SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 51
Baixar para ler offline
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත ෙහේවෙග්


                              04 mrspzfPAoh ( 04 Chapter )

                fu;a;d ixl,amh : Z{dk jsNd.Sh moku
                 ( Metta Concept : Epistemological Foundation )

              Epistemology f,i idudkHfhka yeZoskafjkafka Z{dk uSudxidjhs'1 fuh we;euz
bx.@Sis lD;Skaj, Theory of knowledge whqrska o fmkajd oS ;sfnz'2 Z{dk jsNd.h hk wrA:fhys
Epistemological yd Epistemologically hk jpk folu Ndjs;d jS we;'3 we;euz jsg
Epistemology hk jpkh isxy, NdIdfjka Z{dk uSudxidj hk wrA:fhys o fhdod ;sfnz'4 fuys
oelafjk uSudxid hkak jSuxid hk mofhys wrA:hg iu.duSj Ndjs;d flfrA' jSuxid hkq
jsurAYkh hkakhs' fyj;a .fjzIKh fldg jsuid ne,Su hkakhs' ta wkqj Z{dk uSudxidj hk
mofhys wrA:h o fuz wkqj Z{dkh ms<snZoj jsuid n,d .fjzIKh lsrSu f,i f;areuz .; yelsh'
fuz ksid Z{dk jsNd.h hk wrA:h f.koSu msKsi Z{dk uSudxidj" Z{dk jSuxidj yd oekqu
ms<snZo isoaOdka; f,i fndfyda Ydia;@Sh ,sms f,aLK yd mrAfhaIK ksnJOkj, Ndjs;d jS ;sfnz'
fuz flfia l`ukdldrfhka wrA: js.@y l<;a fmd|=fjz bka ,efnk wrA:h jkqfha nqoaOs jsIhsl
m@ia;`; .fjzIKh lsrSu hk f;reuuh'5 fuu Z{k jsNd.h hk woyi ;`< Z{dkh fnod js.@y
lsrSu wrA:j;a jk nj meyeos,s flrS we;' fuys oS Z{dk jsNd.h jsjsOdrA:fhka we;euz wjia:dj,
oS yeZoskajSug fya;`j meyeos,s lr.; hq;`h' Z{dk jsNd.h hk jpkfhys wrA:h jkqfha lsishuz
m@ia;`;hla ukiska oel th wjfndaO fldgf.k ms<s.;a iuzu; Ydia;@Sh mokul msysgd isg ta
ms<snZoj ukiskau lrkq ,nk jsoHdkQl~, jsYaf,aIK jsOsl@uhls' fuh tla;rd |=rlg
wrA:l:kuh iajNdjhla .kshs' orAYkh ms<snZo ms<s.;a ksrAjpkj, oelafjk mrsos th Z{dkh
ms<snZoj jQ Z{dkhls' tfia fyhska Z{dk jsNd.h jQ l,S orAYk jsIhhg olajkakd jQ by; iZoyka
jQ iuznJO;djh u; Z{dk jsNd.hg jsIh jkafka o odrAYksl ixl,amhka fuka nqoaOs jsIhsl
lreKq nejz meyeos,s lr.; yelsfjz' ta wkqj nqoaOs jsIhsl m@ia;`; ufkda uQ,sl f,i jsYaf,aIKh
fldg oelajSu Z{dk jsNd.fhys idudkHfhka is|=flfrk l@shdj<shla nejz jgyd .ekSu wiSre
fkdfjz' fu;a;d ixl,amh fulS Z{dk jsNd.h iZoyd m@ia;`; lr.ekSfuz oS iuia; Z{dk jsNd.
uQ, OrAuhka tlS ixl,amfhys oDIaGsfldKfhka jsuid ne,Sug is|= fjz' ta wkqj ljrdldr Z{dkh
ms<snZo jsYaf,aIKhla jqj;a tys .enzfjkakd jQ ke;fyd;a thg wka;rA.; jsh yelald jQ fu;a;d
ixl,amfhys jsjsO iajrEmhka ms<snZo w;sYhskau m@udKd;aul js.@yhla fuz ;`<ska wfmaCIs; nejz
fmfka'




                                            1
nqoaOs jsIhsl m@ia;`; fuz wdldrfhka jsYaf,aIKh lsrSu yd jspdr mQrAjlj ta
Tiafia kj mrAfhaIK lsrSu uZ.ska Wly.kakd ,o Ydia;@Sh YsCIKh yd wjfndaOh
m@udKfldgf.k t;`<ska hf:dala; jsIh ms<snZo jsjsO uQ,OrAu ( Principales ) f.dvk.df.k
;sfnz' tmuKla fkdj ta weiqrska jsjsO wdpdrAhjdohka hgf;a jsjsO .`re l`, ( Schools ) yd
wdpdrAh iuzm@odhhka mjd nsysj ;sfnz' f,dalm@lg ngysr yd fmros. odrAYkslhkaf.a kuzj,ska
fulS .`re l`, yd wdpdrAhjdo yZ|=kajkq ,nhs' fuu jsjsO .`re l`, yd wdpdrAh jdohkaj, fu;a;d
ixl,amh ms<snZoj iDcqj iZoyka fkdfj;;a" fu;a;d ixl,amhg iuznJO fyda fu;a;d
ixl,amhg mej;sh yels udkisl jgdmsgdjla ms<snZoj jsgska jsg idlpzPd flrS we;'6
jsfYaIfhkau idrOrAu we;sjSug yd idrOrAuj, meje;au flfrys buy;a f,i n,mdkq ,nk
ffu;@S mQrAjx.u iqL mru ixfjzokh flaJ|@fldg.;a ngysr jsjsO odrAYksl u;jdo yryd
fu;a;d ixl,amfhys meje;au ms<snZoj idlpzPdjg md;@ jS ;sfnz'7 nqoaOsjsIhsl m@ia;`; Z{dk
jsNd.fhys ,d jsYaf,aIKh flfrkqfha wod, uQ< OrAu yd .`re l`, uZ.ska fulS fCIa;@h fj;
;s,sK lrk ,o fkdfhla l@ufjzohka mdolfldg f.kh' ngysr odrAYksl .`re l`, j,g jvd
fmros. odrAYksl .`re l`, uZ.ska fu;a;d ixl,amhg iudk b.ekajSuz bosrsm;a flrS we;' ngysr
lf;da,sl wd.usl b.ekajSuz j,g fu;a;d ixl,amh iudk wd.usl woyia we;`ZM jS ;sfnkqfha
hqfojz b.ekajSuz Tiafia nejz fuys yeZoskajSfuz oS idlpzPdjg nZ|=ka lrk ,oS' ta wkqj iuia;
lf;da,sl oyfuz yrh f,i yeZoskafjk fm@auh iuznJO jsjsO wF:!l:k fu;a;d ixl,amhg
iudk hqfojz wd.usl u;jdohka yryd meusK we;s fyhska o hqfojzjka yg wdoS bka|= jdiSkaf.ka
fulS wd.usl ixluKh jS we;ehs fmfkk nejska o jrA;udkfhys fu;a;d ixl,amhg iudk
ngysr u;jdohka mjd ilia jSug fmros. wd.usl ixl,am msysg fldgf.k we;s nejz meyeos,s
fjz' fuz lreK b;du;a jsia;r iys;j yeZoskajSfuys oS idlpzPdjg nZ|=ka lrk ,o nejska ;ej;
fkdolajk ,oS'



                fu;a;d idrOu!fhys Z{dk jsNd.Sh moku wh;a jkafka ishZM oDIaGs .;Skaf.ka
jshqla;j udkisl ixjrAOkh we;s lr .ekSu msKsi nqoaOs jsIhsl jYfhka wdOdr lr.kakd
whqre yeoErSuhs' fuz hgf;a m@Odk jYfhkau Ydiaj; yd WpzfPAo oDIaGs m@ydKh lsrSu msKsi
bjy,a jkakd jQ ufkda jsoHd;aul lrekq .eUqrska js.@y lsrSu wfmaCIs;hs' Ydiaj; yd WpzfPAo
oDIaGSka nsysjSug ldu yd m@;s> ixl,amhka bjy,a fjz' ta f,iskau ldu yd m@;s> ixZ{djka |=re
lsrSug fu;a;d ixl,amh WmldrS jkjd fiau fu;a;d ixl,amh jO!kh lsrSu ;`,ska Ydiaj; yd
WpzfPAo oDIaGSka |=re lr .ekSug wjldY ie,fikq we;' ld,du iQ;@fhys m@;sfCIams; jQ oi
jeoereuz Z{dk .fjzIK l@u wkqidrfhka nq|= ysushka fmkajd jod<d jQ fn#oaO Z{dk jsNd.hg
fu;a;d idrOu!fhka ,efnk msgsjy, wod< iQ;@dkQidrfhka .eUqrska jsurAYkh lsrSu uZ.ska
fn#oaO Z{dk jsNd.fhys iajrEmh ms<snZoj jsfYaI oekqula ,ensh yelsjkq we;' fn#oaO Z{dk
jsNd.h m@Odk jYfhkau iliaj we;af;a Ydiaj; yd WpzfPAo oDIaGSkaf.ka we;sjsh yels wys;lr
;;ajhkaf.ka bj;a jSu msKsi nq|=iufhys ksrAfoaY flrS we;s l@ufjzoh myod .ekSu iZoydh'



                                            2
fuu w.;s.duS oDIaGSka oevsj je<oZ.ekSu ksid iudc iuznJO;djhkays ksjeros iajrEmh
jgyd.ekSug wfmdfydi;a jSu u; oafjzIh yd lduh we;s lrjhs' ldu oafjzI ixl,amhkaf.ka
jshqla;jSug kuz yels;dla fu;a;d ixl,amh isf;ys jO!kh l< hq;`h' fu;a;d ixl,amh iys;
is;l oDIaGSka nsys fkdfjz' fu;a;d ixl,amh jO!kh lsrSfuz .eUqreu wjia:dfjz oS iSud iuzfNaoh
|=re lrkjd hkafkka lshfjkafka ilaldh oDIaGsh ksid ;uka yd wkHhka w;r ukiska we;s
lrf.k ;sfnkakd jQ udkisl mjqr bj;a lr ishZM oDIaGSka j,ska uki ksoyia lr.ekSu fyda
tfia ksoyia lr.ekSu iZoyd fhda.H udkisl jd;djrKhla f.dvkZ.d .ekSuhs' tu ksid
ffu;@sfhys kshu iajrEmh u;`jSug kuz ishZM oDIaGSkaf.ka jshqla; jSula we;sjsh hq;`h'




               ngysr odrAYkslhka fndfyda fofkla Z{dk jsNd.Sh moku ms<snZoj jsjsO woyia
yd u;jdohka /ila bosrsm;a lr we;o ta wh w;rska Z{dk jsNd.Sh isoaOdka; ms<snZoj b;du;a
m@p,s; yd jspdr mQrAjl kjH wdl,am oerEfjl` f,i buEkqfj,a ldkagz iuzNdjkdjg md;@ jS
;sfnz' buEkqfj,a ldkagzf.a Z{dk jsNd.h ms<snZoj bosrsm;a fldg we;s kHdh ngysr odrAYkslhka
w;r buy;a iuzNdjkdjg md;@ jS ;sfnz' jsfYaIfhka ngysr odrAYkslhka w;rska iamsfkdaid"
ngz,rA" yHquz" ldkagz iy iscAjsla jeks w;sYh iuzNdjkdjg md;@ jQ odrAYkslhskaf.a Z{dk jsNd.
uQ, OrAu ngysr Z{dk jsNd.Sh isoaOdka; ixjrAOkhg m;a lsrSu iZoyd fnfyjska Wmfhda.S jS
;sfnz' fudjqkaf.a odrAYksl u;jdohkays fu;a;d ixl,amhg iudk b.ekajSuz bosrsm;a flrS we;'8
jsfYaIfhkau udkj ys;jdoh" wkHhka flfrys us;@YS,S wdl,amhlska hqla;j l@shdlsrSu"



                                             3
iudcfhys wdpdr Ou! iqrCIs; jsh hq;`jkafka wkHhka flfrys cSj ys;jdoS mrsirhla ksrAudKh
lroSu fjkqfjka nj oelafjk ixl,am jeks lreKq ngysr odrAYksl u;jdohkays nyq,
jYfhka wka;rA.; jS we;' fmros.ska jsfYaIfhkau Ndr;fhys b;du;au wE; w;S;fhys mgka
jsjsO odrAYksl .`re l`,j,g wh;a jsjsO Z{dk jsNd.Sh isoaOdka; wkqu iajlSh oekquz moaO;s
f.dv kxjd.kq ,enQ pska;lhka jdih lr ;sfnz' fndfyda fldgu fujka pska;lhka
odrAYkslhska jYfhka fkdj iudc we.hqug md;@ jS ;sfnkqfha jsjsO wd.usl lKavdhuzj,
wd.usl b.ekajSuz f,ihs' uq,a jrg Ndrh flaJ|@ lrf.k yg.kq ,enQ nq|=oyu mjd iajlSh Ou!
mKsjqvh bosrsm;a lrkq ,nkafka Z{dk jsNd.hl iajrEmfhka fkdj mqoa.,dNHka;r.;j
mj;akd wiykldrS njska ish,q wdldrfhys udkisl wd;;sj,ska uqZMukskau w;ausoS mQrAK
wdldrfha udkisl ksoyila w;am;a lr.ekSu iZoyd jk nejska tlS wruqK fjkqfjka bosrsm;a
lrk ,o Y@S ioaOu!h Z{dk jsNd.Sh isoaOdka; Tiafia idlpzPdjg ,la lrkqfha Ou!fhys
if;HCIK ldrAhNdrhg bka msgsjy,la ie,fi;ehs hk jsYajdihg jvd bka wmf.a jspdr
mQrAjl psk;khg msgsjy,la ie,fi;ehs wkqudk lrk nejsks' Z{dk jsNd.h iuznJOfhka
ldkagz fukau ngysr pska;lhka jsiska bosrsm;a lrkakg fh|=Kq isoaOdka; uqZMukskau ngysr
iuh ixl,am ;``<g tnznjSu mQrAK ksrjoH l@shdjla fkdjkakdla fuks' wd.fuys mrudrA:h
tlls' orAYkfhys mrudrA:h wfklls' wd.u yd orAYkh tla udj;l .uka lrk wjia:d
fukau tfia fkdjk wjia:djka o mj;shs' wd.ula odrAYkhla jkafka tys lsishuz jsoHd;aul
pska;khla .enz jkafka kuz muKs' jsoHd;aul pska;kfhys ldrAhNdrh jkqfha lsishuz ksYaps;
jevms<sfj<lg hg;aj oekqu m@ldYhg m;alsrSuhs' ke;fyd;a fmd;m; weiqfrka fyda iajhx
.fjzIKh wdY@h uZ.ska u;`lr .kq ,enQ oekqu lsishuz ksYaps; ms<sfj<lg wkqj fm< .iajd ta
Tiafia kj oekquz fldgzGdYhka yd wdl,am tuZ.ska u;` lr .ekSuhs'


              nq|=iuh meyeos,s lrkqfha fu;a;d ixl,amh Ndjs;h uZ.ska u;`lr fokakd jQ
l@ufjzoh mjd yqfola oDIaGshla muKla fkdjk njhs' oDIaGs hk jpkh nq|= iufhys js.@y
lrkqfha ;uka fkdokakd jQ huzlsis fohla ms<snZoj wruqKq lsrSuz jYfhka nei .kakd ke;fyd;a
we;s lr.kakd jQ lsishuz wkqudkuh fohla yZ|=kajd oSu msKsih' th i;Hhla jYfhka ie,lSu
ksrjoH fkdjkafka thska ,efnk oekqu ;uka jsiska ;ukaf.a w;aoelSuz mdol fldgf.k jspdr
mQrAjlj t<fUk ,o huz huz wkqN~;Skag tlZ. fkdjk;dla muKs' fuhska lshfjkqfha irAj
iuzmQrAK jYfhkau ksjeros fkdfj;;a we;euz jsgl oS jspdr mQrAjl pska;kh mdol lr.kakd
,o oDIags uZ.ska i;H ms<snZoj lsishuzu fyda jegySula ,ndoSug iu;ajk njhs' ksoiqkla f,i
fida;dmkak M,hg m;a jQ wdrAhhka jykafia jsiska tfia jspdr mQrAjl pska;kh Tiafia we;s
lr.kakd ,o m@;HCIh mdol lr.kakd ,o wkqudkhla Ndjs;fhka i;Hhg <Z.djSu msKsi
lsishuz mrsY@uhla oerSu fmkajd osh yelsh' fid;dmkak M,hg m;ajSu;a iu.u m@ySK lrk
,o ixfhdck Ou! jk ilaldh osgzGs" jspslspzPd yd iS,nzn;mrudi hk ixfhdack Ou! ;`k ta
mqoa.,hdyg f,dalh ms<snZoj" ;uka ms<snZoj yd ;uka jsiska wkq.ukh lrkq ,nk l@shd ms<sfj<
ms<snZoj ;j |=rg;a jrAOkh fjkakd jQ iel ixld rys; njhs' fuh tla;rd w;lg udkisl



                                           4
iqrCIs; iajNdjhls' fujka udkisl iqrCIs; njlska hqla; jQfjl`yg wkHhka ms<snZoj o we;s
lr.; yelafla tjka iqrCIs; yeZ.Sula jk w;r th fu;a;d ixl,amh fmdaIKhg yd jrAOkh
b;du;au hym;a udkisl jgdmsgdjla fjz' fuysoS Wkajykafia ,o fid;dmkak M,h m@;HCIh
jk w;r tu m@;HCIh mdol lr .ksuska wrAy;ajh ms<snZoj lsishuz wkqudkhla we;s lr .ekSu
iuHla oDIagsh jYfhka i,ld we;' nq|= iuh oDIaGsh ms<snZoj olajkafka tjeks wdl,amhls'
wrAy;aM,hg m;a jQ wdrAhhka jykafia ishZM ffcj jrA.hd jsIfhys olajkqfha irAj iuzmQrAK
ffu;@S mQrAjl wdl,amhls' idudkHfhka Tzkeu flfkl` ffu;@sh m@.`K lr;;a thska fuys
wdrAhhka jykafia kula jsiska m@;HCI lr.kq ,nkakdjQ wdldrfhka ffu;@sfhys ksishdldr
mrsmQrAK iajNdjh weZ.fj;`hs Wml,amkh l< fkdyel' ffu;@sfhys mQrAKFjh we;s jkqfha
il, laf,aYhka m@ySK lsrSu ;`<h'


                                                                            ishZM oDIaGs jdohka
                                                           neyer lrkq ,nk nq|= iuh tla
                                                           jsfYaIs;       oDIaGshlg      muKla
                                                           wkq.@yh        i,iajkafka       ljr
                                                           mokulskaoehs      fuysoS    flfkl`g
                                                           meKhla u;` jsh yelsh' tysoS
                                                           oelajsh yels ir< meyeos,s lsrSu
                                                           jkqfha ishZM oDIaGSkaf.ka bj;ajSu
                                                           nq|=    iufhys     iuHla      oDIaGsh
                                                           jYfhka i,ld we;s njhs' fuz wkqj
                                                           iuHla      oDIaGslhd   ;j      |=rg;a
                                                           oDIaGs.;slfhla      fkdfjz'    wrAy;a
                                                           M,hg m;ajk ;`re Tyq oDIaGs
                                                           m@;s,dNsfhl`     f,i       ie,flkafka
ishZM oDIaGSka bj;a lsrSu jsIfhys Tyq olajkakd jQ mrsY@uh yd ;odkqnoaO wruqK flfrys we;s
lr.kakd jQ meyeos,s wjfndaOh i,ldh' th fiajkh l, hq;` Ndjs;d l< hq;` oDIaGshla nj nq|=
ysushka jsiska fmkajd oS ;sfnz' fuz ms<snZoj jevs|=rg;a meyeos,s lrk nq|=ka jykafia tfia fiajkh
l< hq;` Ndjs;d l< hq;` oDIaGsh wfkl`;a oDIaGSkaf.ka fjkalr .ekSu iZoyd ;uka ;`< we;s
wdY@jhkaf.a CIh jSu usKquz oKqvla lr.; hq;` nj fmkajd oS ;sfnz' fuz wkqj wdY@j CIh jSu
msKsi Wojzjk oDIaGsh fiajkh l< hq;` oDIaGsh jYfhka f;dard .; hq;` nj oelafjz' wdY@j
CIh jSu msKsi Wojz jkakd jQ oDIaGsh Wmojd .ekSu msKsi fu;a;d ixl,amh mdol fjz'9 ;uka
Wmojd .kakd ,o oDIaGsh iuHla oDIaGshla jkafka tlS oDIaGsh fya;`fjka ;ukag;a wkHhkayg;a
Wojzjla Wmldrhla usi mSvdjla ysxidjla fkdfjkafka kuz muKs' fuz wkqj fu;a;d ixl,amh
fulS ishZM iq|=iqluz iuzmQrAK lr ;sfnk nejska fu;a;d ixl,amh jevSu uZ.ska tjka ys;lr
oDIaGshla Wmojd .; yels nj fuz wkqj meyeos,s fjz'



                                              5
nq|= iuh fuz f,dj;`< we;a;d jQ iy u;` we;sjkq ,nkakd jQ oDIaGSkaf.a
iajNdjh lsishuz wka; follg ish pska;kh iSud lr.ekSula jYfhka i,ld we;' fuz oDIaGs
wka; fol Ydiaj; yd WpzfPAo jYfhka olajd we;s w;r oDIaGs mCIfhys WpzfPAo wka;h tuZ.ska
nsys lrkakd jQ prAhduh wxYfhka i,lk l, lduiqL,sLdkq fhda.h jYfhka o oDIaGs mCIfhys
Ydiaj; wka;h tuZ.ska nsys lrkakd jQ prAhduh wxYfhka i,lk l, w;a;ls,u:dkq fhda.h
jYfhka o meyeos,slr oS ;sfnz' fuys oS wm Z{k jsNd.h hgf;ys idlpzPd lsrSug
n,dfmdfrd;a;`jk Z{dk m@fNaod;aul m@ia;`;hka yd oDIaGSka iuznJOfhka nq|= iufhys oelafjk
ksrAfoaYhka b;du iuSm iuznJO;djhla fmkajhs' wfkla w;g ish,a, nqoaOs jsIhsl m@ia;`;hka
jYfhka o fmkajd osh yelsh' TzkEu wd.usl yd odrAYksl ixl,amhla iuznJOfhka nqoaOsuh
ikaorANfhka jvd;a jeo.;ajk lreK iy tu wd.u fyda orAYkh m@udKd;aul jYfhka ienE
usksia .egZM flfrys wjOsu;a njla olajkakd jQ oDIaGsuh miq;,h tu wd.u fyda orAYkfhys
Z{dk jsNd.Sh moku jYfhka ie,lsh yelsh' fuu Z{dk jsNd.Sh moku ;`< fu;a;d ixl,amh
l`uk ldrANdrhla bgq lrkafkaoehs hkak fukau oDIaGs iuznJOfhka fu;a;d ixl,amfhys
ldrAhNdrh l`ulaoehs hkak;a funZ|= jsurAYkhloS w;sYhskau jeo.;a fjz' ishZM oDIaGsjdo j,ska
bj;a jQ l, ukig oefkk iykh jsuqla;sh fiajkh l< hq;` jq ;j |=rg;a jrAOkh l< hq;` jQ
ys;lr oDIaGshla jYfhka lrKSh fu;a; iQ;@fhys olajd ;sfnz' tfukau fu;a;d ixl,amh
jevSfuka ,efnk m@;sM,hla f,ig o tys tlS lreK osgzGs iuzmhq;af;da hk kdufhka yZ|=kajkq
,nhs'


              fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.h hkq fu;a;d ixl,am Z{dkh ms<snZoj fyda
fu;a;d ixl,am Z{dkh ,nd .ekSfuz Wmdh udrA.hka ms<snZoj is|=lrkq ,nk jspdr mQrAjl
.fjzIKhla jYfhka yZ|=kajd osh yelsh' fu;a;d ixl,amh Z{dk jsNd.h iuznJOfhka jeo.;a
ia:dkhla Wiq,kafka bka iuia; oDIaGSka |=re lsrSug msysgla ie,fik nejsks' fu;a;d
ixl,amfhys msysgd isg lghq;` lrk mqoa.,hd ishZM oDIaGSkaf.ka jshqla;j lghq;` lsrSug
mqyqKqjla ,nhs' fu;a;d ixl,amh mQrAK wdldrfhka jrAOkh lsrSfuz oS is|= lrkqfha mqoa.,.;
ishZM oDIagSka nsysjSug fya;` idOl jk wd;au oDIaGsh m@ysK jSuhs' nq|=iuh ;`< fu;a;d
ixl,amfhys Z{dk jsNd.Sh moku ms<snZoj idlpzPd lsrSug m<uqj ;okqnoaO merKs Ndr;Sh
iuhkaj, fu;a;d ixl,am {dk jsNd.Sh moku ms<snZoj uZola jsuid ne,Su idOdrK fjz' th
nq|=iuh ;`< fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.Sh moku ms<snZoj b;du meyeos,s ks.ukhkag
t<USug wjYH lrk wdOdrhla o fjz' ;okqnoaO Ndr;Sh fjk;a iuhhkays jsjsOfu;a;d ixl,am
Z{dk jsNd.Sh mokuz ms<snZoj js.@y lsrSfuz oS tajd m@Odk fldgia ;`kla hg;g fnod oelajsh
yel'10 tu m@Odk fldgia ;`k iuzm@odhjdoSkaf.ka ( Traditionalists )" nqoaOsjdoSkaf.ka (
Retionalists ) iy wkqN~;sjdoSkaf.ka ( Experientialists ) iukajs; fjz' iuia;hla jYfhka
.;al< fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.h jYfhka oelajsh yelafla fulS mqoa., lKavdhuz
;`fkys jsia;r flfrkakd jQ jsjsO b.ekajSuz uZ.ska fu;a;d ixl,amhg ,nd oS we;s m@Z{d uQ,sl



                                           6
;;ajhhs' fyj;a tajdfhys jsjsO me;slv uZ.ska fu;a;d ixl,amh yg.ekajSfuys ,d yd jrAOkh
lsrSfuys ,d Wmfhda.s;djhla oelajsh yels wkaou ms<snZoj .eUqre idlpzPdjla fuz ;`,ska
wfmaCIs;h' fmd|=fjz .;al< iuia; Ndr;Sh b.ekajSuz j,ska b;d jsYd, fldgila fu;a;d
ilx,amfhys wdruzNh yd jsldYh ms<snZoj ish meyeos,s lsrSuz jsjsOdldrfhka f.dkq lrkq ,enqj
o i;H jYfhkau tu jsjsO wF:!l:k yryd fu;a;d ixl,amh ixjrAOkh lsrSu msKsi lsishuz
msgsjy,la ta msKs ,enqfKa oehs fidhd ne,Su fuys m@Odku mrudrA:h yd ldrAhNdrh o fjz'




              uska iuzm@odhjdoSka f,i yeZoskafjkqfha iduzm@odhsl fjzo b.ekajSuz iajlSh Z{dkh
.fjzIKh lsrSfuz taldhk udrA.h f,i wjspdr mQrAjlj ms<s.kakd ,o n@dyauK iuzm@odh jeks
wd.usl yd odrAYksl lKavdhuzh' uq,qukskau wd.usl .@J: udrA.fhka fyda wd.usl woyia weiSuz
ud;@ jYfhka iuzm@odhdkq.;j mrmqrska mrmqrg f.k huska lghq;` lrkakd jQ msrsia fuz hg;g
wh;a fjz' m@Odk jYfhkau ful, Ndr;fhys fujeks wd.usl fldgzGdYhla jYfhka
oel.ekSug ,enqfka n@dyauK mQcl mCIhhs' n@dyauKhska jsiska fjzoh i;` wOsldrh uZ.ska
iajlSh jspdr mQrAjl pska;kh iSud lr .kq ,enQfjda fj;a' ikaol iQ;@fhys oS nq|=rcdKka
jykafia jsiska fuu msrsi yZ|=kajd ;sfnkqfha Y@e;sfhka" msgl iuzm@odfhka yd .`re WmfoaYhka
wka;rA.; jQ iduzm@odhsl pska;kfhka fyns jspdr mQrAjl njla rys; msrsila f,ihs'11
fudjqkaf.a pska;k l@uh ilia jS we;af;a m@Odk jYfhka Y@e;sh mokuz lr .ksusks' ikaol
iQ;@fhaoS fuu Y@e;sfhys m@Odk fodaIhka i;rla ksid tfia bka ,nd .kakd jQ oekqu ksrjoH
fkdjk nejz nq|= ysushka jsiska fmkajd oS ;sfnz' thska m<uq fodaIh jYfhka yrs oekqula fok


                                            7
weiSula jsh yels nj olajd ;sfnz'12 uska lshfjk tlaflda yrs oekqula fok weiSula jsh yels nj
tlaflda jeros oekqula fok weiSula njg mrsjrA;kh jSu fkdje<lajsh yelafla tys ksYaps;
njla fkd;snSu;a yqfola wkqudkh u; muKla ,nkakd jQ oekqfuys i;Hdi;H;djh rZod
meje;au;a ksidh' ,nk oekqu yrs fyda jeros jSfuz ;;ajh ksYaps; fkdjkakd jQ ;;ajhla u; ta
flfrys wikakd ;`< lsishuz jsYajikShFjhla f.dvkef.;ehs is;Sug wmyiqh' tfiau tu
wiuzmQrAK wjsksYaps; oekqu lsis osfkl jspdr mQrAjl nj keue;s nqoaOsuh usKquz oZvqfjka uek
.; yelallao fkdfjz' i;H yd wi;H fjkalr fkdo; yels miqnsula ;snSu nqoaOsuh l;sldj;la
f.dvkeZ.Su wrUhd uy;a ndOdjls' ta ksid fuu l@ufjzoh fu;a;d ixl,amh m@cdkkh"
wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz ksrjoH l@ufjzohla jYfhka nq|=iuh
fkdms,s.kshs' wfkla w;g i,ld ne,Q jsg lsishuz wjsksYaps; jd;djrKhla mj;soaoS tjka
wjsksYaps; jd;djrKhla wdOdr lrf.k fu;a;d ilx,amh jrAOkh fjz hehs ie,lSu o ksrA:l
jQjls'


              fojk fodaIh jYfhka oelafjkafka jeros oekqula fok weiSula jsh yels njhs'13
by; olajk ,o ;;ajfhys jsreoaO Ndiuh ;;ajh fuhska oel.; yelsh' fuyso we;af;a
wkqudkhhs' taldka;fhka jeros oekqula ,ndfok weiSula kuz th tlfy,d m@;sfCIam lsrSug
yelshdjla ;snsKs' tlsfklg m@;sjsreoaO woyia we;s wjia:djl oS ta woyia rdYsh w;rska fuz
wdldrfhka huz lsis woyila fyda lsysmhla taldka;fhka jeros nejz oek.ekSu mjd ksjeros
woyi bka wk;`rej wfkla woyia w;rska f;dard .ekSug wdOdrlr .; yels lreKla jYfhka
ie,lsh yelsh' kuq;a tfia huzlsis woyil w;s idjoH nj wjsksYaps; ;;ajhl oS tfia tu
lreK i;H .fjzIKhl oS wdOdr lr.ekSfuz yelshdjla fkdue;s ksid fu;a;d ixl,amh
m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuys,d tys Wmfhda.S;djh t;ruz
by< ugzgul mj;s;ehs wmg ie,lsh fkdyelsh' wfkla w;g fuys woyia w;r lsishuz
.egquzldrS iajNdjhla jsoHudk jk w;r tnZ|= .egquzldrS iajNdjhu fu;a;d ixl,amh jeks
udkisl ixysZoshdjla cks; lrk ixl,amhlg wf.dapr nj fmkajd osh yelsh'


              f;jk fodaIh jYfhka oelafjkqfha tfia o jsh yelsh hkqfjka ksjeros fohg
iudk yd thg jHd;sfrAlhla jYfhka ms<s.ekSfuz lsishuz iuzNdjs;djla we;s lreKla jYfhka
ie,lSu idjoH njhs'14 ksjeros fohlg iudk ;j;a ksjeros foa ;snsh yels uq;a ishZMu foa
ksjeros foa jYfhka ie,lSu idjoHh' tmuKla o fkdj jsh yelshdj we;s foa tfia o jsh yelsh
hkqfjka lsishuz wjsksYaps; njlska hqla;j l,amkd lsrSu ks.ukhka lrd t<USug uy;a
ndOdjls' i;Hh hkq lsishuz m@ia;`;hla ms<snZoj m@;HCI jYfhka wjfndaO lr.ekSfuka
wk;`rej meusfKk ksYaps; ks.uk mQrAjl jQ oekquz fldgzGdYhls' tys wjsksYaps; iajNdjhla
mej;sh fkdyelsh' lsishuz wjsksYaps; iajNdjhla mj;skjd hkafkys wrA:h th m@;HCI
jYfhka fkdokakd njhs' m@;HCI fkdjQjla ms<snZoj t<fUk ks.ukhkao ksrjoH fkdjk nejska
fuz l@ufjzoh fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh



