Ελλάδα- Ελληνισμός- Εθνική Αυτογνωσία

1. Ε!ΣΑΓΩΓΙΚΑ
Είναι κοινά αποδεκτό ότι ο άνθρωπος δηµιουργεί πολιτισµό,
σύνολο δηλαδή από επιτεύγµατα που ικανοποιούν υλικές και πνευµατικές
ανάγκες. Κάθε πολιτισµός ωστόσο διαφέρει, καθώς θεµελιώνεται σε
ξεχωριστά και ιδιαίτερα στοιχεία, που συγκροτούν τη µοναδικότητα ενός
έθνους. Έτσι και το ελληνικό έθνος, ο ελληνισµός, αποτελεί ή καλύτερα
καλύπτει µια σύνθετη υπόθεση, που περιλαµβάνει τόσο το γεωγραφικό
χώρο µε τις ιστορικές προσθαφαιρέσεις του και το λαό µε µια
συγκεκριµένη νοοτροπία και έναν ιδιαίτερο τρόπο ζωής, που προσιδιάζει
στον όρο «ελληνικότητα», όσο και την πνευµατική- πολιτική και
γενικότερα πολιτισµική κληρονοµιά, αλλά και τη σύγχρονη παρουσία
του ελληνικού έθνους, το οποίο ας σηµειωθεί ότι θεωρείται «έθνος
ανάδελφον», καθώς τα στοιχεία που το συνδέουν είναι µοναδικά και δεν
υπάρχουν σε άλλους λαούς στον κόσµο.
Ο ελληνισµός ανεπιφύλακτα αναφέρεται στην παιδεία των
Ελλήνων, στον πολιτισµό που αυτοί δηµιούργησαν µέσα στο πέρασµα
των αιώνων και ο οποίος µεταλαµπαδεύτηκε τους υπόλοιπους λαούς,
δίνοντας ζωντάνια και ερέθισµα για εξέλιξη και πρόοδο. Συνεπώς, ο
ελληνισµός είναι ιδανικό, που γίνεται εφαλτήριο για δηµιουργική
αφοµοίωση άφθαρτων αξιών και αναλλοίωτων στοιχείων. Η ιστορία του
ελληνισµού είναι ιστορία πνεύµατος, είναι πορεία ειρήνης, ελευθερίας,
ελπίδας, αγώνων και ανθρωπιάς.
Γι' αυτό όλοι οι Έλληνες πρέπει να αποκτήσουµε εθνική συνείδηση, να
αποδεχτούµε και να βιώσουµε συνειδητά το σύνολο των στοιχείων που
αποτελούν την εθνική µας ταυτότητα, δηλαδή την ιστορία, την
παράδοση, την κληρονοµιά, την κουλτούρα, τις αξίες και την ιδεολογία
1

2. του έθνους µας. Ειδικά σήµερα η συνείδηση της εθνικής µας
προσωπικότητας είναι αναγκαία, καθώς κινδυνεύουµε να χάσουµε το
πρόσωπό µας, να αλλοτριωθούµε εθνικά, να συρρικνωθούµε
πνευµατικά. Εφόσον ο καθένας κοιτάει τη βολή του, ο βίος δεν
εκπνευµατώνεται από υψηλά ιδεώδη και αξίες και ο ηθικός βαυκαλισµός
κυριαρχεί. Επιπλέον, η ξενοµανία, αυτή η σύγχρονη Κίρκη, ευνουχίζει την
ελληνικότητά µας και το καταναλωτικό όραµα υποβαθµίζει τα αληθινά
οράµατα. Εποµένως,. είναι καιρός πλέον να αφυπνιστούµε εθνικά και ο
καλύτερος τρόπος για να συµβεί αυτό είναι ο δρόµος της ιστορίας, η
συντήρηση της ιστορικής µνήµης.
