Διάγραμμα Μνημείων

1. Κάθε λαός έχει να επιδείξει μνημειώδη επιτεύγματα ,που, είτε
είναι μεμονωμένα έργα τέχνης, είτε σύνολο κτισμάτων (π.χ.
Βεργίνα),αποτυπώνουν τον πολιτισμό του σε μια συγκεκριμένη
εποχή και, παράλληλα , φανερώνουν τη δημιουργικότητά του. Η
Ελλάδα έχει μακραίωνη πολιτιστική παράδοση και ίχνη της
πολιτιστικής της πορείας στο χρόνο είναι τα μνημεία που βρίσκονται
διάσπαρτα σε κάθε γωνία της ελληνικής γης.
Ορισμός
Μνημείο είναι μεμονωμένο κτίσμα ή σύνολο κτισμάτων , που
έχουν διασωθεί και διατηρηθεί από παλαιότερη εποχή , συνδέονται
με την ιστορία της χώρας μας και παρουσιάζουν αρχαιολογικό
ενδιαφέρον.
1

2. Διαίρεση
 Αρχαιότητα : ναοί , αγάλματα , τάφοι , επιτύμβιες στήλες ,
τοιχογραφίες , τείχη , υδραγωγεία , λουτρά , ανάκτορα , θέατρα
κ.ά.
 Βυζαντινοί χρόνοι : εκκλησίες , μοναστήρια , αγιογραφίες ,
ψηφιδωτά , τοιχογραφίες , κάστρα , ανάκτορα , υδραγωγεία ,
λουτρά κ.ά.
 Νεότεροι χρόνοι :αρχοντικά , μύλοι , χάνια , γεφύρια, φάροι ,
εργοστάσια , δημόσια κτίρια κ.ά.
Λειτουργία των μνημείων
Η γόνιμη προσέγγιση αυτών των μνημείων επιδρά ευεργετικά στο
άτομο και στην κοινωνία , αφού τα έργα αυτά είναι :
Τόποι μνήμης
 Είναι ιστορική πηγή, συνδέουν το παρελθόν με το παρόν και το
μέλλον, αποκαλύπτοντας την αδιάσπαστη συνέχεια ενός
έθνους.
 Αποτελούν ιδιαίτερα διακριτικά γνωρίσματα του πολιτισμού
διαφόρων εποχών και διαφόρων εθνών.
 Ενισχύουν τη φιλοπατρία , την εθνική συνείδηση και την
ελληνικότητα.
 Συμβάλλουν στην καλύτερη γνωριμία του παρελθόντος .
 Καθιστούν δυσχερή τη διαστρέβλωση της ιστορικής αλήθειας.
 Διευρύνουν τους ορίζοντες , αποτελούν αφορμή για έρευνα και
μάθηση .
Χώροι ομορφιάς (αρμονία, συμμετρία),αισθητικής απόλαυσης για
τους επισκέπτες, αλλά και κίνητρα για καλλιτεχνική δημιουργία.
 Τα μνημεία μπορεί να σταθούν αφορμή για καλλιτεχνική
έμπνευση και δημιουργία , για στοχασμό και φιλοσοφική
θεώρηση της ζωής , π.χ. «Ο βασιλιάς της Ασίνης» του Γ.
Σεφέρη.
 Συμπληρώνουν το φυσικό κάλλος , το αναδεικνύουν και
2