                                            8
jYfhka jrAOkh lsrSu msKsi Wmldrj;a fjz hehs is;Su W.ygh' wfkla w;g wjsksYaps;
iajNdjhla ;`< oS fu;a;d ixl,amh jeks w;sYhskau m@fhda.sl ;,fhys ;sfnk ixl,amhla
l@shd;aul lsrSu fukau tfia l@shd;aul fldg tys m@;sM, ms<snZoj jspdr mQrAjl ks.ukj,g
meusKSfuz wjldYh o wju ugzgul mj;sk nejska fu;a;d ixl,amh ms<snZoj fujka Z{dk
jsNd.Sh m@ia;`;hka Ndjs;d lsrSu wfhda.H fjz'




               isjzjk fodaIh jYfhka ikaol iQ;@h fmkajd fokafka wfkla whqrlska jsh yelsh
hk lreKhs'15 fuys we;s fodaIh jkafka is|= jsh yels foa ms<snZoj o jsYajdih fkdue;s l< wka
whqrlska flfia is|=fjzjsoehs flfia jsYajdih ;nkafkao hkakhs' weiSfuka ,nk oekqu ms,snZo
wjsksYaps;u wjia:dj fuh nejz meyeos,s fjz' tfiau b;du |=rAj,;u wkqudkh o fuhu fjz'
idudkHfhka wkqudkh l@shd;aul flfrkafka lsishuz whqrlska we.hqula ,ndosh yels m@ia;`;hla
ms<snZoj uq;a fuysoS wkqudkh tfia w.ehqula fkdosh yels fohla wruqKq lrf.k l@shd;aul jk
nj fmfka' w.hkq ,nkakla fyda w.ehqula fkdue;s l, bka cks; jk m@;sM,h hul
i;Hdi;H;djh ;SrKh lsrSfuys ksrAKdhlhla lr.ekSu fl;ruz nqoaOs f.dapr lreKla o
hk woyi fuysoS isyshg kefZ.a' tnejska fulS jsOsl@uh o fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK
wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuys,d msgsjy,la ,efnk
l@ufjzohla jYfhka ie,lSu idjoH nejz fmfka'


               huzlsis m@ia;`;hl idjoH;djh fyda ksrjoH;djh flfrys ksrAKdhlhla
jYfhka l@shdlsrSug iuzm@odhjdoS l@uhg fkdyels nj ld,du iQ;@fhys o iZoyka fjz'16 fuu
iuzm@odhjdoS l@ufjzohgu we;`<;ajk ;j;a oekqu ,enSfuz jsOsl@u yhla ( 6 ) la ld,du iQ;@fhaoS
nq|=r|=ka jsiska hul i;Hi;H;djh ks.ukfhys,d fhdod .ekSu idjoH nj meyeos,s lr oS ;sfnz'
tjd kuz weiSuz ud;@ nj ( Report )" mruzmrdkq.; nj ( Tradition )" wd.usl .@J:
iuzm@odhdkq.; nj (Given in the Scripture )" wOdk.@dyS nj^ mQrAj ks.ukhkag t<Uqkq nj
( Prologue / Presuppose )" wpdrAh u;dkQl~, nj (Cousultations of Preceptor )"


                                               9
iuzNdjs;dj ^ jsh yels nj ( Potentiatity ) jsOsl@u yhhs'17 fuu jsOsl@uhka .eUqrska
idlpzPdjg nZ|=ka lsrSu ;`<ska fu;a;d ixl,amfhys i;H wi;H;;djh ksYaph lsrSfuz oS yd tlS
ixl,amh fl;ruz |=rlg usksia yeisrSuz Okd;aul mCIfhka ixjrAOkh lsrSfuzys,d
Wmfhda.S;duh jYfhka jeo.;a fjzo hkak wkqj fuu l@u yh Ndjs;d lsrSu uZ.ska oek.; yels
kuz fulS l@uhkays we;s jeo.;alu jsYaf,aIKh lsrSu fuhska wfmaCIs;hs' jsprmQrAjlj i,ld
,nk l, fulS Z{dk jsNd.Sh m@ia;`;hka uZ.ska m@udKj;a wkaouska fu;a;d ixl,amh js.@y
lsrSu fyda jsYaf,aIKh lsrSu W.yg nejz fmfka' wfkla ixl,amhkag jvd fu;a;d ixl,amh
b;du;a mqZM,a jmrsilg me;sreKq ixl,amhla nejska mgq iSudjkaf.ka iukajs; oDIaGsfldK
Ndjs;fhka fu;a;d ixl,amh ms<snZo jvd;a mrsmQrAK wF:!l:k ,n.; fkdyelsh' fuz wkqj
fulS Z{dk jsNd.Sh m@ia;`hka fu;a;d ixl,amfhys nyd n,;au fu;a;d ixl,amfhys mj;sk
mqZM,a iajNdjh;a Ndjs;d lrkakd jQ Z{dk jsNd.Sh m@ia;`;hkays mj;ska iSudjka ms<snZoj;a
b;du;au uekjska wjfndaO fjz'


              weiSuz ud;@ nj (Report) uZ.ska ,nd.kakd Z{dkh ksrjoH hehs ;yjqre jSug
kuz ;uka jsiskau th Ndjs;hg f.k jsuidn,d tu Z{dkh ;uka jsiska o jspdr mQrAjlj
;yjqre lr.kakd ,o iajlSh m@;HCI wjfndaOhla njg m;a lr.; hq;`h' tfia fkdjkakdjQ
Z{dkh ,nd .ekSfuz jsOsl@uhka fyj;a weiSuz ud;@fldgf.k muKla tys ksjerosNdjh ukskq
,nkafka kuz th fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda
prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuys ,d ksjeros Z{dkhla fkdjk nj nq|=iuh fmkaajdfokq ,nhs'
fu;a;d ixl,amh jrAOkh lr.ekSug lsishuz fm<USula ,nd.; yelsjqj;a" weiSuz ud;@fhlska
muKla fu;a;d ixl,amfhys mrsmQrAK iajNdjh ms<snZoj ksjeros jsksYaphlg meusKSug
fkdyelsh' i;H fyj;a ishZM ffcj jrA.hd jsIfhys wm@udK jQ ffu;@S mQrAjl osjs meje;aula
.;lsrSu nq|=iufhys wjidk mrudrA:dOs.uh jk nejska fulS jsYajSh ffu;@S ixl,amhg ndOd
we;slrkakd jQ fyda tlS ixl,amfhys jrAOkhg wjYH bvlv iSud lrkakd jQ idOl lsishuz
Z{dk jsNd. uQ,OrAuhlska nsys fjz kuz th wkq.ukh fkdl< hq;` hehs fmkajd oS ;sfnz'18 lsishuz
l@ufjzohlg ( Theory ) ndOd we;s lrjhs kuz" tfia we;sjk ndOdj ksid tlS l@ufjzoh
Ndjs;dfldg bgq lr.kq ,nk lghq;a;g o irAjiuzmQrAK jYfhka yrshdldrj bgqlr.;
yelsfjz hehs n,dfmdfrd;a;` ;nd.ekSu o W.ygh' tfiau fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.
uQ,OrAu .fjzIKh msKsi Ndjs;d lrkq ,nk l@ufjzoh o fuys oS jeo.;a f,i ie,flk w;r
tys lsishuz ms<s.; yels Ydia;@Sh ugzgula mej;Su fukau bka meusfKkq ,nk ks.uk ksrjoH
njg iy;sl jsh yels jsh hq;`h'


              ffjosl iusm@odfhys jeo.;a Z{dfkdmdhlajQ Y@e;sh hkak fn#oaO orAYk
iuzm@odfhys wkqiaij hkak fhdod we;af;a tu ffjosl iuzm@odh.; Y@e;sh yeZoskajSu iZoydhs'
ukqIHFjh blau jQ w;s mrsY`oaO cSjs; .;l<" foaj;ajfhys ,d .sKshq;` jQ" wkdosu;a ld,fhys jQ
m@Z{d,dNS jQ iDISkaf.a m@;sNd Z{dkfhka my<l< Z{dk ialJOh f,ihs' Y@e;sh fkdfyd;a



                                           10
wkqiaijh ms<s.ef.kafka md<s iZ.s idys;Hfha tu jpkh fhoS we;s ;eka .ek mrSCId lrkjsg"
ffjosl iuzm@odhg wh;a Ydia;Dka jsiska jsfYaI .reFjhlska wkqiaijh ms<s.;a nj fmfkkakg
;sfnz'19 nq|=rcdKkajyafia iQ;@dka; lsysmhlu wkqiaij i;Hh jspdrhg ,lalr;s' jsjdo rys;j
ms<s.;hq;` jQ wfm#reIh jQ tu wkqiaij i;Hh n@yauhd jsiska BYajrhdg W.kajk ,o nj
ffjoslfhda ms<s.ks;s' wkqiaijfhka ,nd .kakd jQ oekqu ;ud we;`ZM iuia; iudch jsIfhys
fmkajd fok ,o l@shdms<sfj;a uZ.ska iuia; iudchu mSvhlg fhduq lrjkakla jsh yelsh'
tl, Ndr;Sh iudch ffjosl Y@e;sh ksid o ,enqfjz fujka jQ mSvkhls' iuia; iudch l`,h"
mx;sh" jrA.h jeks lsisfia;a jspdrmQrAjl fkdjk jrA.SlrKhlg ,la fldg nuqKq mQcl
m@cdjg wjYH wdldrhg iudch ms<snZoj idjoH wrA:l:khla ,nd|=ka w;r ta ksid iudcfhys
iqZM;r hehs yeZoskajqKq fldgia uy;a mSvkhlg ,la jsh' oafjzIh fu;a;d ixl,amhg yd;amiska
m@;sjsreoaO ixl,amhhs' huslsisjlska oafjzIh jrAOkh jkjd hkafkys wF:!h fu;a;d
ixl,amfhka b;du;au |=ria fjuska isgsk njhs' ishZM fokd Wkqkqka ms<snZo .egquz iy.;
wdl,amj,ska iukajs;j;au" uqZM uy;a iudcfhys tla tla fldgia w;r oafjzI uQ,sl nj
l@ul@ufhka jrAOkh fjuska mej;`ks' wkqiaijh flfiaj;a fjkia fkdl< yels mru i;H f,i
yqjd oelajqKq nejska wkqiaijh uZ.ska lshjqKq foa uZ.ska mSvdjg ,la jqk fyda wiOrKhg md;@ jQ
fyda ;ek;a;kayg bka is|=jk jsjsO ;;ajhka jspdrCIshg fhduq lr idOdrK bgq lrjd
.ekSug fuz ksid fkdyels jsh' wfkla w;g tnZ|= fkdfjkia jQ isoaOdka;hla ksis we.hquzYS,S
jgdmsgdjlska f;drj yqfola mqoa., f.#rjh i,ld wm@udK ne;shlska ms<sf.k ta u; uqZM



                                            11
ukskau msysgd isg l@shdlrkakg hdu fya;`fjka tys jsoHd;aul pska;kh .enzfkdjk nj
fmfkk w;r ta lreK ksidu th m@udKj;a wkaouska jspdrhg ,la l< fkdyels nj o
fmfkkag ;sfnz'


                 nq|=yq fuz u;h jspdrhg ,lal<y' n@yauhd .ek l:dl<;a tjekafkl` oelsh
fkdyels nj;a" tfyhska fuz ms<s.ekSu idjoH nj;a" Wkajykafia m@ldY l<y' n@yauhd oelsh
yelsoehs Wkajykafia m@Yak l<y' n@yauhd isgskafka fldyso lshdj;a Tjqka fkdokakd nj pxlS
iQ;@fhys iZoykah' n@dyauKhkaf.a ffjosl .reFjhg iqN iQ;@fhaoS nq|=rcdKka jykafia myr
.i;s' ffjosl n@dyauKhka fuz OrAuh m@;HCI jYfhka fkdo;a ksid th wkqiaij jYfhka .;a
ksid ms<s.; fkdyels nj Y`NiQ;@fha oS lsh;s' Wkajykafia tysoS wdpdr jsoHd;aul jYfhka
iFjhkaf.a l`i,drdOkh iZoyd fuz OrAuh m@fhdackj;a fkdjk nj o iZoyka lr;s'20fuys oS
wkqiaijh m@udKslj ie,lSfuys we;s wdoSkjh fmkajd |=ka nq|=r|=ka iudc.; fu;a;d ixl,am
jrAOkh flfrys th wys;lr f,i n,mdkq ,nk wdldrh jspdrmQrAjlj myod osKs'


                 ta iZoyd ;uka jsiskau m@;Hd;aufjzokSh jYfhka fuz OrAuh o;hq;` nj lsh;s'
ffjosl b.ekajSuz i;H f,i nuqKka ms<s.;a;;a Tjqka th m@;Hd;aufjzokSh jYfhka m@;HCIlr
fkdue;' wkqiaijh Z{dfkdamdhhla jYfhka ms<s.; fkdyels nj ikaol iQ;@fhys ;drAlslj
ikd:lr we;'21 n@yaihdu fuzz OrAufhys ksrAud;Djrhd jqj;a ta n@yauhdf.ka weiQfoh iuyrjsg
fydZoska iaurKfhys mej;`kd fjkak;a mqZMjk' tfukau tfia fkdfjkak;a mqZMjk' tuksid
wkqiaijh i;H fyda wi;H jsh yelshs'22 fufia lreKq olajk nq|=rcdKkajykafia wkqiaij hk
Z{dk udrA.h m@;sfCIam lr;s' wkqiaijh m@;sfCIam lrk nq|=rcdKkajykafia ;ud wkHhkaf.ka
fkd wid m@;Hd;au jYfhka ;ukajykafiau jsYajfhys h:drA:h oek oel OrAuh foaYkdlrk
nj o m@ldY l<y'23


                 tfukau Z{dkh ,nd .ekSfuys l@shdj,sfhaoS mruzmrdkq.; nj ( Tradition )
mokuzlrf.k th ksjeroshehs ;SrKhlg t<USu ksjeros fkdfjz' n@dyauKhkaf.a fjzoh
iuznJOfhkao Tjqka yqjd olajkafka thska ,nd .kakd ,o Z{dkh mdruzmrsl jk nejska tajd
ksrjoHjk njhs' mrmqfrys meusKsh;a tu mdruzmrsl oekquz moaO;s mokuz jS we;af;a i;Hh
mila lsrSug jvd ;u ;ukaf.a wd.usl wrA:oelajSuz yqjd oelajSug jk nejska tajd fu;a;d
ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh
lsrSfuys ,d W;aiql flfrkakd jQ ksjeros Z{dkhla f,i wmg ms<s.; fkdyel'


                 tfukau Z{dkh w;am;a lr.ekSfuys l@shdj,sfhaoS wOdk.@dyS nj^ mQrAj
ks.ukhkag t<Uqkq nj ( Prologue / Presuppose) mokuzlr f.k th ksjeroshehs
;SrKhlg t<USu ksjeros fkdfjz' wOdk.@dyS nj^ mQrAj ks.ukhkag t<Uqkq nj hkak Z{dkh
w;am;a lr .ekSfuz l@shdj,sh ;`< fm#rdKslFjh yd ineZ|=kq fohla jkjd usi th fu;a;d


                                            12
ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh
lsrSfuz jsOsl@uhkays ksjerosnj ;yjqre lsrSfuys,d usKquz oKavla lr .ekSu idjoHnj nq|=iuh
olajhs' we;a;jYfhka olaj;fyd;a mQrAj ks.ukhkag meusKSu fu;a;d ixl,amh jrAOkh
lsrSug muKla fkdj fu;a;d ixl,amh we;s lr.ekSug ndOdldrS jk ldrKhls'




              nq|=r|=ka   Orudk   iufhys   jsiQ   pxlS   keue;s   n@yauKhd   o   fjzofhys
ft;sydislFjh ksjeros Z{dk jsNd. uQ< OrAuhla f,i ms<s.;a mqoa.,fhls'24 jrla fuu
n@yauKhd jsiska nq|=r|=kaf.ka jsuid isgsfha Wkajykafia ft;sydislFjh hk Z{dk jsNd. uQ<
OrAuh ms<s.kafka o hkakhs' tys oS nq|=rcdKka jykafiaa jsiska th Z{dk jsNd. uQ< OrAuhla
jYfhka ms<s.ekSfuz wfhda.H;djh ms<snZoj yd tys we;a;d jQ ifodia nj ms<snZoj fya;` iys;ju
fmkajd oS ;sfnz'25 fu;a;d ixl,amhg wod<j o ft;sydislFjh Z{dk jsNd.Sh uQ< OrAuhla f,i
lsisjsfglj;a ms<s.; fkdyelsh' fu;a;d ixl,amhg ld,fhka jshqla; meje;aula we;s nejska
w;S;fhysoSh" jrA;udkfhysoSh fyda wkd.;fhysoSh hkqfjka tyS jrAOkfhys iSudjla oelajsh
fkdyels nejska o fu;a;d ixl,amh wld,sl OrAu;djla fyhskao ft;sydislFjh fu;a;d
ixl,amh iuznJOfhka lsisfia;a Z{dk jsNd.Sh uQ< OrAuhla f,i Ndjs;d l< fkdyelsh'


              mQrAj ks.ukhkag t<Uqkq nj hkq huzlsisjla ms<snZo wdrxps ud;@fhka weoySu"
jsYajdilsrSu" ms,s.ekSu wdoshhs' ft;sydisl jYfhka fufia isoaOjQjd hkqfjka usksiqka w;r



                                           13
m@p,s;j mj;akd lgl:dj u; hula ms<s.ekSuhs' iuyrjsg th ft;sydisl jkakg;a mqZMjks'
ft;sydisl fkdjkakg;a mqZMjks' iuyrjsg th lsishuz ft;sydisl i;Hhla jqj;a fkdjqj;a
mrSCIKhla fkdlr i;H wi;H;djh lgl:djg muKla iSud fldg ms<s.ekSu mQrAj
ks.ukhkag t<Uqkq nj hkafkka woyia fjhs' kuq;a fn#oaO Z{dkudrA. orAYkfhys funZ|=
lgl:d ms<s.ekSula fkdue;' tnejska mQrAj ks.ukhkag t<Uqkq nj hkako us:Hd
{dfkdamdhhla yegshg nq|=kajykafia jsiska m@;sfCIam lrk ,oS'


                fu;a;d ixl,amh ms<snZoj Z{dk jsNd.fha oS ixl,am jkdyS os.ska os.gu
mejf;uska lsishuz wd.ula ;`< ksrdhdifhkau tys mokfuys meje;au ioyd iqjsYd,
ldrAhNdrhla lrkq ,nkakd jQ fohla nejska wd.uz;`< wka;rA.; jkakd jQ ishZM ixl,am iuZ.
fu;a;d ixl,amh ;`,kd;aul i,ld ne,Su uZ.ska ta ms<snZoj jspdr mQrAjl wdl,amhla we;slr
.ekSfuz yelshdjla we;s fj;ehs ie,fla' fu;a;d ixl,am Z{dk jsNd.h ms<snZoj i,ld n,k
l, nq|=oyu yerekqjsg wfkl`;a iEu wd.ulu ffu;@S mQrAjl iodpdrhg ( Moral of Metta
           26
Concept )       idfmaCIlj ta ta wd.u ;`< .enz jkakd jQ fu;a;d ixl,amh wF:! oelafjk
idrOu!hkays lsishuz w;srsla;hla jsoHudk jk nejska jsoHd;aul pska;kh mdol fldg usi
ft;sydislFjhu m@udKfldg fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka jsksYaphg ,lalsrSu fkdl<
hq;`h'


                tfukau {dkh ,en.ekSfuys l@shdj,sfhysoS wd.usl .@J: iuzm@odhdkq.; nj (
Given in the Scripture) mokuzlrf.k th ksjeros hehs ;SrKhlg t<USu ksjeros fkdfjz'
f,aLk.; nj hkak wd.usl woyia ixrCIKfhys,d bjy,ajk l@ufjzohla usi th fu;a;d
ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh
lsrSfuz ksjeros nj ;yjqre lsrSfuys,d usKquz oKavla lr.ekSu nqoaOsf.dapr fkdjk fohla
fyhska nq|=iuh wkqu; fkdlrhs' fu;a;d ixl,amh jrAOkh hkqfjka woyia jk l@shdj<sh
w;sYhskau m@fhda.sl fohla jk fyhska thska ,efnk Wmfhda.S;djh mqoa.,.; fukau
iudc.;j o tla f,iskau jeo.;a jQjls' tksid tys m@dfhda.slFjh f,aLK.; l@shdj<shla
wkqidrfhka o; fkdyelsjd muKla fkdj tys wka;rA.;h ms<snZoj lsishuz jsYaf,aIKhlg
meusKSug o wfmdfydi;a fjz'


                wd.usl .@J:j, iZoyka jkakd jQ huz huz wd.usl u;jdo mokuz fldgf.k
fu;a;d ixl,amfhys ixjrAOs; iSudjka ms<snZoj yd tys l@shdldrSFjh ms<snZoj ks.ukj,g
t<USu idjoH jQjls' fulS lreK wkqj ;@smsglh o tla;rd wdldrhlska wd.usl .@J: jsfYaIhla
ksid nqoaO foaYkdjka uZ.ska js.@y flfrkakd jQ Ou! lreKq ms<snZoj o fuz whqrska Wla;
l@shdudrA.hu wkq.ukh lsrSu ksjeros fkdfjzoehs huzlsis mqoa.,fhl`yg is;sjs,a,la we;sjsh
yelshs' nqoaO foaYkdjka flfrys mjd jspdrmQrAjl jSu nq|=ysushka jsiskau fkdtla jsg miid we;s
fyhska hfula tlajru hula fkdms<sf.k ta ms<snZoj lsishuz ld,hla f.k jsOsu;aj wOHhkh


                                            14
fldg ms<s.ekSug fyda neyer lsrSug ;ruz bjis,sjka;j lghq;` lsrSu ta mqoa.,hdf.a nqoaOs
jrAOkh flfrys bjy,a jkakla f,i nq|=ysushka jsiskau wkqoek jodrd we;' ta wkqj lshhq;af;a
;@smsgl md,sfha fyda md,s idys;Hd.; huz huz Ou! lreKq ms<snZoj jqj o by; lS whqrska
if;HCIKh lr ne,Sug nq|=rcdKka jykafia jsiska wkqoek jodrd we;s fyhska Wkajykafia
jsiska foaYkd lrk ,o fu;a;d ixl,amh iuznJO b.ekajSula jqj o ta f,i wjspdr mQrAjlj
wOdk.@dySj Ndr .ekSu nq|=r|=ka jqj o wNsu; fkdjQ njhs' fm< idys;Hfhkau fuhg wjYH
;ruz ksorAYk jsYd, m@udKhla iemhsh yelshs'27 fuu lreK ms<snZoj nq|=iufhys jsfYaIfhkau
ioyka jk ia:dkh kuz i;r uydmfoaY ms<snZoj l< b.ekajSuhs'28 tlS uydmfoaYhka my;
iZoyka whqrska oelajsh yelsh' fu;a;d ixl,amh ms<snZoj huzlsis mqoa.,fhl`yg lsishuz jspdr
mQrAjl ks.ukhlg meusKsug fuu i;r uyd WmfoaY wkqj i,ld ne,Su uZ.ska yelshdjla we;'



1. uyfKks" fuz iiqfkys huz NsCIqjla weje;aks ud jsiska nq|=r|=ka yuqfjys wid ms<s.kakd ,o
   Ou!h fuhh" jskh fuhh" Ydia;DYdikh fuh hhs lshkafka kuz ta lSu fkd ms<sf.k
   neyer o fkd lr ta mo jHdxZ[ackhka iQ;@fhys nyd ne,sh hq;`h' jskfhys iiZod ne,sh
   hq;`h'29 ta mo jHZ[ack iQ;@fhys fkd nei isgS kuz" jskfhys fkd ieifZoa kuz ta woyi ta
   NsCIqjf.a jeros ms<s.ekSulshs ks.ukh l< hq;`h' iQ;@fhys nei .kafka kuz" jskfhys
   ieifZoa kuz ukd W.ekaulshs ks.ukh l, hq;`h' fuz nqoaOdmfoaY kuz jQ m<uq uydmfoaYhhs'
   fuhska huzlsis NsCIqjla nq|=r|=ka YdCIs fldg mjik Ou! - jskh lreKla ms<snZoj
   wikakdf.a ms<sfj; m@ldYhg m;afjz'


2. uyfKks" fuz iiqfkys huz NsCIqjla weje;aks ud jsiska wiqj,a wdjdifhys fjfik ia:jsr
   NsCIQka iys; ix>hd yuqfjys wid ms<s.kakd ,o Ou!h fuhh" jskh fuhh" Ydia;DYdikh
   fuh hhs lshkafka kuz ta lSu fkd ms<sf.k neyer o fkd lr ta mo jHdxZ[ackhka iQ;@fhys
   nyd ne,sh hq;`h' jskfhys iiZod ne,sh hq;`h'30 ta mo jHZ[ack iQ;@fhys fkd nei isgS kuz"
   jskfhys fkd ieifZoa kuz ta woyi ta NsCIqjf.a jeros ms<s.ekSlshs ks.ukh l< hq;`h'
   iQ;@fhys nei .kafka kuz" jskfhys ieifZoa kuz ukd W.ekaulshs ks.ukh l, hq;`h' fuz
   ix>dmfoaY kuz jQ fojk uydmfoaYhhs' fuhska huzlsis NsCIqjla jsiska ia:jsr NsCIQka iys;
   ix>hd YdCIs fldg mjik Ou! - jskh lreKla ms<snZoj wikakdf.a ms<sfj; m@ldYhg
   m;afjz'


3. uyfKks" fuz iiqfkys huz NsCIqjla weje;aks ud jsiska wiqj,a wdjdifhys nyqY@e; jQ"
   wd.;d.u jQ" Ou!Or jQ" jskhOr jQ" ud;sl Or jQ" ia:jsr NsCIQka yuqfjys wid ms<s.kakd ,o
   Ou!h fuhh" jskh fuhh" Ydia;DYdikh fuh hhs lshkafka kuz ta lSu fkd ms<sf.k
   neyer o fkd lr ta mo jHdxZ[ackhka iQ;@fhys nyd ne,sh hq;`h' jskfhys iiZod ne,sh
   hq;`h'31 ta mo jHZ[ack iQ;@fhys fkd nei isgS kuz" jskfhys fkd ieifZoa kuz ta woyi ta


                                           15
NsCIqjf.a jeros ms<s.ekSlshs ks.ukh l< hq;`h' iQ;@fhys nei .kafka kuz" jskfhys ieifZoa
   kuz ukd W.ekaulshs ks.ukh l, hq;`h' fuz iuznyq,;af:rdmfoai kuz jQ f;jk
   uydmfoaYhhs' fuhska huzlsis NsCIqjla ia:jsr NsCIQka YdCIs fldg mjik Ou! - jskh
   lreKla ms<snZoj wikakdf.a ms<sfj; m@ldYhg m;afjz'


4. uyfKks" fuz iiqfkys huz NsCIqjla weje;aks ud jsiska wiqj,a wdjdifhys nyqY@e; jQ"
   wd.;d.u jQ" Ou!Or jQ" jskhOr jQ" ud;sl Or jQ" tla ia:jsr NsCIQjla yuqfjys wid
   ms<s.kakd ,o Ou!h fuhh" jskh fuhh" Ydia;DYdikh fuh hhs lshkafka kuz ta lSu fkd
   ms<sf.k neyer o fkd lr ta mo jHdxZ[ackhka iQ;@fhys nyd ne,sh hq;`h' jskfhys iiZod
   ne,sh hq;`h'32 ta mo jHZ[ack iQ;@fhys fkd nei isgS kuz" jskfhys fkd ieifZoa kuz ta woyi
   ta NsCIqjf.a jeros ms<s.ekSlshs ks.ukh l< hq;`h' iQ;@fhys nei .kafka kuz" jskfhys
   ieifZoa kuz ukd W.ekaulshs ks.ukh l, hq;`h' fuz talf:rdmfoai kuz jQ f;jk
   uydmfoaYhhs' fuhska huzlsis NsCIqjla tla ia:jsr NsCIQjla YdCIs fldg mjik Ou! - jskh
   lreKla ms<snZoj wikakdf.a ms<sfj; m@ldYhg m;afjz'


              fulS WmfoaYhka i;r uZ.ska wkd.;fhys nqoaO jpkh fkdtla u;jdohka
uZ.ska ioaOu! m@;srEmj,ska |+IKh jSug we;s bvlv j,lajd,Su msKsi nq|=rcdKka jykafiaf.a
wruqK jQ nejz lsj yelsh' hula nqoaO NdIs; f,i ms<s.ekSug kuz iQ;@fhys nei isg hq;`h'
jskfhys ieiZoS isgsh hq;`h' taldka;fhka tu lreK nqoaO jpkhlhs ks.ukh l< yelafla
tjsgh'33 nq|=ka jykafiaf.a fulS isjz jeoEreuz WmfoaYhka uZ.ska fy<s fmfy<s jkqfha
Wkajykafiaf.a foaYkd ;`< mej;s jsoHd;aul pska;kfhys ,CIKhs' ;uka lshk lreK mjd
lsishuz ksYaps; l@ufjzohla ;`< msysgd isg usi fkdms<s.; hq;`h hk lreK b;du;au fY@aIaG
odrAYkslfhla uq;a kuz nq|=rcdKka jykafia yer fjk;a wd.usl l;!Djrfhla kuz lsisod
fkdlshkq we;' fuhska meyeos,s jkqfha nqoaO Ou!hys mj;skakd jQ w;sYh meyeos,s jspdr mQrAjl
,CIKhs fuu ,CIKh jQ l,S ;;ahq.fhys lsis|= Ndr;Sh pska;djl oel.; fkdyels w;sYhskau
meyeos,s nqoaOsuh yd jspdr mQrAjl ,CIK fmkajk b;du;a .eUqre odrAYksl ia:djrhls'


              fuu i;r uydmfoaYhka o ld,du iQ;@fha tk WmfoaY fuka mrSCIK nqoaOshg
;`vq fok w;sYh Wiia .`rEmfoaY fldgzGdYhls'34 fuz hgf;a ;@smsgl fm< .@J:j, oelafjk
hula jqj o tlajru wjspdr mQrAjlj yd wOdk.@dySj w;sOdjkldrSj fkdms<sf.k nqoaOsuh
jspdrCIshg yiq lrf.k jsfjzl ukiska hqla;j jsoHdkQl~, njlska hqla;j ta foi n,d ksjeros
nj ;ukagu jegfykafka kuz mukla ndr f.k ta wkqj l@shd;aul jsh hq;` fjz' ta wkqj jskh
fyda iQ;@ Ou!hla if;HCIKh lsrSu msKsi Ndjs;d lrkq ,nk Ou! jskh fol jqj o
m@udKd;aulj wOsldruh jYfhka ie,lSu ( Authority ) ndysr wOsldrh u; mokuzj
if;HCIKh lsrSfuz l@shdj<shla fia huzlsisfjl`yg fmkS hd yelsh' kuq;a fuys oS jskh yd iQ;@
hkqfjka olajk ,oafoa jskh msglhg wh;a fm< fm< fmd;a mfiys yd iQ;@ msglhg ksldh .@J:


