructuur.
Eén van die projecten is de geplande aanleg van de A13/16
rondom Hillegersberg. Deze investering leidt helaas niet tot
een verbetering van de situatie; door deze nieuwe snelweg
gaat veel groen verloren en ontstaat er een extra barrière
tussen de stad en de recreatiegebieden langs de Rotte.
Spiegelnisse is een pleidooi om deze investeringen op een
zodanige manier in te zetten, dat bestaande verkeersproblemen langs de A20 en de A13 worden opgelost én de stad
een grote infrastructurele barrière kwijtraakt. Daardoor verdwijnt veel overlast en ontstaan er voor de stad een aantal
grote kansen. Woongebieden kunnen met elkaar worden
verbonden en de bereikbaarheid van groengebieden wordt
verbeterd.


11

Kralingse Plas

Zevenhuizerplas
Kaart met daarop de recreatievoorzieningen in het Kralingse Bos, de Landgoederenzone en de recreatiegebieden langs
de Rotte. Opvallend is de witte vlek in
het midden. Op deze plek bevind zich het
Veilingterrein (momenteel in gebruik alls
bedrijventerrein).

Kralingse Bos


2 MEERWAARDE GROENBLAUWE NETWERKEN
Groengebieden zijn zeer belangrijk voor leefkwaliteit in

2. Economische waarde

5. Luchtkwaliteit

stedelijke gebieden. Ze bestaan uit een netwerk van parken,

Natuur in de stad vergroot de aantrekkelijkheid van de

In veel stedelijke gebieden is de luchtkwaliteit een

natuurgebieden, landelijke gebieden en watergebieden.

stad als vestigingsplaats voor bedrijven en geschoolde

groot probleem. Zo heeft de lucht in de Randstad één

Deze gebieden vormen tezamen het groenblauwe netwerk.

werkers. Vergeleken met huizen die niet in de buurt van

van de hoogste concentraties aan fijnstof en stikstofdi-

Aantrekkelijk en goed vormgegeven groenblauwe netwer-

een water of groengebied liggen, hebben huizen in de

oxide van Europa. Dit is niet goed voor de volksgezond-

ken verhogen de aantrekkingskracht van een stad.

buurt van water- en groengebieden over het algemeen

heid. Het verhoogt de kans op bepaalde ziektes zoals

De kwaliteit van dit netwerk is in de huidige tijd, waarin

een hogere waarde. Dit blijkt o.a. uit de OZB-waarde.

astma en de kans op allergieën bij kinderen.

steden te maken hebben met klimaatsverandering en

3. Biodiversiteit

De luchtvervuiling kan voor een deel gecompenseerd

tegelijkertijd met elkaar concurreren om bedrijven en

Uit onderzoek is gebleken dat het stedelijke gebied

worden door groen. Zo hebben groen en stadsbomen

hogeropgeleiden, steeds belangrijker geworden. Een goed

goede mogelijkheden biedt voor verschillende vormen

een positief effect op de luchtkwaliteit doordat ze CO₂

ontworpen groenblauw netwerk levert op de volgende

van flora en fauna. Verschillende ‘wilde’ diersoorten zo-

en zwaveldioxide kunnen opnemen en fijnstof kunnen

aspecten voordelen op ( Pötz & Bleuzé 21-44):

als bijvoorbeeld de reiger voelen zich prima thuis in het

afvangen.

stedelijk gebied. Dit kan verder verbeterd worden door
1. Klimaatadaptatie

6. Hittestress

het aantal groengebieden uit te breiden en de

Uit onderzoek blijkt dat groengebieden en waterop-

De komende decennia zal het klimaat veranderen.

verschillende groengebieden en wateroppervlakten

pervlakten in de zomer een dempend effect hebben op

Voor Rotterdam betekent dit dat het weer extremer

met elkaar te verbinden.

de temperatuur (in extreme gevallen kan dit oplopen

zal worden. De hoeveelheid neerslag zal toenemen en

4. Sociaal maatschappelijke waarde

tot 10 graden). Zo hebben bomen een positief effect

er zal meer vallen in een kortere periode. Het groen-

Het is al lang bekend dat stadsparken de leefkwaliteit

op het microklimaat door de schaduw en de geringe

systeem kan een rol spelen in de adaptatie van de stad

van de stedeling vergroten. Groengebieden zijn plekken

opwarming van het aardoppervlak onder de bomen en

aan deze nieuwe omstandigheden. Wateroppervlakten

waar mensen kunnen recreëren en aan lichaamsbewe-

hebben zowel groen en wateroppervlakken door ver-

kunnen fungeren als bufferopvang op momenten dat

ging kunnen doen. Stadsparken hebben daarmee een

damping een koelend vermogen. Een lagere hittestress

het water niet kan worden afgevoerd en groengebie-

positief effect op de volksgezondheid van en verlagen

beperkt bovendien de kans op onweer.

den kunnen bij extreme neerslag als spons fungeren.

het stressniveau van de stadsbewoner. Voor kinderen

In beide gevallen wordt in het omliggende stedelijke

zijn speelmogelijkheden in de natuur belangrijk, omdat

gebied de kans op wateroverlast aanzienlijk beperkt.

deze goed zijn voor hun sociale vaardigheden en concentratievermogen.


13

Het Scheepvaartkwartier

Kralingen Midden

Noordrand van Hillegersberg ter hoogte van de Rotte

Noordrand van Hillegersberg ter hoogte van het Lage Bergse Bos


Kaart met daarop de gemiddelde verkoopprijzen (in Euro’s) per buurt in 2011
(bronnen Funda en NRC Handelsblad)


15

Door klimaatverandering zal het weer in Nederland extremer worden (bron: KNMI(

Bomen en planten hebben een positief effect op de luchtkwaliteit (bron afbeelding: www.bomenridders.nl)

Groenblauwe netwerken vergroten de biodiversiteit

Verschillende ‘wilde’ diersoorten zoals bijvoorbeeld de reiger voelen zich prima thuis in het stedelijk gebied


Hittekaart met daarop de gemiddelde oppervlaktetemperatuur. Opvallend is het relatief grote temperatuursverschil tussen het stedelijke gebied enerzijds en de
groengebieden en landelijke gebieden anderzijds (kaart afkomtig van Alterra)


17

1

2
3

Structuur groenblauwe netwerk van Hamburg

1

2

3

Alster in het Centrum

Stadtpark Hamburg

Volkspark Altona


3 GROENBLAUWE NETWERKEN IN STEDELIJKE GEBIEDEN
In Europa zijn een aantal steden met een uitmuntend

Hamburg

of de Krimpenerwaard) liggen op een relatief grote afstand

groenblauw netwerk. Een analyse van deze steden kan

Vergeleken met Amsterdam en Kopenhagen is de stedelijke

van de stad en zijn daardoor voor fietsers en voetgangers

mogelijk interessante gegevens opleveren voor de Rotter-

groei van Hamburg een stuk ongecontroleerder geweest.

moeilijk bereikbaar.

damse context.