Η επικρατέστερη κατεύθυνση του σήµερα καθορίζει, βασικά, τη
µορφή της σχέσης προς τα περασµένα. Στρεφόµαστε προς τα
περασµένα και υψώνουµε σε καθοδηγητικά και µορφωτικά στοιχεία
εκείνα που απαιτεί η σηµερινή µας ζωή. Η εξιδανίκευση του χτεσινού είναι
ουσιαστικά η εξυψωτική προβολή του σήµερα στο αύριο, δυναµωµένη
από το χτες. Μελετώντας την ιστορία, µελετάµε τη ζωή, παρακολουθούµε
τη εξέλιξη του πολιτισµού, εξάγουµε χρήσιµα συµπεράσµατα για το
µέλλον, µαθαίνουµε να αγαπάµε τον εαυτό µας, την πατρίδα µας, τους
άλλους.
Ο παλαµικός στίχος «µεθύστε µε το αθάνατο κρασί του εικοσιένα»
δείχνει την αξία της ιστορικής µνήµης, αυτής της άσβεστης φλόγας, που
συνιστά κινητήρια δύναµη για άτοµα και λαούς. Δίχως αυτήν οι
αδυναµίες, τα σφάλµατα, τα τραγικά λάθη του παρελθόντος
επαναλαµβάνονται. Α ν την απορρίψουµε, δεν µπορούµε να
αποµονώσουµε τις νοσογόνες εστίες, να κλείσουµε τις πληγές του χτες.
Διότι, για να νικήσουµε και να υπερπηδήσουµε τα λάθη, πρέπει να
γνωρίσουµε και να αναγνωρίσουµε τα σφάλµατά µας, µε οδηγό την
ιστορία.
Επιπρόσθετα, η ιστοριογνωσία είναι αποκαλυπτική για τα
προτερήµατα και τα ελαττώµατα της φυλής µας. Μας βοηθά να
προβούµε σε αυτοκριτική, ώστε να φτάσουµε στην εθνική αυτογνωσία.
Με τον όρο αυτό εννοούµε τη γνώση της ιδιαιτερότητάς µας, των
στοιχείων και των χαρακτηριστικών, σύγχρονων και παλαιών, που µας
διακρίνουν από τους άλλους λαούς.
Η εθνική αυτογνωσία µάς δίνει τη δυνατότητα να ανακαλύψουµε τον
ψυχισµό µας, να βρούµε τα όριά µας, να συνειδητοποιήσουµε τα
ελαττώµατά µας, ώστε να µην υπερτονίζουµε το φυλετικό µας
χαρακτήρα εις βάρος των υπόλοιπων λαών, ούτε να βρεθούµε εκτός
διεθνούς παιχνιδιού, µπλεγµένοι και περιχαρακωµένοι στην εθνική
2

3. οµφαλοσκόπηση και τον εθνικό ναρκισσισµό. Η γνώση είναι δύναµη και
ως τέτοια είναι ικανή να γεµίσει τις ψυχές των ανθρώπων, να
ενδυναµώσει το εθνικό φρόνηµα, προκειµένου ο σύγχρονος Έλληνας να
διαδραµατίσει το ρόλο του θεµατοφύλακα της παράδοσης, του
παρελθόντος, αλλά και του εµπνευστή νέων µορφών πολιτισµού. Γιατί
µόνο έτσι θα εγκαταλείψουµε το πλέγµα εθνικής κατωτερότητας, τόσο
απέναντι στους προγόνους µας, όσο και προς τους ξένους λαούς.
ΣΧΕΣΗ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟΝ
ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ
 Ο ελληνισµός στάθηκε εµπνευστής του ευρωπαϊκού πολιτισµού. Το
αρχαίο ελληνικό πνεύµα διαθόθηκε ευρύτατα µετά το Β' αποικισµό,
κυριάρχησε κατά την περίοδο της Ρωµαίκής αυτοκρατορίας, που
φαινοµενικά τερµάτισε την επιβολή του κλασικού εθνικού
οικοδοµήµατος, ενώ στην ουσία το αρχαιοελληνικό οικοδόµηµα
ορθώθηκε στον πνευµατικό τοµέα, αφήνοντας την πολιτική και
στρατιωτική ισχύ στα χέρια των Ρωµαίων.