                                           16
mfiys wka;rA.; jskh iQ;@ foaYkd ta iZoyka jQ muKskau th th i;H f,i f.k th mdol
fldgf.k huzlsis iQ;@ Ou!hl i;H wi;H;djh ksYaph lsrSu fkdfjz' jskh yd iQ;@ msgl
.@J:j, b.ekafjk lreKq b;d m@fhda.sl foa jYfhka i<ld tu lreKq ;ukaf.a j; ms<sfj;
yd iiZod n,d ;udf.a cSjk m@;smodj ilia lr .ekSug Okd;aul f,iska n,mdk lreKq i;H
foaYkd f,i ms<s.kakd fia l< b.ekajSuls' fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka i,ld n,k jsg tu
ixl,amfhka lshefjk huz huz lreKq ms<snZoj ty m@fhda.slj Ndjs;d lr ;uka m@;HCI
lr.kakd yefrkakg ta ms<snZo jqj o lsisu wOsldruh ;;ajhla we;s lrfkd.; hq;` nj fuz
iuznJOfhka meyeos,s l< yels fydZou wdldrhhs'




              tfukau Z{dkh ;ukau ,nd .ekSfuys l@shdj,sfhys oS jsh yels nj fyj;a
iuzNdjs;dj ( Potentity ) mdol lrf.k th {dkh Wmojd .ekSfuz jsOsl@uhla f,i ksjeros
;SrKhlg t<USu wfhda.H nj nq|=iuh fmkajdfohs' iuzNdjs;dj jkdyS lsishuz wkqudkhls' tlS
wkqudkhg mdol lr.kafka tu lreKg iudk fjk;a mQj! w;aoelSuzh' jshyels nj fyda fkd
jshyels nj ;SrKh flfrkafka wjsksYaps; ;;ajhla mokuzlrf.k ksid fuz uZ.ska h:drA:jdoS
wjfndaOhlalrd .ukal< fkdyels nj nq|=iuh mjihs' ksYaps;jQ Z{dkh ;`< wjsksYaps;
iajNdjhla ;snsh fkdyels nejska nq|=iuh fuu ;;ajh fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK




                                         17
wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz {dkh Wmojd .ekSug
ndOdldrS jkakla f,i fmkajd oS we;'


              iuzNdjs;dj wjsksYaps; ;;ajhla nejska fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.
moku .fjzIKh lsrSfuys ,d fyda fu;a;d ixl,amh jrAOkh lsrSfuys ,d fulS jsOsl@uh uZ.ska
tlS ixl,am jO!kh lr.kakdg lsis|= wkqn,hla ,efn;ehs is;Su W.ygh' fulS wjsksYaps;
;;ajh udkisl wdjrKhla we;s lrjkakla o jk fyhska fu;a;d ixl,amfhys jrAOkhg th o
ndOdldrSh' ulaksido h;a fu;a;d ixl,amfhys Wmrsu jrAOkh mj;skafka mrsmQrAK udkisl
ksoyi flaJ|@fldgf.k jSuhs' fu;a;d ixl,amfhys Z{k jsNd.fhys oSo fu;a;d ixl,amh
iuznJOfhka b;du ksjeros jsksYaphla lsrSug kuz tys l@shdjka jsksYaphg ndZOd we;slrjk
;;ajhka oek yZ|=kdf.k tu ;;ajhka |=re lsrSug W;aiyj;a jsh hq;` fjz' jsjsO jsmrs; oDIaGSka
ukfiys we;sjSug yd tu oDIagSka uZ.ska fu;a;d ixl,amhg ndOd we;s lrjSug;a m@Odku fya;`j
fu;a;d ixl,amfhys l@shd;drSFjh ms<snZoj ksis jegySula yd we.hSula fkdue;s nj fjz' ksis fia
we.hSfuz l@shdj<sh is|=jkafka kuz ta fya;`fldgf.k cSjk m@;smodj wF:!j;a lr.ekSug th
bjy,a lr.; yelsh' fuys oS we;s .egZMj kuz tfia cSjk m@;smodjka wF:!j;a lr.ekSfuz
wjia:djka wjujSu yd tfia fkdlr.ekSfuz wjia:djka nyq,njhs'35


              NjHrEm;d hkak nq|=r|=kaf.a jspdrhg ,lajS m@;sfCIam jQjls' m@jSKhkaf.a u;h
uska woyialrhs' lsishuz Ys,amhla .ek iuyr mqoa.,hka olajk l`Y,;djh wkqj Tjqka lshk
yeu fohlau wjspdrfhka ms<s.ekSuhs' fuhg fya;`j hula lshk mqoa.,hd wkqj iuyreka ta
lshk foa ms<s.kakg leu;sjSuhs' iuyrjsg wm hula ms<s.kafka Tyqf.a ndysr m@isoaOsh wkqjhs'
iufKda fkd .re hkafkys oS tu ndysr m@isoaOsh ms<s.kakg is|=fjhs' fuzjd fufia ms<s.kakg
fya;`j tfia ms<s.;a foa we;euzjsg i;H jsh yelshs' tfy;a wi;HjSug o mqZMjk' tksid fuzjd
Z{dfkdamdh f,i fn#oaO orAYkh fkdms<s.kshs' jevs fokd hula ms<s.;a muKska fkdjsuid
ms<s.ekSula fn#oaO orAYkfhys fkdue;' iuyr wd.usl l;!Djrekag irAjZ{;d Z{dkh fkdue;s
ksid ta whf.a uqjska .s,sfyk ishZMjpk i;Hhehs ms<s.ekSug fkdyelsh' uqZMuskau wi;H fj;;a
fyda fkdfj;;a i;H yd wi;H yd folskau uqiq jQ b.ekajSuz mej;sh yels nejsks' fu;a;d
ixl,amh iuznJOfhka ie,l~jsg th m<uqfjka we;slr.; hq;af;a o jrAOkh l< hq;af;a o
wi;H uqZMuksu rys; iajNdjhl isghs' tnejska nq|=iufhka mrsndysr fjk;a iuhhka ;`<
fu;a;d ixl,amh iudk fjk;a b.ekajSuz bosrsm;a jQj;a thska lsis f,ilska fu;a;d ixl,amh
woyia fkdjk nj yd ta yd iudk ;;ajfhka tlS ixl,am jrAOkh fj;ehs ms<s.; fkdyelsh'
fuh lf;da,sl oyu ;`< fm@auh ixl,amh fyda yska|= oyu ;`< Nla;sh ixl,amh fyda bia,duz
oyu ;`< ifydaorFjh ixl,amh fyda fjk;a Bg iudk fjk;a ixl,am jsh yelsh' fuhska
woyia jkafka ta ixl,am uqZMukskau wi;H lshd my;a fldg i,ld neyer lsrSu fkdj fu;a;d
ixl,amhg idfmaCIlj tys w.h oelajSuls'




                                           18
nq|=ka jykafiaf.a Z{dkh mrsmQrAK nejska Wkajykafia jsiska bosrsm;a lrk ,o
ixl,amj, mejlsfhao tu mrsmQrAKFjhuh' fuz wkqj hula nqoaO jpkhkuz th iqNdIs;
jpkhla f,i ie,lsh yelsh' thg fya;`j nq|=r|=ka o irAjZ{ nejsks' irAjZ{ hkak nq|=r|=ka
jsiska jsjsOdldr f,i js.@yfldg we;' irAjZ{jSu fyda fkdjSu js.@yhg wkqj mj;S' th ;udg
.e<fmk nj iZoykafldg we;' wfkla wd.uz j, irAjZ{ hkak ish,a, olS hk wrA:fhka f.k
we;' tfy;a iEufudfyd;u we;s irAjZ{ njla ;ukajykafiag fkdue;s nj nq|=rcdKkajykafia
m@ldY l<y' ks.KaGkd:mq;a; yg iEu fudfyd;lu mj;akd irAjZ{ njla we;s nj lshhs'
tfy;a tnZ|= irAjZ{ njla fkdue;s nj o th ms<s.; fkdyels nj o ;ukajykafiag tnZ|=
irAjZ{ njla fkdue;s nj o f;jscAcd jpzPf.d;a; iQ;@fhys iZoyka lr;s'36 nq|=ka jykafiaf.a
fuu m@ldYh ms<snZoj iZoyka lrk jsg o th b;du;a fu;a;d iy.; njska hqla; meyeos,s
lsrSula nejz yZ|=kd .; yelsh' iajlSh Y@djlhd jsIfhys ksrka;rfhka i;Hh usi lsisjsfgl
Wkajykafia wi;H Ndjs;hg fkdf.k we;s wdldrh wkqj Wkajykafia ;`< mej;s wm@udK
fu;a;d fpz;kdj yZ|=kd.; yelsh'


              ;ukajykafia ieujsgu irAjZ{ hehs lshku;h m@;sfCIamlrk nq|=kajykafia
hfula ud irAjZ{ hehs lshhskuz Tyqug wi;Hfhka fodaIdfrdamKh ( wnzNdpslaLkh ) lrk
nj;a" hfula ud ;@sjsoHd okafkahehs lshkafkakuz th kshu;;ajh m@ldY lsrSula hehs lsh;s' fuzz
u;h ;yjqrelrk idOlhla kuz mgsiuzNsodu.a. yd l:dj;a:qj hk miqld,Sk lD;Skays
inznZ[aZC|+ inznoiaidjS hk fh|=uz yer iZ.s idys;Hfhys lsisu ;ekl nq|=rcdKkajykafia
yeZoskajSug irAjZ{ hk jpkh fkdfhoSuhs' nqoaO NdIs;h fu;a;d ixl,amfhka hqla; jQjla
jkafka lsisjsgl wi;H wdfrdamKhla uZ.ska ;ukaf.a oekqu Wiia fldg ie,lSula nq|= ysushka
jsiska lsisjsfgl fkdlr we;s nejsks' wi;H Ndjs;d lsrSu wkHhka rejgSula jk w;r ths is|=
lrkqfha fu;a;d ixl,amfhka neyer jQ ;;ajhka ;`< oS nejz ukdj meyeos,s jk fyhsks'


              by; iZoyka lrk ,o fya;` ksid NnznrEm;djh fyj;a hym;a hehs
Wml,amkh lr.kakd fu;a;d ixl,amh m@Z{d f.dapr fkdjkakd jQ usKquz oZvq Wmfhda.S
fldgf.k jsYaf,aIKh lsrSu hqla;s hqla; fkdfjz' ms<s.kakd ,o Z{dk jsNd. uQ<OrAu wkqj
tjeks usKqulska fu;a;d ixl,amh jsksYaph fldg t<fUkq ,nkakd jQ ks.uhka o idjoH fjz'
fu;a;d ixl,amh nZ|= m@cdkk" wdfjzok yd prAhduh jYfhka wF:! iuzmkak jk ixl,amhla
mqZM,a iajrEmfhka jskd tlSh oDIaGsfldaKhlska uek w.h l< yelsfohla fkdfjz'.37


              tfukau {dkh ;ukau ,nd .ekSfuys l@shdj,sfhys oS lshkq ,nkakd fyj;a
wpdrAh u;dkQl~, nj u;u t<aUS ( Cousultations of Preceptor ) lsis|= pspdr mQj!l
wdl,amhlska f;drj ks.ukj,g t<USu wfhda.Hnj nq|=iuh fmkajdfohs' .`rejrhdf.a
jpkhg ieuod ieufoku .rel< hq;`h' ta ms<snZoj lsis|= lsis|= jsjdohla ;snsh fkdyel' kuq;a
fuys wvqmdvqj jkafka .`rejrhd f.a jpkh YsIHhd fld;ruz wjfndaOfhka hq;`j ms<smoskjdo



                                           19
hk ldrkhhs' jspdrmQj!l Ndjfha jeo.;a nj biau;`jkqfha fuu ia:dkfhaoShs' we;euzjsg {dkh
w;am;a lr.ekSfuz l@shdj,sfhys oS fjfyi wu;ljSuz jeks fya;`ksid .`rejrhdg huz huz
w;miqjSuz we;sjsh yelsh' tjsg uekjska ijka fok YsIHhdf.a hq;`lu jkafka ffu;@S iy.;j yd
f.#rj mQrAjlj .`rejrhdg tu ia:dk fmkajdoSuhs uydj.a. md,sfha j;a;laLJOlfha oS
wdpdrAh WmdOHdh yd ioaOsjsydrsl j;aj, oS nq|=r|=ka fuz lreKq uekjska jsia;r lr oS ;sfnz'
tnejska fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh
jYfhka jrAOkh lsrSfuz jsOsl@uhka ms<snZo js.@yfha oS fulS wxYfhka muKla th iSudfldg
mej;Sfuz |=rAj,;djh fuys oS fmkajd fokq ,nhs'


                 wdpdrAh u;hg f.#rjfhka hula ms<s.ekSu iufKda fkd .re hkafkka woyia
lrhss' .`rejrhd flfrys oevs f.#rjfhka Tyq mjik iEufohlau wOdk.@dySj wjspdrfhka
ms<s.ekSu nq|=iufha Z{dk udrA.hg wkqj wkqu; fkdl< yelalls'38 nqoaO ld,Sk Igz
Ydia;Djreka yd Wrefjz, ldYHm" koS ldYHm yd .hdldYHm hk ;`kanE cgs,hka ms<snZoj
fn#oaO idys;Hfhys iZoykajk l:dmqj;a fuhg fydZo ksoiqkls' tkuz ;u .`rejrhd flfrka
tk u; isoaOdka; jYfhka f.k mqoa.,hd yd iudch ;`< frdamKhlsrSug W;aiyf.k we;'
fuz ld,fhys jeo.;alu jQfha YsIH ixLHdj wkqj .`rejrhdf.a ;;ajh uekSuhs' ;ud jgd jevsu
ixLHdjla YsIHhska /ialrf.k ;udf.a ms<sfj<g Tjqkao yev .eiajSu tl< isrs;hs' tu ksid
fuz wmf.a .`rejrhd wm jsiska mQckSh hhs hk wrA:fhka Tyqf.a ishZM u;hka fukau yeu
l@shdjlau wjspdrfhka i;Hhehs ms<s.ekSuhs' tfy;a iajlSh m@Z{d ,dNhg fuh wys;lr nj;a
tu ksid m@Z{dj leu;s mqoa.,hd fuh;a w;ay< hq;`nj nq|=rcdKka jykafia foaYkd l<y'39


                 fojshka fj;ska fudaCIh wfmaCId l< hq.h ffjosl pska;kfhka o yAgeyn`
fudaCIh wfmaCId l< hq.h n@dyauK pska;kfhka o, wdOHd;ausl jYfhka ika;dk.; ixjrh
mdrsY`oaOsh yd Z{dkh uZ.ska jsuqla;sh wfmaCId l< hq.h WmksIoa pska;kfhka o ms<snsUq fjz'40
l@shdjkaf.a jsksYaph ms<snZo Ndysr idOl bj;,uska mqoa., jgskdlu wjOdrKh lrjSfuz
keUqrej uska fmfka' jsfYaIfhka fu;a;d ixl,amh fya;`fldg f.k mqoa., l@shdldrSFjh ffcj
ys;jdoS whqrska ilia jkafka flfiao hkakg ukd ms<s;`rla fuhska iemfha' usksid wd;aujdoS
oDIaGsh fj;g keUqrejSfuz oevs m@jKd;dj fya;`fldgf.k fu;a;d ixl,amfhys l@shdldrSFjh
wju jSu;a tu oDIaGsfhka |=rej;au jv jvd;a wkHhka flfrys us;@YS,S wdl,amhlska lghq;` l<
yels m@jK;djh wOsljSu;a jsoHudk fjz'41 TzkEu wjia:djl wd;audrA:lduS yeZ.Su biau;` jSu
fu;a;d ixl,amfhys meje;aug wys;lr ;;ajhla Wodlrjkakla jsh' fu;a;d ixl,amh
iyfhda.S;djh iudkFj;djh yd us;@YS,S Ndjh flaJ|@fldgf.k meKkeZ.`kq m@cdkk" wdfjzok
yd prAhduh me;slv ;`fkka iukajs; idrOu!hla jSu ksid Bg m@;sjsreoaO fuday uQ,sl fyda
oafjzI   uQ,sl   ixl,amhka   fya;`fldgf.k        thg   ndOdldrS   jd;djrKhla     yg.ekSu
ksrdhdifhkau is|= fjz' fuhska is|=jkqfha ffu;@sfhys mrsmQrAK wjOsnj ke;fyd;a jslis; nj
we;s fkdjZSuhs' nq|=iufhka mrsndysr we;euz iuhka;`< olakg ,efnkafka fuz wdldrfha fu;a;d



                                            20
ixl,amhls' tys oS fu;a;d ixl,amfhka ksrEmKh
lr oelafjkakd jQ fohu fjk;a kduhlska hqla;j
ffu;@sh ;ruz mrsmQrAKj fkdj Bg jvd wvq
;,hlska hqla;j ;sfnkq oelsh yelshs' fm@aufhys
fukau ifydorFjfhys o oel.; yels jkafka
funZ|= ;;ajhls' fmros. fukau wmros. o uq,a
ld,Sk iuh ixl,amhkays us;@ ixl,amh fyda
us;@ksiuz   (   Mthranism   )   f,i    fu;a;d
ixl,amfhys huzlsis uQ,sl iajrEmhla .enzjqj o
jrA;udkh jk jsg tlS ;;ajh oel.; fkdyel'
fmros. kuz mQrAj ffjosl hq.h yd wjros. kuz
mrAishdkq hq.h hk ld, jljdkq ;`< wdikak
jYfhka fu;a;d ixl,amfhys uQ,sl jrAOkd;aul
wjia:djla jsoHudk jsh' tfy;a uq,a hq.fhka miqj
fuz fulS jrAOkd;aul wjia:dj blaujd fu;a;d
ixl,amh .uka l< njg we;s idOl b;du;a
jsr<h' fuhg fya;` jQfha ful, iuh ixl,am
iuZ. b;d iS>@fhka jrAOkh fjuska mej;s wd;au
ixl,amh iuZ. ;ud hkqfjka mqoa.,FjfrdamK
woyia jHdma; jSu;a iuZ.u iajlSh isrer weiqre lruska mej;s usksia Z{dkh Z{dkuh m@Ndjla
f,i msg;g jsysfokakg ;snQ wjia:dj uZ.yerS th yels,S ;j|=rg;a ;ud hkqfjka
wOHdhfrdamKh lr.kakd ,o uk%l,ams;h jgd ixflaJ|@kh jSu ksid fjk lsis|= iuh
ixl,amhlska usksia pska;k Yla;sh wjOs fkdjsKs' fuys wdikak;u m@;sM,h jQfha Z{dk
jrAOkfhys iSudj b;du mgq jS WmksIoa hq.fhka Tnzng lsis|= ie,lsh hq;` Z{dk jsN.
mokulska fu;a;d ixl,amhg lsis|= wkqn,hla fkd,enS hduhs'42 wjidk jYfhka fu;a;d
ixl,amfhys mrsmQrAK jrAOk wjia:dj nq|=iufhys i;r n@yau jsyrK hgf;a fu;a;d n@yau
jsyrKfhys we;'


                WmksIoa hkafkys wF:!h wkqj .`rejrhdf.ka ryfia .`re uqIags jYfhka
,ndfok b.ekajSuz yod, ksidu fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka wF:! js.@yhka o Z{dk jsNd.
uQ< OrAu w;ska wdjD; iajNdjhla f.k mej;sKs'43 fuys iZoyka ryiH nj kuz udkisl
wdjD;Ndjhhs' fujeks wdjD; udkisl mej;`ula iajNdjhla .`re isiq fofokd w;r mej;`fha jS
kuz .`re YsIH iuznJOh o f.dvkeZ.S mej;sfha nq|=iufhys wkqolakd ,o msh mq;` fifkyi fuka
ffu;@S fpz;kdj mQrAjx.u fldg.kakd ,o hym;a wdl,amhlska fkdj jQ iajlSh hgy;a my;a
mej;`u uZ.ska flfia fyda wfkldf.a is; oskdf.k Tyq iZ.jdf.k isgskakd jQ ryia ish,a,u
oek.kakd wosgkska miqjkakd jQ lmgs mej;`ula nj meyeos,s fjz' YsIHhdf.a mCIfhka fuz



                                          21
lreK fufia jk w;r .`rejrhdf.a mCIfhka ksrka;rfhkau ish YsIH msrsi iajlSh jy,qka
 f,i ;ukag hgy;a my;a mej;`fuka hqla;j isgSuu wdpdrAhjrhdf.a wfmaCIdj jQ nj o fmfka'
 fujka udkisl jd;djrKhla ;`< Z{dkh jeks b;d Wiia nqoaOs jsIhsl lreKq yd wdOHd;ausl
 jYfhka iajlSh mdrsY`oaOsh msKsi fya;` jkakd jQ lreKq jeks foa mrmqfrka mrmqrg mej;hdfuz
 bvlv b;du;au w,amh' Z{dkh jeks nqoaOs jsIhsl wka;rA.;hka yd wdOHd;ausl jYfhka iajlSh
 wdOHd;ausl ;,h mdrsY`oaOsh lrd /fZ.k hkakd jQ lreKq jHdma;jSu iZoyd fydZou miqnsu
 jkafka jsjD; njhs'44 kuq;a by; olajk ,o ;;ajh hgf;ys tys jHdma;shg wjYH bvlv Bg
 ysus fkdjQ nejska n@yauK iuzm@odfha Z{dk jsNd. uQ< OrAuhka wkqj js.@y flfrkakd jQ fu;a;d
 ixl,amh WmksIoa hq.fhka Tnzng ixjrAOkh lrd hd fkdyels jsKs'45


                 fuhska nqoaOsjdoSka f,i yeZoskafjkafka ;rAlh yd wkqudkh hk l@ufjzohka fol
 uZ.ska oekqu ,nd .kakd jQ wd.usl yd odrAYksl fldgzGdYhkah' fuu msrsi l,ska jsia;r lrk
 ,o iuzm@odhjdoSkag jvd uZola by< nqoaOs ugzgula ksfhdackh lrkakdyq fj;a' thg fya;`j
 ;rAlh uZ.ska fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh
 jYfhka jrAOkh lsrSfuz jspdr mQrAjl iajNdjh Tjqka jsiska hul i;Hdi;H;djh ks.ukh
 lsrSu msKsi fhdod .kq ,enQ nejsks' tfukau ;rAlh uZ.ska ,nd .kakd ,o Z{dkh ia:sr oekqula
 f,iska i,ld ta u; msysgd ;ukag iDcqj w;am;a lr.; fkdyels oekqu wkqudkh weiqrska ,nd
 .ekSu fudjqka jsiska l@shd;aul lr ;snsks' fudjqka jsiska Ndjs;d lrkq ,enqjd jQ ;rAlh yd
 wkqudkh hk jsOsl@uhka fol fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh"
 wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz oekqu ,nd .ekSfuz oS ksjeros jspdr mQrAjl
 pska;kh wjOs lrk jsOsl@u folla f,iska i,lkq ,enQj;a tu jsOsl@uhka fol o uqZMukskau
 wOdk.@dySj Ndjs;d lsrSu Tjqkaf.a l@ufjzofhys olakg ;snQ |=rAj,;djh f,iska ie,fla' ikaol
 iQ;@fhys oS fuu l@ufjzoh uZ.ska ,nkakd jQ fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka
 m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz Z{dkh o wiuzmQrAK tlla nj
 meyeos,s lr oS ;sfnz'46 fuu fldgzGdYh kuz lr ;sfnkqfha ;lalS jSuxiS hk kdufhks'


                 fuz   fldgig     jefgkafka   merKs   WmksIoa    fN#;sljdoSka"   ixYhjdoSka"
 fN#;sljdoSka" yd wdcSjlhska" ixYhjdoSka" fN#;sldoSka" yd wdcSjlhska" w;rska jevs fofklah'
 ;rAlh yd wkqudkh fudjqka jsiska Z{dk udrA.h f,i ms,s.kshs' fuz msrsi yZ|=kajd ;sfnkafka
 ;lals jsuxis kusks' ;rAlh uZ.ska ,nk Z{dkh msrsmqka Z{dkhla yegshg ms<s.kakd fldgihs' ta
 pska;duh Z{dkh Tjqkaf.ka wjOdrKh fjz' ikaol iQ;@fha oS fuu l@uh o Z{dkh ,enSug
 fkdiq|=iq nj wjOdrKh lr ;sfnz' ta o lreKq i;rla mdol lrf.kh'47
 i.iq;la;s ;uz ms fyd;s - yrs oekqula fok ;rAlhla jsh yelsh'
ii.|=;la;s ;uz ms fyd;s - jeros oekqula fok ;rAlhla jsh yelsh'
iii.;:d ms fyd;s - tfia o jsh yelsh'
iv.wZ[aZ[:d ms fyd;s - wka whqrla o jsh yelsh'48


                                               22
i;H;dj .ek ia:sr jYfhka iy;sl jsh fkdyels ksid ;rAlh o wi;`gqodhl
 oekquz uZ.ls' fuz nqoaOsjdo l@uhgu we;`ZMjk Z{dk udrA. i;rla ( 4 ) ld,du iQ;@fha oS
 wiuzmQrAK Z{dk udrA. jYfhka i,ld m@;sfCIam lr ;sfnz' tajd kuz
 i.;lal fya;` - ;rAlhg tlZ. nejska ms,s.ekSu'
ii.kh fya;` - kHdkQl~, nejska ms<s.ekSu'
iii.wdldr mrsjs;lal - whqre jsiska ms<s.ekSu'
iv.osgzGs kscACOdklaLka;s - ;u oDIagshg tlZ. hehs ms,s.ekSu'


                 ld,du iQ;@fha iZoyka jk fuu Z{dk udrA. i;ru ;lals jsuxis fyj;a ;rAlh
 uZ.ska ,nk Z{dkh msrsmqka Z{dk udrA.hla f,i nq|= iuh ms,s.kshs' tfy;a nq|=iuh msrsmqka
 i;Hh ,enSug by; lS Z{dk udrA. i;r wiu;a fyhska ;rAlh Z{dkh ,enSfuz tlu udrA.h
 f,i m@udKh lr .ekSu nq|=iuh neyer lrhs'49 ;rAlkh jkdyS fu;a;d ixl,amh
 iuznJOfhka l@shdlsrSug fkdiq|=iq l@ufjzohla jYfhka o fmkajd osh yelsh' ;rAlkh fndfyda
 |=rg jpk fyj;a ixjdlH u; rZod mj;skakd jQ jsoHd;aul l@ufjzohls' fu;a;d ixl,amh
 jpkh wNsnjkh l< ps;a; ixl,amhla jk nejska fu;a;d ixl,amfhys iuzmQrAK jmirsh
 ;rAlkfhka wdjrKh lr.; fkdyelsh' tnejska fu;a;d ixl,amhg ;rAlkfhka lsishuz
 wdf,dalhla fyj;a b;du;a iqZM meyeos,s lsrSuz fldgila jsia;r lsrSuz jYfhka ,nd .; yels
 jqj;a uqZMukskau fu;a;d ixl,amh jsYaf,aIKh lsrSug ;rAlkh iq|=iq l@ufjzohla hehs
 ms<sfkd.efka' we;euzjsg fu;a;d ixl,amh ms<snZoj ;rAlkfhka muKla fyda ;rAlkh flJ|@
 lrf.k muKla fyda wF:!l:kh lrkakg hEu ydkslr jQjla o jsh yelsh' tjsg i;Hh jsia;r
 lsrSug fukau wjfndOhg we;s udrA.hg uqZMukau fyda fldgila bka wdjrKh jsh yels nejsks'
 wfkla w;g fu;a;d ixl,amh jO!kh lsrSfuz oS fukau jO!kh lr.kakd ,o fu;a;d ixl,amh
 Ndjs;fha oSo ;rAlkh ksIam@fhdackh' ;rAlkh jvd;a keUqre;djla olajkafka fN#;sl foa
 ms<snZoj is;ard;aul meyeos,s lsrSuz wrUhd muKla jk w;r w;SJ|@hs m@;HCIh jsYaf,aIKh
 wrUhd fkdjk nejska o ;rAlkh fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka Wps; yd jvd;a fhda.H Z{dk
 jsNd. jsOsl@uhla f,i ms<s.ekSug md;@ fkdfjz'


                 fuu nqoaOsjdoS ( Rationalists ) fldgig wh;a jk ld,du iQ;@fhys fmfkk
 Z{dk udrA.hla jkqfha ;lal fya;` ( Logical Implication ) kuz ;rAlh tlu Z{dk udrA.h
 jYfhka ms,s.;a fldgihs'50 n@dyauK iuzm@odh hgf;a WmksIoa hq.h ;`< nsys jQ tu n@dyauK
 iuzm@odfha hd.h yd hZ{h hk foflys wudkqIsl ukqIH yd iFj >d;kj,g jsreoaOj
 jsfrdaOdl,am f.dkq l< msrsi Tjqkaf.a ;rAlh Wmfhda.S lr .;ay' i;H jYfhkau WmksIoa
 hq.h ;`< nsys jQ wd.usl lKavdhuz WmksIoa hq.h ;`< nsys jQ wd.usl lKavdhuz WmksIoa we;euz
 b.ekajSuz m@ldY l, wh uki fY#;sl m@ia;`;hla jYfhka ie,l~y'51 PdfJod.H WmksIofha




                                                23
m@Odk odrAYkslhd f,i ie,flk Woaod,l wdreKS ( f.da;u ) iDIsjrhd fuz u;h oerE wfhls'
Tyq uki wd;aufhka fjka jQ fN#;sl |@jHhla jYfhka yZ|=kajd ;sfnz'52


               fuu woyia WmksIoa b.ekajSuz ;`<ska u;` jqfka iFj >d;k jsuqla;sh me;~
ysxidjdoS n@dyauK b.ekajSuzj,g jsreoaOjsug tu b.ekajSuzj,g myr .eiSu mru idrOu!hla
wjsysxidjla f,i Tjqka jsiska ie,l~ nejsks'53 kuq;a fN#;sljdoS rduqjla msg idrOu! ms,snZo lsis|=
wdpdr jsoHd;aul miqnsula n, fkdmeje;afjk nj Tjqkag jegySula fkdjsks' fuz ksid idrOuSh
mCIfhka fuz WmksIoa b.ekajSuz wiuzmQrAK f,i ie,fla' Y@uK iuzm@odh w;rska wcs;
flailuzn, oerE fN#;sljdoS orAYkh o wh;a jkafka fuu fldgighs'54


               pdrAjdl orAYkh uZ.ska o fuu fN#;sljdoS b.ekajSuz Yla;su;a jsh'55 ld,du
i@;@fha oS fuu b.ekajSuz msrsmqka Z{dk udrA. f,i ms,s fkd.kafka idrOu! jrAOkh iZoyd bka
lsis|= msgqjy,la fkdie,fik yq|= fN#;sljdoS b.ekajSula nejsks' ;rAlh .`re lr.;a ;j;a
fldgila jQfha ixYhjdoSkaf.a fyj;a ielh mdol lr b.ekajSuz bosrsm;a l< wd.usl
iuzm@odhhs'