Het stedelijk gebied heeft daardoor een grote omvang en

In de stad zelf zijn wel een aantal aantrekkelijke parken,

groene lobben, die vanuit het landelijk gebied de stad inste-

maar deze zijn voor een belangrijk deel gesitueerd langs

Amsterdam

ken, ontbreken. Maar desondanks beschikt Hamburg wel

grootschalige verkeersinfrastructuur, waardoor de woon-

De ruimtelijke opzet van Amsterdam wordt gekenmerkt

over een aantal grote stadsparken, die bovendien erg aan-

kwaliteit van deze parken onvoldoende wordt benut.

door een vingerstructuur waardoor groengebieden tot diep

trekkelijk zijn vormgegeven. Daarnaast heeft de gemeente

Tevens is de verbinding tussen aangrenzende groengebie-

in het stad doordringen en waardoor de verbinding van-

de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in de routes tussen

den vaak problematisch. De verkeersinfrastructuur zelf is

uit de stad met deze gebieden erg goed is. Dit is name te

deze parken. Bovendien zijn wijken in bosrijke omgevingen

niet alleen een barrière, maar creëert ook problemen op

danken aan een strenge naoorlogse ruimtelijke ordening,

gebouwd, waardoor de stad van nature al een erg groene

het gebied van leefbaarheid en volksgezondheid.

die was gebaseerd op de uitgangspunten van het Algemeen

uitstraling heeft.

Uitbreidingsplan (AUP) uit 1935. Ander sterk punt aan de
groenstructuur van Amsterdam is het feit, dat de buitenge-

Rotterdam

bieden (o.a. Waterland en de Amstel) een zeer aantrekke-

Amsterdam, Kopenhagen en Hamburg beschikken over erg

lijke uitstraling hebben.

aantrekkelijk vormgegeven groenblauwe netwerken.
De kwaliteit van deze netwerken is één van de factoren die

Kopenhagen

het huidige succes van deze steden mogelijk heeft gemaakt.

Net als Amsterdam wordt de ruimtelijke structuur in Kopen-

Vergelijkt men het groenblauwe netwerk van Rotterdam

hagen gekenmerkt door een vingermodel en ook hier levert

met deze steden, dan is het evident dat het groenblauwe

dit grote voordelen op. Ook in Kopenhagen is deze structuur

netwerk van Rotterdam op een aantal aspecten minder

tot stand gekomen dank zij een strenge naoorlogse ruimte-

scoort.

lijke ordening, die al is vastgelegd in het Fingerplan uit 1947.

Zo is het landelijk gebied van de Rotterdamse agglomeratie

Aspecten waar Kopenhagen ook zeer goed op scoort, zijn

voor een groot deel volgebouwd met kassen, waardoor dit

grote parken rondom het centrum en de nabijheid van een

deel onaantrekkelijk is als recreatiegebied. De landelijke ge-

groot aantal stranden.

bieden die wel aantrekkelijk zijn (bijvoorbeeld het Delfland

19

1

3

1

2

Amstelwig - Centrum nabij Carré

2

Structuur groenblauwe netwerk van Amsterdam

3

Het AUP uit 1935


Amstelwig - buitengebied

Noordrand - natuurgebied Ilperveld

1

3

2

1

Centrum - Ostre Anlæg

2
Structuur groenblauwe netwerk van Kopenhagen

3

Het Fingerplan uit 1947

Amagar eiland - Kalvebod Fælled

Stadsrand - Furesø

21

Infrastructuur vormt een flinke barrière

Structuur groenblauwe netwerk van de Rotterdam

Een groot deel van het buitengebied is volgebouwd met kassen

Stad is op de achtergrond steeds dominant aanwezig


1

2
3

Rand het Park bij het Erasmus MC

2

1
Aansluiting park en stedelijk gebied

Problematische aansluiting
park en stad

3

Rand Kralingse Bos bij de A16

Rand Kralingse Bos bij het Veilingterrein

23

1

3
2

Infrastructuur als barrière

2

Doorgang bij het Veilingterrein

1

3

A20 ter hoogte van Sint Franciscus Gasthuis

Knooppunt Terbregse Plein


Demonstratie voor betere luchtkwaliteit A13

Problematiek luchtkwaliteit (bron: stadsvisie Rotterdam)

A13 Overschie


25

Natuurcompensatie Maasvlakte (€103mlj)
1. Schiezone
2. Zuidpolder en Schiebroekspolder
3. Buytenland van Rhoon
Verbeteren waterberging (€80 mlj)
1. Eendragtspolder
2. Blauwe Verbinging

Nieuwe groenblauwe netwerken

In uitvoering:
1. Verbreding A15

€1,4 mld

2. A4 Midden Delfland

€0,8 mld

3. Ombouw naar metro

€0,3 mld

In de planning (korte termijn)
4. Blankenbergtunnel

€1,2 mld

5. A13 / A16

€1,3 mld

6. Nieuwe metro fase 1

€2,2 mld

Totaal investeringen

€7,2 mld

Geplande projecten voor 2020

In de planning (lange termijn)
7. Verbetering inpassing A20/A13
8. Verbreding A20 R’dam/Gouda
9. Verdubbeling spoor
10. A13 / A16 1,3 mild
11. Nieuwe metro fase 2
Totaal investeringen lange termijn is (nog) onbekend
maar bedraagt zeker enkele miljarden
Geplande projecten na 2020


Bron: Rijkswaterstaat, Havenbedrijf en provincie Zuid-Holland

4 RUIMTELIJKE INVESTERINGEN REGIO ROTTERDAM
Het verbeteren van het groenblauwe netwerk in Rotterdam

De A13/ A16 zal een aantal groengebieden (het Lage Bergse

is een urgente opgave. Het is daarom interessant om na

Bos en het Terbregse Veld) gaan doorkruisen. Voor Terbreg-

te gaan welke grote investeringen er op korte termijn in

se Veld, een stukje platteland midden in stad, betekent dit

ruimtelijke structuur worden gedaan en op welke manier

een grote aantasting van de ruimtelijke kwaliteit. Voor Lage

deze investeringen mogelijk gebruikt kunnen worden om

Bergse Bos geldt, dat de snelweg hier overkapt zal gaan

het groenblauwe netwerk te verbeteren.

