Σχέσεις των δύο φύλων

1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Αναμφισβήτητα, η θέση της γυναίκας στην κοινωνία δεν ήταν η ίδια στους διάφορους
λαούς κι ακόμα παρουσίαζε διαφορές κατά την εξέλιξη των κοινωνιών μέσα από τους αιώνες.
Αν ανατρέξει κανείς στην ιστορία των λαών, θα διαπιστώσει πως η θέση της γυναίκας
παλαιότερα υπήρξε μειονεκτική σε σχέση με εκείνη του άνδρα και βρισκόταν σε πλήρη
εξάρτηση απ' αυτόν. Με τη διδασκαλία του Χριστιανισμού εξυψώθηκε η θέση της. Κατά τον
18ο αιώνα ξεκινά μια περίοδος συνεχών αγώνων που οδήγησαν στην πολιτική και
κοινωνική χειραφέτησή της. Όμως η γυναίκα πέρα από τις δυσκολίες, είχε ν' αντιμετωπίσει
και κοινωνικούς φραγμούς. Χρειάστηκε λοιπόν ν' απαλλαγεί η ανθρωπότητα από
δεισιδαιμονίες, προκαταλήψεις και να ωριμάσει πνευματικά, ώστε να δεχτεί την ισοτιμία της
γυναίκας, αφού προηγουμένως την είχε καταξιώσει συνειδησιακά.
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Μητριαρχικό σύστημα: η γυναίκα είχε τον πρώτο λόγο στη λήψη των αποφάσεων.
Πατριαρχία: Κυριαρχία του άντρα, περιορισμός της γυναίκας στο σπίτι.
Αρχαία Αθήνα: περιορισμένη στο γυναικωνίτη είχε ως μοναδική ασχολία τα οικιακά.
Ήταν απαγορευμένες γι' αυτήν οι πολιτικές και κοινωνικές δραστηριότητες.
Σπάρτη: η Σπαρτιάτισσα είχε γνώμη για τα δημόσια και πολιτικά ζητήματα και ήταν
κοινωνικά αξιοσέβαστη.
Ρώμη: αντιμετωπιζόταν ως res (= πράγμα).
Χριστιανισμός και Βυζάντιο: Ο Χριστιανισμός ανύψωσε τη θέση της γυναίκας
(«Δεν υπάρχει άνδρας ή γυναίκα, γιατί είναι ίσοι ενώπιον του θεού»). Στο Βυζάντιο ο ρόλος
της εξακολουθεί να είναι υποβαθμισμένος και κοινωνικά περιορισμένος.
Διαφωτισμός - Βιομηχανική Επανάσταση: Τα κηρύγματα των Διαφωτιστών (Βολτέρος,
Ντιντερό κτλ) για την αναγκαιότητα του γυναικείου εξανθρωπισμού και η βιομηχανική
επανάσταση, σηματοδότησαν ουσιαστικά την αλλαγή των ως τότε σχέσεων των δύο
φύλων. Ο ευεργετικός άνεμος της ατομικής ελευθερίας και της μόρφωσης, αλλά κυρίως η
είσοδος της γυναίκας στην παραγωγική διαδικασία αποτέλεσαν τα στηρίγματα της νέας
(πιο ισότιμης) σχέσης ανάμεσα στα δύο φύλα.
1

2. ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
 Με τις «σουφραζέτες» άρχισε στα 1861 στην Αγγλία το φεμινιστικό κίνημα. Στα 1912
διορίζονται οι πρώτες Ελληνίδες ως δημόσιοι υπάλληλοι.
 Μετά τον Α’
Παγκόσμιο Πόλεμο οι γυναίκες στην Αγγλία, στη Γερμανία, στην
Ολλανδία, στην Ιταλία, στην Τουρκία κατέκτησαν το δικαίωμα της ψήφου.
 Στις δημοτικές εκλογές της Θεσσαλονίκης στα 1930 οι Ελληνίδες απόκτησαν το
δικαίωμα ψήφου.
 Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, διακηρύχτηκε στον καταστατικό χάρτη του
ΟΗΕ ότι οι γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες.