               Y@uK iuzm@odh w;rska ixch fn,a,gzGsmq;a; Ydia;Djrhd funZ|= wd.usl
b.ekajSula bosrsm;a l< flfkls'56 Tyqf.a b.ekajSuz wurd jslafLzmjdoh kuska yeZoskafjk
wfZ{hjdoS" ixYhjdoS ia:djrhla weiqre l<d jQ orAYk udrA.hla jsh' Z{dk jsNd.Sh jYfhka
Tyq Ndjs;d lrkq ,enQ ixYhjdoS ia:djrh lsis|= idrOu! jO!k l@shdj<shlg ;`vq fkd|=ka
b.ekajSula jsh' thska m@Odk jYfhka is|= flrefka oDIaGs .@yKh lsrSfuka je<lS isgSu muKs'
idrOu! jO!kh lsrSfuz lsis|= ms<sfj;la bosrsm;a fkdjQ ksidu fuu b.ekajSuz Z{dk udrA.hla f,i
wiuzmQrAK wdjD; jeiqKq udkisl ugzgula nsys lrjkakd jQ u;jdo jsh'


               tu ksid Z{dk udrA.hla f,i fuu ixYhjdoSkaf.a b.ekajSuz wiuzmqrAK nejska
ld,du iQ;@h uZ.ska tajd neyer flfrA' ixYh kuz ielh .`re ldg .kq ,enQ fldgihs'
idudkHfhka ielh udkisl |=rAj,;djhla jYfhka oelafj;;a fuys oS odrAYksl mCIfhka
ielh oekqu fyda Z[dkh ,nd .ekSfuz ms<sfjf;ys bosrshg .uka lsrSug uy;a fia wdOdr WmldrS
jk nejska odrAYsksl ms<sfj;la jYfhka ielh jsia;r flfrkafka ixYh hk kusks' fuu
fldgig wh;a jkqfha o nqoaOsjdoSka jk ( Rationalists ) ;rAlh yd wkqudkh m@udKh
fldg.;a msrsighs' nqoaOsjdoS iuzm@odh wh;ajk B <Z. fldgi jQfha wdcsjlhkah' wdcSjlfhda
wlsrshjdoh flaJ|@fldg.;a wfy;`ljdoh ixidr Y`oaOsjdoh jeks b.ekajSuz oerEy' wdcsjlfhda
mdruzmrsl .`rejre ;sfofkl` .ek jsYajdi l<y' kkao jpzp" lsi ixlspzp hk mQrAj
.`rejrekag wk;`rej Tjqkaf.a Ou!h m@pdrh l< f;fjks .`rejrhd jQfha Y@uK iuzm@odhg wh;a
ulaL,S f.daid,h'




                                              24
wdcSjlhkaf.a kdhlhd f,i yeZoskafjk ulaL,S f.daid, ms,snZoj ffckhkaf.a
miqfjks wx.h jQ Nd.j;S iQ;@fhys iZoyka fjkafka ulaL,S f.daid, msZvqisZ.d je<ZoSfuka cSjsldj
f.k.sh mqoa.,fhl` njhs' ulaL,S f.daid, bosrsm;a l< ksh;s ix.;sjdoh ( Determinism)
uZ.ska mqoa., iajpzPJo;djh ( Free Will ) m@;sfCIamjk nejska jsjD; udkislFjhlg ta uZ.ska
ndOdjk nj;a" fufia wdjD; udkislFjh fya;`fldgf.k idrOu! mCIfhka usksiqka w.;s.duS
lrjk oyula nj;a" lshd nq|=r|=ka b;d ;oska fulS Z{dk jsNd.Sh ia:rh m@;sfCIam l< whqre
wx.`;a;r ksldfhys olakg ,efnz' " ulaL,S " kuz fuda> mqreIhd usksiqka w,a,k flukla jeks
hhs tys oS nq|=r|=ka olajd we;'57 we;euzjsg idudkH fmd|= ck;dj w;r fudyqf.a Ou!h fnfyjska
ckm@shj mj;skakg we;s nj by; nq|=r|=ka fudyqf.a Ou!hg usksiqka jiZ.j .sh wdldrh olajk
,o iZoyk wkqj fmfka'


               ;rAlh ;j;a Z{dfkdamdhls' yq|=flaj, ;rAlhu u;msysgd Z{dkh ,o yels hehs
nq|=kajykafia fkd jod<y' tuksid ;rAlhu; Z{dkh ,enSu nq|=r|=kag wNsu; fkdfjz'
ml`Olpzpdhk bosrsm;a lf<a ;rAlh u; f.dvkeZ.`Kq orAYkhls'58 ;lal mrsydlfoa i;H jSug
o wi;H jSug o bvwe;' tfy;a i;Hh ks;ru ;rAldkQl~,hs' fn#oaO orAYkfha w.h lrkafka
m@;HCIKfhka m@;Hd;aufjzokSh jYfhka ,nd.kakd Z{dkhhs' ( mpzp;a;x fjzos;nzfnda
jsZ[aZC|+yS;s ) Y@e;shg yd wdma;hg nq|=iuh myrfokafka tnejsks'59


               ;rAlfhka fyda Y@e;sfhka fyda wdma;fhka fyda fkdj hula ms<s.; hq;af;a
Z{dkhu fufyhjd nj;a nqoaO jpkh mjd tfia Z{dkh fufyhjd ms<s.; hq;` nj;a" ld,du
iQ;@fhys iZoykalr;s' fn#oaO b.ekajSuz wkqj ;rAlYnzofhka .uHjk wrA:lsysmhla we;'60
nq|=iufhys ;rAlh m@;sfCIam lrkafka thska lskuz wrA:hlska o hk nj jsuish hq;`hs' thg
fya;`j nq|=iufhyso ;rAlh ;rAlh tla;rd iSus; m@udKhlg Wmfhda.S lr .kakd nejsks' tkuz
fn#oaO Ndjkd l@u .ek lshkjsg m@:u OHdk .; mqoa.,hdg ;u is;`js,s yiqrejd .ekSfuz oS
;rAlh wjYHnj iZoyka lr;s'61 fu;a;d ixl,amh jrAOkh uZ.ska m@:u OHdkh Wmojd .ekSfuz
oS tu OHdk.; mqoa.,hdyg we;s jk jsrA;rAlh kuz jQ OHdkdx.h uZ.ska m@ldY jkqfha o fuu
;rAlk iajNdjhhs' fuhska meyeos,s fjkafka fu;a;d ixl,amfhys iajrEmh m@ldY lsrSfuz oS th
jsOsu;aj ;rAlkh l@shdj<shla uZ.ska meyeos,s l< yels jqj;a mrsmQrAK ixl,amfhys wka;rA.;
ishZm lreKq tfiau ;rAlkh uz.ska muKla oelajSug fkdyels njhs' ulaksido h;a m@:o OHdk
;,fhys isg ;j;a OHdk ;, olajd fn#oaO Ndjkd l@u uZ.ska lsishuz ixl,amhla jevs |=rg;a
ixjrAOkh lsrSfuz yelshdj mj;sk nejsks'


               ishZM woyia ie,ls,a,g .;a jsg ;rAl Ynzofhka .uHudk wrA: lsysmhla we;s
nj meyeos,sh' thska fn#oaO orAYkd.; Z{dk udrA.h ;rAlkh ms<s.kafka lskuz wrA:fhka oehs
ie,ls,a, fhduq lsrSu jeo.;a fjz' nq|=r|=ka jsiska ;rAlkh ms<snZoj olajk ,o wjOdkh my;
iZoyka wdldrfhka fm< .eiajsh yelsh'


                                             25
i. ;rAlh hkq wodk.@dyS fkdjk njhs' fuz wrA:fhka nq|=rcdKkajykafia ;rAlh m@;sfCIam
   fkdlr;s' ud wkqiaifjzk hk ;kays fuka wjspdrj;af,i .ekSfuzoS ;rAlh m@;sfCIam lr;s'
ii. ifya;`lnj ( iksodkx imamdgsydrshx ) hk wrA:h ;rAlkfhka .efkhs' imamdgsydrshx nqoafOda
   Ouzuxfofia;s' hkqfjka fhfok ksid ifya;`l nj fn#oaO orAYkfhys ms<s.efkhs' tuksid
   ifya;`l nj hk wrA:fhka o nq|=rcdKkajykafia ;rAlh m@;sfCIam fkd lr;s'62
iii. jspdr mQrAjl jsoHd;aul nj o ;rAlfhka n,dfmdfrd;a;` fjhs' fn#oaO orAYkfha ;rAlh
   m@;sfCIam lrkafka fuz wrA:fhka o fkdfjz'63


                 fn#oaO orAYkfhys ;rAlh m@;sfCIamlrkafka l`uk wrA:hlskao hkakg fydZou
  ksorAYkhla ikaol iQ;@fhys ths' tawkqj fmfkkafka th lsishuz m@d.dkQN~; ks.duS ;rAl l@uhla
  wkqj pska;k Yla;sh fufyh jSfuka tla;rd l@shd moaO;shla wkqj ,efnkakla njhs'
  m@d.dkQN~;j ;rAlfldg jsjsO ks.uk f.k h:dfndaO ;;ajh .ek wjfndaOhla ,nd.;
  fkdyels nj nq|=rcdKkajykafia jod<y' ud ;lalfya;` hkafkka Wkajykafia foaYkd lf<a tu
  lreKhs' tu wrA:fhka ;rAlh m@;sfCIamjsh' ks.duS f,i ;rAl lsrSfuka we;euz jsgl oS
  wfmaCIs; i;Hfhys Pdhdud;@hla fyda ,efnkakg;a mqZMjk' iuyrjsg fkd ,efnkakg;a mqZMjk'
  tuksid ;rAlh iuyr jsg i;H jkakg;a bv we;' wi;Hfjkakg;a bv we;' tnejska
  nq|=rcdKkajykafia ;rAlh m@;sfCIam l<y'64


                 ikaol iQ;@fhys oS meyeos,s lrfokq ,nkafka fodaIhka i;rla ksid fuu
  l@ufjzoh uZ.ska ,nkakd jQ {dkh jsOsu;a fukau irAjiuzmqrAK fkdjk njhs' uq,au fodaIh
  jkqfha ;uka oekqu ,nd .ekSu msKsi Ndjs;d lrkq ,nkakd jQ ;rAlh ksjeros oekqula ,ndfok
  ;rAlhla jsh yels nj hkakhs'65 ;rAldkQl~, pska;kh jspdr mQrAjl iajNdjh Wreu lr.;a;la
  jk kuq;a fuys we;s idjoH;djh jkafka fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka
  m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz Z{dkh ,nd .ekSu msKsi Ndjs;d
  lrkq ,nkakd jQ ;rAlh ksjeros ;rAlhla jsh yelsh hk ldrKhhs' th taldka;fhkau ksjeros
  ;rAlhla kuz th o .egZMjla fkdfjz' fuys we;s .egZMj jsh yels nj hkakhs' tys rZod mj;afka
  wjsksYaps; iajNdjhhs' wjsksYaps; iajNdjh uZ.ska fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka
  m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSu ms<snZoj ia:sr ks.ukhkag t<Ush
  yels fkdfjz' huzlsis Z{dkhla ksrjoH kuz thska lsishuz fohla ms<snZoj ksYaps; ks.uhkag
  t<USug yels jsh hq;`h' wjsksYaps; jsOsl@uhka uZ.ska ta wdldrfhka fu;a;d ixl,amh b;d
  mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSu ms<snZoj
  ksYaps; Z{dkhla w;am;a lr.; fkdyel'


                 ;rAlh yd wkqudkh Z{dkh ,nd.ekSfuz tlu udrA.h f,i Ndjs;d lsrSfuz
  fojk fodaIh f,i fmkajd oS ;sfnkqfha Z{dkh ,nd .ekSu msKsi Wmfhda.S lr.kakd jQ ;rAlh
  jeros oekqula ,ndfok ;rAlhla jsh yels njhs'66 ;rAlfhka ,nd .kakd ,o oekqu wkqudkh


                                                26
mdol lrf.k ;j;a bosrshg f.khdu f;areula fkdjkafka ;rAlh fukau ;rAlh Wmfhda.S
lr.kakd ,o oekqu o ksYaps; tlla fkdjk fyhsks' fuys o we;s fodaIh wjsksYaps; iajNdjhhs'
Z{dkh ,nd .ekSu msKsi Wmfhda.S lr.kakd jQ ;rAlh fyda tu ;rAlh uZ.ska ,nd .kakd jQ
Zwkqudkuh {dkh jeros hhs ksYaps; jYfhkau okafka kuz th w;ayer fjk;a jsiZ|=ulg hdfuz
yelshdj ;sfnz' kuq;a fuys we;s .egZMj jkafka th yrso jeros oehs ksYaps; jYfhkau fkdokakd
njhs' fujka wjsksYaps; ;;ajhl oS we;s lr.kakd fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka
m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz Z{dkh Wmfhda.S lr.ksuska
ksYaps; ks.ukhkag t<USug hdu fodaI iy.; nj nq|= iufhys fmkajd oS ;sfnz'


              fuys f;jk fodaIh f,i ikaol iQ;@fhys fmkajd oS ;sfnkqfha tfia ta
wdldrfhka o jsh yels njhs'67 fuysoS lsishuz ks.ukhla lrd t<USu msKsi Wmfhda.S lr.kakd
,o ;rAlh yd wkqudkh o wjsksYaps; iajNdjhl ;snsh oS tuZ.ska ,nd .kakd jQ ks.ukfhys we;s
wjsksYaps; iajNdjh fuhska meyeos,s lrfokq ,nhs' ;rAlh yd wkqudkh hkq huzlsis m@ia;`;hla
ms<snZoj ks.ukhlg meusKSu msKsi Ndjs;d lrkq ,nkakd jQ jsOsl@uhls' tu jsOsl@uh o
wjsksYaps; iajNdjhl ;snsh oS tuZ.ska ,nd .kakd jQ Z{dkh wjsksYaps; iajNdjhl mej;Su
mq|=uhla fkdfjz' ta ksid tjka jsOsl@uhla fukau tjka jsOsl@uhla weiqfrka ,nd .kakd fu;a;d
ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh
lsrSfuz {dkh o ia:djr hehs ie,lSu m@Yia; fohla f,i nq|= iuh jsiska i,lkq fkd,nhs'


              ;rAlh yd wkqudkh Z{dkh ,nd .ekSfuz taldhk l@ufjzoh f,i ie,lSfuz
isjzjk fodaIh f,i ikaol iQ;@fhys fmkajd fokq ,nkafka th wka whqrlska o jsh yels
iajNdjhhs'68 fuys oS Z{dkh ,nd .ekSu msKsi Ndjs;d lrkq ,nkakd jQ ;rAlfhys yd
wkqudkfhys we;s idjoH;djh muKla fkdj ta msKsi Ndjs;d lsrSfuz yelshdj we;s wkH
;rAlhka yd wkqudkhkaj, we;s idjoH;djh o fuhska meyeos,s lrfokq ,nhs' tfiau ;uka
Ndjs;d lrk ;rAlhg yd wkqudkhg mrsndysrj ;j;a l@ufjzohla fyda fyda fndfyda .Kkla ta
iZoyd Wmhqla; fjz hehs ie,lSu ;`< ta iZoyd Ndjs;d lrkq ,nkafka l`uk ksYaps; l@ufjzoh oehs
ksYaps; ks.ukj,g meusKSug fuz ksid fkdyels fjz' wjsksYaps; iajNdjh rchk fujka
jd;djrKhl Ndjs;d lrkq ,nk ;rAlk l@ufjzoh jqj o jsoHd;aul mokulska fhdod .ekSug
we;s bvlv wju flfrA' jspdr mQrAjl ks.ukj,g t<USug kuz ;rAlkh jqj o Ndjs;d l<
hq;af;a jsoHd;aul mokula u; msysgd isgh' fuz hgf;a tjka ;;ajhka j<lajk nejska fuu
fodaIh fya;`fldgf.k nqoaOsjdoS l@ufjzoh uZ.ska ,nkakd jQ fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK
wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz Z{dkh wiuzmQrAK
iajNdjhla .kshs'


              iuzm@odhjdoS l@ufjzoh ms<snZoj i,ld ,nk l< fuu nqoaOsjdoS l@ufjzofhys
;rul jspdr mQrAjl iajNdjhla olakg ,efn;;a" Z{dkh ,nd .ekSfuz taldhk l@ufjzohla



                                           27
jYfhka fuuZ.ska ,nkakd jQ Z{dkh wiuzmQrAK wmrsmQrAK jQjla nj nq|=iuh jsiska fmkajd oS
;sfnz' ld,du iQ;@fha oS fuu nqoaOsjdoS l@uhgu wh;ajk Z{dk udrA. i;rla ( 4 ) wiuzmQrAK
nejska m@;sfCIam lr olajd we;'69 ld,du iQ;@fha oS wiuzmQrAK nejska m@;sfCIam lrk ,o
iuzmQrAK Z{dk udrA. ixLHdj oyhla ( 10 ) jk w;r fuu fldgfiys oS olajk ,o Z{dk udrA.
i;rg mrsndysrj by; iZoyka lrkakg fh|=Kq iuzm@odhjdoS l@ufjzohg wh;a Z{dk udrA.
yhla ( 6 ) o we;'


               ld,du iQ;@fhys wka;rA.; nqoaOsjdoS l@ufjzohg wh;a Z{dk udrA. i;frka tla
Z{dk udrA.hla jYfhka ;drAlsl nj fmkajd oS ;sfnz'70 fuys ;drAlsl nj jYfhka js.@yfldg
olajk ,oafoa ;rAlkhg tlZ. ksid tlS ;rAlkh Ndjs;d fldg ,nd.kakd ,o lsishuz oekquz
fldgzGdYhla i;Hh hehs ks.ukhlg meusKSuhs' fuysoS ;rAlkh Ndjs;d fldg we;af;a oekqu
,nd .ekSug muKla fkdj tu oekquz fldgzGdYh taldka; jYfhka i;Hh nejz ;yjqre lsrSu
msKsih' ;rAlh jqj o Wjukdjg jvd wOdk.@dySj Ndjs;d lsrSfuys m@jKdjhla fuz ;`<
.enzjk fyhska th fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda
prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz l@shdj<sh iZoyd wfhda.H nejz nq|= iuh jsiska fmkajd fokq
,nhs'


               ld,du iQ;@fhys oS m@;sfCIam lrk ,o wfkla l@uh jkqfha kHdhhg tlZ. nejska
ms<s.ekSfuz l@ufjzohhs'71 kHdhsl nj hkak lsishuz jsoHdkQl~, woyila fmroers lrf.k nsysjqk
fohla hehs fmfkk uq;a" jspdr mQrAjl njlska f;drj wOdk .@dySj kHdhdkQl~, jSu nq|= iuh
wkqu; fkdlrhs' ld,du iQ;@fhys m@;sfCIam lr olajd ;sfnkqfha wjspdr mQrAjlj kHhhkaf.a
ms,sirK me;Suhs' jsorAYkd pska;kh ;`<ska fn#oaO kHdhh fy<s fmfy<s jqj o tys we;af;a
kHdfhka wkaOjSu fkdj lsishuz jspdr mQrAjl pska;khla mqnq|=juska ta Tiafia ps;a; ixjrAOkh
we;s lr.ekSuhs' fuh flfiaj;a yqfola flaj, jYfhka fyda w;a;fkdau;slj kHdhh Ndjs;d
lsrSug iudk l< fkdyel' jsoHd;aulj jspdr mQrAjlj jsYaf,aIKfhka kHdhh nsys lsrSu
muKla fkdj th fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda
prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSu iZoyd jspdr mQrAjlj Ndjs;d lsrSu o nq|= iufhys orAYk
iuzm;a;sh jYfhka olajd we;'


               kHdh fya;` ( Nomological Implication ) hk kHdh mokuz lr huzlsis
m@ia;`hla ms<snZoj idrOu! jsksYaphlg t,fUkakd jQ iuzm@odhhs' kHdh m@udK lr.kakd Z{dk
udrA.h kHdh orAYkhhs'72 kHdh Ynzofha me;`reKq ( jHdma; ) wF:!h kuz m@udKh uZ.ska wF:!
mrSCIKh hkqhs' f,dalfhys o; hq;` ish,a,u m@;HCI wdoS p;`rAjsO m@udKhkaf.ka mrSCId
lrk fyhska fuz orAYkh kHdh kuska m@isoaOh' tu p;`rAjsO m@udK kuz " m@;HCIh" wkqudkh"
Wmudk yd Ynzohhs'73 wkqudk m@udKfhys tk m@;sZ{d oS mZ[apdjhj jdlHfhdau kHdh Ynzofha
jsfYaIdrA: hhs'74 m@;HCIfhys khHdhg wjldYhla ke;' kHdfhys meje;au wkqudkfhysuh'


                                          28
nq|=iufhys kHdh hkak Ndjs; jS ;sfnkqfha fid;am;a;s udrA.fhka ksrAjdKh ms<snZoj m<uqjrg
wjfndaOh ,nkakd jQ mqoa.,hd ;`< fiiq udrA. M, j, oS wjfndaO l< hq;` ksrAjdKh ms<snZoj
mj;skakd jQ wjfndaOh kHdhhla wdldrfhka mj;sk njhs' fuys oS ;uka yg wjfndaO lr.kq
,enQ m@;HCI oekqfuz msysgd isg wjfndaO fkdl< o ;uka uq,a jrg ,;a oekqu wkqj wjfndaO
fkdl< foa jqj;a fuz wldrfhka fjz hehs lsishuz jsOsl@uhlg wkqj pska;khg yiq lr.ekSfuz
mj;sk yelshdj nq|=iuh kHdhh jYfhka olajhs' nq|=iufha oS osgzGs.; iuzmhqla; kdufhka
olajd ;sfnkafka o fuz wdldrfhka m<uq jrg ksrAjdK N~ush fj; orAYk Z{dk iuzm;a;sh
Wmfhda.S fldg f.k meusKs ;eke;a;dh' fuu Z{dK iuzm;a;sh ,enSu mjd fu;a;d ixl,amh
jrAOkfhys m@;sM,hla f,i o js.@yhg md;@ jS ;sfnz'


              m@;HCI wd.u folska olakd ,o foh wkqj wm@;HCI foh o wkqudkfhka wjfndaO
lrk fyhska wkqudk idOl jQ kHdh wkajSCId hhs o wkajSCISh jYfhka mj;akd fyhska
wkajSCISh jsoHd hehs o kHdh Ydia;@h yZ|=kajkq ,efnz'75 fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka ie,l~
jsg wkqudkh uZ.ska fu;a;d ixl,amh ms<SnZoj lsishuz mqoa.,fhl`yg we;s lr.; yels jkqfha
b;du;a iqZM oekquz m@udKhla nejska wkqudkh fu;a;d ixl,amh ms<snZo jsYaf,aIKhl oS Ndjs;d
lsrSu widrA:lh' wkqudkfhys m@udKhla jYfhka kHdh jdoSka kHdh m@udK lr.kakd kuq|=
tys wvqmdvqluz iys;h' fudjqkaf.a m@Odk m@udKh f,i .efkkafka wkqudkhhs' kHdhhg wkql~,
jQ wkqudkhhs' kHdh jkdyS ixl,amSh nejska udkisl wdjD; njla mefKa' tu ksid fudjqka
m@udK lr .kakd lsis|= m@ia;`;hlska mQK! udkisl jslis; njla we;s lrjSfuys,d wiu;a jk
nejska fudjqka bosrsm;a lrkakd jQ Z{dk udrA.h iuzmQrAK Z{dk udrA.hla f,i nq|= iuh
fkdms<s.kshs' iuHla orAYkfhka my< lr.kakd fyj;a ud.!M, jYfhka fid;am;a;s
udrA.fhka m<uq jrg ksrAjdK Od;`j iamrAY lsrSfuz kHdhh fiiq udrA. M, wjfndaO lr.ekSu
msKsi o Ndjs;d lsrSu fn#oaO kHdhh jk nejska tf,i kHdh Ndjs;fha oS mQrAK jYfhka
udkisl jslis; nj Ndjs;d lrkakd jQ kHdfhkau ie,fik fyhska tjeks wjia:dj, oS kHdhh
Z{dkh msnsojSug ndOdldrS fia ie,flkafka ke;' tjka wjia:dj, oS tlS kHdh iuHla
orAYkfhka iukajs; kHdhh hehs yZ|=kajkq ,efnz' fu;a;d ixl,amh irAj iuzmQrAK jYfhka
jrAOkh l< yels jkafka fujka iuHla orAYkfhka iukajs; kHdhhla ;`< oS muKs'


              idrOu!jO!kfhys ,d fuz Z{dk udrA.h iuHla orAYkfhka iukajs; fkdjQ
taldka; kHdhh Ndjs;d lsrSu wi;`gqodhlh' idrOu! jO!kfhys ,d fuz Z{dk jsNd.h
wi;`gqodhlh' tfuka u wkqudk m@udKh Ndjs;d fldg Z{dkh .fjzIKh lsrSfuz oS Bg Ndjs;d
lrk ,o kduhla kuz ;rAlhhs' ;rAlhg wu;rj jdo kdufhka .efkk ;rAlhg iq|=iq fya;`
bosrsm;a lsrSu o lr we;' fufia fyhska ld,du iQ;@fha olajk wdldrhg idr Ou! msnsojSu iZoyd
wjYHlrk pska;k ksoyi mQrAK jYfhka kHdh .`re fldg .;a fuz lKavdhuz ;`,ska m@udKh
fkdlrk ,o nj fmfka' ksoiqkla f,i mgspzp iuq;amdo kHdh kshudldrfhka Ndjs;d lrkakd
jQ mqoa.,fhl` jsiska tlS kHdhdkqidrfhka wjfndaO lr.kakd ,o fida;dm;a;s udrA.M,h



                                          29
iajlSh pska;k ksoyi ksis whqrska kHdhdkQl~,j pska;kh fhduq lsrSu uZ.ska w;am;a lr.kakd
,o ps;a; jsuqla;shla f,i fmkajd osh yelsh' mqoa.,fhl` jsiska fu;a;d ixl,amh Ndjs;d lsrSu
uZ.ska pska;kfhys .enzjk oafjzI ixl,am bj;alr pska;kh ishZM oDIaGsj,ska ksoyia lr.ekSu
uZ.ska Wod lr.kakd fpzf;dajsuqla;s .; fid;dm;a;s udrA.M,h lrKsh fu;a;d iQ;@fhys
osgzG.; iuzmq;a; kdufhka olajd we;' fuys osgzGs hk jpkh jHjydr lr we;af;a ishZM
oDIaGsjdo j,ska is; ksoyia lr.kq ,enQ mqoa.,hd ,nd.;a udkisl ksoyi ksjeros oDIaGshla
fiajkh lsrSu hkqfjka olajd we;'


              khfya;` nq|=rcdKkajykafia jsiska m@;sfCIams; wgfjks Z{dfkdamdhhhs'
khfya;` ms<snZoj jsuiSfuz oS jsfYaIfhka wmf.a wjOdkh ffck ima;Nx.S kHdh (
wfkaldka;jdoh ) yd wkqudk m@udKh flfrys wjOdkh fhduq l< hq;`h'76 ffckYdia;D
jO!udk uydjSr nq|=r|=ka Orudk ld,fhysu ush.sh nj ld,du iQ;@fhysu iZoykajk nejska
Wkajykafiaf.a iuld,slfhl` jYfhka Tyqf.a b.ekajSu flfrys ie,ls,a, fhduq lsrSu
jeo.;ah' ffck ima;Nx.S kh o Tyqf.a foaYkdjls' iHdoajdoh hkq o fuhgu jHjydr jkakls'
ffckd.u f.dvkeZ.S we;af;a tu iHdoajdoh fkdfyd;a ima;Nx.S kHdh u; nj ( iHdoajdfodNs
ffckd.u imnScuz ) ffck orAYkidrkuz lD;shg wkqj ks.ukh l< yelshs' wfkla w;g
iHdoajdoh wfkaldka; nj o iZoyka l< hq;`hs' wfkaldka; isoaOdka;h tys mokuh' ( iHdos;s
wjHhx wfkaldka; foHda;lx l;%iHdoajdfod wfkaldka;jdfoda ks;H wks;HdoS wfkalOrAu
Ynff,l jia;` wNm@m.u b;s ) ( iHdoa wia;s ) hula ta iajrEmfhkau jSu ( iHdoa kdia;s ) hul
fkd ;snSu ( iHdoa wjla;jHh ) huz lsisjla fjz kuz thg ysus ;;ajh lsj fkd yels nj
fkdfyd;a wksrAjpkSh nj ( iHdoia;s kdia;Hjla;jH ) hula we;s njla fyda ke;s njla fyda lsj
fkd yels nj fuz ima;Nx.S khhs'77 fufia fkdfhla wdldrfhka is|= jsu lsishuz wjsksYaps;
;;ajhla miqnsuz fldg f.dv kefZ.kakd jQ lreKls' tnZ|= wjsksYaps; miqnsula fu;a;d
ixl,amfhys mrsmQrAK jslis;jSulg wjldY i,iajd fo;ehs ms<s.ekSug wiSreh' ffck iufhys
iZoyka mru wjsysxidjoh f.dvkeZ.S we;af;a iHdoajdoh flaJ|@fldgf.kh' ta wkqj Tjqka jsiska
wF:!l:kh lrk wjsidxidjdofhys l@shd;aul iajrEmh l`ukdldrfhka fjzoehs ksYaph lsrSug
Tjqka wfmdfydi;a jS ;sfnz' fuz fya;`j ksid wjsysxidj f.dvkeZ.Sug udkisl miqnsul
wjYH;djla fkdoel fpz;kdfjka mrsndysrj th usksid jsiska is|= lrk iEu ldhsl l@shdjla
miqmiu wpspdr mQrAjl f,i wkjr;fhka yZUdhdulg fm<U jS we;' fuz fya;`j ksid Tjqka
jsiska fmkajd fokq ,nk mru wjsysxidj jkdyS mqoa.,hd jsiska is|= lrkq ,nk iEu ldhsl
l@shdjlu jsr;sh nj oelajSug ;ruz wka;.duS njlg Tjqka ;,a,q jS isgs nj meyeos,sju f;areuz
.; yelsh'


              f,#lsl pska;kh oshqKqjSug ( bO f,dal pska;dh ) usi mrf,dj oshqKqj iZoyd (
mrf,dal pska;dh ) fuzjd fya;` fkdjknj;a"funZ|= m@udKhkaf.ka t<fUk pska;k ksYaps;




                                          30
jYfhka i;Hhehs ks.ukh l< fkd yels nj;a" idudkH Z{dkh usi mQrAK m@;HCI Z{dkhla
fuz uZ.ska fkd,efnk nj;a" tuksid Z{dfkdmdh f,i fuzjd .; fkd yels nj;a fn#oaO u;hhs'


              Z{dfkdamdhhla jYfhka ;;ald,Sk iuyr odrAYkslhka jsiska wkqudkh o
ms<sf.k we;' mgspzp iuqmamdoh jsia;rlrk iuyr wjia:dj, wkajhZ{dkh .ek iZoyka fjz'
ld,hla ;siafia m@jD;a;jQ isoaOshl tal iajrEmh foi n,d th wkd.; ld,fhys is|= fj;ehs
fuhska woyia lrhs' fn#oaO orAYkfhys wkqudkhg ,efnk ;ek wkqudk iQ;@fhys iZoykafjhs'
tludkhla wkqj ;j;a udkhla .ekSu wkqudkhhs' flfkla ;uka .ek is;uska wkqka .ek o
tfiau is;hs kuz th idjoH jQjla nj nqoaO jpkfhys iZoykaj we;'78 wkqudkfhka wjsmrS;
Z{dkh fkd,efnz' bka ,efnkafka idudkH Z{dkh muKls' th ,sx.iuznJOh wkqj
ixjdlHdkqidrfhka ,efnk oekquls' fuh m@;HCI oekqula jSug kuz th ;uka jsiska ;ukaf.au
w;SJ|@sh m@;HCIfhka wjfndaO fldgf.k ta ms<snZoj ukd wjfndaOhlg t<Ush hq;` fjz'
wkqudkfhka ,efnk oekqu fyda Z{dkh flf;la |=rg i;H oekqula fyda Z{dkhla oehs ;uka
ygu jsuid ne,Sug wjia:djla meusfKk ;`re bka lsishuz udrAf.damfoaYkhla ,nd .ekSu
nq|=iuh wkqu; lr;;a th tlu m@udKhla f,i ms<s.ekSu nq|=iuh neyer lrkafka th
ixjdlHdkqidrfhka i;H hehs fmkaj;;a i;H jYfhka w.ehquz mdol ksrjoH;djhla ;ju;a
Bg ysusj fkdue;s fyhsks' fuz wkqj fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka o ksjeros ks.ukhlg
meusKsug wkqudkh Ndjs;d lsrSu uqZMukskau ksjeros hehs mejish fkdyelsh' wkqudkh
Ndjs;fhka fu;a;d ixl,amh iuznJOj lsishuz o< woyila we;s lr.; yelsfj;;a ta o<
wjfndaOh taldka; i;Hhla fkdj jevs |=rg;a Ndjkduh jYfhka w;SJ|@sh m@;HCIh lrd hk
;;ajfhys oS thska lsishuz wf,dalhla ,nd.ekSuz wjYH;djh u; ;djld,slj we;s lr.kq ,enQ
iqZM oekquz fldgzGdYhla jYfhka ie,lsh yelsh'


              nq|=iuh ms<s.kq ,nkafka YdlaId;a {dkh usi wkqfuzh Z{dkhla fkdfjz'
nq|=kajykafia fn#oaO Z{dk udrA.fhka wfmaCId lf<a mrsZ{dk" myd;nzn" ipzPsld;nzn"
Ndfjz;nzn" wdoS jpkj,ska fmfkk mrsos wmg ks.ukhl< yelafla fn#oaO Z{dk udrA.h
orAYkfhka m@;Hd;au f,i idlaId;alD; jQ w;SJ|@sh orAYkZ{dk iuzm;a;sh nq|=kajykafiaf.a
tlu wNsm@drA:s;drA:h njhs' tuksid wkqudkh nq|=kajykafiaf.a jspdrhg ,lajsh' wkqudkh jqjo
Wkajykafia ms,s.kq ,enQfha lsishuz mQrAj m@;HCI m@udKhla thg mokuz fjz kuz muKh'
fu;a;d ixl,amh ms<snZoj wkqudkfhka we;s lr.; yelafla th m<uqfjka ;uka jsiskau
;ukaf.a is;ays jrAOkh lrf.k lsishu m@;HCI lsrSfuz fldgila mQrAjfhka we;s lrf.k
isgskafka kuz muKla ;uka jsiska mqrAjfhka we;s lrf.k isgshd jQ m@;HCIh mdol fldg.kakd
,o wkqudkh muKs' ksoiqkla f,i olaj;fyd;a fu;a;d ixl,amh jvd lsishuz fyda iqZM fyda
ps;a; iudOshla Wmojd f.k isgsk mqoa.,fhl`yg miqj ta m@;HCIh mdol lrf.k miqj
wkqudkfhka m@:u OHdkdosh ms<snZoj lsishuz o< wjfndaOhla ,nd.ekSug yelshdj mj;sk njhs'
kuq;a fuu o< wkqudkh taldka; i;Hhla jkafka wk;`rej ta mqoa.,hdu ;u o< wjfndaOh