worden en dat een deel van Bergse Bos opnieuw zal moeten

Tot 2020 wordt er voor 183 miljoen Euro geïnvesteerd in

worden aangelegd. Voor omwonenden zal de aanleg van de

nieuwe groengebieden. Opvallend is, dat deze investerin-

A13/A16 veel overlast geven en leiden tot een verlies aan

gen zijn bedoeld voor klimaatadaptatie (waterberging) en

leefkwaliteit.

natuurcompensatie (voor de Maasvlakte II) en in eerste in-

Uit een notitie over de verkeerscijfers van de gemeente Rot-

stantie niet lijken voort te komen uit de wens om het aantal

terdam blijkt, dat de aanleg van de A13/ A16 niet zal leiden

groengebieden te vergroten.

tot een significant lagere verkeersdrukte op de A20 en de
A13 Overschie.

Tot 2020 wordt in de regio Rotterdam voor 7,2 miljard Euro
geïnvesteerd in de verkeersinfrastructuur. Het grootste ge-

Op de A20 is nauwelijks sprake van een daling in de verkeer-

deelte van dit bedrag (4,7 miljard Euro) zal worden geïnves-

sintensiteit en op de A13 blijft het aantal voertuigen per

teerd in verbreding van bestaande snelwegen en de aanleg

etmaal boven de 100.000, waardoor een downgrade van

van nieuwe snelwegen. Na 2020 zijn er nog een aantal extra

snelweg naar stadsboulevard niet realistisch is (ter verge-

projecten gepland. Opvallend is dat een groot deel van deze

lijking één van de drukste binnenstedelijke verkeerswegen

investeringen gepland zijn langs de A20 en het spoor tussen

van Rotterdam; s’Gravendijkwal wordt per etmaal gebruikt

Rotterdam en Gouda.

door circa 28.000 voertuigen). Ten slotte zal de A13/ A16 de
leefbaarheid in de deelgemeenten Overschie en Hillegersberg Schiebroek negatief beïnvloeden; deze deelgemeenten
worden straks aan alle zijden omringd door snelwegen.


27

A13/A16

A13/A16
A13

A20

A13
A20

Tracé van de geplande A13/16


A16

2

3

De geplande A13/A16 gaat door en langs een stadsparken en toekomstige natuurgebieden
1. Schiezone

4

Schiebroeksepark

Lage Bergse Bos

2. Schiebroeksepark
3. Hoge en Lage Bergse Bos
4. Terbregse Veld

Terbregse Veld

29

2020

2013

Aantal voertuigen per etmaal in 2020 als er geen A13/A16 wordt angelegd (bron: gemeente Rotterdam)

2020

Aantal voertuigen per etmaal in 2013 (bron: gemeente Rotterdam)

Aantal voertuigen per etmaal in 2020 na aanleg van de A13/A16 (bron: gemeente Rotterdam)


Naastgelegen kaartjes geven de verkeerscijfers weer voor
snelwegen en de belangrijkste wegen langs de Noordrand
van Rotterdam in 2013 en 2020.
De cijfers zijn openbaar en verstrekt door de afdeling
Verkeer en Vervoer en de cijfers zijn gepresenteerd aan
de gemeenteraad naar aanleiding van raadsvragen van de
Groenlinks-fractie. De verkeerscijfers zijn spraakmakend
omdat ze de verkeerskundige noodzaak van de A13/A16 niet
aantonen.
Opvallend is dat bij geen aanleg van de A13/ A16 de autonome groei van de voertuigintensiteiten op de snel- en
hoofdwegen zeer beperkt is. Terwijl na aanleg van de
A13/A16 de voertuigintensiteiten flink toenemen en de
voertuigintensiteiten op de bestaande wegen nauwelijks
afnemen.
Dit komt omdat een betere doorstroming tot gevolg heeft
dat mensen zich over grotere afstanden gaan verplaatsen
en omdat mensen daardoor sneller geneigd zijn de auto te
Impact van de A13/A16 op de voertuigintensiteiten (2020 geen A13/16 - 2020 wel A13/A16)

nemen.


31

Verdubbeling
spoor

+
Vergroten
capaciteit
Niet investeren in de A13/A16

A20/A13

=
Nieuwe kansen
voor de stad!

Maar investeren in A20/ A13


5 COMBINEREN VAN INVESTERINGEN
Uit de cijfers van het verkeersmodel blijkt, dat de A13/A16

Door investeringen in de upgrade en betere inpassing van

Door omleggen van het spoor komt ruimte vrij; deze ruimte

een sterk verkeersaantrekkende werking zal hebben en

de A20 en A13 Overschie te combineren met geplande

wordt gebruikt voor het opnieuw inpassen A20. Op de plek

dat de impact van deze weg op de A20 en A13 beperkt zal

verdubbeling van het spoor (van twee naar vier sporen) tus-

waar eerst het spoor liep, kan nu A20 opnieuw worden

zijn. Ook zal het aantal voertuigen op het onderliggende

sen Rotterdam en Gouda kunnen synergievoordelen worden

aangelegd. Doordat de nieuwe A20 grotendeels naast de

wegennet er nauwelijks door verminderen. De A13/ A16 zal

behaald.

oude A20 ligt, is er nu ruimte om de capaciteit van de A20
te vergroten van 2*3 naar 2*5 rijstroken (eventueel met

ten koste gaan van een aantal voor Rotterdam belangrijke
groengebieden en creëert een extra barrière tussen de stad

Het huidige spoor maakt een merkwaardige omweg. Voor

splitsing voor lokaal en bovenlokaal verkeer) waardoor de

en het omliggende landelijke gebied. Bovendien moet er na

deze omweg is een historische verklaring. Langs dit tracé is

fileoverlast zal worden beperkt. Bovendien kan tijdens de

de aanleg van deze snelweg nog een keer extra geïnvesteerd

de ruimte voor een spoorverdubbeling beperkt. Bovendien

aanleg van nieuwe A20 de oude A20 gewoon in gebruik

worden in de A13 en de A20.

is het spoor op deze locaties een barrière, die groenge-

blijven waardoor de overlast voor de automobilist beperkt

bieden en woonwijken van elkaar scheidt. Het is daarom

zal zijn. Op de nieuwe locatie wordt gekozen voor een mix

Mijn conclusie is daarom, dat het bedrag dat is gereserveerd

verstandig om te kiezen voor een alternatief spoortracé

van tunnels en viaducten en zal de barrièrewerking van de

voor deze nieuwe snelweg, beter kan worden geïnvesteerd

(een tunnel onder de Rotte). Dit heeft een aantal voordelen:

snelweg worden opgeheven; Stadsdelen en groengebieden

in een upgrade en een betere inpassing van de bestaande

zo verdwijnt de ruimtelijke barrière, wordt de reistijd tussen

kunnen nu weer met elkaar worden verbonden. Door de

A20 en de A13 Overschie.

