Διάγραμμα της έννοιας "Ανθρωπισμός"

1.  Είναι τρόπος σκέψης που δίνει έμφαση στον άνθρωπο , στις αξίες του και στην
αντιμετώπιση των προβλημάτων του και γενικότερα η στάση ζωής που αντιμετωπίζει
τον άνθρωπο ως πρώτη αξία.
 Η αντίληψη της Αναγέννησης ότι η σωματική , η πνευματική και η ψυχική
αγωγή του ανθρώπου πρέπει να στηρίζονται στη μελέτη της ελληνικής και λατινικής
αρχαιότητας. Σκοπό έχει να μελετήσει τον αρχαίο κλασικό κόσμο πάνω στην
ορθολογική και κριτική του διάσταση και να υψώσει με τις αξίες που εκείνος
καλλιέργησε, το ανθρώπινο πνεύμα.
 Διασφαλίζεται ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα,η αξιοκρατία και η
δικαιοσύνη (ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις γι’ όλους τους ανθρώπους).
 Ενισχύεται το «εμείς», δηλαδή η συνεργασία και η αλληλεγγύη, περιορίζεται ο
ατομικισμός, αμβλύνονται οι συγκρούσεις και τα φαινόμενα βίας και
εγκληματικότητας.
 Ο πολίτης αισθάνεται ασφαλής , γιατί περιορίζονται τα στερεότυπα και οι
προκαταλήψεις που καλλιεργούν το ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία.
 Δίνονται ίσες ευκαιρίες μόρφωσης σ’ όλους και οι πολίτες μορφώνονται όχι
μόνο για τον εαυτό τους , αλλά και για να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο.
1

2.  Ενισχύεται η κοινωνική πρόνοια και εξασφαλίζονται καλές συνθήκες εργασίας
για τους πολίτες, που αντιμετωπίζουν το επάγγελμα , ως μέσο προσωπικής έκφρασης
και κοινωνικής προσφοράς και όχι ως μέσο κερδοσκοπίας.
 Περιορίζονται τα φαινόμενα παραπληροφόρησης και προπαγάνδας σε βάρος
των πολιτών και δε βρίσκει απήχηση ο λαϊκισμός και η δημαγωγία των ηγετών.
 Ο ανθρωπισμός είναι στήριγμα της δημοκρατίας, γιατί προωθεί το διάλογο, την
πολυφωνία και τη διευρυμένη κοινωνική και πολιτική συνείδηση. Επιπλέον,εμποδίζει
τα σκάνδαλα και τις αυθαιρεσίες από μέρους των πολιτικών, γιατί δεν ευνοεί
πελατειακές σχέσεις μεταξύ κράτους και πολίτη.
 Ο ανθρωπισμός απαιτεί σεβασμό στον άνθρωπο, στο χώρο, όπου κινείται και
στον πολιτισμό, που δημιουργεί. Αυτό σημαίνει προστασία του φυσικού
περιβάλλοντος και υπεύθυνη χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας, χωρίς να
εξυπηρετούνται οικονομικοπολιτικές σκοπιμότητες και χωρίς ο άνθρωπος να
υποδουλώνεται στα ίδια του τα δημιουργήματα. Συνεπώς, οι επιστήμονες
συνεργάζονται μεταξύ τους και προσφέρουν με υπευθυνότητα στο κοινό καλό.
 Ανθρωπισμός σημαίνει έμπρακτο ενδιαφέρον για τις μειονότητες, τα
δικαιώματα των μεταναστών και των προσφύγων, ενώ η καλλιέργειά του μπορεί να
αποτρέψει τον πόλεμο και να οδηγήσει στη συναδέλφωση και στην αλληλεγγύη των
λαών. Μόνο, όταν οι άνθρωποι αγαπήσουν τον εαυτό τους και σεβαστούν το
συνάνθρωπο , θα πάψουν να υπάρχουν λαοί κυρίων και λαοί σκλάβων και
εξαθλιωμένες τριτοκοσμικές χώρες , όπου οι κάτοικοι πεθαίνουν από την πείνα.
 Στη σύγχρονη κοινωνία, όπου προβάλλεται το υπερκαταναλωτικό μοντέλο ζωής
ως υπόδειγμα κοινωνικής καταξίωσης, ο άνθρωπος θεοποιεί το χρήμα και
υποδουλώνεται στα διαφημιζόμενα προϊόντα, ενώ μέσα του το κενό μεγαλώνει.