 Οι Ελληνίδες στα 1952 απέκτησαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα, δηλαδή το δικαίωμα
του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι».
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ;
Α. Στις υπανάπτυκτες χώρες
Δυστυχώς, στις χώρες με βραδεία ανάπτυξη , οι γυναίκες υποτιμώνται, προσβάλλεται η
αξιοπρέπειά τους και γενικά παραβιάζονται κατάφωρα τα δικαιώματά τους. Αυτό φαίνεται
από τα εξής:
 Το τραγικό ποσοστό αναλφαβητισμού.
 Η πολιτική περιθωριοποίηση των γυναικών.
 Ο εγκλεισμός τους στο σπίτι.
 Οι εξευτελισμοί και οι ταπεινώσεις, χωρίς όριο (βιασμοί, λιθοβολισμοί, σφαγιασμοί).
 Η υποχρεωτική ενδυμασία (μπούρκες, τσαντόρ).
Β. Στις αναπτυγμένες χώρες.
Στις δυτικές κοινωνίες, που ο άνθρωπος έχει φτάσει στις ψηλότερες βαθμίδες της
πνευματικής πυραμίδας, η γυναίκα έχει μια έντονη παρουσία και η δραστηριότητά της έχει
επεκταθεί σε όλα τα επίπεδα ζωής. Σ' αυτό συνέβαλε:
 Η νομική εξίσωση των δύο φύλων αποτέλεσε τη μεγαλύτερη επιβράβευση των αγώνων
της γυναίκας. Τώρα πλέον, σύμφωνα με το Σύνταγμα, έχει ίσα δικαιώματα και
υποχρεώσεις με τον άνδρα.
 Αναγνωρίστηκε στη γυναίκα το δικαίωμα για εργασία και καθορίστηκε ίση αμοιβή για
ίση προσφορά εργασίας. Έτσι, σήμερα της δόθηκε η ευκαιρία να διεισδύσει
ακόμα και στα θεωρούμενα ως αντρικά επαγγέλματα.
 Απέκτησε το δικαίωμα να μορφώνεται, με αποτέλεσμα η γυναίκα να διακρίνεται
ιδιαίτερα στον επιστημονικό χώρο και να χαρακτηρίζεται από το υψηλό επίπεδο
της πνευματικής της καλλιέργειας.
 Κατέκτησε το δικαίωμα του «εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι», γεγονός που της επιτρέπει
να σταδιοδρομήσει στον πολιτικό χώρο, καταλαμβάνοντας οποιαδήποτε θέση στην
πυραμίδα των πολιτικών αξιωμάτων.
 Απελευθερώθηκε από πολλούς κοινωνικούς φραγμούς (προκαταλήψεις) που
περιόριζαν το πεδίο δράσης της μέσα στα πλαίσια της κοινωνίας, αποκτώντας
περισσότερη ελευθερία κινήσεων.
 Η εξίσωση των δύο φύλων επιτεύχθηκε ουσιαστικά στη σημερινή εποχή με την
κατάργηση του θεσμού της προίκας, ενώ μεταβλήθηκε ριζικά το οικογενειακό δίκαιο
και προστατεύεται η μητρότητα.
 Ανατροφή με καλύτερους όρους από τους γονείς και περισσότερες δυνατότητες από το
2

3. παρελθόν για διασκέδαση, ενδιαφέροντα, αυτοέκφραση…
Συμπέρασμα: Η γυναίκα στη σύγχρονη εποχή είναι φορέας πολλών κοινωνικών
ρόλων (σύζυγος - μητέρα - εργαζόμενη - νοικοκυρά - ερωμένη).
ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ;
Στη χώρα μας το πρόβλημα της ισότητας των δύο φύλων εξακολουθεί να υφίσταται
κυρίως στις αγροτικές περιοχές, όπου οι κοινωνικοί φραγμοί εμποδίζουν τη γυναίκα να
καταλάβει τη θέση που της ανήκει. Βέβαια, δεν παρατηρείται με την ίδια ένταση, όπως
παλαιότερα, και αυτό οφείλεται στις σημαντικές προόδους που έχουν σημειωθεί τα τελευταία
χρόνια (αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου). Ωστόσο, παρά τη νομοθετική εξίσωση των
δύο φύλων και την κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στις δυτικές κοινωνίες, η
ουσιαστική ισοτιμία ανάμεσα στον άνδρα και στη γυναίκα παραμένει ακόμη ανεκπλήρωτος
στόχος. Αυτό επιβεβαιώνεται από τα ακόλουθα προβλήματα:
 Η φροντίδα για την ανατροφή των παιδιών ανατίθεται κυρίως στις γυναίκες, οι οποίες
με την είσοδό τους στην αγορά εργασίας έχουν επωμιστεί πολλούς ρόλους, που τις
επιβαρύνουν και τις εξαντλούν.
 Η οικιακή εργασία, φροντίδα του υν ανισότιμη σπιτιού και των μελών της οικογένειας
δεν αναγνωρίζεται, ούτε ηθικά, ούτε νομικά.
 Τα αγόρια και τα κορίτσια τυγχάνουν ανισότιμη διαπαιδαγώγηση και δεν
απολαμβάνουν το ίδιο βαθμό ελευθερίας στην ψυχαγωγία.
 Ακόμη και σήμερα η γυναίκα δεν αντιμετωπίζεται όπως αρμόζει σε έναν άνθρωπο,
αλλά κρίνεται με βάση το φύλο. Αυτό οφείλεται στον κοινωνικό ρατσισμό
πολλών ανθρώπων, ακόμα και μορφωμένων, οι οποίοι εξακολουθούν να
αντιμετωπίζουν τις γυναίκες πιο αυστηρά σε θέματα ηθικής και συμπεριφοράς.
 Πολλοί άνδρες αντιμετωπίζουν με προκατάληψη τις γυναίκες, θεωρώντας πως
θα πρέπει αυτές να ασχολούνται αποκλειστικά με τις δουλειές του σπιτιού.
Έτσι οι γυναίκες, είτε στερούνται τη δυνατότητα μιας επαγγελματικής καριέρας
,είτε αναγκάζονται να τη θυσιάσουν και να αφοσιωθούν στο ρόλο της συζύγου,
μητέρας αλλά και νοικοκυράς. Οπωσδήποτε, η καριέρα των γυναικών στο χώρο
εργασίας θεωρείται , ακόμη και σήμερα, απόκλιση και όχι κανόνας.
 Προκαταλήψεις υπάρχουν και στην περίπτωση που οι γυναίκες καταφέρουν να
ασχοληθούν με κάποιο επάγγελμα, κυρίως όταν αυτό θεωρείται ως αντρικό.
 Πολλές φορές δεν υπάρχει ο απαιτούμενος σεβασμός απέναντι στη γυναίκα η
οποία γίνεται αντικείμενο πολλαπλής εκμετάλλευσης και ειδικά στον
επαγγελματικό χώρο: Υποτίμηση των ικανοτήτων της, δυσκολία αναρρίχησης
στην ιεραρχία, καχυποψία από την πλευρά των συναδέλφων, κίνδυνος απόλυσης
λόγω μητρότητας. Συχνές είναι οι περιπτώσεις σήμερα, κατά τις οποίες η
γυναίκα πέφτει θύμα ψυχολογικής αλλά και σωματικής βίας.
 Ιδιαίτερα προσβλητικός είναι ο τρόπος με τον οποίο προβάλλεται η γυναίκα από
τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και κυρίως μέσα από τη διαφήμιση, που την ,
χρησιμοποιεί ως μέσο για την προβολή καταναλωτικών αγαθών (ως φιλάρεσκη,
σκεύος ηδονής, οικοδέσποινα, καταναλώτρια, αφελή…). Αυτό έχει ως
αποτέλεσμα να υποβιβάζεται και να εξευτελίζεται η προσωπικότητά της.
 Στην πολιτική ζωή ισχύουν ακόμη οι ποσοστώσεις.
 Οι απαγορεύσεις και οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών στο χώρο της
εκκλησίας διαιωνίζονται ακόμη και σήμερα.
ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ
3

4. Για την υποτίμηση της γυναίκας στην εποχή μας ευθύνονται κυρίως:
 Η διατήρηση στερεοτυπικών αντιλήψεων και προκαταλήψεων που εξυπηρετούν τα
συμφέροντα των ανδρών.
 Ο διαβρωτικός ρόλος των Μ.Μ.Ε.
 Η εσφαλμένη αγωγή από την οικογένεια και το σχολείο.
 Οι προλήψεις, η συνήθεια και ο ωφελιμισμός από την πλευρά των γυναικών.
 Η έλλειψη ισχυρής πολιτικής βούλησης.
Τα προβλήματα που βιώνει σήμερα η γυναίκα κρίνονται ανησυχητικά για την ίδια και την
κοινωνία:
 Εξάντληση και κόπωση από την πολλαπλότητα των ρόλων.
 Άγχος, σύγχυση, διχασμός της προσωπικότητάς της.
 Μειωμένος ελεύθερος χρόνος ή περιορισμός στο σπίτι και έλλειψη δυνατοτήτων, για
να καταξιωθεί ή να κάνει καριέρα, με δεδομένο ότι τα ποσοστά ανεργίας είναι υψηλά.
 Σύγκρουση και αντιπαλότητα με τον αντρικό πληθυσμό.
 Κρίση του θεσμού της οικογένειας, όπως δείχνει η αύξηση του αριθμού των διαζυγίων.
 Εκμετάλλευση της γυναίκας και διαιώνιση του συντηρητισμού και του ηθικισμού.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ
Η ίση κοινωνική θέση των ανθρώπων ανεξάρτητα από το φύλο η δυνατότητα
συμμετοχής σ' όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες δίνουν το περιεχόμενο των όρων
«χειραφέτηση» και «απελευθέρωση». Για ν' αποκτήσει λοιπόν η γυναίκα τη θέση που
δικαιωματικά της ανήκει μέσα στην κοινωνία, θα πρέπει να επανατοποθετηθούν οι
ανθρώπινες σχέσεις σε σωστότερες βάσεις και το κυριότερο να καταπολεμηθούν οι
προκαταλήψεις που υπάρχουν σε σχέση με τη γυναίκα. Μόνο με τη βοήθεια της
ανθρωπιστικής και καθολικής παιδείας είναι δυνατό να αναθεωρηθούν και να
αντικατασταθούν με σεβασμό, αναγνώριση, εξύψωση της γυναίκας στο κοινωνικό βάθρο.
Για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που βιώνει η σύγχρονη γυναίκα, ώστε να
επιτευχθεί στην πράξη η ουσιαστική ισότητα απαιτείται ανάληψη ευθυνών από τους φορείς
αγωγής, την πολιτεία και τα δύο φύλα. Ειδικότερα επιβάλλεται:
 Ισότιμη μεταχείριση των παιδιών από τους γονείς, χωρίς διακρίσεις και αδικίες. Οι
γονείς οφείλουν να αποτελέσουν οι ίδιοι πρότυπα υγιούς σχέσεως ανάμεσα στα δύο
φύλα.
 Έμφαση στην ανθρωπιστική παιδεία, διότι διαμορφώνει ανθρώπους, που σέβονται και
εκτιμούν ο ένας τον άλλον.
 Βίωση της ισότητας στο σχολείο, με καθοριστική τη συμβολή των δασκάλων
-παιδαγωγών και εξασφάλιση ίσων μορφωτικών ευκαιριών σε κάθε βαθμίδα της
εκπαίδευσης.
 Ενημέρωση, διαφώτιση και ευαισθητοποίηση του κόσμου από τα Μ.Μ.Ε. και τους
διανοούμενους με συζητήσεις, καταγγελίες…
 Νομοθετικές ρυθμίσεις, με στόχο την ουσιαστική βελτίωση της γυναίκας: Διασφάλιση
ίσων ευκαιριών από την πολιτεία στον επαγγελματικό χώρο και υποστήριξη της
εργαζόμενης μητέρας μέσω μιας σοβαρής κοινωνικής πολιτικής.
