Presentatie Quirijn van den Hoogen - Socius Trefdag 'Solidariteit?!' (20 november 2014) Wat levert dat eigenlijk op, investeren in cultuur? Wat zijn de echte meerwaarden verbonden aan cultuur en hoe vinden we daar bewijs voor? Om een antwoord te geven op dergelijke prangende vragen startten een 15-tal actoren uit de brede cultuursector, waaronder ook Socius, een collectief onderzoek. Uit het onderzoek blijkt onder meer de belangrijke rol die cultuur speelt bij het bevorderen van de sociale cohesie, het bereiken van kansengroepen en het zorgen voor verbinding in onze samenleving. Onderzoeker Quirijn van den Hoogen (Rijksuniversiteit Groningen) overloopt met ons de belangrijkste resultaten maar gaat ook in op de vraag wat het betekent dat we bewijs nodig hebben voor de werkzaamheid van cultuur en hoe dat vandaag de dag vooral wordt verzameld en geïnterpreteerd.

1. SOLIDARITEIT &
DE WAARDE
VAN
CULTUUR
Arts in Society
Rijksuniversiteit Groningen

2. INHOUD
¨ Korte toelichting op het rapport
¨ Effectdomeinen
¨ Vraagtekens bij effectonderzoek
¨ Tips voor goed evaluatie-onderzoek

3. Cultuur?
¨ ‘Way of life’
¨ Zingever van een mensenleven in de samenleving
¤ Socialiseren
¤ Kwalificeren
¤ Subjectiveren
¨ Cultuursector?
¤ Reflectief vormgeven aan het ‘samen-leven’
¤ Maat en onmaat van cultuur

4. Dismeasure
of culture

5. Waarde?
Vijf thema’s:
¨ Cognitieve effecten
¨ Gezondheid
¨ Ervaringswaarde
¨ Economische effecten
¨ Sociale effecten

6. Effect domeinen
Cognitie
Ervarings
waarden
Gezond
heid
Economie
Sociale
waarden

7. Inventarisatie
¨ Focus op meest actuele en
relevante (wetenschappelijk)
onderzoek
¨ Internationale scope
¨ Waar mogelijk Vlaams
onderzoek

8. Cognitieve effecten
¨ Cultuur als (collectief) instrument voor
zelfreflectie
¨ Cultuureducatie leert reflecteren over
processen van zingeving aan jezelf en
aan jezelf in de (sociale) wereld

9. Cognitieve effecten
Solidariteit?
¨ Laermans: cultuur als collectief
tekenreservoire
¨ Collectieve (zelf)reflectie = solidariteit?
¨ Hoe meet je dat dan?

10. Gezondheid
¨ Mentaal en fysiek welzijn
¨ Gezondheid is een kwestie van cultuur:
¤ Cultuurdeelname: op een na belangrijkste determinant
van welzijn
¤ Participatie in betekenisvolle activiteiten die alle
menselijke vermogens uitdagen
¨ Bruto Nationaal Geluk

11. Gezondheid
Solidariteit?
¨ (Betere) gezondheid is basisvoorwaarde voor
deelnemen in sociaal verkeer
¨ Ergo: hangen die gezondheidseffecten niet samen
met sociale participatie?

12. Ervaringswaarden
¨ Kunsten, cultuur en erfgoed realiseren intrinsieke
waarden:
¤ Uitdaging – onmaat – subjectiveren
¤ Emotionele voldoening
¤ Bildung
¨ Maar ook extrinsieke waarden:
¤ Sociaal: ontmoeten van de ander (ook in
verleden)
¨ De cultuursector doet wat hij zegt te doen

13. Ervaringswaarden en solidariteit
¨ Delen van ervaring = sociale cohesie?
¨ Ook niet delen van cultuur (confrontatie) =
bevorderlijk voor sociale cohesie
¨ Positieve samenhang tussen kunstzinnige
vaardigheden (onmaat / uitdaging in ervaring)
en openheid
¨ Nederland: NIMBY-solidariteit

14. Economische effecten
¨ Effecten van cultuursector op economie lopen via
verschillende ‘routes’:
¤ Klassieke impactanalyse
¤ Imago en ‘culture-led’ regeneratie
¤ Aantrekkelijkheid
¤ Cultuur en creativiteit
¨ Culturele activiteiten en instellingen genereren wel
degelijk economische effecten maar deze zijn niet
allemaal even vanzelfsprekend en empirisch aan te
tonen

15. Sociale effecten (1)
¨ Sociale cohesie:
¤ Betreft de samenhang tussen individuen en groepen in
een samenleving: sociaal weefsel
¤ Op individueel niveau: sociaal kapitaal
¨ Relaties:
¤ Relationele dimensie
¤ Ideële dimensie
¤ Bindend
¤ Overbruggend

16. Sociale effecten (2)
¨ Relatie tussen cultuur en sociale verandering niet
vanzelfsprekend
¨ Sterke samenhang tussen cultuurparticipatie en
sociale vernetwerking (sociaal kapitaal)
¨ Cultuurparticipatie leidt tot zowel bindend als
overbruggend cohesief gedrag

17. Opmerkingen
¨ Waarde van de evidence-base:
¤ Causaliteit
¤ Transfer individueel - collectief
¤ Lange-termijn
¤ Negatieve effecten?
¤ Kwantificeerbaarheid (natuur-wetenschappelijk
paradigma)?
¤ Voorzichtigheid
¤ Oog voor het singuliere

18. Vraagtekens bij effectonderzoek
¨ Wat betekent het dat we onze effecten willen
meten (of daartoe gedwongen worden)?
¨ Cultuur van wantrouwen
¨ Meten = weten …
¨ … maar niet alles is te meten

19. Kwaliteit (en dus autonomie)
ONMAAT
Sociaal
Economisch
Ervarings
waarden
Cognitief
Sociaal
Expert Gebruiker Samenleving

20. Tips voor goede evaluatie
¨ Wat is het doel van evaluatie?
¤ Oog op wat je (zelf) wilt bereiken)
¤ Verbeteren van je methoden
¤ Verantwoording
¨ Zoek operationalisaties die passen bij het project
¨ Cultuur gaat ook over dissensus (onmaat): ook
dat kan een positief resultaat zijn

21. Tips voor goede evaluatie
¨ Anekdotes kunnen net zo overtuigend zijn als
statistische data
¨ Organiseer evalueren vanaf het begin van een
project