Rotterdam Centraal en Rotterdam Alexander gehalveerd van

tunnels 1 ,de viaducten en een betere doorstroming zal er

Op deze manier worden meerdere doelen tegelijk behaald,

tien naar vijf minuten en ontstaan er daardoor kansen voor

minder geluidshinder zijn en een veel betere luchtkwaliteit.

namelijk:

een succesvolle lightrail-verbinding tussen deze stations.

Nadat de A4 Midden Delfland gereed is kan er bovendien

•

Een betere inpassing van de A20 en de A13 Overschie

Deze verbinding zal het bestaande metronetwerk ontlasten.

begonnen worden met een betere inpassing van de A13

in het stedelijk weefsel van Rotterdam.

Ook kan er nu een station worden gerealiseerd in de dicht-

door Overschie en een aanpassing van het Kleinpolderplein.

Oplossen van het luchtvervuilingprobleem langs deze

bevolkte wijk het Oude Noorden; een station in deze wijk

twee snelwegen.

zal waarschijnlijk aanzienlijk meer reizigers trekken dan het

Door het vergroten van de capaciteit van deze twee

huidige station Noord. Door de tunnel hoeft er bovendien

snelwegen wordt het fileprobleem aangepakt.

relatief weinig te worden gesloopt en zal de reizigersover-

1 NB: bij het bepalen van de tracés voor de tunnels is rekening gehouden

De groengebieden die aangetast worden als gevolg van

last tijdens de aanleg beperkt zijn.

met de eisen voor tunnels zoals die zijn vastgelegd in de Tunnel- en Wo-

•
•
•

de aanleg van de A13/A16 blijven gespaard.

ningwet. Zo is er gekeken naar de wettelijk maximaal mogelijke hellingspercentages en de eisen tav in- en uitvoegstroken.

33

Begin 20ste eeuw waren er in Rotterdam twee hoofdstations. Het station Delftse Poort (ongeveer op de plek van
huidige Centraal Station) en het Maasstation (op de plek
van het vroegere Tropicanazwembad). Tussen deze twee
stations was geen directe spoorverbinding en dat gaf een
aanzienlijk ongemak voor treinreizigers. Daarom werd er

4

vlak voor de eerste wereldoorlog een ‘tijdelijke’ verbinding
aangelegd tussen die twee stations. Deze ‘tijdelijke’ verbinding ging om het toenmalige stedelijke gebied heen maakte

3

daardoor een flinke omweg. In de periode daarna zijn er
aantal plannen geweest om deze omweg op te lossen. De

1

belangrijkste staan op het kaartje aangegeven en zijn achtereenvolgens: de viaduct over de Goudse Singel (1926), de
variant over de zuidoever (1926) en het Rottetracé (weder-

Niet gerealiseerd
1. Goudse Singel (1923)

opbouwplannen van van Traa en Witteveen). Uiteindelijk

2

2. Algemeen Uitbreidingsplan (1926)

is alleen het eerste deel van het Rottetracé (4 op de kaart)
uitgevoerd en is de ‘tijdelijke’ omweg permanent geworden.

3. Wederopbouwplan 1e deel (1940)
Gerealiseerd
4. Wederopbouwplan 2e deel (1940)
Ontwikkeling Spoornetwerk na 1910

Historische ontwikkeling van Rotterdam

1900

1940

2010

1
Spoornetwerk - huidige situatie

1 omgeving Hofplein huidige situatie

2

2 Entree spoortunnel nabij Hofplein

Spoornetwerk - na aanleg van het Rottetracé


35

Met aanleg van het tracé krijgt ook het ov-netwerk een
impuls. Zo wordt de reistijd tussen Rotterdam Centraal en
Rotterdam Alexander gehalveerd van tien naar vijf minuten en daardoor ontstaan er kansen voor een succesvolle
lightrail-verbinding tussen deze stations. Deze verbinding zal
ook het bestaande metronetwerk ontlasten. Ook kan er nu
een station worden gerealiseerd in de dichtbevolkte wijk het
Oude Noorden; een station in deze wijk zal waarschijnlijk
aanzienlijk meer reizigers trekken dan het huidige station
Noord.

Spoor en metrosysteem - Huidige situatie

Spoor en metrosysteem - na aanleg van het Rottetracé


Oude A20
A20

A13
A20

Huidige capaciteit

A13 Overschie en A20 - huidige situatie

Nieuwe A20
A13

A20
A20

A13 Overschie en A20 na heraanleg

Nieuwe capaciteit


37

3
2

2
1
1

A13 Overschie en A20 na heraanleg

1

Van talud naar:


2

Viaduct

3

Tunnel met park

Tunnel met
recreatieplas

Zone die interessant wordt voor nieuwe ontwikkelingen na heraanleg spoor en A20

Overschie

Zone Veilingterrein
Kleinpolderplein

Zone Ceintuurbaan
Zone Gordelweg /Kanaalweg


39

6 MOGELIJKHEDEN A20/A13 ZONE
A20 ter hoogte van het Veilingterrein

geïsoleerde ligging te verbeteren en om het gebied te her-

gesloten gebied van vier recreatieplassen (achtereenvolgens

De A20-zone ter hoogte van het Veilingterrein heeft een

ontwikkelen als een aantrekkelijk woon-, recreatie- en na-

de Voor- en Achterplas, de Spiegelnisse en de Kralingse

rommelige en armoedige uitstraling en is nu grotendeels in

tuurgebied. Nadat de A20 en het spoor hier zijn ondertun-

Plas). Daardoor zal dit gebied door bezoekers als één ruim-

gebruik als bedrijventerrein. Het gebied heeft ondanks de

neld wordt het mogelijk om verschillende recreatiegebieden

telijke eenheid worden ervaren.

centrale ligging een geïsoleerde positie en vormt een bar-

op landschappelijke manier met elkaar te verbinden en om

Langs de oevers van de Spiegelnisse ontstaan grote kansen

rière tussen het Kralingse Bos en de stedelijke woonmilieus

in dit deel van Rotterdam de ruimtelijke relatie tussen het

voor natuurontwikkeling en recreatie en (als daar behoefte

binnen de Ruit enerzijds, en de Bergse Voor- en Achterplas,

stedelijke en het landelijke gebied te herstellen.