3. αναδεικνύονται από αυτό.
 Προσφέρουν αισθητική απόλαυση .
 Εκφράζουν τις αισθητικές αντιλήψεις ανθρώπων που έζησαν
μια ορισμένη εποχή σε έναν ορισμένο τόπο.
Θεματοφύλακες αξιών και προτύπων :
 Ο Παρθενώνας συμβολίζει τη δημοκρατία.
 Αποτελούν σύμβολα αυτοθυσίας , ηρωισμού , που μυούν
τους ανθρώπους στις αξίες του μέτρου και του ανθρωπισμού.
 Με τα μνημεία οι άνθρωποι διακήρυξαν αξίες και ιδέες.
Σημεία προσέγγισης των λαών : Συνιστούν την παγκόσμια
κληρονομιά και ωθούν στη συνειδητοποίηση της διαφορετικότητας
των λαών και της κοινής μοίρας τους .
Εστίες προσέλκυσης τουριστών από όλο τον κόσμο , γεγονός που
συντελεί στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας.
Κοιτίδες πολιτισμού και παιδείας.
 Χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται για λατρευτικούς
ή άλλους πολιτιστικούς ακόμα και πρακτικούς σκοπούς.
Αίτια καταστροφής των μνημείων
 Φυσικά αίτια , π.χ. σεισμοί ή φθορά των υλικών κατασκευής
τους.
 Έλλειψη συντήρησης και εγκατάλειψή τους .
 Μισαλλοδοξία και πόλεμοι , π.χ. καταστροφή ελληνικών
μνημείων από χριστιανούς ως ειδωλολατρικών.
 Ελλιπής πληροφόρηση και απαιδευσία.
 Ανάγκες , π.χ. οικιστικές και σε παλαιότερες εποχές, για να
πάρουν τα υλικά από τα όποια ήταν κατασκευασμένα
ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ
3

4. Σχετικά με το ζήτημα αν σήμερα σεβόμαστε τα μνημεία , αν
εκτιμούμε τη σημασία τους , διαπιστώνουμε ότι μια μειοψηφία τα
προσεγγίζει, όπως τους αξίζει, ενώ η πλειοψηφία δυστυχώς όχι.
Δείγματα της απαξίωσης των μνημείων
 Πολλοί δεν τα επισκέπτονται ποτέ ή η επίσκεψή τους είναι
τυπική και επιφανειακή .
 Κυριαρχεί η τουριστική και εμπορευματοποιημένη
προσέγγιση των αρχαιοτήτων.
 Παρατηρούνται βανδαλισμοί μνημείων.
 Γενικότερα , δε φαίνεται να μας συγκινούν .
Αιτιολογία
Για το φαινόμενο αυτό υπεύθυνοι είναι :
 Ο τεχνοκρατισμός και η εξειδίκευση , που επιφέρει
πνευματική μονομέρεια .
 Το υλιστικό και καταναλωτικό πνεύμα , που προκαλεί
αδιαφορία για τα πνευματικά δημιουργήματα , άρα και για τα
μνημεία .
 Η κερδοσκοπία και ο ατομικισμός.
 Η κρίση των αξιών , η απομάκρυνση από την
παράδοση , η αδιαφορία για τα μνημεία.
4

5.  Η ανεπαρκής εκπαίδευση και αγωγή , η έλλειψη
ανθρωπιστικής παιδείας , της οποίας οι φορείς μάλλον
υπολειτουργούν :
α) Η οικογένεια δεν προσφέρει τις κατάλληλες παραστάσεις .
β) Το σχολείο αντιμετωπίζει επιδερμικά την παράδοση, παρέχει
χρησιμοθηρική γνώση, αδιαφορεί για την απώλεια του διδακτικού
και παιδευτικού χαρακτήρα των εκδρομών.
γ) Τα Μ.Μ.Ε. προβάλλουν ανεπαρκώς το παρελθόν.
δ) Η πολιτεία φαίνεται να μην ενδιαφέρεται ουσιαστικά για την
παράδοση.
ε) Οι πνευματικοί άνθρωποι αδυνατούν να αφυπνίσουν το λαό
σχετικά με την αξία της παράδοσης.
στ) Οι νέοι προβάλλουν αντιπαραδοσιακοί, πολέμιοι του παλαιού,
που το θεωρούν "ξεθωριασμένο" και αναχρονιστικό.
Προτάσεις
 Μ.Μ.Ε : Εκστρατεία ενημέρωσης.
 Οικογένεια και Σχολείο: Ουσιαστικές επισκέψεις σε χώρους
μνημείων με πρότερη διδασκαλία και ενδελεχή ξενάγηση,
βιωματική σχέση με το παρελθόν, διδασκαλία αντίστοιχων
μαθημάτων, δημιουργικές εργασίες, προγράμματα ανταλλαγών
στο πλαίσιο της Ε.Ε.
 Πολιτεία και πνευματική ηγεσία: Ανάληψη των ευθυνών
τους και συντονισμένη δράση.
 Άτομο: Έμφαση στην πνευματικότητα και αντίσταση στον
τεχνοκρατισμό και τον υλισμό.
Μνημεία και εκπαίδευση
Επιδιωκόμενοι εκπαιδευτικοί στόχοι:
• Να εθιστούν τα παιδιά στη συναναστροφή με τα μνημεία.
• Να δεχτούν τις αισθητικές επιδράσεις τους και να νιώσουν τα
συναισθήματα που τα μνημεία υποβάλλουν .
• Να μάθουν για τις αισθητικές επιδράσεις που άσκησαν στα
έργα μεταγενέστερων εποχών , ώστε να μπορούν να
5