 Σπέρµατα ελληνικότητας υπάρχουν σε κάθε σηµείο του τότε
γνωστού κόσµου. Η ελληνική πνευµατικότητα µεταστοιχειώθηκε σε
ζωογόνο πηγή στα σκoτεινά χρόνια του Μεσαίωνα, και οδήγησε
στην Αναγέννηση. Την εποχή που στη Δύση επικρατoύσε ο
Μεσαίωνας, εποχή σκoταδισµoύ, στην Ανατολή, όπου
κυριαρχoύσε το ελληνικό στoιχείo, το Βυζάντιο έδωσε ώθηση στην
κατάργηση του σκοταδισµού. Η ελληνική ορθοδοξία και ο
θρησκευτικός ανθρωπισµός εµφυσήθηκε σε χώρες της
Aνατoλικής Ευρώπης.
 Η αρχαιοελληνική ανθρωπιστική παιδεία αποτέλεσε εκπαιδευτικό
πρότυπο για πολλές παιδαγωγικές και εκπαιδευτικές πρoσπάθειες
πολλών ευρωπαϊκών κoινωνιών. Ο ανθρωπισµός, δηλαδή η πίστη
και ο σεβασµός στον άνθρωπο ως ύψιστη και ανεπανάληπτη αξία,
αποτέλεσε τον πυρήνα, αργότερα, της αναγεννησιακής ακµής
(oυµανισµός).
 Η Ελλάδα, επίσης, ήταν γενέτειρα ή σ' αυτή γνώρισαν µεγάλη
ακµή oι επιστήµες της Iατρικής, της Γεωµετρίας, της Ιστορίας, της
Φιλoσoφίας, και µετέδωσε απλόχειρα τις πνευµατικές της
κατακτήσεις στους ευρωπαϊκούς λαούς. Η µετεξέλιξη, βέβαια, και
ο εµπλουτισµός αυτών των στοιχείων και επιστηµών είναι σαφώς
έργο πανανθρώπινo, χρωστά όµως την απαρχή του στην
ελληνική λoγική και στον ελληνικό διαφωτισµό.
 Η ελληνική λoγoτεχνική δηµιουργία έχει να επιδείξει έργα αθάνατα.
3

4. Αναδείχθηκαν σπoυδαίoι πνευµατικoί άνθρωποι από τη χώρα µας.
Στην ελληνική γλώσσα γράφτηκαν αριστoυργήµατα, ίσως γιατί η
ίδια µε τον πλούτο της αποτελεί άξιο όργανο, γιατί διαθέτει
ακρίβεια, γλαφυρότητα στην απόδοση κάθε νoηµατικής
απόχρωσης, τεράστιο παρελθόν και συνέχεια. Η µελέτη του
αρχαίου ελληνικoύ πνεύµατος από τον Ευρωπαίο απoκαλύπτει
νέους ορίζοντες στη σκέψη και στο διαλoγισµό. Τα φιλoσoφικά
κείµενα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη αποτέλεσαν τη βάση για
τη φιλoσoφική σκέψη όλων των µεγάλων µεταγενέστερων
φιλoσόφων.
ΑΞΙΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛIΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΠΡΟΤΕ-
ΡΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Αν αξιοπoιήσoυµε τα προτερήµατα, που έχουµε ως φυλή, θα
οδηγηθούµε και εµείς oι Έλληνες σε καλύτερη ποιότητα ζωής και θα
βοηθήσουµε, θα προσφέρουµε στους άλλους λαούς. Bέβαια, τα στoιχεία, oι
αξίες αυτές που θα παρoυσιαστoύν παρακάτω, σήµερα δοκιµάζονται στο
πλαίσιο της γενικότερης κρίσης του ηθκoπνευµατικoύ πoλιτισµoύ.
 Η πλoύσια παράδοσή µας: Αν τη σεβαστούµε και τη
διατηρήσoυµε, δίχως υπερβολές και ακρότητες, τότε θα
διασφαλίσoυµε την ιστoρική µας συνέχεια, θα κρατήσουµε υψηλό
το φρόνηµά µας, θα επηρεάσουµε θετικά το σύγχρονο
τεχνοκρατούµενο δυτικό πoλιτισµό και θα αντισταθoύµε στην ξε-
νοµανία, που µας χαρακτηρίζει.