                                          31
taldka; i;H jSug jqjukd ,CIKh fyj;a m@:u OHdkh Ndjkd udrA.fhka ;uka ;`< we;s
lr.kafka kuz muKla nj o nq|= iuh meyeos,s lrfokq ,nhs'


               kHdh ( kh fya;` - Nomological Implication ) hkq o nq|=r|=ka idr Ou!
jsksYapfhys ,d m@;sfCIam lrk ,o tla ndysr wOsldrshls' kHdhla hkq l`ulaoehs i,ld ne,Su
fuys oS jeo.;ah' kHdh mokuzj we;af;a lsishuz jsIhsl ( orAYk jsIhsl - Philosophy ) hk
jsIhg wh;a jkakls' kHdh orAYkh ( Nyaya Philosophy ) uQ< Ou! mdol fldgf.k ilia jS
we;s jsoHd;aul pska;k jsOsl@uhls'79 jsjsO odrAYkslhska jsiska jsjsO pska;k uQ< Ou! m@udK
fldgf.k kHdhhka f.dvkZ.d ;sfnz' kHdhh odrAYksl jYfhka f.dvkeZ.S we;af;a fujeks
miq;,hla u; msysgd isgh' tnejska tajd ilia fldg .kakd ,oaola jYfhla yeZoskajsh yelsh'
fuu ilia lsrSfuz oS tla tla mqoa., reps wrepsluz" udkisl wdl,am" yeZ.Suz" nqoaOs ugzguz n,mdhs'
ta ksid if;CIKfhys ,d ksrjoHuh jQ l@ufjzohla jYfhka kHdh fkdie,fla'


               tfiau kHdh iliaj we;af;a oekqu u; mokuzjh' ta oekquz moaO;s ld,dkQrEmj
jrAOkh jSfuz oS fndfyda |=rg l,ska mej;s oekqu u; mokuzj ilia lrk ,oaod jQ kHdhhka
fjz.fhka fjkia fjz' tnejska oekqu fjkiajk fjz.hg iudkqmd;slj fjkiajk kHdhh uZ.ska
huzlsis kHdhhuh neZoSula fmkajk nejska m@Z{d f.dapr fkdjk fyhska mZ[aZ{duh ixorANhg
wod< fkdfjz' idrOu!hl Wmfhda.S;djh fufia jrska jr fjkiajk kHhdh u; mokuzj ksYaph
lrkakg hdu wfhda.Hh' tfiau kHdhdkQl~,j oefnk oekqu o iyuq,skau m@fhda.sl njg bjy,a
fjz hehs mejiSug o wmyiqh' kHhhka nsysj we;af;a m@fhda.slj jsia;r lsrSug fyda f;areuz
.ekSug wmyiq ixl,amhka jsYaf,aIKh lsrSug jk nejska m@fhda.sl ixl,amhka jsYaf,aIKh
lsrSug kHhfka t;ruz msysgla wfmaCId lsrSu m@;sM, jsrys;h' wdruzNfha oS kHdfhka jqj o
msysgla ,efn;ehs jsYajdi l< yelafla tu kHhdh jqj o m@fhda.slj ,nd.;a m@;HCIh u;
f.dvkeZ.S we;s kuz muKls' tfia fkdjkakd jQ yqfola jsIhdkq.; tfukau m@fhda.sl jYfhka
lsis|= jgskdlula rys; lreKq Tiafia yqfola kHdhd;aulj muKla if;HCIK l@shdj<sh
f.dvkeZ.Su yd tlS f.dvkeZ.`kq f;dr;`re u; mokuz j w;sYhskau m@fhda.sl lreKla tuZ.ska
ueK m@udKh lrkakg ;e;a lsrSu o nqoaOsf.dapr hehs ms<s.; fkdyelsh' tu fy;`j ksid o
fu;a;d ixl,amh ms<snZoj ksjeros jsksYaphlg t<USu msKsi kHdhh taldka; i;H hehs
Wml,amkh fldg ta u; msysgd isg lghq;` lsrSu idjoHh'80


               idrOu!hl Wmfhda.s;djh jsuish hq;af;a tu idrOu!h ;u cSjs; meje;aug
,ndfok m@;scdkkd;aul w.h u; mokuzj nejska nq|=yq kHdh m@;sfCIam fldg we;' tnejska
Wmfhda.S;duh yd mZ[aZ[duh ixorANfhys ,d kHdhh Ou!hl i;H wi;H kSrAK ls@shdj<sfhys
,d widrA:l l@ufjzohla nejz nq|=r|=ka jsiska fmkajd oS ;sfnz' tfiau kHdh flaJ|@fldgf.k
muKla fu;a;d ixl,amfhys l@shdldrSFjh ms<snZoj ksjeros wjfndaOhlg meusKsug fkdyelsh'
fu;a;d ixl,amh jrAOkh lsrSu ioyd kHdhh msysg yd wdOdr jsh yels uq;a tlS ixl,amfhys


                                              32
if;HCIK l@shdj<sfhys,d kHdh wiu;a nejska fu;a;d ixl,amh ms<snZo Z{dk jsNd.fhys oS
kHdh ksrAKdhlhla f,i Ndjs;d lsrSfuz we;s idjoH;djh muKla fuhska meyeos,s lrkq ,nhs'
kHdh f.dvke.S mj;skqfha huzlsis NdIdjl we;s jpk jHdlrK mokuzlrf.kh' kuq;a
fu;a;d ixl,amh jkdyS tf,i mgq iSudjl mj;skakla fkdj NdId udOHfhka jshqla;j mjd
wF:!j;a jk ixl,amhla nejska NdIdj m@udK lr.kakd kHdhh wkqj tys Z{dk jsNd.h
jsYaf,aIKh lsrSu taldka; i;H hehs ks.ukhj,g meusKsu fodaI iy.;h'


                 wdldr   mrsjs;lal   hkak    o    nq|=kajykafiaf.a   jspdrhg   ,lajQ   ;j;a
Z{dfkdmdhhls' lsishuz fohla iuznJOfhka tys wdldr lsysmhla muKla n,d js;rAlkfhys
fhoS huz huz ks.ukj,g t<eUSu wdldr mrsjs;rAlkfhka wfmaCIs;h' ;j;a jsOshlska lshf;d;a
lsishuz m@Yakhla ms<snZoj taldxisl f,i n,d iuia;hla f,i ks.ukj,g t<USuhs' nq|=r|=ka
fuh tla;rd wNsksfjzYhla f,i i<ld m@;sfCIamfldg we;' id;s NsCIqqjf.a jsZ{dkjdoS oDIaGsh
nq|=kajykaafia m@;sfCIam lf<a ( jsZ[aZ[dKx ikaOdj;s ixir ;s wkZ[aZ[x ) fuz ksidh' tu ksid
                                           ika
fn#oaO Z{dk udrA.hg wkqj wdldr mrsjs;rAlh ms<s.; hq;` Z{dkm@fNaohla fkdfjz' fu;a;d
ixl,amh jkdyS jsjsO oDIaGs fldaKhkag wkqj jsjsOdldrfhka js.@y l< hq;` jQ tfiau jevsh
hq;` jQ ps;a; ixl,amhls' thg iqjsfYaIs; iSud udhsuz wka;rA.; fkdjk nejska w;sYhskau
mqZM,ah' lssis|= mgq iSudjlg wkql~,j wF:l:kh l< fkdyelsh' fulS lreK fya;` fldgf.k o
fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka wdldr mrsjs;rAlkh usKquz oKavla jYfhka Ndjs;d lsrSu
ksrjoH fkdfjz'


                 ld,du iQ;@fhys oS m@;sfCIam lrk ,o ;j;a l@uhla jkqfha ;uka jsiska is;kakd
jQ l@uhg .e,mqk muKska fkdis;d fkdjsuid ms<s.ekSuhs' ndr .ekSuhs'81 idudkHfhka TzkEu
mqoa.,fhla is;kakd jQ ms<sfj< ;drAlsl yd wkqudkhg iu.duS jqj;a tys ;drAlsl nj rZod
mj;afka mqoa.,hdf.ka mqoa.,hdg fjkiajh' tfiau wkqudkh jqj o tla tla mqoa.,hd Ndjs;d
lrkqfha ;ukagu iqjsfYaIS jQ wkHkH;djhla we;sjk mrsosh' fuz ;`< lsishuz fmd|= njla oel.;
fkdyel' tlaflda i;H jsh yelsh' ke;skuz i;H yd wi;H folskau uqiq jQ fohla jsh yelsh'
ke;fyd;a iuzmQrAKfhkau wi;H jsh yelsh' i;H wi;H;djh uqiqjSu mjd ta ta mqoa.,hdgu
iqjsfYaI jQ wkHkH;djh wkqj ieliqkq mQrAj ixfhda..; jQ wkqmd;hlg wkqj fjkia fjz'
tnejska mqoa.,Fjhg .e,fmk tfy;a fmd|= njg fkd.e,fmk iajlSh pska;khg wkqf,duz jQ
muKska ndr .ekSu nq|= iuh fkdmiihs' tnejska fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka
m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz oS Ndjs;d lsrSfuz we;s idjoH;djh
nq|=iuh jsiska fudkjg meyeos,s lr foa'


                 ld,du iQ;@fhys fkdms<s.ekqkq wjidk Z{dk udrA.sl ,CIKh jkqfha ta olajd
;uka jsiska orK ,o oDIaGshg tlZ. ksid hula ms<s.ekSuhs'82 kscACOdklaLka;sh ( Coincide
the Aspects) fyj;a ;udf.a oDIaGshg tlZ. hehs ms<s.ekSu Z{dk udrA.hla jYfhka



                                             33
wiuzmQrAK tlla nj olajd ;sfnz' oDIaGsh hkq jeiqkq udkisl iajNdjhhs' uki jefikafka huz
huz lreKq u; oDIaGsh fya;`fjka jk udkisl wdjrKh ksidh' tjsg i;H oelSfuz bv lv
weysrS hhs' udkisl ixjrAOkhg th ndOdjls' huzlsis udkisl miq;,hla ;`< oS Z{dkh .,d
hEug iSud meKjqjfyd;a ndOdjka u;` jqjfyd;a th nqoaOs jsIhsl jYfhka widrA:l Z{dk
udrA.hla f,i i,lkq ,efnz'83 fu;a;d ixl,amh fujeks miq;,hla ;`< idrA:l whqrska we;s
lr.ekSug fyda ixjrAOkh lsrSug fkdyelsh' udkisl wdjrKh ksid nsys jkafka fu;a;d
ixl,amh fkdj thg iuzmQrAKfhkau m@;sjsreoaO ixl,amhla jk oafjzIhhs' fyj;a m@;s>
ixl,amhhs' ksoyi ksjSu we;s jsgl oSu muKla fu;a;d ixl,amh mej;Sug yd jrAOkh jSug
wjldY ie,fia'


                NdIdj yd ;rAlh hk udOHfldg we;s jsl,amkh oajsFj prKh mokuz
fldgf.k we;sjdla fuka u oDIaGs prKh m@;Hqmia:dkh fldg we;'84 fuz wkqj oDIaGs ksmojSu
jsl,amkfha wF:!l@shdldrSFjh jYfhka mj;S' wd;au .@yKh o wkd;au .@yKh o oDIaGs jsIhg
tlfia wh;a fjz'85 tfy;a NsCIdj msKsi oDIaGs m@fhda.h wjYHj mj;S' bJ|@sh noaO ukiska
,nk wjfndaOh jsjsO mqoa.,hka w;r jsjsOj mj;akd nejska jsjsO wdldrfhka hqla; oDIaGs
iuqodh l@uj;aj |=re lghq;`h' idrOu!hk jO!khjSu iZoyd wjldY ie,fikafka oDIaGs |=re
lsrSfuz m@uqL;djh u;h' wdhH! udrA.fha wruqK ij! oDIaGs m@ydKhhs'86 osgzGs.; iuzmhqla;
;;ajfhys oS muKlau fu;a;d ixl,amfhys WmrSu wjia:dj f,i ie,lsh yels nj lrKSh
fu;a;d iQ;@h olajd we;'


                odIaGs m@ydKh hkq wka lsisjla fkdj ;;ajZ{dk wOs.uhhs' orAYk Z{dk
iuzm@dma;shhs'87 Z{dk jsNd.fha wjidk nqoaOsuh iuzm@dma;sh mrsmdlh fuhhs'88 oDIaGsh" oDIaGs
ia:dkh" oDIaGs wOsIaGdkh" odIaGs mrAhHqia:dkh yd oDIaGs iuqia:dkh ms<snZo h:d ;;aj Z{dkh
tljr ,enSu wiSreh' tu ksid l@uj;a oDIaGs ksjdrKh yd m@ydKh msKsi nq|=r|=ka jsiska wdhH!
udrA.h foaYkd lrk ,oS' wdhH! udrA.h hkq fn#oaO Z{dk udrA.hhs' m<uqjrg mqoa.,fhl`
orAYk iuzm;a;sh ,nkafka fulS fn#oaO Z{dk udrA.h iuzmQrAK lsrSfuks' m<uqfjks mshjr
fida;dm;a;s Z{dk orAYk N~ush f,i Ouzuix.KSm@lrKfha olajd ;sfnz' ‘l;fuz Ouzud
oiaifkak myd;nznd? P;a;dfrda osgzGs.; iuzmhq;a; ps;a;`mamdod" jspslspzPdiy.f;d
                    d?        dfrda
ps;a;`mamdfod" bfuz Ouzud oiaifkak myd;nznd’. wNsOu!fhys iZoykajk whqrska o oDIagsuh
                                          d’
jYfhka wdjrKh jS fkdue;s nj fyj;a oDIagsj,ska jshq; iajNdjh ksjka wjfndaOh lrd hk
udrA.fhys m<uqfjks mshjr f,i oelajsh yelsh' ishZM oDIaGs j,ska ksoyiajSu u fu;a;d
ixl,amfhys WmrSu ;,h jsoHduk jSfuz idOlhla f,i lrKSh fu;a; iQ;@h olajk iZoyka
ksid fu;a;d ixl,amh Ndjs;h ;`,skau muKla jqjo wjYH TzkEu mqoa.,fhl` yg isjz
fida;dm;a;s wx. fuz uZ.ska iuzmQrAK lr.ekSfuz YlH;djhla mj;sk nejz fmkajd osh yelsh'




                                           34
Ouzuix.KS m@lrKfha oelafjkafka m<uq Z{dk orAYk N~ushg meusKSfuka
wdjD; udkisl iajNdjh f,i ie,flk oDIaGs .@yKh yd ta fya;`j ksidu yg.kakd isf;a
jsms<sisr iajNdjh ( jspslspzPdj ) |=rej hk njhs'89 mrsl,amsl jYfhka ,efnk iFj mqoa.,d oS
oDIaGs ksjdrKh msKsi ;@s ,CIKd oS oDIags ksjdrK jsOSka nq|=r|=ka jsiska Wmfhda.S lr.kakd
,oS'90 tnejska ld,du iQ;@h uZ.ska ;udf.a fyda wkqkaf.a fyda lsisu wdldrlska oDIaGsh wOsldrh
lr.kakd jQ udkisl m@fCIamk m@;sfCIam lr ;sfnz' fuz uZ.ska Z{dk udrA.h wdjrKh jk
nejsks' wdjrKh jQ ta Z{dk udrA.h iSud iys;h' i;H orAYkh fkdfjz' idrOu! msnsojSfuz
yelshdfjka o hq;` fkdfjz' tnejska ld,du iQ;@fha oS oDIaGsh wiuzmQrAK Z{dk udrA.hla f,i
i,ld bj;,sh hq;` nj foaYkd fldg ;sfnz'91


               idr Ou!     .fjzIKfhys ,d fhdod.;a Z{dk udrA.h wkqj                sArDr~m
.fjzIKfhys ,d fhdod .;a Z{dk udrA.h wkqj pska;lhska j.! l< jsg f;fjks fldgig wh;a
jkafka wkqN~;sjdoSyqh' ( Experientialists )92 uOHld,Sk yd uE; ld,Sk fndfyda WmksIoa
uqksjreka we;euz wdcSjlhska iy iy ffckhka fuz fldgig wh;a fjz' fuz wkqj n@yauK
iuzm@odfha wjika fldgi jQ uOH yd uE; ld,Sk WmksIoa uqksjreka o Y@uK iuzm@odhg wh;a
Y@uK iuzm@odhg wh;a wdcSjl yd ffck fldgia isgSfuka o meyeos,s jkqfha wkqN~;sjdoSka (
Experientialists) n@dyauK yd Y@uK hk iuzm@odh oajfha u ksoyia woyia .re l<d jQ fndfyda
msrsila fuz iuzm@odh oajfha u jQ njhs' tfukau fuz ia:rh i;Hhg fndfyda wdikakj isgshy'


               fuys we;s wvqj msrsueiSuz jia fuz hq.fha jsma,jldrS ksoyia u;OdrS kj wd.usl
iuzm@odhla Ndr;fha nsysjsh' th Y@uK iuzm@odhhs'93 Igz Ydia;Djre wka;rA.; jkafka o fuu
Y@uK iuzm@odhghs' Y@uK iuzm@oshhkaf.a ldrAhhNdrh jQfha n@dyauK iuzm@odh ;`< ;snQ
wvqmdvq |=rAj,;d uZ.yrjd Tjqkaf.a fjzo wOsldruh pska;kh uZ.ska wdjrKhj ;snQ Z{dk
udrA.h ;j |=rg;a jO!kh lsrSug wjldY i,id oSuhs' fuz Ydia;Djrekaf.ka ffck uydjSr
yer fiiq wh kdia;sljdoS" wlsrshjdoS" fN#;sljdoS       pska;d bosrsm;a l<y' ffck uydjSr
lsrshjdoS Ydia;Djrfhl` f,i idudkHfhka oelafj;;a" Wkajykafiaf.a orAYkh jQ lsrshjdoh
we;`,;a jkqfha mqnzfnzl; fya;`jdohghs'94 fuz woyiska lshfjkafka ish,a, fmr lrk fkdfjkia
l< yels fya;`jla ksid is|= fjz hkakhs' lsishuz idrOu!hla fuz woyi wkqj ;j|=rg;a ixjrAOkh
fyda jevs oshqKqjla l< fkdyels nj fmfka' tnejska fu;a;d ixl,amh jeks wkql@ufhka
ixjrAOkh l< hq;` jQ idrOu!hlg fujka wd.usl u;hlska lsis|= msysgla fkdie,fik nejz
meyeos,s fjz' fu;a;d ilx,fhka is|= jkafka ishZM iFjhd jsIfhys ys;j;a nj yd us;@Fjh
f.dvkeZ.d .ekSuhs' tjka us;@YS,S miqnsula ;`< oS mQrAjfhys jQ fkdfjkia l< yels hula fya;`
fldgf.k ta wkqj ish,a, is|= fjz hkak b;du;a rZM flfiaj;a .e,fmk woyia jYfhka
ms<s.ekSu wiSreh' fuz wkqj Y@uK kdufhka .efkk wd.usl iuzm@odhdkQl~, wrA:j;a iuzmQrAK
Z{dk udrA.hla bosrsm;a fkdjqkq nj meyeos,sh' fuz hgf;a nq|=r|=ka ld,du iQ;@fha oS ( iufKd
fkd .re - Cousultations of Preceptor) hkqfjka Ydia;D m@udKslFjfhka .ekSu m@;sfCIam


                                            35
lf<a tfia Ydia;Dka jykafia;a wiuzmQrAK Z{dk udrA.slfhla j isgs;a oS Tyq wkq.ukh lrkakd
jQ Y@djlhkag flfiaj;a iuzmQrAK Z{dk udrA.h ,nd.; fkdyels nejsks'95


              fn#oaO ixorANh ;`< oelafjkafka Z{dk .fjzIK udrA.h jQ l,S iajlSh
m@;HCIh weiqrska u if;HCIKh fldg oel.; yels njhs' ta iZoyd neyerska ,efnkakd lsis|=
fohla bjy,a lr.ekSu idjoH nj nq|= iuh myod fokq ,nhs' neyerska ,nk huz huz foa
u;jdo muKla fkdj ;uka jsiskau mQrAjfhka f.dvkZ.d .kakd ,o mQrAj ks.uk msysgd isg
mjd ,nd .kakd ks.uk ksrjoH fkdjk nj nq|= iuh fmkajd foa' Tngu fuh l`i,ah' fuh
ksjerosh' fuh ms<s.;a jsg Tnf.a yd wkHhkaf.a Y`N isoaOsh yd iem; msKsi mj;S" lshd kuz
Tn th ms<s.kak' fuu mdGfhka fmfkkafka ;udf.a yd wkHhkaf.a Y`N isoaOsh msKsi mj;sk
nj Wmfhda.S;d ,CIKh f,i ie,ls,a,g f.k we;s njh'96 jsfYaIfhka fu;a;d ixl,amh nZ|=
us;@YS,S mokulska iukajs; ixl,amhla isf;ys frdamKh lruska wk;`rej b;du;a l@udkQl~,
wkaouska th ixjrAOkh lsrSfuz oS mQrAjfhka ,nd.kakd ,o jsjsO ks.uk u; msysgd isg lghq;`
lsrSu tlS ixl,amh ;j |=rg;a ixjrAOkh lruska tys iSudjka w;sl@uKh lr jrAOkh
lrf.k hdug uy;a fia ndOd muqKqjk nj fmfkkag ;sfnz'97


              fu;a;d ixl,amh ixjrAOkh lsrSu hk lreK ie,l~ jsg msg;ska ,nd .kakd
ks.ukhlska mrsndysrj lghq;` lsrSu jeo.;ah' ;ukag muKla fkdj fu;a;d ilx,amh
weiqrska jO!kh lrkakd jQ us;@YS,SFjh wkHhkayg o Y`N isoaOsh yd hym; msKsi mj;sk nejz
;udgu jegySu ( m@;HCIjSu ) fuys mZ[aZ[duh ixorANh f,i yZ|=kd.ekSug mqZMjk' tjsg
fu;a;d ilx,amfhys m@Z[a[duh ,CIKh jkafka ;uka yd wkHhka hk fofldgiu fmd|= fjz
tlyd iudk ,CIKj,ska iukajs; cSjSka jYfhka i,ld lghq;` lsrSuhs' fuu ;udgu
m@;HCIjSu mZ[aZ[duh ixorANh f,i ie,flk jsg m@;HCIh m@udKhla jYfhka ms<s.ekSu
flfrys nq|=iuh olajk wd,la,mh js.@yfldg ne,Su w;HjYH fjz'98 m@;HCIh jqjo m@udKhla
f,i ie<lSfuzoS th bJ|@Sh m@;HCIh yd w;SJ|@sh m@;HCIh hkqfjka m@ia;`; follska hq;`j
nq|=iufhys js.@yhg nZ|=ka flfrA' fu;a;d ixl,amfhys fulS bJ|@Sh m@;HCIh yd w;SJ|@Sh
m@;HCIh hk folu uekjska jsoHdudk fjz' fu;a;d ixl,amfhys bJ|@Sh m@;HCIh f,i ie,lsh
yelafla iudcfhys lghq;` lsrSfuz oS ;uka wkHhka iuZ. mj;ajkakd jQ us;@YS,S l@shdldrluz yd
ta yd neZ|=kq us;@YS,S wdl,amhkah' w;sJ|@Sh m@;HCIh f,i oelajsh yelafla fu;a;d ixl,amh
Ndjkduh jYfhka ixjrAOkh lsrSfuz oS bka Wmokd jQ jsjsO OHdk M, iudm;a;s wdoshhs'99


              m@;HCIlsrSu hk woyi iZoyd nq|=ka jHjydr lr we;af;a ipzPslsrshd hk
jpkhhs' fu;a;d ixl,amh jrAOkh wrnhd o fulS m@;HCIh hk lreK wod< fjz' mpzplaL
Ynzoh ;@smsgl md,sfhys fhos we;af;a Ouzuix.Ksfha yd ixhq;a; ksldfha wmpzplaLluzux
hkqfjka fom<l muKs' wgqjdj, kuz th fhoS we;' idCId;a lrKh ( m@;HCI lsrSu ) l<
mqoa.,hdg m@udKhla ke;s nj nq|=ka jykafia jsiska foaYkd lr we;'100 fu;a;d ixl,amh


                                          36
jrAOkfhys WmrSuh lsishuz iSudjlska m@ldY l< fkdyelafla o fuz ksidh' m@udKh hkq yrs
oekSu ,nd .ekSfuz usuzu ( fld|=j ) hk w:!fhka .kakd jsg m@;HCIh m@udKhla fkdfjz' fu;a;d
ixl,amfhys jrAOkfhys WmrSuh lsisfia;a uek oelajsh fkdyels nejsks' tfiau th lsis|= jsgl
usuzula f,iska Ndjs;fhys fhosh fkdyel' m@udK lr ( uek ) n,d        oek.; hq;af;a fu;a;d
ixl,amh wm@;HCI fohla jkafka kuz muKla jk fyhsks' lsishuz fyhlska tfia jkafka kuz
tjsg fu;a;d ixl,amfhys uq,au m@udKh wkqudkh jsh hq;`h' fu;a;d ixl,amfhys ipzPslsrshdj
fyj;a wdhH! m@;HCIh kHdh nska|=ldr Ou!lSrA;s wdos wdpdrAhjrhka oela jQ fhda.S Z{dkhhs'
fu;a;d ixl,am idlaId;alrKh fn#oaO orAYkh wkqj m@udKhla fkdfj;;a" kHdh orAYkh
wkqj fu;a;d ixl,am m@;HCIh m@udKhlehs lsj yelsh' lsishuz mqoa.,fhl` jsiska fu;a;d
ixl,amh m@cdkkh lrkafka fyj;a oek.kafka flfiao$ hk meKhg fok ms<s;`rla yegshg
.kakd jsg fu;a;d ixl,am m@;HCIh Z{dk m@fNaohla jQ m@udKhls'101


              fuys oS jsia;r lrkq ,enQ wdldrhg fu;a;d ixl,amh YdlaId;a lrkakdg
m@udKhla fkdue;s nj nq|=rcdKka jykafiaf.a foaYkdj ;`<ska oelafjkafka fu;a;d ixl,amh
m@;HCI jYfhka oek.;af;l`g ndysr l`uk fyda m@ia;`;hl u;jdouh jYfhka t,an
.ekSulska f;drju fu;a;d ixl,amh ms<snZoj ksjeros oelaulg t<USfuz yelshdj we;s nj
fjz'102 tnZ|= ndysr t,an.ekSuz u; fu;a;d ixl,amh ms<snZoj u;jdohka we;s lr .kshs kuz ta
mqoa.,hdg fu;a;d ixl,amh ms<snZoj ksrjoH ks.ukj,g m@fjzYjSfuz lsis|= yelshdjla fkdue;'
;uka tfia meusKsh yelsnj Wml,amkh l< o th yqfola ps;a; m@lafIamKhla muKla fjz'
ps;a; m@fCIamK jQ l,S i;Hh fkdfjz' i;H ms<snZojQ isysk muKs' iEu fokdgu wjxlju i;H
oek.ekSfuz jsYd, wjYH;djla we;' ta lreK Tiafia .uka lrk fndfyda fokd wjikays
i;HdkqrCIK ms<sfj; f,i f;drd.kq ,nkafka udkis; wOsldruh ;;ajfhka hqla;jQ
wiuzmQrAK l@ufjzohkah' ld,du iQ;@fhaoS tnZ|= l@ufjzohka oyhla nq|=r|=ka m@;sfCIam lr we;'
fuu oY jeoEreuz wOsldruh ;;ajhkaf.ka hqla;j fu;a;d ixl,amh we;s lr.ekSug fyda
jrAOkh lr.ekSug fkdyels nj fuu l@ufjzohka jsYaf,aIKh lsrsu uZ.ska meyeos,s l, yelsh'


              jsjsO ;dmi fldgzGdY uZ.ska wkqo;a m@:u OHdkfhys isg fkjiZ[aZ[d
kdiZ[aZ[dh;k OHdkh olajd jQ iu: Ndjkduh Z{dk udrA.h fn#oaO Z{dk udrA.hg
idfmaCIlj muKla wiuzmQrAK tlla f,i ie,lsks' ke;fyd;a nq|=iufhka mrsndysrj fndfyda
|=rg oshqKq iuzm@odhlg wh;a Z{dk udrA.hla ;snqfKa fuz fldgigh'103 thg fya;` jQ lsis|=
ndysr fya;` idOlhla u; iajlSh Z{dk .fjzIK iSudj isrlr ;nkakg fyda ta u; msysgd isg
iajlSh ks.uk f.dvkxjkakg fuu pska;kh oErE fldgig jqjukdjla fkdjSh' ;uka jsiskau
;ukaf.a w;SJ|@sh m@;HCI Z{dKh uZ.ska jspdr mQrAjl wdldrhg lreK .fjzIKh lr m@;CI
lr.ekSfuz yelshdjla mej;s nejska ;rula |=rg jsoHd;aul pska;khl ,CIK fuz ;`< jsoHudk
fjz hehs mejish yelsh' fu;a;d ixl,amh ixjrAOkh lsrSu ms<snZoj jqj o jsoHd;aul jsOsl@uhl
wdNdIh huz muKlska fulS l@ufjzoh yryd ,nd .ekSfuz YlH;djhla mj;S' nq|=ka jykafia