aan is) de ontwikkeling van interessante woonmilieus.

de recreatiegebieden langs de Rotte en de meer suburbane

De belangrijkste ingreep is het uitgraven van een water-

woonmilieus ten noorden van de Ruit anderzijds.

plas op locatie van het huidige Veilingterrein en het onder

Door het opheffen van de barrière van de A20 en het spoor

water zetten van een aantal polders aan de zijde van Nieuw

verandert de positie van dit gebied binnen de stedelijke

Terbregge waardoor er een grote waterplas ontstaat: de

agglomeratie van Rotterdam en ontstaan er kansen om de

Spiegelnisse . De Spiegelnisse is onderdeel van een aaneen-

Doorsnede Kralingse Bad

41

Vogelvlucht Spiegelnisse


Impresse strand Kralingse Bad


43

A20 zone ter hoogte van de Ceintuurbaan
De bundel van spoor- en snelweg is ter hoogte van de Ceintuurbaan een barrière, die twee dichtbevolkte woongebieden (Het Oude Noorden en het Kleiwegkwartier) van elkaar
scheidt. Daarnaast geeft de snelweg hier veel geluidsoverlast en zijn er grote problemen met de luchtkwaliteit. Nadat
het spoor is omgelegd, kan de snelweg hier worden ondertunneld. De ruimte boven de tunnel kan worden ingericht
als aantrekkelijk groengebied en de zone tussen de tunnel
en het Noorderkanaal is een interessante bouwlocatie voor
bijvoorbeeld woningen of bedrijven die complementair zijn
aan de bedrijven die zich nu langs de Ceintuurbaan bevinden.


Collage nieuwe situatie Ceintuurbaan

45

1
2
3
4
6
Deelgebieden Blijdorpse Zoom
1. Bleiswijkse Zoom
2.
3.

Blijdorpse berg

4.

Groot Vroesenpark

5.

Diergaarde Blijdorp

6.


Park Zestienhoven

Roel Langerakpark

5

A20 zone ter hoogte van de Gordel en Kanaalweg
De huidige bundel van spoor- en snelweg vormt hier een
barrière die een aantal groengebieden van elkaar scheidt.
Als het spoor1 wordt omgelegd, ontstaat er een kans
om een aantal stadsparken te vergroten en met elkaar te
verbinden. Door bij de heraanleg van de A20 te kiezen voor
een viaduct, wordt de barrièrewerking van de snelweg hier
opgeheven. De belangrijkste ingrepen in dit gebied zijn de
verdubbeling van het Vroesenpark, en de aanleg van de 'Blijdorpse Berg' ter hoogte van het huidige sportcomplex 'de
Gordelweg'. De Blijdorpse Berg kan worden aangelegd met
de grond en het sloopafval dat vrijkomt bij de aanleg van de
Spiegelnisse. Hierdoor krijgt Rotterdam zijn eigen 'Hamstead
Heath'; een stadspark op een heuvel van waaruit men spectaculaire uitzichten heeft op de Rotterdamse skyline!

1 Hoewel het spoor tussen Rotterdam en Gouda is omgelegd, zal het HSL
spoor nog steeds door het gebied lopen. Maar omdat dit spoor is aangelegd op een viaduct en niet op een talud zoals het ‘reguliere’ spoor zal de
barrière werking van dit spoor veel minder zijn. Onder het viaduct door
kunnen immers eenvoudig nieuwe paden en wegen worden aangelegd.

47

1

Viaduct

1

Park met uitzicht -Hamstead Heath London

Blijdorpse Berg


Zicht vanaf de Blijdorpse Berg


49

Buffalo Bayou Promenade




A13 en Kleinpolderplein
Door het opheffen van de barrière van spoor- en snelweg
ontstaan er langs de A20 en de A13 kansen voor herontwikkeling. In Overschie kan de A13 ondertunneld worden en
kan de capaciteit van het Kleinpolderplein worden vergroot.
Door de ondertunneling van de A13 zijn woongebieden
weer met elkaar verbonden , gaat de woonkwaliteit van
Overschie aanzienlijk omhoog en is het probleem van de
luchtvervuiling opgelost. Ook komen er aantrekkelijke locaties vrij voor woningbouw. Door deze locaties te benutten,
kunnen bij het Kleinpolderplein huizen1 worden gesloopt
en ontstaat er ruimte om dit knooppunt te vergroten,
waardoor de doorstroming wordt verbeterd en de overlast
vermindert.

Collage A13 na ondertunneling

Vorige bladzijde:
De Buffalo Bayou Promenade in Houston referentie voor de
heraanleg van het Kleinpolderplein

1 Deze woningen zijn gebouwd in de periode 1930-1960 en staan momenteel op minder dan vijftien meter van de snelweg. Op basis van de huidige
lucht- en geluidsnormen hadden er op deze plek nooit woningen mogen
worden gebouwd.

51

1.

Bleiswijkse Zoom

2.

Eendragtspolder

3.

Zevenhuizerplas

4.

Wollefoppenpark

5.

Hoge Bergse Bos

6.

Lage Bergse Bos

7.

Rotte

8.

Sportpark Terbregge

9.

Kern en Plassen

10. Spiegelnisse
11. Begraafplaats Crooswijk
12. Kralingse Plas
13. Kralingse Bos
14. Landgoederenzone


7 HET ROTTEMERENPARK
De grootste kans, die ontstaat dankzij de ondertunneling

ad 1: Verbeteren van het waternetwerk

Ad 2: Duidelijk netwerk voor fietsers en voetgangers

van het spoor en de A20, is de mogelijkheid om het

Een belangrijke recreatieve potentie van het Rottemeren-

De aanleg van een fiets- en voetgangersnetwerk dat alle

Kralingse Bos te verbinden met de Bergse Voor- en Achter-

park is het waternetwerk. In het gebied bevinden zich het

belangrijke attracties in het Rottemerenpark met elkaar

plas en de groenzones langs de Rotte. Daardoor ontstaat

riviertje de Rotte en een vijftal waterplassen:de Zevenhui-

verbindt, is een belangrijke vereiste voor het optimaal be-

een groot aaneengesloten groengebied; het Rottemeren-

zerplas, Bergse Voor- en Achterplas, de Kralingse Plas en de

nutten van de recreatieve potentie van het park. Door een

park. Dit gebied zal bestaan een aantal verschillende deel-

Spiegelnisse, die voor de waterrecreatie erg interessant zijn.

netwerk aan te leggen dat bestaat uit een aantal logische

gebieden met elk hun eigen karakter en uitstraling.