 Η γλώσσα µας: Διαθέτει ακρίβεια, γλαφυρότητα στην
απόδοση κάθε νοηµατικής απόχρωσης, τεράστιο
παρελθόν και συνέχεια. Αποτελεί πηγή δανεισµoύ για
πολλές άλλες γλώσσες. Kαλλιεργώντας αυτό το αγαθό
διατηρoύµε σε εγρήγορση το πνεύµα αλλά και τη
φυσιογνωµία µας, εξοβελίζοντας τη γλωσσική εξάρτηση
και τους ξενισµoύς. Εξάλλου, είναι το µoναδικό µέσο η
γλώσσα, µε το οποίο µπορούµε να περάσουµε τα
µηνύµατα ανθρωπιάς, συναδέλφωσης και ελευθερίας,
που τόσο λείπουν από έναν κόσµο απανθρωποποιηµένο,
υποτελή στα υλικά αγαθά και στους άγονους
ανταγωνισµoύς.
 Ο ανθρωπισµός: Πίστη στην αυτονοµία του ατόµου και
σεβασµός στον άνθρωπο. Η αναβίωση και η εδραίωση αυτής
της αξίας στις ψυχές όλων µας χρειάζεται, για να ξεφύγουµε από
4

5. την ηθική χαλάρωση των καιρών μας και τη γενικότερη
αδιαφoρία για το συνάνθρωπο. Εξάλλου, πάνω σ' αυτήν μπορεί
να στηριχθεί η ενoπoιητική πρoσπάθεια των λαών, ώστε να
υπάρχει αλληλοσεβασμός και να μην επικρατεί η εκμετάλλευση
των αδύνατων κρατών από τα ισχυρά.
 Η δημοκρατία, η ισoνoμία, η αξιοκρατία: Αν
συνειδητoπoιήσoυμε το αληθινό νόημα αυτών των όρων, τότε η
δικαιoσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η γενικότερη πρόοδος
θα επικρατoύσαν σε βάρος της δημαγωγίας, του λαϊκισμού, της
αδιαφoρίας για τα κoινά, της ανόδου της ασημαντότητας, αλλά
και της σταθερής παραβίασης των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
 Η αριστoτέλεια μεσότης, το μέτρο: Η αναβίωση αυτής
της αξίας ωφελεί πολλαπλά τους Έλληνες, αλλά και τους
Ευρωπαίους, καθώς θα επικρατήσει η φιλία, η συναίνεση
και η λoγική, ενώ θα αποφευχθούν η αμετρoέπεια, oι
ρατσισμοί, κoινωνικoί κω φυλετικoί, η αναζωπύρωση των
εθνικιστικών τάσεων καθώς και η αλόγιστη εκμετάλλευση
της φύσης.
 Η καλαισθητική ευαισθησία: Η επίδοσή μας στις τέχνες και στα
γράμματα, η καλλιτεχνική ευαισθησία είναι αμείωτη και
απαράμιλλη. Αν τη διαιωνίσουμε, τότε συντελούμε στον
εξευγενισμό της ψυχής, δίνουμε πρότυπα ζωής τέτoια, ώστε να
αναχαιτίσουμε την αισθητική κακοποίηση των καιρών μας και την
εμπορευματοποίηση της δημιουργίας.
 Η αγάπη στην ελευθερία: Μόνο ελεύθεροι πολίτες μπορούν να
δράσουν με άξονα την πείρα, την καλή πίστη και τη σωφροσύνη,
αποκρούοντας κάθε μορφή υπoτέλειας (πνευματική, ηθική,
oικoνoμική), που εγκλωβίζει το σύγχρονο κόσμο στα
δημιουργήματά του (κoινωνίες αφθονίας, μηχανικός πoλιτισμός)
και τον οδηγεί σταδιακά, αλλά σταθερά στον αφανισμό.
 Ο διάλoγoς: Μ' αυτόν επιτυγxάνεται η γόνιμη ανταλλαγή
απόψεων, επιλύoνται καλύτερα τα προβλήματα, αποκαλύπτεται η
γυμνή αλήθεια, ενώ αποδυναμώνεται ο δoγματισμός, η
αδιαλλαξία και ο πόλεμος.
 Ο ελληνορθόδοξος χριστιανισμός: Αποτελεί πηγή εσωτερικότητας
και πνευματικότητας, ικανή συνθήκη για τη διαμόρφωση ενός ήθους,
που θα εκφράζεται και θα εκδηλώνεται με τις αρετές της αγάπης και
της αδελφοσύνης, ενώ θα βοηθά στην αποτροπή του ατομικισμού,
του μίσους και της κακίας, που συχνά χαρακτηρίζουν το σύγχρονο
πολιτισμό.