                                           37
jsiska jsmiaikd pska;kh fidhd .ekSug yd th idrA:l whqrska f,djg bosrsm;a lsrSug fmr
;snQ b;du;au jsoHdkQl~, pska;kh fuh nejz fmkajd osh yelsh' tuZ.ska tl, mjd fu;a;d
ixl,aamh b;du oshqKq ugzgulska ixjrAOkh lr.kq ,enQ mqoa.,hka jsiQ nj wjsjdos;h'104


                 mqoa., Z{dkh yd w;aoelSu;a w;SJ|@sh m@;HCIh;a fudjqkaf.a Z{dk udrA.h
jsh'105 fuu f;jk lKavdhu ms<snZo iQ;@ jsjrKh fuys oS i,ld ne,Su wjYHh'106 ucACOsu
ksldh II, ix.rdj iQ;@fhys fuu f;jk lKavdhuz ms<snZo jsjrKh jkafka Tjqyq fmr fkdweiQ
jsrZE Ou!hla ms<snZoj ;ud jsiskau jsfYaIfhka wjfndaOlr YdCId;a lr .;a Z{dkhla wkqj
n@yauprAhdj m@ldY lrk msrsila njhs'107 huz Ou!hla rduf;fuz ;ud jsfYaIfhka oek YdCId;a
fldg fjfiushs m@ldY lrhs o ta Ou!h uu o m@ldY lrushs" ta uu fkdfnda l,lska ta Ou!h
;udu jsfYaIfhka YdCId;a fldg thg t<U jsisus hkqfjks'108 fuh ;rula |=rg iajlSh w;SJ|S@h
m@;HCIh u; mokuzj bosrsm;a jQjla jqj;a tys lsishuz iSudjla jsoHudk jkafka fkjiZ[aZ[dkd
ixZ[aZ[dh;k pska;kfhka Tnzng .uka lsrSfuz yelshdjla fulS w;SJ|@sh m@;HCI Z{dKh fj;
fkd;snQ   fyhsks'   w;SJ|@sh   m@;HCIh   Z{dKh   idudkHfhka   fiiq   Z{dK   jsNd.    yd
ikaikaokd;aulj ie,l~ l, lsishuz Wiia ugzgulg wh;a f,i i,lkq ,enQj;a fulS oekqu
jrAOkfhys mjd lsishuz iSudiys; iajNdjhla .enzjk fyhska fu;a;d ixl,amfhys Wmrsu
;;ajh fuz ;`< jsoHduk fj;ehs Wml,amh lsrSug fkdyelsh' fu;a;d ixl,amhg mjd
fkjiZ[aZ[d kdixZ[aZ[dh;k pska;kfhka Tnzng jrAOkh jSfuz lsis|= bv m@ia;djhla fuz uZ.ska
ysus fkdjk fyhsks' tfiau fujka wdl,amhka orkakd jQ mqoa.,fhl` tu wdl,am u; msysgd isg
ta wkqj fu;a;d ixl,amh ms<snZo ta wdl,amhkau .`re ;kays ;nd f.k huz huz ks.uhka ,nd
oSug o fuz ksid wiu;a jkafka fu;a;d ixl,amh TzkEu mqoa.,fhl`f.a isf;ys jrAOkh lrk
l, tys Wmrsu ixjrAOk jmirsh fkjiZ[aZ[d kdixZ[aZ[dh;k pska;kfhkq;a Tnzng .uka
lrk nejsks'109


                 uska meyeos,s jkafka l`ulao$ rduf.a Z[dKh wi;Hhla fkdfjz' tfy;a th crd
urK ksfrdaOh iZoyd m@udKj;a fkdfjz' hkakhs' fofokdf.au Z{dk udrA. tl t,a,hlg
osYduqL jS we;s njla yd is|=y;a ;jqia;`ud tl, Wmrsu Z{dK iSudj f,i ms<s.kq ,enQ
fkjiZ[aZ[d kdixZ[aZ[dh;k pska;kfhys wvx.` ps;a; iudOsfhka iEySulg fkdmeusK Z{dKh
uSg;a jvd oshqKq wjia:djlg ixjrAOkh l< yelshdj ;uka jsiskau fidhd .kakd ,o kj
Ndjkd l@uhla udrA.fhka jevs oshqKq lrk ,o nj uska fmfka' tfiau n,dfmdfrd;a;` jQjd fiau
tlS Ndjkd udrA.fhka wg iuj; miqlr mshjrla bosrshg ;nkakg is|=y;a ;jqia;`ud iu;a
jsh' tfiau ;j;a wxYhlska ta mshjr w;s jsYd, pska;k jsma,jhla mrsjrA;khla f,i o
yeZokajsh yelafla iu: pska;kfhka jsmiaikd pska;khg m@jrA;khjSfuz l@shdj<sh o fuz ;`<
.enzjk fyhsks'110 tfiau is|=y;a ;jqia ;`ud jsiska fidhd .kakd ,o jsmiaikd pska;kfhys
jsoHudk jk iSud rys; iajNdjh ;`< kuz lsis|= wmyiq;djhlska f;drj fu;a;d ixl,amh tys
WmrSu jrAOkSh wjia:djka lrd lsis|= wmyiq;djhlska f;drj jrAOkh jSug wjldY ie,iS


                                           38
;snsKs' tu ksid jsmiaikd pska;kh ms<snZoj mejish yelafla th fu;a;d ixl,am jrAOkh
jvd;a Wps;u pska;khla fiau fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka jsOsu;a ks.ukhkag t<USfuz oS
Ndjs;d l< yels uyZ.` l@ufjzohla o jk njhs'111


               is|=y;a ;jqia;`ud Woaolrdu mq;a;f.a b.ekajSu wkq.ukh lf<a yq|= ms<s.ekSuz
ud;@fhka ( flaj,x ioaOd u;a;flk ) Z{dkh m@ldY fkd lrk ksihs'112 Z{dkh Wfoid yq|=
Ndjkduh m@Z{dj Wmfhda.S lr.;a msrsig wh;a jqj;a nq|=rcdKka jykafia Z{dkh Wfoid yq|=
Ndjkduh m@Z{dj Wmfhda.S lr.;a msrsig wh;a jqj;a Wkajykafia Tjqkaf.a Z{dkhg iSud fkd
jS bosrshg .uka l< Ydia;Djrhdh' fuz wkqj Wka jykafia wkqN~;sjdoS ( Experientialists )
fldgig wh;a jQfjls' ful< m@lgj isgs wkqN~;sjdoSka w;rska Wiiau nqoaOsuh mrsmdlhg m;aj
isgs Woaolrdu mq;a; mjd fkjiZ[aZ[dkdiZ[aZ[dh;kh hk wremdjpr i;rjk OHdkfhka
;ukaf.a Z{dk jsNd.fhys jO!kh iSud lrf.k113 isgs nj;a" fuys lsishuz wmyiqjla |=gq
nq|=r|=ka uq,ska Woaolrdu mq;a;f.a YsIHfhl`j Tyqf.a l@ujsOSka wkq.ukh lr Woaolrdu mq;a;
meusKs wrEmdjpr i;rjk OHdkhgu meusKsh;a bka iEySulg m;a fkdjS Z{dk udrA.fhys ;j
fndfyda bosrshg hd yels nj oek rdu mq;a;f.ka fjkajS kj pska;khla Tiafia ;u Z{dk
.fjzIKh bosrshgu f.khdug l,amkd lsrSu jsjD; Z{dk .fjzIlfhl`f.a ,CIK m@lg
lrjkakla jsh'114


               B <Z.g idrOu! jsksYapfhys ,d ifodia f,i ld,du iQ;@fhys m@;sfCIam l<
wka;hla jkQfha wmf.a wdpdrAh Y@uKhka jykafia ( iufKda fkd .re - Consultations of
Preceptor) lshd fyda ms<s fkd .; hq;` njhs' fuh jkdyS mqoa., wOsldrhla u; mokuz jS th
idrOu! jsksYapfhys ,d usKquz oZvqjla lr.ekSfuys we;s fodaIh m@lg lr fmkajhs' fuys oS
nq|=r|=ka flfrys nqoaO f.#rjfhka hula ms<s.ekSu o fuz whqrskau ld,du iQ;@fhys fuz b.ekajSu
ksid m@;sfCIam jS we;aoehs we;euz flfkl`yg jsu;shla yg.eksh yelshs' nq|=r|=ka flfrys mjd
hfula ta f,i wOdk.@dyS f,i lghq;` lsrSu nq|=r|=ka jsiskau m@;sfCIam lr we;s wdldrh iQ;@
foaYkdjkaf.ka m@lg fjz'115 nq|=rcdKka jykafia kQmka udrA.h Wmoj;s' fkdyeZosk we;s
udrA.h Wmoj;s' fkd yeZosk we;s udrA.h yZ|=kajd fo;s' wksll` jsiska m@ldY fkd l< udrA.h
lshd fo;s' udrA.h ols;s' udrA.fhys ksmqK fj;s' uyfKks" Y@djlfhda ud.!h wkqj hkafkda
fj;s' miqj meusKshdyq fj;s'116


               nq|=r|=kaf.a foaYkd ;`< .enzjk fn#oaO idrOu! ms<snZoj nq|=r|=ka ;`< olakg
,efnk mqoa., fm#reIh mokuz lrf.k idrOu! jsksYaphlg meusKSu hk lreK ioaOd hk
idrOu! m@ia;`;fhka yZ|=kajkq ,efnz' nq|=iuh ;`< ioaOd hk idrOu!h mZ[aZ[dj uQ<sl fldgf.k
Wmfhda.s;d ixorANhla hgf;a ie,ls,a,g .ekSfuz oS th fohdldrhlska hqla;j js.@y lr
olajhs' tkuz wuQ<sl ioaOd wldrj;S ioaOd hkakhs' fuu fohdldrh uZ.ska jsoHudk lrkqfha
usksia ps;a; ika;dkh ;`< idrOu! jeks hym;a fydZo .`Kdx.hka ixjrAOkh lsrSfuz oS fu;a;d


                                           39
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusion
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusionආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusion
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusionsnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter snhewage
 
guru gobind singh ji
guru gobind singh jiguru gobind singh ji
guru gobind singh jipulkit bajaj
 
12 biology-ncert-hindi-medium-chapter (14)
12 biology-ncert-hindi-medium-chapter  (14)12 biology-ncert-hindi-medium-chapter  (14)
12 biology-ncert-hindi-medium-chapter (14)Explore Brain
 
Short tricky psychology_by_k.d_sir
Short tricky psychology_by_k.d_sirShort tricky psychology_by_k.d_sir
Short tricky psychology_by_k.d_sirKuldeepSaraswat7
 
Sonduru yashodhara by gangodawila soma thero
Sonduru yashodhara by gangodawila soma theroSonduru yashodhara by gangodawila soma thero
Sonduru yashodhara by gangodawila soma theroDushyantha Liyanage
 
Pase budurajanan wahansela
Pase budurajanan wahanselaPase budurajanan wahansela
Pase budurajanan wahanselaDXT007
 

Mais procurados (14)

1.introduction
1.introduction1.introduction
1.introduction
 
Buddhist values 2.chapter
Buddhist values 2.chapter Buddhist values 2.chapter
Buddhist values 2.chapter
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusion
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusionආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusion
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusion
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter
 
Iv
IvIv
Iv
 
guru gobind singh ji
guru gobind singh jiguru gobind singh ji
guru gobind singh ji
 
12 biology-ncert-hindi-medium-chapter (14)
12 biology-ncert-hindi-medium-chapter  (14)12 biology-ncert-hindi-medium-chapter  (14)
12 biology-ncert-hindi-medium-chapter (14)
 
Short tricky psychology_by_k.d_sir
Short tricky psychology_by_k.d_sirShort tricky psychology_by_k.d_sir
Short tricky psychology_by_k.d_sir
 
Review & conclusion
Review & conclusionReview & conclusion
Review & conclusion
 
निर्माण Ias सम्पूर्ण नोट्स 2018
निर्माण Ias सम्पूर्ण नोट्स 2018निर्माण Ias सम्पूर्ण नोट्स 2018
निर्माण Ias सम्पूर्ण नोट्स 2018
 
Oriental Samvaad
Oriental SamvaadOriental Samvaad
Oriental Samvaad
 
Sonduru yashodhara by gangodawila soma thero
Sonduru yashodhara by gangodawila soma theroSonduru yashodhara by gangodawila soma thero
Sonduru yashodhara by gangodawila soma thero
 
lakmini page
lakmini pagelakmini page
lakmini page
 
Pase budurajanan wahansela
Pase budurajanan wahanselaPase budurajanan wahansela
Pase budurajanan wahansela
 

Destaque

ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේsnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Topical bibliography
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Topical bibliographyආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Topical bibliography
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Topical bibliographysnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.foot notes
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.foot notesආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.foot notes
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.foot notessnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේsnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.cognition & behaviour
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.cognition & behaviourආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.cognition & behaviour
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.cognition & behavioursnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 3.foot note
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             3.foot noteආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             3.foot note
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 3.foot notesnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introductionආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introductionsnhewage
 
Modenisation de l'état et gestion des resssources humaines au maroc
Modenisation de l'état et gestion des resssources humaines au marocModenisation de l'état et gestion des resssources humaines au maroc
Modenisation de l'état et gestion des resssources humaines au marocRachid AOURAGH
 

Destaque (8)

ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Topical bibliography
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Topical bibliographyආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Topical bibliography
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Topical bibliography
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.foot notes
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.foot notesආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.foot notes
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.foot notes
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.cognition & behaviour
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.cognition & behaviourආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.cognition & behaviour
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.cognition & behaviour
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 3.foot note
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             3.foot noteආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             3.foot note
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 3.foot note
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introductionආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introduction
 
Modenisation de l'état et gestion des resssources humaines au maroc
Modenisation de l'état et gestion des resssources humaines au marocModenisation de l'état et gestion des resssources humaines au maroc
Modenisation de l'état et gestion des resssources humaines au maroc
 

Mais de snhewage

ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Reference books
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Reference booksආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Reference books
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Reference bookssnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Metta research propasal
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Metta research propasalආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Metta research propasal
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Metta research propasalsnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Ii
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Iiආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Ii
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Iisnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 12
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             12ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             12
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 12snhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 5.social foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             5.social foundationආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             5.social foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 5.social foundationsnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundationආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 4.epistemologyical foundationsnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 3.foot note
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             3.foot noteආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             3.foot note
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 3.foot notesnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.foot notes
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.foot notesආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.foot notes
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.foot notessnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.cognition & behaviour
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.cognition & behaviourආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.cognition & behaviour
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.cognition & behavioursnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introductionආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introductionsnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේsnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.chapter snhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 2.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 2.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 2.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 2.chapter snhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter snhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 4.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 4.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 4.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 4.chapter snhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter snhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Budhist values 5.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Budhist values 5.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Budhist values 5.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Budhist values 5.chapter snhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Research shedule
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Research sheduleආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Research shedule
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Research shedulesnhewage
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusion
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusionආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusion
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusionsnhewage
 

Mais de snhewage (19)

ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Reference books
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Reference booksආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Reference books
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Reference books
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Metta research propasal
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Metta research propasalආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Metta research propasal
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Metta research propasal
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Ii
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Iiආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             Ii
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Ii
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 12
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             12ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             12
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 12
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 5.social foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             5.social foundationආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             5.social foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 5.social foundation
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundationආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             4.epistemologyical foundation
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 4.epistemologyical foundation
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 3.foot note
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             3.foot noteආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             3.foot note
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 3.foot note
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.foot notes
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.foot notesආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.foot notes
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.foot notes
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.cognition & behaviour
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.cognition & behaviourආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             2.cognition & behaviour
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 2.cognition & behaviour
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introductionආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introduction
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.chapter
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 2.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 2.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 2.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 2.chapter
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 3.chapter
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 4.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 4.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 4.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 4.chapter
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Budhist values 5.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Budhist values 5.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Budhist values 5.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Budhist values 5.chapter
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Research shedule
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Research sheduleආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Research shedule
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Research shedule
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusion
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusionආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusion
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Review & conclusion
 

ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 4.epistemologyical foundation