Δοκιμάζεται κατά συνέπεια η ανθρωπιά του, αφού γίνεται έρμαιο των επίπλαστων
αναγκών του, στο όνομα των οποίων γίνεται ανήθικος.
 Το σημερινό ανταγωνιστικό οικονομικό σύστημα προωθεί τον ατομικισμό σε
βάρος των κοινωνικών αναγκών, αφού το άτομο διέπεται από κρίση ταυτότητας και
προσανατολισμού λόγω της ηθικής ρευστότητας της εποχής μας. Στο όνομα αυτού του
ευδαιμονισμού επικρατεί η λογική του συμφέροντος, προωθούνται οι απαξίες,
χάνονται τα συλλογικά οράματα και καταλύεται η αντικειμενική ηθική, με φυσικό
επακόλουθο την κρίση του ανθρωπισμού.
2

3.  Η είσοδος της μηχανής στην παραγωγή αναβάθμισε το βιοτικό μας επίπεδο, αλλά
μετέτρεψε τον άνθρωπο από δημιουργό σε εργαλείο μαζικής παραγωγής. Λόγω της
προσκόλλησης στην τυφλή ειδίκευση , έχασε τη σφαιρικότητά του, στέγνωσε
πνευματικά και ηθικά, έγινε ανδράποδο, με αποτέλεσμα να πάψει σιγά-σιγά να έχει
ανθρωπιστικά αισθήματα και να αλλοτριωθεί.
 Η επικράτηση της αντίληψης ότι μόνον η τεχνολογία αποτελεί δρόμο για την
ευτυχία, οδήγησε σε εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης και διαμόρφωσε
κοινωνίες με πολλαπλές ανάγκες και αλληλοσυγκρουόμενους ρόλους , στους οποίους
ο άνθρωπος αγωνίζεται ν΄ ανταποκριθεί. Προκειμένου όμως να επιτύχει αυτό, χάνει
μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου του , ενώ ταυτόχρονα άγχεται, πιέζεται και δεν
έχει διάθεση για επαφή με τους συνανθρώπους του. Έτσι εντείνεται η ανθρωπιστική
κρίση, γιατί το πνεύμα του ανθρωπισμού καλλιεργείται βιωματικά και δίνει εξετάσεις
στην καθημερινή επαφή των ανθρώπων.
 Ως επακόλουθο του τεχνοκρατικού-βιομηχανοποιημένου τρόπου ζωής,
εκατομμύρια άνθρωποι συσσωρεύτηκαν στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Ο περιορισμός
του ζωτικού χώρου των πολιτών, σε συνδυασμό με την ανωνυμία της μεγαλούπολης
και την απουσία κοινωνικού ελέγχου οδήγησε σε επιθετικές και αντικοινωνικές
συμπεριφορές , καθώς τα άτομα χωρίς ηθικές αναστολές πράττουν τα πάντα, για να
επιβιώσουν. Άλλωστε, μέσα στις σύγχρονες τσιμεντουπόλεις, από τις οποίες λείπει το
πράσινο και η καλαισθησία, οι άνθρωποι στιβαγμένοι σε στενόχωρα
διαμερίσματα,μαλθακοποιούνται, απευαισθητοποιούνται, χάνουν την ανθρωπιά και
τον ανθρωπισμό τους.
 Η ηθικοπνευματική απογύμνωση του σημερινού ανθρώπου, που οδηγεί σε
έλλειψη ανθρωπισμού, εντείνεται και λόγω της απομάκρυνσής του από τη φύση που
του στέρησε την αγνότητα και την αυθεντικότητά του και από την παράδοση, που θα
μπορούσε να ενισχύσει τις ηθικοπνευματικές του αρετές.