6. παρακολουθούν και να κατανοούν τις τεχνοτροπίες και την
εξέλιξή τους.
• Να χτίσουν μια βιωματική και όχι μόνο θεωρητική σχέση με το
παρελθόν .
• Να μάθουν να χαίρονται την παρουσία τους στο περιβάλλον .
• Να μάθουν να αγαπούν και να προστατεύουν το περιβάλλον .
Τα ελληνικά μνημεία , εφαρμοσμένα με το ελληνικό κάλλος ,
το αναδεικνύουν και αναδεικνύονται από αυτό.
• Να αξιοποιηθούν π.χ. επαναχρησιμοποίησή τους για
πολιτιστικούς σκοπούς και να τα προστατεύουν σε συνεργασία
με τους υπεύθυνους κρατικούς φορείς .
• Να εξοικειωθούν με την εθνική κληρονομιά τους και να
συνειδητοποιήσουν την εθνική και την ευρωπαϊκή πολιτιστική
τους ταυτότητα.
Επίλογος
 Την ευθύνη για την επίσκεψη και τη μελέτη των μνημείων από
τους μαθητές πρέπει να αναλάβουν αρχαιολόγοι , που
γνωρίζουν καλά την ιστορία , τις αισθητικές και τεχνικές
λεπτομέρειες των μνημείων .
 Χρειάζεται να διατίθεται επαρκής χρόνος , ώστε η επίσκεψη
και η μελέτη μνημείων να είναι συστηματική και διαρκής και
να μην εξαντλείται σε μια ευκαιριακή και παροδική
περιδιάβασή τους .
6

7. παρακολουθούν και να κατανοούν τις τεχνοτροπίες και την
εξέλιξή τους.
• Να χτίσουν μια βιωματική και όχι μόνο θεωρητική σχέση με το
παρελθόν .
• Να μάθουν να χαίρονται την παρουσία τους στο περιβάλλον .
• Να μάθουν να αγαπούν και να προστατεύουν το περιβάλλον .
Τα ελληνικά μνημεία , εφαρμοσμένα με το ελληνικό κάλλος ,
το αναδεικνύουν και αναδεικνύονται από αυτό.
• Να αξιοποιηθούν π.χ. επαναχρησιμοποίησή τους για
πολιτιστικούς σκοπούς και να τα προστατεύουν σε συνεργασία
με τους υπεύθυνους κρατικούς φορείς .
• Να εξοικειωθούν με την εθνική κληρονομιά τους και να
συνειδητοποιήσουν την εθνική και την ευρωπαϊκή πολιτιστική
τους ταυτότητα.
Επίλογος
 Την ευθύνη για την επίσκεψη και τη μελέτη των μνημείων από
τους μαθητές πρέπει να αναλάβουν αρχαιολόγοι , που
γνωρίζουν καλά την ιστορία , τις αισθητικές και τεχνικές
λεπτομέρειες των μνημείων .
 Χρειάζεται να διατίθεται επαρκής χρόνος , ώστε η επίσκεψη
και η μελέτη μνημείων να είναι συστηματική και διαρκής και
να μην εξαντλείται σε μια ευκαιριακή και παροδική
περιδιάβασή τους .
6