De verbinding tussen de plassen is slecht: doordat er op

routes, (het Rottepad, het parklint, de waterpromenade en

veel plaatsen sluisjes ontbreken is het voor waterrecrean-

groene linten) onstaat er een helder netwerk voor fietsers

Naast de herontwikkeling van het Veilingterrein naar het

ten onmogelijk om van de ene waterplas naar de andere

en voetgangers dat het park definieert en alle belangrijke

plassengebied de Spiegelnisse is een visie op het gehele

waterplas te varen.

attracties met elkaar verbind.

Rottemerenpark noodzakelijk. Hoewel de verschillende

Belangrijke ingrepen in het waternetwerk zijn daarom de

deelgebieden elk over hun eigen karakteristieken en kwa-

aanleg van de sluisjes en toevoegen van nieuw wateropper-

ad3 Heldere ontsluitingsstructuur voor auto’s

liteiten beschikken, zullen er een aantal ingrepen moeten

vlak om de verbindingen tussen de verschillende recrea-

De huidige ontsluitingsstructuur van het Rottemerenpark

worden gedaan om de structuur van deze gebieden te ver-

tieplassen te verbeteren. Hierdoor ontstaat er voor water-

kan aanzienlijk worden verbeterd. De autoroutes gaan on-

beteren en om de recreatieve potentie van deze gebieden

recreanten een optimaal vaarnetwerk. Ander voordeel van

nodig vaak door de recreatiegebieden en het name in het

optimaal te kunnen benutten. Daarvoor zijn zes strategieën

het toevoegen van extra wateroppervlak is, dat het gebied

Hoge en Lage Bergse Bos is er een overdaad aan parkeer-

noodzakelijk:

beter geschikt wordt om extreme weersomstandigheden

plekken en zijn de wegprofielen onnodig breed. Dat heeft

(piekafvoer) te accommoderen en er kansen ontstaan voor

een negatieve impact op de uistraling van deze parken.

het ontwikkelen van nieuwe natuur.

Door te kiezen voor verkeerssysteem, waarbij het verkeer

1. Verbeteren van het waternetwerk.
2. Duidelijk netwerk voor fietsers en voetgangers.

zoveel mogelijk naar de randen van het stadspark wordt ge-

3. Heldere ontsluitingsstructuur voor auto’s.

leid, kan het aantal verkeerswegen in het park worden ver-

4. Faciliteren van de recreatieve knooppunten.

minderd. Door profielen van de wegen zodanig in te richten

5. Optimaal benutten van de randen van het

dat de berm bij geval van grote drukte gebruikt kan worden

Rottemerenpark als woonkwaliteit.
6. Herontwikkelen van een aantal blinde vlekken.

als parkeerplek, kan het aantal parkeerterreinen aanzienlijk
worden verminderd en kunnen deze worden gebruikt voor
natuurontwikkeling.

53

ad 4 Faciliteren van de recreatieve knooppunten
In de huidige situatie bevinden zich in het Rottemerenpark
al een groot aantal recreatieve voorzieningen die over het
algemeen zeer intensief worden gebruikt en erg succesvol
zijn. Het thematiseren van deze voorzieningen en faciliteren
van de groei en mogelijk maken van aanverwante recreatieve functies kan het succes van het recreatieve programma
van Rottemerenpark verder versterken.
ad 5 Benutten van de randen als woonkwaliteit
De nabijheid van een mooi park is voor veel mensen een
belangrijke woonkwaliteit. Langs het Rottemerenpark
bevinden zich veel randen die in potentie zeer aantrekkelijke woongebieden kunnen zijn. Deze gebieden zoneren als
mogelijke locaties voor woningbouw zorgt ervoor dat deze
potentie optimaal wordt benut. Deze locaties zijn uitermate
geschikt voor de ontwikkeling van woonmilieus voor de hogere inkomens, iets waar in Rotterdam grote behoefte aan
is. Verder kan het park, als dat nodig is, dienen als geleider
voor de verdere groei van de Rotterdamse stadsregio.
ad6 Herontwikkelen van een aantal blinde vlekken
In het Rottemerenpark bevinden zich een gebieden die momenteel in gebruik zijn als bedrijventerrein, als autosloop
of als grondstort. Deze gebieden voegen niets toe aan de
recreatieve beleving van het Rottemeren en zijn als zodanig
zeer interessant voor herontwikkeling. Het Veilingterrein is
zo een gebied.


Ruimtelijke strategieën voor Rottemerenpark

Inrichten van blinde vlekken

Benutten randen

Recreatieve knooppunten

Verbinden watersystemen

Verbeteren recreatieroutes

Verbeteren ontsluiting auto’s


55

Vogelvlucht Kralingse Hout


Noordrand van Hillegersberg

Kralingse Hout


57

Het watersysteem van de Rotte
Het watersysteem in het stroomgebied van de Rotte zit
ingewikkeld in elkaar. Zo zijn er zeer veel verschillende waterpeilen en is het onderlinge verschil ook erg groot
(variërend van +0,0m NAP tot -7,0m NAP). Enkele belangrijke waterpeilen zijn die van de Rotte (-1,0 NAP), de Kralingse
Plas (-2,3m NAP), de Bergse Voor- en Achterplas (-2,8

Meters boven NAP

NAP) en de Zevenhuizerplas (-5,2m NAP). Alle waterpeilen

+20,0

worden door middel van een uitgebreid stelsel aan gemalen
door het waterschap kunstmatig in stand gehouden. Zou

+11,0

dit niet gebeuren dan zou vrijwel het gehele stroomgebied
onder water komen te staan (op bepaalde plekken tot wel

+3,0

zeven meter).
Wat verder opvalt is, dat het waterpeil van de Rotte op
veel plaatsen hoger ligt dan dat van de omliggende polders
en dat de bodem op de plek waar de Rotte ‘ontspringt’
lager ligt (-6,5 NAP) dan op de plek waar de Rotte de Maas

-6,0

Bodemhoogte stroomgebied Rotte (in meters NAP)

instroomt (tussen de 0,0 en -0,5 NAP). Daarnaast is de Rotte
een riviertje dat niet meer op een natuurlijke manier de
Maas in kan stromen. Dit omdat het water in de Rotte lager
staat dan het water in de Maas (zowel bij eb als bij vloed).