 Η ανθρωπιά και ο ανθρωπισμός καλλιεργείται από τους βασικούς φορείς αγωγής
και κοινωνικοποίησης. Όταν όμως στους κόλπους της οικογένειας κυριαρχεί ο
άκριτος φιλελευθερισμός ή διευρύνεται το χάσμα των γενεών, τότε ο νέος δε
θωρακίζεται με αξίες και ευαισθησίες και συνηθίζει ν΄ αντιδρά, συνθηκολογώντας ή
αντιδρά και αμφισβητεί άγονα. Όταν η εκπαίδευση παρέχει στείρα και τυποποιημένη
γνώση, δε διαμορφώνεται ο σκεπτόμενος νέος, αλλά ο αδιάφορος άνθρωπος χωρίς
ήθος και σταθερές. Όταν τα Μ.Μ.Ε λειτουργούν κερδοσκοπικά , προβάλλουν πρότυπα
βίας ή ενισχύουν τον τυφλό κομματισμό, δημιουργείται ένα κλίμα φανατισμού και
αποξένωσης που δε διαμορφώνει πολίτες με σεβασμό στην ύπαρξη του άλλου. Τέλος,
όταν οι πολιτικοί ηγέτες συμπεριφέρονται ανεύθυνα και προβαίνουν σε αυθαιρεσίες
συντελούν στην κρίση του ανθρωπισμού, εφόσον οι πολίτες παραδειγματίζονται
3

4. αρνητικά και δεν πορεύονται με γνώμονα το σεβασμό στον άνθρωπο και στην
κοινωνία.
 Οι ανθρώπινες σχέσεις χαρακτηρίζονται από ιδιοτέλεια και υποκρισία. Οι
άνθρωποι επικοινωνούν , φορώντας προσωπεία, ενώ τα φαινόμενα του εγωισμού και
της φιλαυτίας καταδεικνύουν την ανθρώπινη αλλοτρίωση και αντικαθιστούν την
ευγένεια και την ευαισθησία. Τα φαινόμενα της βίας, της εγκληματικότητας και του
ρατσισμού καθημερινά διογκώνονται και τορπιλίζουν την κοινωνική γαλήνη και
συνοχή. Στις ωφελιμιστικές κοινωνίες της εποχής μας, οι αρετές της συνεργασίας και
της αλληλεγγύης σταδιακά εκλείπουν , ενώ η δικαιοσύνη , η ισονομία και η
αξιοκρατία καθημερινά παραβιάζονται.
 Η δημοκρατία, το κατεξοχήν ανθρωποκεντρικό πολίτευμα, δέχεται σοβαρά
πλήγματα, αφού οι πολίτες παραβιάζουν τους νόμους, είτε συμμετέχοντας στο παιγνίδι
του πελατειακού συστήματος, είτε αδιαφορώντας για τα κοινά. Έτσι γίνονται
εύπλαστη μάζα, χωρίς πολιτική συνείδηση , που χειραγωγείται από την εκάστοτε
πολιτική ηγεσία. Αλλά και οι πολιτικοί ταγοί προωθούν την ευνοιοκρατία,
διαπράττουν οικονομικά σκάνδαλα και χρησιμοποιούν δημαγωγικές μεθόδους, για να
προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Όλα αυτά φυσικά δείχνουν απουσία πολιτικού
ήθους και έλλειψη σεβασμού στον πολίτη.
 Ο σεβασμός στην πνευματική ελευθερία του άλλου είναι έκφραση ανθρωπισμού.
Σήμερα όμως, τα Μ.Μ.Ε. και ειδικά το διαδίκτυο διοχετεύουν καθημερινά τεράστιο
όγκο πληροφοριών στον πολίτη, με αποτέλεσμα να διάγει σε καθεστώς σύγχυσης και
αδυναμίας να ανταποκριθεί στα δεδομένα της εποχής . Από την άλλη, το άτομο χωρίς
ουσιαστική παιδεία και κριτική σκέψη είναι ευάλωτος στην παραπληροφόρηση και
στην προπαγάνδα που υφίσταται καθημερινά μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης και
του υπολογιστή.
 Η στείρα τεχνοκρατική και ευδαιμονιστική αντίληψη μετέτρεψαν το επάγγελμα
από δημιουργία και κοινωνική προσφορά σε αγγαρεία. Η παραοικονομία και η
φοροκλοπή ανθίζουν , ενώ η ανευθυνότητα και η επαγγελματική ασυνειδησία που
αποτελούν δυστυχώς συνήθη φαινόμενα, δείχνουν ότι ο εργαζόμενος δε σέβεται τον
εαυτό του, τους συναδέλφους του, το επάγγελμά του και το κοινωνικό σύνολο
γενικότερα.