 Πνεύμα συνεργασίας και αλληλοκατανόησης ανάμεσα στα δύο φύλα, καθώς και
αμοιβαίες υποχωρήσεις.
 Κριτική αντιμετώπιση της παράδοσης και αποφυγή του εγωισμού και των
προκαταλήψεων από την πλευρά των ανδρών.
 Αποβολή αυτοϋποτίμησης της γυναίκας μέσα από τις προλήψεις του παρελθόντος,
4

5. συμμετοχή στην πολιτική και κοινωνική ζωή, οικονομική ανεξαρτησία, αλλά κυρίως
μαζική και οργανωμένη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της.
 Δε νοείται αγώνας για τη χειραφέτηση της γυναίκας, όταν αναλώνεται σε
προσπάθειες που ουσιαστικά διαιωνίζουν τις αντιλήψεις του παρελθόντος για τον
παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας στο σπίτι. Από την άλλη, οι παράλογες και
εξωπραγματικές απαιτήσεις υπέρ της γυναίκας γεννούν έναν νέο ρατσισμό με
γυναικεία χαρακτηριστικά.
 Στο δρόμο προς τη χειραφέτησή της, η γυναίκα ταλαντεύεται εσωτερικά ανάμεσα
στους ρόλους του θύματος και του θύτη και εξωτερικά αγωνίζεται να βρει ισορροπίες
ανάμεσα στους παραδοσιακούς ρόλους της γυναίκας-συζύγου-μάνας και στους νέους
απαιτητικούς ρόλους της εργαζόμενης και καριερίστριας. Χρειάζεται δύναμη, για να
ξεπεράσει τα στερεότυπα, με τα οποία έχει γαλουχηθεί και τόλμη, για να
διαφοροποιηθεί από την πεπατημένη. Κυρίως, απαιτείται πίστη και ένα νέο όραμα
ζωής , που θα επιτρέπει στον άνθρωπο του μέλλοντος να σέβεται τη φύση του και να
αγωνίζεται για την αυτοπραγμάτωσή του μέσα στην κοινωνία.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι αντιλήψεις του παρελθόντος ήθελαν τη γυναίκα να είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για το
σπίτι και να ασχολείται με τη φροντίδα του. Η προσφορά της στον τομέα αυτό, παρότι είναι
αναμφισβήτητη, δεν εκτιμάται από το σύνολο του ανδρικού πληθυσμού, ενώ συχνά συντηρεί
την ανισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα.
Κάποιοι υποστήριξαν ότι επιβάλλεται να αμείβεται η γυναίκα, γιατί η προσφορά της στο
σπίτι είναι ανεκτίμητη. Μολονότι αυτό θα σήμαινε την ηθική επιβράβευση της γυναίκας και
την οικονομική της ενίσχυση, η αποδοχή αυτής της θέσης και η θεσμική κατοχύρωση της
πληρωμένης οικιακής εργασίας ενέχει τον κίνδυνο της διαιώνισης παγιωμένων αρνητικών
αντιλήψεων για το ρόλο και τη θέση της γυναίκας, ενώ εμπεριέχει δυσκολίες, καθώς δεν
μπορεί να εκτιμηθεί αντικειμενικά το ύψος της αμοιβής.
Αυτό που όλοι οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε είναι η πραγματική ισότητα και μέσα
στο σπίτι. Προς την κατεύθυνση αυτή η παιδεία και η επιμελημένη αγωγή μπορούν να
προσφέρουν τη λύση. Το μέλλον της γυναίκας και του άνδρα επιβάλλει ισότιμο καταμερισμό
ευθυνών και αγαστή συνεργασία.
Πριν όμως η γυναίκα ζητήσει την κοινωνική της αποδοχή, πρέπει προηγουμένως η ίδια να
αυτοπροσδιοριστεί και να ενεργοποιηθεί σ’ όλα τα επίπεδα, διεκδικώντας την έκφραση, τη
δικαίωση, την αυτοπραγμάτωσή της. Κοινωνίες που στηρίζονται στην ισομερή μεταχείριση
των δύο φύλων και παρέχουν ίσες ευκαιρίες διάκρισης στη γυναίκα δημιουργούν τις
προοπτικές για μια ανθρωπότητα πραγματικά ελεύθερη, πραγματικά ανθρώπινη.