  • 1. ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත ෙහේවෙග් 04 mrspzfPAoh ( 04 Chapter ) fu;a;d ixl,amh : Z{dk jsNd.Sh moku ( Metta Concept : Epistemological Foundation ) Epistemology f,i idudkHfhka yeZoskafjkafka Z{dk uSudxidjhs'1 fuh we;euz bx.@Sis lD;Skaj, Theory of knowledge whqrska o fmkajd oS ;sfnz'2 Z{dk jsNd.h hk wrA:fhys Epistemological yd Epistemologically hk jpk folu Ndjs;d jS we;'3 we;euz jsg Epistemology hk jpkh isxy, NdIdfjka Z{dk uSudxidj hk wrA:fhys o fhdod ;sfnz'4 fuys oelafjk uSudxid hkak jSuxid hk mofhys wrA:hg iu.duSj Ndjs;d flfrA' jSuxid hkq jsurAYkh hkakhs' fyj;a .fjzIKh fldg jsuid ne,Su hkakhs' ta wkqj Z{dk uSudxidj hk mofhys wrA:h o fuz wkqj Z{dkh ms<snZoj jsuid n,d .fjzIKh lsrSu f,i f;areuz .; yelsh' fuz ksid Z{dk jsNd.h hk wrA:h f.koSu msKsi Z{dk uSudxidj" Z{dk jSuxidj yd oekqu ms<snZo isoaOdka; f,i fndfyda Ydia;@Sh ,sms f,aLK yd mrAfhaIK ksnJOkj, Ndjs;d jS ;sfnz' fuz flfia l`ukdldrfhka wrA: js.@y l<;a fmd|=fjz bka ,efnk wrA:h jkqfha nqoaOs jsIhsl m@ia;`; .fjzIKh lsrSu hk f;reuuh'5 fuu Z{k jsNd.h hk woyi ;`< Z{dkh fnod js.@y lsrSu wrA:j;a jk nj meyeos,s flrS we;' fuys oS Z{dk jsNd.h jsjsOdrA:fhka we;euz wjia:dj, oS yeZoskajSug fya;`j meyeos,s lr.; hq;`h' Z{dk jsNd.h hk jpkfhys wrA:h jkqfha lsishuz m@ia;`;hla ukiska oel th wjfndaO fldgf.k ms<s.;a iuzu; Ydia;@Sh mokul msysgd isg ta ms<snZoj ukiskau lrkq ,nk jsoHdkQl~, jsYaf,aIK jsOsl@uhls' fuh tla;rd |=rlg wrA:l:kuh iajNdjhla .kshs' orAYkh ms<snZo ms<s.;a ksrAjpkj, oelafjk mrsos th Z{dkh ms<snZoj jQ Z{dkhls' tfia fyhska Z{dk jsNd.h jQ l,S orAYk jsIhhg olajkakd jQ by; iZoyka jQ iuznJO;djh u; Z{dk jsNd.hg jsIh jkafka o odrAYksl ixl,amhka fuka nqoaOs jsIhsl lreKq nejz meyeos,s lr.; yelsfjz' ta wkqj nqoaOs jsIhsl m@ia;`; ufkda uQ,sl f,i jsYaf,aIKh fldg oelajSu Z{dk jsNd.fhys idudkHfhka is|=flfrk l@shdj<shla nejz jgyd .ekSu wiSre fkdfjz' fu;a;d ixl,amh fulS Z{dk jsNd.h iZoyd m@ia;`; lr.ekSfuz oS iuia; Z{dk jsNd. uQ, OrAuhka tlS ixl,amfhys oDIaGsfldKfhka jsuid ne,Sug is|= fjz' ta wkqj ljrdldr Z{dkh ms<snZo jsYaf,aIKhla jqj;a tys .enzfjkakd jQ ke;fyd;a thg wka;rA.; jsh yelald jQ fu;a;d ixl,amfhys jsjsO iajrEmhka ms<snZo w;sYhskau m@udKd;aul js.@yhla fuz ;`<ska wfmaCIs; nejz fmfka' 1
  • 2. nqoaOs jsIhsl m@ia;`; fuz wdldrfhka jsYaf,aIKh lsrSu yd jspdr mQrAjlj ta Tiafia kj mrAfhaIK lsrSu uZ.ska Wly.kakd ,o Ydia;@Sh YsCIKh yd wjfndaOh m@udKfldgf.k t;`<ska hf:dala; jsIh ms<snZo jsjsO uQ,OrAu ( Principales ) f.dvk.df.k ;sfnz' tmuKla fkdj ta weiqrska jsjsO wdpdrAhjdohka hgf;a jsjsO .`re l`, ( Schools ) yd wdpdrAh iuzm@odhhka mjd nsysj ;sfnz' f,dalm@lg ngysr yd fmros. odrAYkslhkaf.a kuzj,ska fulS .`re l`, yd wdpdrAhjdo yZ|=kajkq ,nhs' fuu jsjsO .`re l`, yd wdpdrAh jdohkaj, fu;a;d ixl,amh ms<snZoj iDcqj iZoyka fkdfj;;a" fu;a;d ixl,amhg iuznJO fyda fu;a;d ixl,amhg mej;sh yels udkisl jgdmsgdjla ms<snZoj jsgska jsg idlpzPd flrS we;'6 jsfYaIfhkau idrOrAu we;sjSug yd idrOrAuj, meje;au flfrys buy;a f,i n,mdkq ,nk ffu;@S mQrAjx.u iqL mru ixfjzokh flaJ|@fldg.;a ngysr jsjsO odrAYksl u;jdo yryd fu;a;d ixl,amfhys meje;au ms<snZoj idlpzPdjg md;@ jS ;sfnz'7 nqoaOsjsIhsl m@ia;`; Z{dk jsNd.fhys ,d jsYaf,aIKh flfrkqfha wod, uQ< OrAu yd .`re l`, uZ.ska fulS fCIa;@h fj; ;s,sK lrk ,o fkdfhla l@ufjzohka mdolfldg f.kh' ngysr odrAYksl .`re l`, j,g jvd fmros. odrAYksl .`re l`, uZ.ska fu;a;d ixl,amhg iudk b.ekajSuz bosrsm;a flrS we;' ngysr lf;da,sl wd.usl b.ekajSuz j,g fu;a;d ixl,amh iudk wd.usl woyia we;`ZM jS ;sfnkqfha hqfojz b.ekajSuz Tiafia nejz fuys yeZoskajSfuz oS idlpzPdjg nZ|=ka lrk ,oS' ta wkqj iuia; lf;da,sl oyfuz yrh f,i yeZoskafjk fm@auh iuznJO jsjsO wF:!l:k fu;a;d ixl,amhg iudk hqfojz wd.usl u;jdohka yryd meusK we;s fyhska o hqfojzjka yg wdoS bka|= jdiSkaf.ka fulS wd.usl ixluKh jS we;ehs fmfkk nejska o jrA;udkfhys fu;a;d ixl,amhg iudk ngysr u;jdohka mjd ilia jSug fmros. wd.usl ixl,am msysg fldgf.k we;s nejz meyeos,s fjz' fuz lreK b;du;a jsia;r iys;j yeZoskajSfuys oS idlpzPdjg nZ|=ka lrk ,o nejska ;ej; fkdolajk ,oS' fu;a;d idrOu!fhys Z{dk jsNd.Sh moku wh;a jkafka ishZM oDIaGs .;Skaf.ka jshqla;j udkisl ixjrAOkh we;s lr .ekSu msKsi nqoaOs jsIhsl jYfhka wdOdr lr.kakd whqre yeoErSuhs' fuz hgf;a m@Odk jYfhkau Ydiaj; yd WpzfPAo oDIaGs m@ydKh lsrSu msKsi bjy,a jkakd jQ ufkda jsoHd;aul lrekq .eUqrska js.@y lsrSu wfmaCIs;hs' Ydiaj; yd WpzfPAo oDIaGSka nsysjSug ldu yd m@;s> ixl,amhka bjy,a fjz' ta f,iskau ldu yd m@;s> ixZ{djka |=re lsrSug fu;a;d ixl,amh WmldrS jkjd fiau fu;a;d ixl,amh jO!kh lsrSu ;`,ska Ydiaj; yd WpzfPAo oDIaGSka |=re lr .ekSug wjldY ie,fikq we;' ld,du iQ;@fhys m@;sfCIams; jQ oi jeoereuz Z{dk .fjzIK l@u wkqidrfhka nq|= ysushka fmkajd jod<d jQ fn#oaO Z{dk jsNd.hg fu;a;d idrOu!fhka ,efnk msgsjy, wod< iQ;@dkQidrfhka .eUqrska jsurAYkh lsrSu uZ.ska fn#oaO Z{dk jsNd.fhys iajrEmh ms<snZoj jsfYaI oekqula ,ensh yelsjkq we;' fn#oaO Z{dk jsNd.h m@Odk jYfhkau iliaj we;af;a Ydiaj; yd WpzfPAo oDIaGSkaf.ka we;sjsh yels wys;lr ;;ajhkaf.ka bj;a jSu msKsi nq|=iufhys ksrAfoaY flrS we;s l@ufjzoh myod .ekSu iZoydh' 2
  • 3. fuu w.;s.duS oDIaGSka oevsj je<oZ.ekSu ksid iudc iuznJO;djhkays ksjeros iajrEmh jgyd.ekSug wfmdfydi;a jSu u; oafjzIh yd lduh we;s lrjhs' ldu oafjzI ixl,amhkaf.ka jshqla;jSug kuz yels;dla fu;a;d ixl,amh isf;ys jO!kh l< hq;`h' fu;a;d ixl,amh iys; is;l oDIaGSka nsys fkdfjz' fu;a;d ixl,amh jO!kh lsrSfuz .eUqreu wjia:dfjz oS iSud iuzfNaoh |=re lrkjd hkafkka lshfjkafka ilaldh oDIaGsh ksid ;uka yd wkHhka w;r ukiska we;s lrf.k ;sfnkakd jQ udkisl mjqr bj;a lr ishZM oDIaGSka j,ska uki ksoyia lr.ekSu fyda tfia ksoyia lr.ekSu iZoyd fhda.H udkisl jd;djrKhla f.dvkZ.d .ekSuhs' tu ksid ffu;@sfhys kshu iajrEmh u;`jSug kuz ishZM oDIaGSkaf.ka jshqla; jSula we;sjsh hq;`h' ngysr odrAYkslhka fndfyda fofkla Z{dk jsNd.Sh moku ms<snZoj jsjsO woyia yd u;jdohka /ila bosrsm;a lr we;o ta wh w;rska Z{dk jsNd.Sh isoaOdka; ms<snZoj b;du;a m@p,s; yd jspdr mQrAjl kjH wdl,am oerEfjl` f,i buEkqfj,a ldkagz iuzNdjkdjg md;@ jS ;sfnz' buEkqfj,a ldkagzf.a Z{dk jsNd.h ms<snZoj bosrsm;a fldg we;s kHdh ngysr odrAYkslhka w;r buy;a iuzNdjkdjg md;@ jS ;sfnz' jsfYaIfhka ngysr odrAYkslhka w;rska iamsfkdaid" ngz,rA" yHquz" ldkagz iy iscAjsla jeks w;sYh iuzNdjkdjg md;@ jQ odrAYkslhskaf.a Z{dk jsNd. uQ, OrAu ngysr Z{dk jsNd.Sh isoaOdka; ixjrAOkhg m;a lsrSu iZoyd fnfyjska Wmfhda.S jS ;sfnz' fudjqkaf.a odrAYksl u;jdohkays fu;a;d ixl,amhg iudk b.ekajSuz bosrsm;a flrS we;'8 jsfYaIfhkau udkj ys;jdoh" wkHhka flfrys us;@YS,S wdl,amhlska hqla;j l@shdlsrSu" 3
  • 4. iudcfhys wdpdr Ou! iqrCIs; jsh hq;`jkafka wkHhka flfrys cSj ys;jdoS mrsirhla ksrAudKh lroSu fjkqfjka nj oelafjk ixl,am jeks lreKq ngysr odrAYksl u;jdohkays nyq, jYfhka wka;rA.; jS we;' fmros.ska jsfYaIfhkau Ndr;fhys b;du;au wE; w;S;fhys mgka jsjsO odrAYksl .`re l`,j,g wh;a jsjsO Z{dk jsNd.Sh isoaOdka; wkqu iajlSh oekquz moaO;s f.dv kxjd.kq ,enQ pska;lhka jdih lr ;sfnz' fndfyda fldgu fujka pska;lhka odrAYkslhska jYfhka fkdj iudc we.hqug md;@ jS ;sfnkqfha jsjsO wd.usl lKavdhuzj, wd.usl b.ekajSuz f,ihs' uq,a jrg Ndrh flaJ|@ lrf.k yg.kq ,enQ nq|=oyu mjd iajlSh Ou! mKsjqvh bosrsm;a lrkq ,nkafka Z{dk jsNd.hl iajrEmfhka fkdj mqoa.,dNHka;r.;j mj;akd wiykldrS njska ish,q wdldrfhys udkisl wd;;sj,ska uqZMukskau w;ausoS mQrAK wdldrfha udkisl ksoyila w;am;a lr.ekSu iZoyd jk nejska tlS wruqK fjkqfjka bosrsm;a lrk ,o Y@S ioaOu!h Z{dk jsNd.Sh isoaOdka; Tiafia idlpzPdjg ,la lrkqfha Ou!fhys if;HCIK ldrAhNdrhg bka msgsjy,la ie,fi;ehs hk jsYajdihg jvd bka wmf.a jspdr mQrAjl psk;khg msgsjy,la ie,fi;ehs wkqudk lrk nejsks' Z{dk jsNd.h iuznJOfhka ldkagz fukau ngysr pska;lhka jsiska bosrsm;a lrkakg fh|=Kq isoaOdka; uqZMukskau ngysr iuh ixl,am ;``<g tnznjSu mQrAK ksrjoH l@shdjla fkdjkakdla fuks' wd.fuys mrudrA:h tlls' orAYkfhys mrudrA:h wfklls' wd.u yd orAYkh tla udj;l .uka lrk wjia:d fukau tfia fkdjk wjia:djka o mj;shs' wd.ula odrAYkhla jkafka tys lsishuz jsoHd;aul pska;khla .enz jkafka kuz muKs' jsoHd;aul pska;kfhys ldrAhNdrh jkqfha lsishuz ksYaps; jevms<sfj<lg hg;aj oekqu m@ldYhg m;alsrSuhs' ke;fyd;a fmd;m; weiqfrka fyda iajhx .fjzIKh wdY@h uZ.ska u;`lr .kq ,enQ oekqu lsishuz ksYaps; ms<sfj<lg wkqj fm< .iajd ta Tiafia kj oekquz fldgzGdYhka yd wdl,am tuZ.ska u;` lr .ekSuhs' nq|=iuh meyeos,s lrkqfha fu;a;d ixl,amh Ndjs;h uZ.ska u;`lr fokakd jQ l@ufjzoh mjd yqfola oDIaGshla muKla fkdjk njhs' oDIaGs hk jpkh nq|= iufhys js.@y lrkqfha ;uka fkdokakd jQ huzlsis fohla ms<snZoj wruqKq lsrSuz jYfhka nei .kakd ke;fyd;a we;s lr.kakd jQ lsishuz wkqudkuh fohla yZ|=kajd oSu msKsih' th i;Hhla jYfhka ie,lSu ksrjoH fkdjkafka thska ,efnk oekqu ;uka jsiska ;ukaf.a w;aoelSuz mdol fldgf.k jspdr mQrAjlj t<fUk ,o huz huz wkqN~;Skag tlZ. fkdjk;dla muKs' fuhska lshfjkqfha irAj iuzmQrAK jYfhkau ksjeros fkdfj;;a we;euz jsgl oS jspdr mQrAjl pska;kh mdol lr.kakd ,o oDIags uZ.ska i;H ms<snZoj lsishuzu fyda jegySula ,ndoSug iu;ajk njhs' ksoiqkla f,i fida;dmkak M,hg m;a jQ wdrAhhka jykafia jsiska tfia jspdr mQrAjl pska;kh Tiafia we;s lr.kakd ,o m@;HCIh mdol lr.kakd ,o wkqudkhla Ndjs;fhka i;Hhg <Z.djSu msKsi lsishuz mrsY@uhla oerSu fmkajd osh yelsh' fid;dmkak M,hg m;ajSu;a iu.u m@ySK lrk ,o ixfhdck Ou! jk ilaldh osgzGs" jspslspzPd yd iS,nzn;mrudi hk ixfhdack Ou! ;`k ta mqoa.,hdyg f,dalh ms<snZoj" ;uka ms<snZoj yd ;uka jsiska wkq.ukh lrkq ,nk l@shd ms<sfj< ms<snZoj ;j |=rg;a jrAOkh fjkakd jQ iel ixld rys; njhs' fuh tla;rd w;lg udkisl 4
  • 5. iqrCIs; iajNdjhls' fujka udkisl iqrCIs; njlska hqla; jQfjl`yg wkHhka ms<snZoj o we;s lr.; yelafla tjka iqrCIs; yeZ.Sula jk w;r th fu;a;d ixl,amh fmdaIKhg yd jrAOkh b;du;au hym;a udkisl jgdmsgdjla fjz' fuysoS Wkajykafia ,o fid;dmkak M,h m@;HCIh jk w;r tu m@;HCIh mdol lr .ksuska wrAy;ajh ms<snZoj lsishuz wkqudkhla we;s lr .ekSu iuHla oDIagsh jYfhka i,ld we;' nq|= iuh oDIaGsh ms<snZoj olajkafka tjeks wdl,amhls' wrAy;aM,hg m;a jQ wdrAhhka jykafia ishZM ffcj jrA.hd jsIfhys olajkqfha irAj iuzmQrAK ffu;@S mQrAjl wdl,amhls' idudkHfhka Tzkeu flfkl` ffu;@sh m@.`K lr;;a thska fuys wdrAhhka jykafia kula jsiska m@;HCI lr.kq ,nkakdjQ wdldrfhka ffu;@sfhys ksishdldr mrsmQrAK iajNdjh weZ.fj;`hs Wml,amkh l< fkdyel' ffu;@sfhys mQrAKFjh we;s jkqfha il, laf,aYhka m@ySK lsrSu ;`<h' ishZM oDIaGs jdohka neyer lrkq ,nk nq|= iuh tla jsfYaIs; oDIaGshlg muKla wkq.@yh i,iajkafka ljr mokulskaoehs fuysoS flfkl`g meKhla u;` jsh yelsh' tysoS oelajsh yels ir< meyeos,s lsrSu jkqfha ishZM oDIaGSkaf.ka bj;ajSu nq|= iufhys iuHla oDIaGsh jYfhka i,ld we;s njhs' fuz wkqj iuHla oDIaGslhd ;j |=rg;a oDIaGs.;slfhla fkdfjz' wrAy;a M,hg m;ajk ;`re Tyq oDIaGs m@;s,dNsfhl` f,i ie,flkafka ishZM oDIaGSka bj;a lsrSu jsIfhys Tyq olajkakd jQ mrsY@uh yd ;odkqnoaO wruqK flfrys we;s lr.kakd jQ meyeos,s wjfndaOh i,ldh' th fiajkh l, hq;` Ndjs;d l< hq;` oDIaGshla nj nq|= ysushka jsiska fmkajd oS ;sfnz' fuz ms<snZoj jevs|=rg;a meyeos,s lrk nq|=ka jykafia tfia fiajkh l< hq;` Ndjs;d l< hq;` oDIaGsh wfkl`;a oDIaGSkaf.ka fjkalr .ekSu iZoyd ;uka ;`< we;s wdY@jhkaf.a CIh jSu usKquz oKqvla lr.; hq;` nj fmkajd oS ;sfnz' fuz wkqj wdY@j CIh jSu msKsi Wojzjk oDIaGsh fiajkh l< hq;` oDIaGsh jYfhka f;dard .; hq;` nj oelafjz' wdY@j CIh jSu msKsi Wojz jkakd jQ oDIaGsh Wmojd .ekSu msKsi fu;a;d ixl,amh mdol fjz'9 ;uka Wmojd .kakd ,o oDIaGsh iuHla oDIaGshla jkafka tlS oDIaGsh fya;`fjka ;ukag;a wkHhkayg;a Wojzjla Wmldrhla usi mSvdjla ysxidjla fkdfjkafka kuz muKs' fuz wkqj fu;a;d ixl,amh fulS ishZM iq|=iqluz iuzmQrAK lr ;sfnk nejska fu;a;d ixl,amh jevSu uZ.ska tjka ys;lr oDIaGshla Wmojd .; yels nj fuz wkqj meyeos,s fjz' 5
  • 6. nq|= iuh fuz f,dj;`< we;a;d jQ iy u;` we;sjkq ,nkakd jQ oDIaGSkaf.a iajNdjh lsishuz wka; follg ish pska;kh iSud lr.ekSula jYfhka i,ld we;' fuz oDIaGs wka; fol Ydiaj; yd WpzfPAo jYfhka olajd we;s w;r oDIaGs mCIfhys WpzfPAo wka;h tuZ.ska nsys lrkakd jQ prAhduh wxYfhka i,lk l, lduiqL,sLdkq fhda.h jYfhka o oDIaGs mCIfhys Ydiaj; wka;h tuZ.ska nsys lrkakd jQ prAhduh wxYfhka i,lk l, w;a;ls,u:dkq fhda.h jYfhka o meyeos,slr oS ;sfnz' fuys oS wm Z{k jsNd.h hgf;ys idlpzPd lsrSug n,dfmdfrd;a;`jk Z{dk m@fNaod;aul m@ia;`;hka yd oDIaGSka iuznJOfhka nq|= iufhys oelafjk ksrAfoaYhka b;du iuSm iuznJO;djhla fmkajhs' wfkla w;g ish,a, nqoaOs jsIhsl m@ia;`;hka jYfhka o fmkajd osh yelsh' TzkEu wd.usl yd odrAYksl ixl,amhla iuznJOfhka nqoaOsuh ikaorANfhka jvd;a jeo.;ajk lreK iy tu wd.u fyda orAYkh m@udKd;aul jYfhka ienE usksia .egZM flfrys wjOsu;a njla olajkakd jQ oDIaGsuh miq;,h tu wd.u fyda orAYkfhys Z{dk jsNd.Sh moku jYfhka ie,lsh yelsh' fuu Z{dk jsNd.Sh moku ;`< fu;a;d ixl,amh l`uk ldrANdrhla bgq lrkafkaoehs hkak fukau oDIaGs iuznJOfhka fu;a;d ixl,amfhys ldrAhNdrh l`ulaoehs hkak;a funZ|= jsurAYkhloS w;sYhskau jeo.;a fjz' ishZM oDIaGsjdo j,ska bj;a jQ l, ukig oefkk iykh jsuqla;sh fiajkh l< hq;` jq ;j |=rg;a jrAOkh l< hq;` jQ ys;lr oDIaGshla jYfhka lrKSh fu;a; iQ;@fhys olajd ;sfnz' tfukau fu;a;d ixl,amh jevSfuka ,efnk m@;sM,hla f,ig o tys tlS lreK osgzGs iuzmhq;af;da hk kdufhka yZ|=kajkq ,nhs' fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.h hkq fu;a;d ixl,am Z{dkh ms<snZoj fyda fu;a;d ixl,am Z{dkh ,nd .ekSfuz Wmdh udrA.hka ms<snZoj is|=lrkq ,nk jspdr mQrAjl .fjzIKhla jYfhka yZ|=kajd osh yelsh' fu;a;d ixl,amh Z{dk jsNd.h iuznJOfhka jeo.;a ia:dkhla Wiq,kafka bka iuia; oDIaGSka |=re lsrSug msysgla ie,fik nejsks' fu;a;d ixl,amfhys msysgd isg lghq;` lrk mqoa.,hd ishZM oDIaGSkaf.ka jshqla;j lghq;` lsrSug mqyqKqjla ,nhs' fu;a;d ixl,amh mQrAK wdldrfhka jrAOkh lsrSfuz oS is|= lrkqfha mqoa.,.; ishZM oDIagSka nsysjSug fya;` idOl jk wd;au oDIaGsh m@ysK jSuhs' nq|=iuh ;`< fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.Sh moku ms<snZoj idlpzPd lsrSug m<uqj ;okqnoaO merKs Ndr;Sh iuhkaj, fu;a;d ixl,am {dk jsNd.Sh moku ms<snZoj uZola jsuid ne,Su idOdrK fjz' th nq|=iuh ;`< fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.Sh moku ms<snZoj b;du meyeos,s ks.ukhkag t<USug wjYH lrk wdOdrhla o fjz' ;okqnoaO Ndr;Sh fjk;a iuhhkays jsjsOfu;a;d ixl,am Z{dk jsNd.Sh mokuz ms<snZoj js.@y lsrSfuz oS tajd m@Odk fldgia ;`kla hg;g fnod oelajsh yel'10 tu m@Odk fldgia ;`k iuzm@odhjdoSkaf.ka ( Traditionalists )" nqoaOsjdoSkaf.ka ( Retionalists ) iy wkqN~;sjdoSkaf.ka ( Experientialists ) iukajs; fjz' iuia;hla jYfhka .;al< fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.h jYfhka oelajsh yelafla fulS mqoa., lKavdhuz ;`fkys jsia;r flfrkakd jQ jsjsO b.ekajSuz uZ.ska fu;a;d ixl,amhg ,nd oS we;s m@Z{d uQ,sl 6
  • 7. ;;ajhhs' fyj;a tajdfhys jsjsO me;slv uZ.ska fu;a;d ixl,amh yg.ekajSfuys ,d yd jrAOkh lsrSfuys ,d Wmfhda.s;djhla oelajsh yels wkaou ms<snZoj .eUqre idlpzPdjla fuz ;`,ska wfmaCIs;h' fmd|=fjz .;al< iuia; Ndr;Sh b.ekajSuz j,ska b;d jsYd, fldgila fu;a;d ilx,amfhys wdruzNh yd jsldYh ms<snZoj ish meyeos,s lsrSuz jsjsOdldrfhka f.dkq lrkq ,enqj o i;H jYfhkau tu jsjsO wF:!l:k yryd fu;a;d ixl,amh ixjrAOkh lsrSu msKsi lsishuz msgsjy,la ta msKs ,enqfKa oehs fidhd ne,Su fuys m@Odku mrudrA:h yd ldrAhNdrh o fjz' uska iuzm@odhjdoSka f,i yeZoskafjkqfha iduzm@odhsl fjzo b.ekajSuz iajlSh Z{dkh .fjzIKh lsrSfuz taldhk udrA.h f,i wjspdr mQrAjlj ms<s.kakd ,o n@dyauK iuzm@odh jeks wd.usl yd odrAYksl lKavdhuzh' uq,qukskau wd.usl .@J: udrA.fhka fyda wd.usl woyia weiSuz ud;@ jYfhka iuzm@odhdkq.;j mrmqrska mrmqrg f.k huska lghq;` lrkakd jQ msrsia fuz hg;g wh;a fjz' m@Odk jYfhkau ful, Ndr;fhys fujeks wd.usl fldgzGdYhla jYfhka oel.ekSug ,enqfka n@dyauK mQcl mCIhhs' n@dyauKhska jsiska fjzoh i;` wOsldrh uZ.ska iajlSh jspdr mQrAjl pska;kh iSud lr .kq ,enQfjda fj;a' ikaol iQ;@fhys oS nq|=rcdKka jykafia jsiska fuu msrsi yZ|=kajd ;sfnkqfha Y@e;sfhka" msgl iuzm@odfhka yd .`re WmfoaYhka wka;rA.; jQ iduzm@odhsl pska;kfhka fyns jspdr mQrAjl njla rys; msrsila f,ihs'11 fudjqkaf.a pska;k l@uh ilia jS we;af;a m@Odk jYfhka Y@e;sh mokuz lr .ksusks' ikaol iQ;@fhaoS fuu Y@e;sfhys m@Odk fodaIhka i;rla ksid tfia bka ,nd .kakd jQ oekqu ksrjoH fkdjk nejz nq|= ysushka jsiska fmkajd oS ;sfnz' thska m<uq fodaIh jYfhka yrs oekqula fok 7
  • 8. weiSula jsh yels nj olajd ;sfnz'12 uska lshfjk tlaflda yrs oekqula fok weiSula jsh yels nj tlaflda jeros oekqula fok weiSula njg mrsjrA;kh jSu fkdje<lajsh yelafla tys ksYaps; njla fkd;snSu;a yqfola wkqudkh u; muKla ,nkakd jQ oekqfuys i;Hdi;H;djh rZod meje;au;a ksidh' ,nk oekqu yrs fyda jeros jSfuz ;;ajh ksYaps; fkdjkakd jQ ;;ajhla u; ta flfrys wikakd ;`< lsishuz jsYajikShFjhla f.dvkef.;ehs is;Sug wmyiqh' tfiau tu wiuzmQrAK wjsksYaps; oekqu lsis osfkl jspdr mQrAjl nj keue;s nqoaOsuh usKquz oZvqfjka uek .; yelallao fkdfjz' i;H yd wi;H fjkalr fkdo; yels miqnsula ;snSu nqoaOsuh l;sldj;la f.dvkeZ.Su wrUhd uy;a ndOdjls' ta ksid fuu l@ufjzoh fu;a;d ixl,amh m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz ksrjoH l@ufjzohla jYfhka nq|=iuh fkdms,s.kshs' wfkla w;g i,ld ne,Q jsg lsishuz wjsksYaps; jd;djrKhla mj;soaoS tjka wjsksYaps; jd;djrKhla wdOdr lrf.k fu;a;d ilx,amh jrAOkh fjz hehs ie,lSu o ksrA:l jQjls' fojk fodaIh jYfhka oelafjkafka jeros oekqula fok weiSula jsh yels njhs'13 by; olajk ,o ;;ajfhys jsreoaO Ndiuh ;;ajh fuhska oel.; yelsh' fuyso we;af;a wkqudkhhs' taldka;fhka jeros oekqula ,ndfok weiSula kuz th tlfy,d m@;sfCIam lsrSug yelshdjla ;snsKs' tlsfklg m@;sjsreoaO woyia we;s wjia:djl oS ta woyia rdYsh w;rska fuz wdldrfhka huz lsis woyila fyda lsysmhla taldka;fhka jeros nejz oek.ekSu mjd ksjeros woyi bka wk;`rej wfkla woyia w;rska f;dard .ekSug wdOdrlr .; yels lreKla jYfhka ie,lsh yelsh' kuq;a tfia huzlsis woyil w;s idjoH nj wjsksYaps; ;;ajhl oS tfia tu lreK i;H .fjzIKhl oS wdOdr lr.ekSfuz yelshdjla fkdue;s ksid fu;a;d ixl,amh m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuys,d tys Wmfhda.S;djh t;ruz by< ugzgul mj;s;ehs wmg ie,lsh fkdyelsh' wfkla w;g fuys woyia w;r lsishuz .egquzldrS iajNdjhla jsoHudk jk w;r tnZ|= .egquzldrS iajNdjhu fu;a;d ixl,amh jeks udkisl ixysZoshdjla cks; lrk ixl,amhlg wf.dapr nj fmkajd osh yelsh' f;jk fodaIh jYfhka oelafjkqfha tfia o jsh yelsh hkqfjka ksjeros fohg iudk yd thg jHd;sfrAlhla jYfhka ms<s.ekSfuz lsishuz iuzNdjs;djla we;s lreKla jYfhka ie,lSu idjoH njhs'14 ksjeros fohlg iudk ;j;a ksjeros foa ;snsh yels uq;a ishZMu foa ksjeros foa jYfhka ie,lSu idjoHh' tmuKla o fkdj jsh yelshdj we;s foa tfia o jsh yelsh hkqfjka lsishuz wjsksYaps; njlska hqla;j l,amkd lsrSu ks.ukhka lrd t<USug uy;a ndOdjls' i;Hh hkq lsishuz m@ia;`;hla ms<snZoj m@;HCI jYfhka wjfndaO lr.ekSfuka wk;`rej meusfKk ksYaps; ks.uk mQrAjl jQ oekquz fldgzGdYhls' tys wjsksYaps; iajNdjhla mej;sh fkdyelsh' lsishuz wjsksYaps; iajNdjhla mj;skjd hkafkys wrA:h th m@;HCI jYfhka fkdokakd njhs' m@;HCI fkdjQjla ms<snZoj t<fUk ks.ukhkao ksrjoH fkdjk nejska fuz l@ufjzoh fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh 8
  • 9. jYfhka jrAOkh lsrSu msKsi Wmldrj;a fjz hehs is;Su W.ygh' wfkla w;g wjsksYaps; iajNdjhla ;`< oS fu;a;d ixl,amh jeks w;sYhskau m@fhda.sl ;,fhys ;sfnk ixl,amhla l@shd;aul lsrSu fukau tfia l@shd;aul fldg tys m@;sM, ms<snZoj jspdr mQrAjl ks.ukj,g meusKSfuz wjldYh o wju ugzgul mj;sk nejska fu;a;d ixl,amh ms<snZoj fujka Z{dk jsNd.Sh m@ia;`;hka Ndjs;d lsrSu wfhda.H fjz' isjzjk fodaIh jYfhka ikaol iQ;@h fmkajd fokafka wfkla whqrlska jsh yelsh hk lreKhs'15 fuys we;s fodaIh jkafka is|= jsh yels foa ms<snZoj o jsYajdih fkdue;s l< wka whqrlska flfia is|=fjzjsoehs flfia jsYajdih ;nkafkao hkakhs' weiSfuka ,nk oekqu ms,snZo wjsksYaps;u wjia:dj fuh nejz meyeos,s fjz' tfiau b;du |=rAj,;u wkqudkh o fuhu fjz' idudkHfhka wkqudkh l@shd;aul flfrkafka lsishuz whqrlska we.hqula ,ndosh yels m@ia;`;hla ms<snZoj uq;a fuysoS wkqudkh tfia w.ehqula fkdosh yels fohla wruqKq lrf.k l@shd;aul jk nj fmfka' w.hkq ,nkakla fyda w.ehqula fkdue;s l, bka cks; jk m@;sM,h hul i;Hdi;H;djh ;SrKh lsrSfuys ksrAKdhlhla lr.ekSu fl;ruz nqoaOs f.dapr lreKla o hk woyi fuysoS isyshg kefZ.a' tnejska fulS jsOsl@uh o fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuys,d msgsjy,la ,efnk l@ufjzohla jYfhka ie,lSu idjoH nejz fmfka' huzlsis m@ia;`;hl idjoH;djh fyda ksrjoH;djh flfrys ksrAKdhlhla jYfhka l@shdlsrSug iuzm@odhjdoS l@uhg fkdyels nj ld,du iQ;@fhys o iZoyka fjz'16 fuu iuzm@odhjdoS l@ufjzohgu we;`<;ajk ;j;a oekqu ,enSfuz jsOsl@u yhla ( 6 ) la ld,du iQ;@fhaoS nq|=r|=ka jsiska hul i;Hi;H;djh ks.ukfhys,d fhdod .ekSu idjoH nj meyeos,s lr oS ;sfnz' tjd kuz weiSuz ud;@ nj ( Report )" mruzmrdkq.; nj ( Tradition )" wd.usl .@J: iuzm@odhdkq.; nj (Given in the Scripture )" wOdk.@dyS nj^ mQrAj ks.ukhkag t<Uqkq nj ( Prologue / Presuppose )" wpdrAh u;dkQl~, nj (Cousultations of Preceptor )" 9
  • 10. iuzNdjs;dj ^ jsh yels nj ( Potentiatity ) jsOsl@u yhhs'17 fuu jsOsl@uhka .eUqrska idlpzPdjg nZ|=ka lsrSu ;`<ska fu;a;d ixl,amfhys i;H wi;H;;djh ksYaph lsrSfuz oS yd tlS ixl,amh fl;ruz |=rlg usksia yeisrSuz Okd;aul mCIfhka ixjrAOkh lsrSfuzys,d Wmfhda.S;duh jYfhka jeo.;a fjzo hkak wkqj fuu l@u yh Ndjs;d lsrSu uZ.ska oek.; yels kuz fulS l@uhkays we;s jeo.;alu jsYaf,aIKh lsrSu fuhska wfmaCIs;hs' jsprmQrAjlj i,ld ,nk l, fulS Z{dk jsNd.Sh m@ia;`;hka uZ.ska m@udKj;a wkaouska fu;a;d ixl,amh js.@y lsrSu fyda jsYaf,aIKh lsrSu W.yg nejz fmfka' wfkla ixl,amhkag jvd fu;a;d ixl,amh b;du;a mqZM,a jmrsilg me;sreKq ixl,amhla nejska mgq iSudjkaf.ka iukajs; oDIaGsfldK Ndjs;fhka fu;a;d ixl,amh ms<snZo jvd;a mrsmQrAK wF:!l:k ,n.; fkdyelsh' fuz wkqj fulS Z{dk jsNd.Sh m@ia;`hka fu;a;d ixl,amfhys nyd n,;au fu;a;d ixl,amfhys mj;sk mqZM,a iajNdjh;a Ndjs;d lrkakd jQ Z{dk jsNd.Sh m@ia;`;hkays mj;ska iSudjka ms<snZoj;a b;du;au uekjska wjfndaO fjz' weiSuz ud;@ nj (Report) uZ.ska ,nd.kakd Z{dkh ksrjoH hehs ;yjqre jSug kuz ;uka jsiskau th Ndjs;hg f.k jsuidn,d tu Z{dkh ;uka jsiska o jspdr mQrAjlj ;yjqre lr.kakd ,o iajlSh m@;HCI wjfndaOhla njg m;a lr.; hq;`h' tfia fkdjkakdjQ Z{dkh ,nd .ekSfuz jsOsl@uhka fyj;a weiSuz ud;@fldgf.k muKla tys ksjerosNdjh ukskq ,nkafka kuz th fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuys ,d ksjeros Z{dkhla fkdjk nj nq|=iuh fmkaajdfokq ,nhs' fu;a;d ixl,amh jrAOkh lr.ekSug lsishuz fm<USula ,nd.; yelsjqj;a" weiSuz ud;@fhlska muKla fu;a;d ixl,amfhys mrsmQrAK iajNdjh ms<snZoj ksjeros jsksYaphlg meusKSug fkdyelsh' i;H fyj;a ishZM ffcj jrA.hd jsIfhys wm@udK jQ ffu;@S mQrAjl osjs meje;aula .;lsrSu nq|=iufhys wjidk mrudrA:dOs.uh jk nejska fulS jsYajSh ffu;@S ixl,amhg ndOd we;slrkakd jQ fyda tlS ixl,amfhys jrAOkhg wjYH bvlv iSud lrkakd jQ idOl lsishuz Z{dk jsNd. uQ,OrAuhlska nsys fjz kuz th wkq.ukh fkdl< hq;` hehs fmkajd oS ;sfnz'18 lsishuz l@ufjzohlg ( Theory ) ndOd we;s lrjhs kuz" tfia we;sjk ndOdj ksid tlS l@ufjzoh Ndjs;dfldg bgq lr.kq ,nk lghq;a;g o irAjiuzmQrAK jYfhka yrshdldrj bgqlr.; yelsfjz hehs n,dfmdfrd;a;` ;nd.ekSu o W.ygh' tfiau fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd. uQ,OrAu .fjzIKh msKsi Ndjs;d lrkq ,nk l@ufjzoh o fuys oS jeo.;a f,i ie,flk w;r tys lsishuz ms<s.; yels Ydia;@Sh ugzgula mej;Su fukau bka meusfKkq ,nk ks.uk ksrjoH njg iy;sl jsh yels jsh hq;`h' ffjosl iusm@odfhys jeo.;a Z{dfkdmdhlajQ Y@e;sh hkak fn#oaO orAYk iuzm@odfhys wkqiaij hkak fhdod we;af;a tu ffjosl iuzm@odh.; Y@e;sh yeZoskajSu iZoydhs' ukqIHFjh blau jQ w;s mrsY`oaO cSjs; .;l<" foaj;ajfhys ,d .sKshq;` jQ" wkdosu;a ld,fhys jQ m@Z{d,dNS jQ iDISkaf.a m@;sNd Z{dkfhka my<l< Z{dk ialJOh f,ihs' Y@e;sh fkdfyd;a 10