 Σεβασμός στη φύση, σημαίνει σεβασμός στον άνθρωπο, αφού ο άνθρωπος
αποτελεί κομμάτι της φύσης. Ο άνθρωπος όμως, κακοποιώντας τον ίδιο του τον
εαυτό, δημιούργησε το οικολογικό πρόβλημα, που συνίσταται στη ρύπανση της γης,
4

5. του αέρα, και του υγρού στοιχείου, καθώς και στην αλόγιστη εκμετάλλευση της φύσης
από τον ίδιο μέσω της τεχνολογίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η απουσία
ανθρωπιστικού πνεύματος θα απειλήσει στο εγγύς μέλλον ακόμη και την επιβίωση του
ίδιου του πλανήτη.
 Επειδή το πνεύμα του ανθρωπισμού περικλείει και το υγιές ενδιαφέρον για τα
δημιουργήματα του ανθρώπου, φαινόμενα όπως η εμπορευματοποίηση της τέχνης , η
διάβρωση της γλώσσας, η συρρίκνωση της παράδοσης, που συχνά συνδέεται και με
τον πολιτιστικό επεκτατισμό των ανεπτυγμένων χωρών σε βάρος των
αναπτυσσόμενων , δηλώνουν έλλειψη σεβασμού στον πολιτισμό γενικότερα και
συνεπώς απουσία του ανθρωπισμού.
 Σε διεθνές επίπεδο, η πείνα στον Τρίτο κόσμο, οι πόλεμοι που υποδαυλίζονται
από τις σκοπιμότητες των ισχυρών κρατών, η οικονομική και πολιτική εκμετάλλευση
ολόκληρων πληθυσμών αποτελούν σοβαρότατες συνέπειες του μονοδιάστατου
πολιτισμού μας, που έκανε τον άνθρωπο θύμα της αλαζονείας και της ίδιας του της
δύναμης. Οι στρατιωτικοί εξοπλισμοί, που διαρκώς τελειοποιούνται και απειλούν την
ήδη εύθραυστη ειρήνη, η απουσία ουσιαστικής ισοτιμίας στις διακρατικές σχέσεις, οι
παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καθώς και τα φαινόμενα σοβινισμού
(π.χ. νεοναζισμός) και ρατσισμού, που δυστυχώς αναβιώνουν, κάνουν εμφανή τον
απανθρωπισμό της εποχής μας, που με τη σειρά του βεβαιώνει την πνευματική κρίση
σε αντίθεση με την τεράστια υλικοτεχνική άνοδο.
5

6. του αέρα, και του υγρού στοιχείου, καθώς και στην αλόγιστη εκμετάλλευση της φύσης
από τον ίδιο μέσω της τεχνολογίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η απουσία
ανθρωπιστικού πνεύματος θα απειλήσει στο εγγύς μέλλον ακόμη και την επιβίωση του
ίδιου του πλανήτη.
 Επειδή το πνεύμα του ανθρωπισμού περικλείει και το υγιές ενδιαφέρον για τα
δημιουργήματα του ανθρώπου, φαινόμενα όπως η εμπορευματοποίηση της τέχνης , η
διάβρωση της γλώσσας, η συρρίκνωση της παράδοσης, που συχνά συνδέεται και με
τον πολιτιστικό επεκτατισμό των ανεπτυγμένων χωρών σε βάρος των
αναπτυσσόμενων , δηλώνουν έλλειψη σεβασμού στον πολιτισμό γενικότερα και
συνεπώς απουσία του ανθρωπισμού.
 Σε διεθνές επίπεδο, η πείνα στον Τρίτο κόσμο, οι πόλεμοι που υποδαυλίζονται
από τις σκοπιμότητες των ισχυρών κρατών, η οικονομική και πολιτική εκμετάλλευση
ολόκληρων πληθυσμών αποτελούν σοβαρότατες συνέπειες του μονοδιάστατου
πολιτισμού μας, που έκανε τον άνθρωπο θύμα της αλαζονείας και της ίδιας του της
δύναμης. Οι στρατιωτικοί εξοπλισμοί, που διαρκώς τελειοποιούνται και απειλούν την
ήδη εύθραυστη ειρήνη, η απουσία ουσιαστικής ισοτιμίας στις διακρατικές σχέσεις, οι
παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καθώς και τα φαινόμενα σοβινισμού
(π.χ. νεοναζισμός) και ρατσισμού, που δυστυχώς αναβιώνουν, κάνουν εμφανή τον
απανθρωπισμό της εποχής μας, που με τη σειρά του βεβαιώνει την πνευματική κρίση
σε αντίθεση με την τεράστια υλικοτεχνική άνοδο.
5