5

6. συμμετοχή στην πολιτική και κοινωνική ζωή, οικονομική ανεξαρτησία, αλλά κυρίως
μαζική και οργανωμένη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της.
 Δε νοείται αγώνας για τη χειραφέτηση της γυναίκας, όταν αναλώνεται σε
προσπάθειες που ουσιαστικά διαιωνίζουν τις αντιλήψεις του παρελθόντος για τον
παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας στο σπίτι. Από την άλλη, οι παράλογες και
εξωπραγματικές απαιτήσεις υπέρ της γυναίκας γεννούν έναν νέο ρατσισμό με
γυναικεία χαρακτηριστικά.
 Στο δρόμο προς τη χειραφέτησή της, η γυναίκα ταλαντεύεται εσωτερικά ανάμεσα
στους ρόλους του θύματος και του θύτη και εξωτερικά αγωνίζεται να βρει ισορροπίες
ανάμεσα στους παραδοσιακούς ρόλους της γυναίκας-συζύγου-μάνας και στους νέους
απαιτητικούς ρόλους της εργαζόμενης και καριερίστριας. Χρειάζεται δύναμη, για να
ξεπεράσει τα στερεότυπα, με τα οποία έχει γαλουχηθεί και τόλμη, για να
διαφοροποιηθεί από την πεπατημένη. Κυρίως, απαιτείται πίστη και ένα νέο όραμα
ζωής , που θα επιτρέπει στον άνθρωπο του μέλλοντος να σέβεται τη φύση του και να
αγωνίζεται για την αυτοπραγμάτωσή του μέσα στην κοινωνία.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι αντιλήψεις του παρελθόντος ήθελαν τη γυναίκα να είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για το
σπίτι και να ασχολείται με τη φροντίδα του. Η προσφορά της στον τομέα αυτό, παρότι είναι
αναμφισβήτητη, δεν εκτιμάται από το σύνολο του ανδρικού πληθυσμού, ενώ συχνά συντηρεί
την ανισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα.
Κάποιοι υποστήριξαν ότι επιβάλλεται να αμείβεται η γυναίκα, γιατί η προσφορά της στο
σπίτι είναι ανεκτίμητη. Μολονότι αυτό θα σήμαινε την ηθική επιβράβευση της γυναίκας και
την οικονομική της ενίσχυση, η αποδοχή αυτής της θέσης και η θεσμική κατοχύρωση της
πληρωμένης οικιακής εργασίας ενέχει τον κίνδυνο της διαιώνισης παγιωμένων αρνητικών
αντιλήψεων για το ρόλο και τη θέση της γυναίκας, ενώ εμπεριέχει δυσκολίες, καθώς δεν
μπορεί να εκτιμηθεί αντικειμενικά το ύψος της αμοιβής.
Αυτό που όλοι οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε είναι η πραγματική ισότητα και μέσα
στο σπίτι. Προς την κατεύθυνση αυτή η παιδεία και η επιμελημένη αγωγή μπορούν να
προσφέρουν τη λύση. Το μέλλον της γυναίκας και του άνδρα επιβάλλει ισότιμο καταμερισμό
ευθυνών και αγαστή συνεργασία.
Πριν όμως η γυναίκα ζητήσει την κοινωνική της αποδοχή, πρέπει προηγουμένως η ίδια να
αυτοπροσδιοριστεί και να ενεργοποιηθεί σ’ όλα τα επίπεδα, διεκδικώντας την έκφραση, τη
δικαίωση, την αυτοπραγμάτωσή της. Κοινωνίες που στηρίζονται στην ισομερή μεταχείριση
των δύο φύλων και παρέχουν ίσες ευκαιρίες διάκρισης στη γυναίκα δημιουργούν τις
προοπτικές για μια ανθρωπότητα πραγματικά ελεύθερη, πραγματικά ανθρώπινη.
5