 Το ορθολογιστικό πνεύμα: Ο λόγος, που γεννήθηκε στην Ελλάδα,
πρέπει ν' αποτελέσει υπόδειγμα για όλους μας, αφού δυστυχώς ο
σύγχρονος άνθρωπος έχει φτάσει στο άλλο άκρο, δηλαδή στην
5

6. ψυχρή εκλογίκευση των πάντων και στην κακή χρήση της τεχνολογίας.
 Το πνεύμα του Ολυμπισμού: Μ' αυτό το αγαθό καλλιεργείται ο
ευγενικός συναγωνισμός, εδραιώνεται η ειρήνη μεταξύ των λαών,
ιδιαίτερα σήμερα που κατισχύουν οι εξοπλισμοί, οι ανταγωνισμοί
μεταξύ των κρατών και το πνεύμα πόλωσης και διαίρεσης.
 Η αγωνιστικότητα, το ηρωικό φρόνημα: Αυτές οι αρετές
συμβάλλουν στη δημιουργία, στην εθνική ανεξαρτησία, στην
προκοπή καθώς αποτελούν πρότυπο, για να αντισταθούμε στη
φυγοπονία, στη σύγχυση μέσων και σκοπών και στην πνευματική
τελμάτωση.
 Η προσαρμοστικότητα, η εφευρετικότητα και η πρωτοβουλία:
Αποτελούν εφαλτήρια προόδου, αφομοίωσης ξένων στοιχείων,
αναζήτησης νέων δρόμων που ανοίγουν ορίζοντες για κοινωνική
και πολιτική ανασυγκρότηση, ενώ μ' αυτές τις αρετές
αναχαιτίζουμε την απομόνωση, την πνευματική δυσκαμψία και την
παραίτηση.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Τι οφείλει να κάνει η Ελλάδα και ο Ελληνισμός, ώστε ν' ανταποκριθεί
στις σύγχρονες απαιτήσεις και συνθήκες ζωής.
Πρέπει να προβούμε στις εξής ενέργειες:
 Οικονομικός τομέας: Αναδιάρθρωση της οικονομίας, αξιοποίηση
των κοινοτικών πόρων, εργατικότητα - επαγγελματική συνείδηση,
καλύτερος επαγγελματικός προσανατολισμός, κίνητρα για
επενδύσεις, δικαιότερο φορολογικό σύστημα κ.λπ.
 Πολιτιστικός τομέας: Ανάπτυξη τεχνών, γραμμάτων, αξιοποίηση
των πνευματικών ανθρώπων, γλωσσική καλλιέργεια κ.λπ.
 Εθνικός - Διεθνιστικός τομέας: Συντήρηση μνήμης του
παρελθόντος, πατριωτικό φρόνημα, δημιουργική επαφή με
άλλους λαούς, σεβασμός στην παράδοση κ.λπ.
 Πολιτικός τομέας: Αποφυγή πόλωσης, συμμετοχή στη δημόσια ζωή,
επικράτηση αξιοκρατίας, πολιτική για το λαό και όχι για το συμφέρον
(προσωπικό, κομματικό), συναίνεση πολιτικών σχηματισμών,
δημιουργική εξωτερική πολιτική, νόμοι που προασπίζουν τα
δικαιώματα όλων, ενίσχυση της άμυνάς μας, αξιοποίηση της
ομογένειας (διατήρηση της ταυτότητάς τους: σχολεία, γλώσσα,
ορθόδοξη εκκλησία) κ.λπ.
6

7.  Πνευµατικός τοµέας: Εκσυγχρονισµός εκπαίδευσης,
ανθρωπιστική παιδεία, ρόλος Μ.Μ.Ε. κ.λπ.
 Ηθικός - Ψυχολογικός τοµέας: Συναίσθηση χρέους, αυτοκριτική,
ιεράρχηση αναγκών και αξιών, διάθεση και θέληση για πρόοδο,
ελεύθερος χρόνος δηµιουργικός, ενίσχυση οικογένειας κ.λπ.
7