Waterpeilen stroomgebied Rotte (in meters NAP)


1
2
3

Bestaande recreatieve waternetwerk

1

2

3

Nieuwe recreatieve waternetwerk


59

Recreatieve knooppunten - huidig

Recreatieve knooppunten - nieuw


61

Recreatieroute - Rottepad

Recreatieroute - Parklint

63

Recreatieroute - Waterpromenade

Recreatieroute - Bospad

65

1

2

1
3
4

2

Profielen bospad

3


4

bestaande netwerk
Nieuw aan te leggen

Gehele recreatienetwerk

67

Te ruim opgezette wegen

Ontsluiting autoverkeer - huidig

Beeld na weghalen onnodige verharding

Ontsluiting autoverkeer - nieuw

69

Totale recreatievenetwerk Rottemerenpark


71

Vogelvlucht Rottemerenpark en groenstructuur metropoolregio Rotterdam - Den Haag

GROENSTRUCTUUR METROPOOLREGIO ROTTERDAM - DEN HAAG
Het Rottemerenpark in het grotere geheel van de metropoolregio Rotterdam - Den Haag In de metropoolregio Rotterdam - Den Haag staat het landelijke gebied onder druk.
Dit komt door de aanzienlijke groei van het stedelijke
gebied in de afgelopen zestig jaar, de aanleg van grootschalige infrastructuur en de intensivering van de tuinbouw.
De relatie tussen stad en land is in de metropoolregio
daardoor problematisch: de aantrekkelijke landschappen en
natuurgebieden hebben een beperkte omvang en sluiten
slecht op elkaar aan.
De provincie Zuid-Holland probeert dit te verbeteren
door de aanleg van de Groenblauwe Slinger; een lint van
natuur en recreatiegebieden die loopt vanaf Maasluis tot
aan Leiden. Deze slinger moet natuurgebieden met elkaar
verbinden en voorkomen dat stedelijke gebieden aan
elkaar vastgroeien. De Groenblauwe Slinger is daarmee
een structureel element in de ruimtelijke ordening van de
metropoolregio.
Met de realisatie van het Rottemerenpark ontstaat er een
kans om deze groenblauwe slinger uit breiden met een
'parkslinger' een slinger die loopt vanaf de Maas tot aan de
Noordzee en van het Malieveld tot het Kralingse Bos!


73

Concept Groenblauwe Slinger

Groenblauwe Slinger

Concept Rotteslinger

RotteSlinger

Concept nieuwe groenstructuur

Nieuwe groenstructuur metropoolregio Rotterdam - Den Haag


75

NAWOORD
Dit afstudeeronderzoek is voor mij een zeer interessant

ten en waar elke Rotterdammer voor een lange periode van

deze verschillende projecten elkaar kunnen versterken dan

onderzoek geweest. Ik heb als student de tijd gehad om

zal profiteren.

wel gebruikt kunnen worden om bredere doelstellingen te
behalen. Dit leidt tot kostenvoordelen, hogere kwaliteit en

dingen in breder perspectief te analyseren waardoor ik in de
positie was om een aantal aannames ter discussie stellen.

Ik pleit er daarom ook voor om de A20 zone in de Stadsvisie

bovenal een aantrekkelijke stad voor bewoners èn bedrij-

Een mogelijkheid die je in je professionele werkveld helaas,

te benoemen als een urgent VIP-project.

ven.

vanwege het beperkte aantal uren dat je aan een project

Wat mij opviel aan dit onderzoek is, dat er erg veel geld

mag besteden, niet altijd hebt.

beschikbaar is (in totaal €7,2 miljard) voor nieuwe infra-

Verder ben ik veel te weten gekomen over een deel van

structuur en ik denk dat een slimme combinatie van al

Rotterdam dat mij altijd heeft gefascineerd. Deze kennis

geplande investeringen kan leiden tot enorme kansen voor

heeft geleid tot een aantal interessante inzichten en een

de groenblauwe structuur van Rotterdam. Ook verwacht

overtuiging dat bepaalde investeringen beter op een andere

ik dat er onder de bevolking veel draagvlak voor zal zijn.

manier gebruikt kunnen worden dan zoals nu in de Stadsvi-

Weinig bewoners zullen immers bezwaar maken tegen een

sie staat vermeld.

bestaande snelweg die ondergronds zal worden aangelegd,

Gaandeweg mijn onderzoek ben ik er steeds meer van

in tegenstelling tot een nieuwe snelweg langs en door een

overtuigd geraakt, dat de A20 zone en de groenstructuur

aantal recreatie- en natuurgebieden.

een veel prominentere plek in het ruimtelijke beleid van de
gemeente Rotterdam zouden moeten krijgen, omdat zich

Tenslotte heeft dit project nog eens de noodzaak benadrukt

hier een aantal grote problemen voordoet op het gebied

van integrale ruimtelijke planning op het niveau van de

van leefbaarheid en volksgezondheid en omdat in dit deel

stadsregio. Want juist op dit niveau kunnen strategische

van de stad een grote potentie in zich heeft. Een potentie

keuzes worden gemaakt die het belang van de stad dienen.

die, als die wordt benut, leidt tot een grote upgrade van de

Goede stedenbouw is meer dan een verzameling van allerlei

groenblauwe structuur (het netwerk van groengebieden,

goed uitgevoerde afzonderlijke projecten. Het is ook een

watergebieden en stadsparken) in Rotterdam. Een upgrade

strategische afweging waarbij vanuit meerdere perspec-

die de aantrekkingskracht van de stad aanzienlijk zal vergro-

tieven en schaalniveaus gekeken wordt op welke manier


77

DANKWOORD
Met de afronding van dit afstudeerproject sluit ik tevens
een periode in mijn leven af waarin ik veel dingen heb meegemaakt en gedaan. Na de academieperiode is nu de postacademie -periode aangebroken :). Bij mijn afstuderen heb
ik veel hulp gehad. Ik wil bij deze dan ook de commissie,
bestaande uit: Margit Schuster (Academie), John Westrik en
Eric-Jan Pleijster bedanken voor hun zeer nuttige feedback
tijdens de tussentijdse peilingen. In het bijzonder wil ik mijn
mentor Martin Biewenga bedanken voor zijn begeleiding,
ik heb daar erg veel aan gehad.
Daarnaast wil ik mijn collega’s van het Team van Welstand
en Monumenten bedanken voor hun flexibiliteit tijdens
mijn afstudeertraject. Ten slotte nog wil ik nog bedanken
Annette Matthiessen voor de detacheringsmogelijkheid bij
de gemeente Barendrecht, Willemijn Lofvers voor de hulp
bij het formuleren van de afstudeeropgave, de collega’s
Stadsontwikkeling (in het bijzonder Roel van Rijthoven van
de afdeling Verkeer- en Vervoer) voor hun bereidheid om
mijn vragen te beantwoorden, mijn ouders en zus voor het
doorlezen van de conceptteksten en Jens, Niels, Onno, Steven, Vincent en vele anderen voor hun interesse en
feedback gedurende de periode van mijn afstuderen.
Dit heb ik erg gewaardeerd!


79

LITERATUURLIJST
Bronnen literatuur
• Alterra, Hittestress in Rotterdam, Wageningen 2008
• Beijerinck J., Ontwerp van droogmaking der Kleine Plassen in Schieland, Rotterdam 1861
• Blank H. et al, Landschapsarchitectuur en stedenbouw
in Nederland, Wageningen 2010
• Boeijenga J. & J. Mensink, Vinexatlas, Rotterdam 2008
• Bureau voor architectuur en stedebouw Franz Ziegler,
Rottezoom Ruimtelijke verkenning 2007, Rotterdam
2007
• Gemeente Amsterdam, Stadsbeeld 07/13 Fietsboulevards, Amsterdam 2013
• Gemeente Barendrecht et al, Barendrechts Buitenboek
(concept), Barendrecht 2012
• Gemeente Rotterdam et al, Masterplan Rotterdam
Vooruit, duurzaam bereikbaar, Rotterdam 2009
• Gemeente Rotterdam et al, Rotterdam Waterstad 2035,
Rotterdam 2005
• Gemeente Rotterdam et al, Waterplan Rotterdam; werken aan water voor een aantrekkelijke stad, Rotterdam
2007
• Gemeente Rotterdam, Beantwoording vragen verkeersprognose A13/A16 (notitie), Rotterdam 2013
• Gemeente Rotterdam, Bestemmingsplan Kralingse Plas,
Rotterdam 2006
• Gemeente Rotterdam, Handboek Rotterdamse Stijl,
Rotterdam 2008
• Gemeente Rotterdam, Stadsvisie Rotterdam, Ruimtelijke ontwikkelingsstrategie 2030, Rotterdam 2007
• Gemeente Rotterdam, Verkeersmodellen en verkeerscijfers A13/A16, Rotterdam 2013
• Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard, diverse peilbesluiten

•
•
•
•
•

•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

Laar, van de P & M. van Jaarsveld, Historische atlas van
Rotterdam, Amsterdam 2004
Lofvers W. et al, Spiegel Rotterdam; een studie naar zes
analoge steden, Rotterdam 2012
Mens N., W.G. Witteveen en Rotterdam, Rotterdam
2007
Ministerie van Infrastructuur en Milieu, presentatie
Zuidvleugel, 2012
Noordhoff Uitgevers et al, De bosatlas van Nederland
Waterland, een reis door de wereld van het water,
Groningen 2010
OKRA landschapsarchitecten, Ruimtelijke kwaliteit van
historische waterwegen in Zuid-Holland, Utrecht 2010
Palmboom, F., Rotterdam, verstedelijkt landschap, Rotterdam 1995
Pötz H. & P. Bleuzé, Groenblauwe netwerken voor duurzame en dynamische, Delft 2012
Provincie Zuid-Holland, Visie op Zuid-Holland; structuurvisie verordening ruimte, Rotterdam 2010
Rijkswaterstaat Zuid-Holland, Tracébesluit A13/A16,
Den Haag 2012
Rijkswaterstaat Zuid-Holland, Trajectnota/ MER 13/16
Rotterdam, Den Haag 2009
Rijkswaterstaat Zuid-Holland, Trajectnota/ MER A4 Delft
Schiedam, Den Haag 2008
Rijkswaterstaat, Atlas Hoofdwegennet, Den Haag 2010
RIVM, Natuurcompensatie in de Voordelta bij de aanleg
van de Tweede Maasvlakte, Den Haag 2008
Stadsregio Rotterdam, ‘’Groenblauw structuur plan
regio Rotterdam 2011-2020, 2011
Steenbergen C. & W. Reh, Metropolitane landschapsar-

•
•

•

chitectuur stedelijke parken en landschappen, Delft
2011
SWOW, Factsheet Verkeersveiligheid van tunnels in
autosnelwegen, Leidschendam 2011
Tummers L. & J. Tummers-Zuurmond, Het Land in de
stad; de stedebouw van de grote agglomeratie, Bussum
1997
VROM, Ruimte maken ruimte delen, Vijfde nota over de
Ruimtelijke Ordening 2000/2020, Den Haag 2001

Bronnen internet
• http://www.gis.rotterdam.nl/gisweb2/default.aspx
• http://ahn.geodan.nl/ahn/
• http://www.wegenwiki.nl/
• http://rotterdam.groenlinks.nl/
• http://stadsregio.nl/hoekse-lijn
• http://www.a2maastricht.nl/
• http://www.milieufederatie.nl/
• http://observatoriumrotterdam.blogspot.nl/
• http://www.platforma13a16.nl/
• http://www.portofrotterdam.com/nl/actueel/pers-ennieuwsberichten/Pages/20081223_11.aspx
• http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/wegen/
aanleg-van-nieuwe-wegen
• http://www.rotterdam.nl/monumenten
• http://www.spoorzonedelft.nl/Algemeen/Veelgestelde_
vragen/?filter=Algemeen
• http://www.wegenwiki.nl/A16_(Nederland)
• http://www.zuid-holland.nl/groenblauweslinger
• http://www.debomenridders.nl/


81

COLOFON
Spiegelnisse
Afstudeerproject Rotterdamse Academie van Bouwkunst
Heijplaatstraat 23
3089 JB Rotterdam
Student
Joost de Wit
Baan 40b
3011 CC Rotterdam
T 06-17560745
E jpdewit@gmail.com

Afstudeercommissie
Margit Schuster (voorzitter)
Martin Biewenga (mentor)
John Westrik
Eric-Jan Pleijster
©2014 Joost de Wit
Alleen bij nadrukkelijke toestemming van de auteur
en mits de bron wordt vermeld, mogen teksten en
afbeeldingen uit deze uitgave worden gebruikt.


NL - Boekwerk Slotpresentatie “De Spiegelnisse” - Joost de Wit

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Semelhante a NL - Boekwerk Slotpresentatie “De Spiegelnisse” - Joost de Wit

Semelhante a NL - Boekwerk Slotpresentatie “De Spiegelnisse” - Joost de Wit (20)

NL - Boekwerk Slotpresentatie “De Spiegelnisse” - Joost de Wit