  • 11. wkqiaijh ms<s.ef.kafka md<s iZ.s idys;Hfha tu jpkh fhoS we;s ;eka .ek mrSCId lrkjsg" ffjosl iuzm@odhg wh;a Ydia;Dka jsiska jsfYaI .reFjhlska wkqiaijh ms<s.;a nj fmfkkakg ;sfnz'19 nq|=rcdKkajyafia iQ;@dka; lsysmhlu wkqiaij i;Hh jspdrhg ,lalr;s' jsjdo rys;j ms<s.;hq;` jQ wfm#reIh jQ tu wkqiaij i;Hh n@yauhd jsiska BYajrhdg W.kajk ,o nj ffjoslfhda ms<s.ks;s' wkqiaijfhka ,nd .kakd jQ oekqu ;ud we;`ZM iuia; iudch jsIfhys fmkajd fok ,o l@shdms<sfj;a uZ.ska iuia; iudchu mSvhlg fhduq lrjkakla jsh yelsh' tl, Ndr;Sh iudch ffjosl Y@e;sh ksid o ,enqfjz fujka jQ mSvkhls' iuia; iudch l`,h" mx;sh" jrA.h jeks lsisfia;a jspdrmQrAjl fkdjk jrA.SlrKhlg ,la fldg nuqKq mQcl m@cdjg wjYH wdldrhg iudch ms<snZoj idjoH wrA:l:khla ,nd|=ka w;r ta ksid iudcfhys iqZM;r hehs yeZoskajqKq fldgia uy;a mSvkhlg ,la jsh' oafjzIh fu;a;d ixl,amhg yd;amiska m@;sjsreoaO ixl,amhhs' huslsisjlska oafjzIh jrAOkh jkjd hkafkys wF:!h fu;a;d ixl,amfhka b;du;au |=ria fjuska isgsk njhs' ishZM fokd Wkqkqka ms<snZo .egquz iy.; wdl,amj,ska iukajs;j;au" uqZM uy;a iudcfhys tla tla fldgia w;r oafjzI uQ,sl nj l@ul@ufhka jrAOkh fjuska mej;`ks' wkqiaijh flfiaj;a fjkia fkdl< yels mru i;H f,i yqjd oelajqKq nejska wkqiaijh uZ.ska lshjqKq foa uZ.ska mSvdjg ,la jqk fyda wiOrKhg md;@ jQ fyda ;ek;a;kayg bka is|=jk jsjsO ;;ajhka jspdrCIshg fhduq lr idOdrK bgq lrjd .ekSug fuz ksid fkdyels jsh' wfkla w;g tnZ|= fkdfjkia jQ isoaOdka;hla ksis we.hquzYS,S jgdmsgdjlska f;drj yqfola mqoa., f.#rjh i,ld wm@udK ne;shlska ms<sf.k ta u; uqZM 11
  • 12. ukskau msysgd isg l@shdlrkakg hdu fya;`fjka tys jsoHd;aul pska;kh .enzfkdjk nj fmfkk w;r ta lreK ksidu th m@udKj;a wkaouska jspdrhg ,la l< fkdyels nj o fmfkkag ;sfnz' nq|=yq fuz u;h jspdrhg ,lal<y' n@yauhd .ek l:dl<;a tjekafkl` oelsh fkdyels nj;a" tfyhska fuz ms<s.ekSu idjoH nj;a" Wkajykafia m@ldY l<y' n@yauhd oelsh yelsoehs Wkajykafia m@Yak l<y' n@yauhd isgskafka fldyso lshdj;a Tjqka fkdokakd nj pxlS iQ;@fhys iZoykah' n@dyauKhkaf.a ffjosl .reFjhg iqN iQ;@fhaoS nq|=rcdKka jykafia myr .i;s' ffjosl n@dyauKhka fuz OrAuh m@;HCI jYfhka fkdo;a ksid th wkqiaij jYfhka .;a ksid ms<s.; fkdyels nj Y`NiQ;@fha oS lsh;s' Wkajykafia tysoS wdpdr jsoHd;aul jYfhka iFjhkaf.a l`i,drdOkh iZoyd fuz OrAuh m@fhdackj;a fkdjk nj o iZoyka lr;s'20fuys oS wkqiaijh m@udKslj ie,lSfuys we;s wdoSkjh fmkajd |=ka nq|=r|=ka iudc.; fu;a;d ixl,am jrAOkh flfrys th wys;lr f,i n,mdkq ,nk wdldrh jspdrmQrAjlj myod osKs' ta iZoyd ;uka jsiskau m@;Hd;aufjzokSh jYfhka fuz OrAuh o;hq;` nj lsh;s' ffjosl b.ekajSuz i;H f,i nuqKka ms<s.;a;;a Tjqka th m@;Hd;aufjzokSh jYfhka m@;HCIlr fkdue;' wkqiaijh Z{dfkdamdhhla jYfhka ms<s.; fkdyels nj ikaol iQ;@fhys ;drAlslj ikd:lr we;'21 n@yaihdu fuzz OrAufhys ksrAud;Djrhd jqj;a ta n@yauhdf.ka weiQfoh iuyrjsg fydZoska iaurKfhys mej;`kd fjkak;a mqZMjk' tfukau tfia fkdfjkak;a mqZMjk' tuksid wkqiaijh i;H fyda wi;H jsh yelshs'22 fufia lreKq olajk nq|=rcdKkajykafia wkqiaij hk Z{dk udrA.h m@;sfCIam lr;s' wkqiaijh m@;sfCIam lrk nq|=rcdKkajykafia ;ud wkHhkaf.ka fkd wid m@;Hd;au jYfhka ;ukajykafiau jsYajfhys h:drA:h oek oel OrAuh foaYkdlrk nj o m@ldY l<y'23 tfukau Z{dkh ,nd .ekSfuys l@shdj,sfhaoS mruzmrdkq.; nj ( Tradition ) mokuzlrf.k th ksjeroshehs ;SrKhlg t<USu ksjeros fkdfjz' n@dyauKhkaf.a fjzoh iuznJOfhkao Tjqka yqjd olajkafka thska ,nd .kakd ,o Z{dkh mdruzmrsl jk nejska tajd ksrjoHjk njhs' mrmqfrys meusKsh;a tu mdruzmrsl oekquz moaO;s mokuz jS we;af;a i;Hh mila lsrSug jvd ;u ;ukaf.a wd.usl wrA:oelajSuz yqjd oelajSug jk nejska tajd fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuys ,d W;aiql flfrkakd jQ ksjeros Z{dkhla f,i wmg ms<s.; fkdyel' tfukau Z{dkh w;am;a lr.ekSfuys l@shdj,sfhaoS wOdk.@dyS nj^ mQrAj ks.ukhkag t<Uqkq nj ( Prologue / Presuppose) mokuzlr f.k th ksjeroshehs ;SrKhlg t<USu ksjeros fkdfjz' wOdk.@dyS nj^ mQrAj ks.ukhkag t<Uqkq nj hkak Z{dkh w;am;a lr .ekSfuz l@shdj,sh ;`< fm#rdKslFjh yd ineZ|=kq fohla jkjd usi th fu;a;d 12
  • 13. ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz jsOsl@uhkays ksjerosnj ;yjqre lsrSfuys,d usKquz oKavla lr .ekSu idjoHnj nq|=iuh olajhs' we;a;jYfhka olaj;fyd;a mQrAj ks.ukhkag meusKSu fu;a;d ixl,amh jrAOkh lsrSug muKla fkdj fu;a;d ixl,amh we;s lr.ekSug ndOdldrS jk ldrKhls' nq|=r|=ka Orudk iufhys jsiQ pxlS keue;s n@yauKhd o fjzofhys ft;sydislFjh ksjeros Z{dk jsNd. uQ< OrAuhla f,i ms<s.;a mqoa.,fhls'24 jrla fuu n@yauKhd jsiska nq|=r|=kaf.ka jsuid isgsfha Wkajykafia ft;sydislFjh hk Z{dk jsNd. uQ< OrAuh ms<s.kafka o hkakhs' tys oS nq|=rcdKka jykafiaa jsiska th Z{dk jsNd. uQ< OrAuhla jYfhka ms<s.ekSfuz wfhda.H;djh ms<snZoj yd tys we;a;d jQ ifodia nj ms<snZoj fya;` iys;ju fmkajd oS ;sfnz'25 fu;a;d ixl,amhg wod<j o ft;sydislFjh Z{dk jsNd.Sh uQ< OrAuhla f,i lsisjsfglj;a ms<s.; fkdyelsh' fu;a;d ixl,amhg ld,fhka jshqla; meje;aula we;s nejska w;S;fhysoSh" jrA;udkfhysoSh fyda wkd.;fhysoSh hkqfjka tyS jrAOkfhys iSudjla oelajsh fkdyels nejska o fu;a;d ixl,amh wld,sl OrAu;djla fyhskao ft;sydislFjh fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka lsisfia;a Z{dk jsNd.Sh uQ< OrAuhla f,i Ndjs;d l< fkdyelsh' mQrAj ks.ukhkag t<Uqkq nj hkq huzlsisjla ms<snZo wdrxps ud;@fhka weoySu" jsYajdilsrSu" ms,s.ekSu wdoshhs' ft;sydisl jYfhka fufia isoaOjQjd hkqfjka usksiqka w;r 13
  • 14. m@p,s;j mj;akd lgl:dj u; hula ms<s.ekSuhs' iuyrjsg th ft;sydisl jkakg;a mqZMjks' ft;sydisl fkdjkakg;a mqZMjks' iuyrjsg th lsishuz ft;sydisl i;Hhla jqj;a fkdjqj;a mrSCIKhla fkdlr i;H wi;H;djh lgl:djg muKla iSud fldg ms<s.ekSu mQrAj ks.ukhkag t<Uqkq nj hkafkka woyia fjhs' kuq;a fn#oaO Z{dkudrA. orAYkfhys funZ|= lgl:d ms<s.ekSula fkdue;' tnejska mQrAj ks.ukhkag t<Uqkq nj hkako us:Hd {dfkdamdhhla yegshg nq|=kajykafia jsiska m@;sfCIam lrk ,oS' fu;a;d ixl,amh ms<snZoj Z{dk jsNd.fha oS ixl,am jkdyS os.ska os.gu mejf;uska lsishuz wd.ula ;`< ksrdhdifhkau tys mokfuys meje;au ioyd iqjsYd, ldrAhNdrhla lrkq ,nkakd jQ fohla nejska wd.uz;`< wka;rA.; jkakd jQ ishZM ixl,am iuZ. fu;a;d ixl,amh ;`,kd;aul i,ld ne,Su uZ.ska ta ms<snZoj jspdr mQrAjl wdl,amhla we;slr .ekSfuz yelshdjla we;s fj;ehs ie,fla' fu;a;d ixl,am Z{dk jsNd.h ms<snZoj i,ld n,k l, nq|=oyu yerekqjsg wfkl`;a iEu wd.ulu ffu;@S mQrAjl iodpdrhg ( Moral of Metta 26 Concept ) idfmaCIlj ta ta wd.u ;`< .enz jkakd jQ fu;a;d ixl,amh wF:! oelafjk idrOu!hkays lsishuz w;srsla;hla jsoHudk jk nejska jsoHd;aul pska;kh mdol fldg usi ft;sydislFjhu m@udKfldg fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka jsksYaphg ,lalsrSu fkdl< hq;`h' tfukau {dkh ,en.ekSfuys l@shdj,sfhysoS wd.usl .@J: iuzm@odhdkq.; nj ( Given in the Scripture) mokuzlrf.k th ksjeros hehs ;SrKhlg t<USu ksjeros fkdfjz' f,aLk.; nj hkak wd.usl woyia ixrCIKfhys,d bjy,ajk l@ufjzohla usi th fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz ksjeros nj ;yjqre lsrSfuys,d usKquz oKavla lr.ekSu nqoaOsf.dapr fkdjk fohla fyhska nq|=iuh wkqu; fkdlrhs' fu;a;d ixl,amh jrAOkh hkqfjka woyia jk l@shdj<sh w;sYhskau m@fhda.sl fohla jk fyhska thska ,efnk Wmfhda.S;djh mqoa.,.; fukau iudc.;j o tla f,iskau jeo.;a jQjls' tksid tys m@dfhda.slFjh f,aLK.; l@shdj<shla wkqidrfhka o; fkdyelsjd muKla fkdj tys wka;rA.;h ms<snZoj lsishuz jsYaf,aIKhlg meusKSug o wfmdfydi;a fjz' wd.usl .@J:j, iZoyka jkakd jQ huz huz wd.usl u;jdo mokuz fldgf.k fu;a;d ixl,amfhys ixjrAOs; iSudjka ms<snZoj yd tys l@shdldrSFjh ms<snZoj ks.ukj,g t<USu idjoH jQjls' fulS lreK wkqj ;@smsglh o tla;rd wdldrhlska wd.usl .@J: jsfYaIhla ksid nqoaO foaYkdjka uZ.ska js.@y flfrkakd jQ Ou! lreKq ms<snZoj o fuz whqrska Wla; l@shdudrA.hu wkq.ukh lsrSu ksjeros fkdfjzoehs huzlsis mqoa.,fhl`yg is;sjs,a,la we;sjsh yelshs' nqoaO foaYkdjka flfrys mjd jspdrmQrAjl jSu nq|=ysushka jsiskau fkdtla jsg miid we;s fyhska hfula tlajru hula fkdms<sf.k ta ms<snZoj lsishuz ld,hla f.k jsOsu;aj wOHhkh 14
  • 15. fldg ms<s.ekSug fyda neyer lsrSug ;ruz bjis,sjka;j lghq;` lsrSu ta mqoa.,hdf.a nqoaOs jrAOkh flfrys bjy,a jkakla f,i nq|=ysushka jsiskau wkqoek jodrd we;' ta wkqj lshhq;af;a ;@smsgl md,sfha fyda md,s idys;Hd.; huz huz Ou! lreKq ms<snZoj jqj o by; lS whqrska if;HCIKh lr ne,Sug nq|=rcdKka jykafia jsiska wkqoek jodrd we;s fyhska Wkajykafia jsiska foaYkd lrk ,o fu;a;d ixl,amh iuznJO b.ekajSula jqj o ta f,i wjspdr mQrAjlj wOdk.@dySj Ndr .ekSu nq|=r|=ka jqj o wNsu; fkdjQ njhs' fm< idys;Hfhkau fuhg wjYH ;ruz ksorAYk jsYd, m@udKhla iemhsh yelshs'27 fuu lreK ms<snZoj nq|=iufhys jsfYaIfhkau ioyka jk ia:dkh kuz i;r uydmfoaY ms<snZoj l< b.ekajSuhs'28 tlS uydmfoaYhka my; iZoyka whqrska oelajsh yelsh' fu;a;d ixl,amh ms<snZoj huzlsis mqoa.,fhl`yg lsishuz jspdr mQrAjl ks.ukhlg meusKsug fuu i;r uyd WmfoaY wkqj i,ld ne,Su uZ.ska yelshdjla we;' 1. uyfKks" fuz iiqfkys huz NsCIqjla weje;aks ud jsiska nq|=r|=ka yuqfjys wid ms<s.kakd ,o Ou!h fuhh" jskh fuhh" Ydia;DYdikh fuh hhs lshkafka kuz ta lSu fkd ms<sf.k neyer o fkd lr ta mo jHdxZ[ackhka iQ;@fhys nyd ne,sh hq;`h' jskfhys iiZod ne,sh hq;`h'29 ta mo jHZ[ack iQ;@fhys fkd nei isgS kuz" jskfhys fkd ieifZoa kuz ta woyi ta NsCIqjf.a jeros ms<s.ekSulshs ks.ukh l< hq;`h' iQ;@fhys nei .kafka kuz" jskfhys ieifZoa kuz ukd W.ekaulshs ks.ukh l, hq;`h' fuz nqoaOdmfoaY kuz jQ m<uq uydmfoaYhhs' fuhska huzlsis NsCIqjla nq|=r|=ka YdCIs fldg mjik Ou! - jskh lreKla ms<snZoj wikakdf.a ms<sfj; m@ldYhg m;afjz' 2. uyfKks" fuz iiqfkys huz NsCIqjla weje;aks ud jsiska wiqj,a wdjdifhys fjfik ia:jsr NsCIQka iys; ix>hd yuqfjys wid ms<s.kakd ,o Ou!h fuhh" jskh fuhh" Ydia;DYdikh fuh hhs lshkafka kuz ta lSu fkd ms<sf.k neyer o fkd lr ta mo jHdxZ[ackhka iQ;@fhys nyd ne,sh hq;`h' jskfhys iiZod ne,sh hq;`h'30 ta mo jHZ[ack iQ;@fhys fkd nei isgS kuz" jskfhys fkd ieifZoa kuz ta woyi ta NsCIqjf.a jeros ms<s.ekSlshs ks.ukh l< hq;`h' iQ;@fhys nei .kafka kuz" jskfhys ieifZoa kuz ukd W.ekaulshs ks.ukh l, hq;`h' fuz ix>dmfoaY kuz jQ fojk uydmfoaYhhs' fuhska huzlsis NsCIqjla jsiska ia:jsr NsCIQka iys; ix>hd YdCIs fldg mjik Ou! - jskh lreKla ms<snZoj wikakdf.a ms<sfj; m@ldYhg m;afjz' 3. uyfKks" fuz iiqfkys huz NsCIqjla weje;aks ud jsiska wiqj,a wdjdifhys nyqY@e; jQ" wd.;d.u jQ" Ou!Or jQ" jskhOr jQ" ud;sl Or jQ" ia:jsr NsCIQka yuqfjys wid ms<s.kakd ,o Ou!h fuhh" jskh fuhh" Ydia;DYdikh fuh hhs lshkafka kuz ta lSu fkd ms<sf.k neyer o fkd lr ta mo jHdxZ[ackhka iQ;@fhys nyd ne,sh hq;`h' jskfhys iiZod ne,sh hq;`h'31 ta mo jHZ[ack iQ;@fhys fkd nei isgS kuz" jskfhys fkd ieifZoa kuz ta woyi ta 15
  • 16. NsCIqjf.a jeros ms<s.ekSlshs ks.ukh l< hq;`h' iQ;@fhys nei .kafka kuz" jskfhys ieifZoa kuz ukd W.ekaulshs ks.ukh l, hq;`h' fuz iuznyq,;af:rdmfoai kuz jQ f;jk uydmfoaYhhs' fuhska huzlsis NsCIqjla ia:jsr NsCIQka YdCIs fldg mjik Ou! - jskh lreKla ms<snZoj wikakdf.a ms<sfj; m@ldYhg m;afjz' 4. uyfKks" fuz iiqfkys huz NsCIqjla weje;aks ud jsiska wiqj,a wdjdifhys nyqY@e; jQ" wd.;d.u jQ" Ou!Or jQ" jskhOr jQ" ud;sl Or jQ" tla ia:jsr NsCIQjla yuqfjys wid ms<s.kakd ,o Ou!h fuhh" jskh fuhh" Ydia;DYdikh fuh hhs lshkafka kuz ta lSu fkd ms<sf.k neyer o fkd lr ta mo jHdxZ[ackhka iQ;@fhys nyd ne,sh hq;`h' jskfhys iiZod ne,sh hq;`h'32 ta mo jHZ[ack iQ;@fhys fkd nei isgS kuz" jskfhys fkd ieifZoa kuz ta woyi ta NsCIqjf.a jeros ms<s.ekSlshs ks.ukh l< hq;`h' iQ;@fhys nei .kafka kuz" jskfhys ieifZoa kuz ukd W.ekaulshs ks.ukh l, hq;`h' fuz talf:rdmfoai kuz jQ f;jk uydmfoaYhhs' fuhska huzlsis NsCIqjla tla ia:jsr NsCIQjla YdCIs fldg mjik Ou! - jskh lreKla ms<snZoj wikakdf.a ms<sfj; m@ldYhg m;afjz' fulS WmfoaYhka i;r uZ.ska wkd.;fhys nqoaO jpkh fkdtla u;jdohka uZ.ska ioaOu! m@;srEmj,ska |+IKh jSug we;s bvlv j,lajd,Su msKsi nq|=rcdKka jykafiaf.a wruqK jQ nejz lsj yelsh' hula nqoaO NdIs; f,i ms<s.ekSug kuz iQ;@fhys nei isg hq;`h' jskfhys ieiZoS isgsh hq;`h' taldka;fhka tu lreK nqoaO jpkhlhs ks.ukh l< yelafla tjsgh'33 nq|=ka jykafiaf.a fulS isjz jeoEreuz WmfoaYhka uZ.ska fy<s fmfy<s jkqfha Wkajykafiaf.a foaYkd ;`< mej;s jsoHd;aul pska;kfhys ,CIKhs' ;uka lshk lreK mjd lsishuz ksYaps; l@ufjzohla ;`< msysgd isg usi fkdms<s.; hq;`h hk lreK b;du;au fY@aIaG odrAYkslfhla uq;a kuz nq|=rcdKka jykafia yer fjk;a wd.usl l;!Djrfhla kuz lsisod fkdlshkq we;' fuhska meyeos,s jkqfha nqoaO Ou!hys mj;skakd jQ w;sYh meyeos,s jspdr mQrAjl ,CIKhs fuu ,CIKh jQ l,S ;;ahq.fhys lsis|= Ndr;Sh pska;djl oel.; fkdyels w;sYhskau meyeos,s nqoaOsuh yd jspdr mQrAjl ,CIK fmkajk b;du;a .eUqre odrAYksl ia:djrhls' fuu i;r uydmfoaYhka o ld,du iQ;@fha tk WmfoaY fuka mrSCIK nqoaOshg ;`vq fok w;sYh Wiia .`rEmfoaY fldgzGdYhls'34 fuz hgf;a ;@smsgl fm< .@J:j, oelafjk hula jqj o tlajru wjspdr mQrAjlj yd wOdk.@dySj w;sOdjkldrSj fkdms<sf.k nqoaOsuh jspdrCIshg yiq lrf.k jsfjzl ukiska hqla;j jsoHdkQl~, njlska hqla;j ta foi n,d ksjeros nj ;ukagu jegfykafka kuz mukla ndr f.k ta wkqj l@shd;aul jsh hq;` fjz' ta wkqj jskh fyda iQ;@ Ou!hla if;HCIKh lsrSu msKsi Ndjs;d lrkq ,nk Ou! jskh fol jqj o m@udKd;aulj wOsldruh jYfhka ie,lSu ( Authority ) ndysr wOsldrh u; mokuzj if;HCIKh lsrSfuz l@shdj<shla fia huzlsisfjl`yg fmkS hd yelsh' kuq;a fuys oS jskh yd iQ;@ hkqfjka olajk ,oafoa jskh msglhg wh;a fm< fm< fmd;a mfiys yd iQ;@ msglhg ksldh .@J: 16
  • 17. mfiys wka;rA.; jskh iQ;@ foaYkd ta iZoyka jQ muKskau th th i;H f,i f.k th mdol fldgf.k huzlsis iQ;@ Ou!hl i;H wi;H;djh ksYaph lsrSu fkdfjz' jskh yd iQ;@ msgl .@J:j, b.ekafjk lreKq b;d m@fhda.sl foa jYfhka i<ld tu lreKq ;ukaf.a j; ms<sfj; yd iiZod n,d ;udf.a cSjk m@;smodj ilia lr .ekSug Okd;aul f,iska n,mdk lreKq i;H foaYkd f,i ms<s.kakd fia l< b.ekajSuls' fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka i,ld n,k jsg tu ixl,amfhka lshefjk huz huz lreKq ms<snZoj ty m@fhda.slj Ndjs;d lr ;uka m@;HCI lr.kakd yefrkakg ta ms<snZo jqj o lsisu wOsldruh ;;ajhla we;s lrfkd.; hq;` nj fuz iuznJOfhka meyeos,s l< yels fydZou wdldrhhs' tfukau Z{dkh ;ukau ,nd .ekSfuys l@shdj,sfhys oS jsh yels nj fyj;a iuzNdjs;dj ( Potentity ) mdol lrf.k th {dkh Wmojd .ekSfuz jsOsl@uhla f,i ksjeros ;SrKhlg t<USu wfhda.H nj nq|=iuh fmkajdfohs' iuzNdjs;dj jkdyS lsishuz wkqudkhls' tlS wkqudkhg mdol lr.kafka tu lreKg iudk fjk;a mQj! w;aoelSuzh' jshyels nj fyda fkd jshyels nj ;SrKh flfrkafka wjsksYaps; ;;ajhla mokuzlrf.k ksid fuz uZ.ska h:drA:jdoS wjfndaOhlalrd .ukal< fkdyels nj nq|=iuh mjihs' ksYaps;jQ Z{dkh ;`< wjsksYaps; iajNdjhla ;snsh fkdyels nejska nq|=iuh fuu ;;ajh fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK 17
  • 18. wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz {dkh Wmojd .ekSug ndOdldrS jkakla f,i fmkajd oS we;' iuzNdjs;dj wjsksYaps; ;;ajhla nejska fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd. moku .fjzIKh lsrSfuys ,d fyda fu;a;d ixl,amh jrAOkh lsrSfuys ,d fulS jsOsl@uh uZ.ska tlS ixl,am jO!kh lr.kakdg lsis|= wkqn,hla ,efn;ehs is;Su W.ygh' fulS wjsksYaps; ;;ajh udkisl wdjrKhla we;s lrjkakla o jk fyhska fu;a;d ixl,amfhys jrAOkhg th o ndOdldrSh' ulaksido h;a fu;a;d ixl,amfhys Wmrsu jrAOkh mj;skafka mrsmQrAK udkisl ksoyi flaJ|@fldgf.k jSuhs' fu;a;d ixl,amfhys Z{k jsNd.fhys oSo fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka b;du ksjeros jsksYaphla lsrSug kuz tys l@shdjka jsksYaphg ndZOd we;slrjk ;;ajhka oek yZ|=kdf.k tu ;;ajhka |=re lsrSug W;aiyj;a jsh hq;` fjz' jsjsO jsmrs; oDIaGSka ukfiys we;sjSug yd tu oDIagSka uZ.ska fu;a;d ixl,amhg ndOd we;s lrjSug;a m@Odku fya;`j fu;a;d ixl,amfhys l@shd;drSFjh ms<snZoj ksis jegySula yd we.hSula fkdue;s nj fjz' ksis fia we.hSfuz l@shdj<sh is|=jkafka kuz ta fya;`fldgf.k cSjk m@;smodj wF:!j;a lr.ekSug th bjy,a lr.; yelsh' fuys oS we;s .egZMj kuz tfia cSjk m@;smodjka wF:!j;a lr.ekSfuz wjia:djka wjujSu yd tfia fkdlr.ekSfuz wjia:djka nyq,njhs'35 NjHrEm;d hkak nq|=r|=kaf.a jspdrhg ,lajS m@;sfCIam jQjls' m@jSKhkaf.a u;h uska woyialrhs' lsishuz Ys,amhla .ek iuyr mqoa.,hka olajk l`Y,;djh wkqj Tjqka lshk yeu fohlau wjspdrfhka ms<s.ekSuhs' fuhg fya;`j hula lshk mqoa.,hd wkqj iuyreka ta lshk foa ms<s.kakg leu;sjSuhs' iuyrjsg wm hula ms<s.kafka Tyqf.a ndysr m@isoaOsh wkqjhs' iufKda fkd .re hkafkys oS tu ndysr m@isoaOsh ms<s.kakg is|=fjhs' fuzjd fufia ms<s.kakg fya;`j tfia ms<s.;a foa we;euzjsg i;H jsh yelshs' tfy;a wi;HjSug o mqZMjk' tksid fuzjd Z{dfkdamdh f,i fn#oaO orAYkh fkdms<s.kshs' jevs fokd hula ms<s.;a muKska fkdjsuid ms<s.ekSula fn#oaO orAYkfhys fkdue;' iuyr wd.usl l;!Djrekag irAjZ{;d Z{dkh fkdue;s ksid ta whf.a uqjska .s,sfyk ishZMjpk i;Hhehs ms<s.ekSug fkdyelsh' uqZMuskau wi;H fj;;a fyda fkdfj;;a i;H yd wi;H yd folskau uqiq jQ b.ekajSuz mej;sh yels nejsks' fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka ie,l~jsg th m<uqfjka we;slr.; hq;af;a o jrAOkh l< hq;af;a o wi;H uqZMuksu rys; iajNdjhl isghs' tnejska nq|=iufhka mrsndysr fjk;a iuhhka ;`< fu;a;d ixl,amh iudk fjk;a b.ekajSuz bosrsm;a jQj;a thska lsis f,ilska fu;a;d ixl,amh woyia fkdjk nj yd ta yd iudk ;;ajfhka tlS ixl,am jrAOkh fj;ehs ms<s.; fkdyelsh' fuh lf;da,sl oyu ;`< fm@auh ixl,amh fyda yska|= oyu ;`< Nla;sh ixl,amh fyda bia,duz oyu ;`< ifydaorFjh ixl,amh fyda fjk;a Bg iudk fjk;a ixl,am jsh yelsh' fuhska woyia jkafka ta ixl,am uqZMukskau wi;H lshd my;a fldg i,ld neyer lsrSu fkdj fu;a;d ixl,amhg idfmaCIlj tys w.h oelajSuls' 18
  • 19. nq|=ka jykafiaf.a Z{dkh mrsmQrAK nejska Wkajykafia jsiska bosrsm;a lrk ,o ixl,amj, mejlsfhao tu mrsmQrAKFjhuh' fuz wkqj hula nqoaO jpkhkuz th iqNdIs; jpkhla f,i ie,lsh yelsh' thg fya;`j nq|=r|=ka o irAjZ{ nejsks' irAjZ{ hkak nq|=r|=ka jsiska jsjsOdldr f,i js.@yfldg we;' irAjZ{jSu fyda fkdjSu js.@yhg wkqj mj;S' th ;udg .e<fmk nj iZoykafldg we;' wfkla wd.uz j, irAjZ{ hkak ish,a, olS hk wrA:fhka f.k we;' tfy;a iEufudfyd;u we;s irAjZ{ njla ;ukajykafiag fkdue;s nj nq|=rcdKkajykafia m@ldY l<y' ks.KaGkd:mq;a; yg iEu fudfyd;lu mj;akd irAjZ{ njla we;s nj lshhs' tfy;a tnZ|= irAjZ{ njla fkdue;s nj o th ms<s.; fkdyels nj o ;ukajykafiag tnZ|= irAjZ{ njla fkdue;s nj o f;jscAcd jpzPf.d;a; iQ;@fhys iZoyka lr;s'36 nq|=ka jykafiaf.a fuu m@ldYh ms<snZoj iZoyka lrk jsg o th b;du;a fu;a;d iy.; njska hqla; meyeos,s lsrSula nejz yZ|=kd .; yelsh' iajlSh Y@djlhd jsIfhys ksrka;rfhka i;Hh usi lsisjsfgl Wkajykafia wi;H Ndjs;hg fkdf.k we;s wdldrh wkqj Wkajykafia ;`< mej;s wm@udK fu;a;d fpz;kdj yZ|=kd.; yelsh' ;ukajykafia ieujsgu irAjZ{ hehs lshku;h m@;sfCIamlrk nq|=kajykafia hfula ud irAjZ{ hehs lshhskuz Tyqug wi;Hfhka fodaIdfrdamKh ( wnzNdpslaLkh ) lrk nj;a" hfula ud ;@sjsoHd okafkahehs lshkafkakuz th kshu;;ajh m@ldY lsrSula hehs lsh;s' fuzz u;h ;yjqrelrk idOlhla kuz mgsiuzNsodu.a. yd l:dj;a:qj hk miqld,Sk lD;Skays inznZ[aZC|+ inznoiaidjS hk fh|=uz yer iZ.s idys;Hfhys lsisu ;ekl nq|=rcdKkajykafia yeZoskajSug irAjZ{ hk jpkh fkdfhoSuhs' nqoaO NdIs;h fu;a;d ixl,amfhka hqla; jQjla jkafka lsisjsgl wi;H wdfrdamKhla uZ.ska ;ukaf.a oekqu Wiia fldg ie,lSula nq|= ysushka jsiska lsisjsfgl fkdlr we;s nejsks' wi;H Ndjs;d lsrSu wkHhka rejgSula jk w;r ths is|= lrkqfha fu;a;d ixl,amfhka neyer jQ ;;ajhka ;`< oS nejz ukdj meyeos,s jk fyhsks' by; iZoyka lrk ,o fya;` ksid NnznrEm;djh fyj;a hym;a hehs Wml,amkh lr.kakd fu;a;d ixl,amh m@Z{d f.dapr fkdjkakd jQ usKquz oZvq Wmfhda.S fldgf.k jsYaf,aIKh lsrSu hqla;s hqla; fkdfjz' ms<s.kakd ,o Z{dk jsNd. uQ<OrAu wkqj tjeks usKqulska fu;a;d ixl,amh jsksYaph fldg t<fUkq ,nkakd jQ ks.uhka o idjoH fjz' fu;a;d ixl,amh nZ|= m@cdkk" wdfjzok yd prAhduh jYfhka wF:! iuzmkak jk ixl,amhla mqZM,a iajrEmfhka jskd tlSh oDIaGsfldaKhlska uek w.h l< yelsfohla fkdfjz'.37 tfukau {dkh ;ukau ,nd .ekSfuys l@shdj,sfhys oS lshkq ,nkakd fyj;a wpdrAh u;dkQl~, nj u;u t<aUS ( Cousultations of Preceptor ) lsis|= pspdr mQj!l wdl,amhlska f;drj ks.ukj,g t<USu wfhda.Hnj nq|=iuh fmkajdfohs' .`rejrhdf.a jpkhg ieuod ieufoku .rel< hq;`h' ta ms<snZoj lsis|= lsis|= jsjdohla ;snsh fkdyel' kuq;a fuys wvqmdvqj jkafka .`rejrhd f.a jpkh YsIHhd fld;ruz wjfndaOfhka hq;`j ms<smoskjdo 19
  • 20. hk ldrkhhs' jspdrmQj!l Ndjfha jeo.;a nj biau;`jkqfha fuu ia:dkfhaoShs' we;euzjsg {dkh w;am;a lr.ekSfuz l@shdj,sfhys oS fjfyi wu;ljSuz jeks fya;`ksid .`rejrhdg huz huz w;miqjSuz we;sjsh yelsh' tjsg uekjska ijka fok YsIHhdf.a hq;`lu jkafka ffu;@S iy.;j yd f.#rj mQrAjlj .`rejrhdg tu ia:dk fmkajdoSuhs uydj.a. md,sfha j;a;laLJOlfha oS wdpdrAh WmdOHdh yd ioaOsjsydrsl j;aj, oS nq|=r|=ka fuz lreKq uekjska jsia;r lr oS ;sfnz' tnejska fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz jsOsl@uhka ms<snZo js.@yfha oS fulS wxYfhka muKla th iSudfldg mej;Sfuz |=rAj,;djh fuys oS fmkajd fokq ,nhs' wdpdrAh u;hg f.#rjfhka hula ms<s.ekSu iufKda fkd .re hkafkka woyia lrhss' .`rejrhd flfrys oevs f.#rjfhka Tyq mjik iEufohlau wOdk.@dySj wjspdrfhka ms<s.ekSu nq|=iufha Z{dk udrA.hg wkqj wkqu; fkdl< yelalls'38 nqoaO ld,Sk Igz Ydia;Djreka yd Wrefjz, ldYHm" koS ldYHm yd .hdldYHm hk ;`kanE cgs,hka ms<snZoj fn#oaO idys;Hfhys iZoykajk l:dmqj;a fuhg fydZo ksoiqkls' tkuz ;u .`rejrhd flfrka tk u; isoaOdka; jYfhka f.k mqoa.,hd yd iudch ;`< frdamKhlsrSug W;aiyf.k we;' fuz ld,fhys jeo.;alu jQfha YsIH ixLHdj wkqj .`rejrhdf.a ;;ajh uekSuhs' ;ud jgd jevsu ixLHdjla YsIHhska /ialrf.k ;udf.a ms<sfj<g Tjqkao yev .eiajSu tl< isrs;hs' tu ksid fuz wmf.a .`rejrhd wm jsiska mQckSh hhs hk wrA:fhka Tyqf.a ishZM u;hka fukau yeu l@shdjlau wjspdrfhka i;Hhehs ms<s.ekSuhs' tfy;a iajlSh m@Z{d ,dNhg fuh wys;lr nj;a tu ksid m@Z{dj leu;s mqoa.,hd fuh;a w;ay< hq;`nj nq|=rcdKka jykafia foaYkd l<y'39 fojshka fj;ska fudaCIh wfmaCId l< hq.h ffjosl pska;kfhka o yAgeyn` fudaCIh wfmaCId l< hq.h n@dyauK pska;kfhka o, wdOHd;ausl jYfhka ika;dk.; ixjrh mdrsY`oaOsh yd Z{dkh uZ.ska jsuqla;sh wfmaCId l< hq.h WmksIoa pska;kfhka o ms<snsUq fjz'40 l@shdjkaf.a jsksYaph ms<snZo Ndysr idOl bj;,uska mqoa., jgskdlu wjOdrKh lrjSfuz keUqrej uska fmfka' jsfYaIfhka fu;a;d ixl,amh fya;`fldg f.k mqoa., l@shdldrSFjh ffcj ys;jdoS whqrska ilia jkafka flfiao hkakg ukd ms<s;`rla fuhska iemfha' usksid wd;aujdoS oDIaGsh fj;g keUqrejSfuz oevs m@jKd;dj fya;`fldgf.k fu;a;d ixl,amfhys l@shdldrSFjh wju jSu;a tu oDIaGsfhka |=rej;au jv jvd;a wkHhka flfrys us;@YS,S wdl,amhlska lghq;` l< yels m@jK;djh wOsljSu;a jsoHudk fjz'41 TzkEu wjia:djl wd;audrA:lduS yeZ.Su biau;` jSu fu;a;d ixl,amfhys meje;aug wys;lr ;;ajhla Wodlrjkakla jsh' fu;a;d ixl,amh iyfhda.S;djh iudkFj;djh yd us;@YS,S Ndjh flaJ|@fldgf.k meKkeZ.`kq m@cdkk" wdfjzok yd prAhduh me;slv ;`fkka iukajs; idrOu!hla jSu ksid Bg m@;sjsreoaO fuday uQ,sl fyda oafjzI uQ,sl ixl,amhka fya;`fldgf.k thg ndOdldrS jd;djrKhla yg.ekSu ksrdhdifhkau is|= fjz' fuhska is|=jkqfha ffu;@sfhys mrsmQrAK wjOsnj ke;fyd;a jslis; nj we;s fkdjZSuhs' nq|=iufhka mrsndysr we;euz iuhka;`< olakg ,efnkafka fuz wdldrfha fu;a;d 20
  • 21. ixl,amhls' tys oS fu;a;d ixl,amfhka ksrEmKh lr oelafjkakd jQ fohu fjk;a kduhlska hqla;j ffu;@sh ;ruz mrsmQrAKj fkdj Bg jvd wvq ;,hlska hqla;j ;sfnkq oelsh yelshs' fm@aufhys fukau ifydorFjfhys o oel.; yels jkafka funZ|= ;;ajhls' fmros. fukau wmros. o uq,a ld,Sk iuh ixl,amhkays us;@ ixl,amh fyda us;@ksiuz ( Mthranism ) f,i fu;a;d ixl,amfhys huzlsis uQ,sl iajrEmhla .enzjqj o jrA;udkh jk jsg tlS ;;ajh oel.; fkdyel' fmros. kuz mQrAj ffjosl hq.h yd wjros. kuz mrAishdkq hq.h hk ld, jljdkq ;`< wdikak jYfhka fu;a;d ixl,amfhys uQ,sl jrAOkd;aul wjia:djla jsoHudk jsh' tfy;a uq,a hq.fhka miqj fuz fulS jrAOkd;aul wjia:dj blaujd fu;a;d ixl,amh .uka l< njg we;s idOl b;du;a jsr<h' fuhg fya;` jQfha ful, iuh ixl,am iuZ. b;d iS>@fhka jrAOkh fjuska mej;s wd;au ixl,amh iuZ. ;ud hkqfjka mqoa.,FjfrdamK woyia jHdma; jSu;a iuZ.u iajlSh isrer weiqre lruska mej;s usksia Z{dkh Z{dkuh m@Ndjla f,i msg;g jsysfokakg ;snQ wjia:dj uZ.yerS th yels,S ;j|=rg;a ;ud hkqfjka wOHdhfrdamKh lr.kakd ,o uk%l,ams;h jgd ixflaJ|@kh jSu ksid fjk lsis|= iuh ixl,amhlska usksia pska;k Yla;sh wjOs fkdjsKs' fuys wdikak;u m@;sM,h jQfha Z{dk jrAOkfhys iSudj b;du mgq jS WmksIoa hq.fhka Tnzng lsis|= ie,lsh hq;` Z{dk jsN. mokulska fu;a;d ixl,amhg lsis|= wkqn,hla fkd,enS hduhs'42 wjidk jYfhka fu;a;d ixl,amfhys mrsmQrAK jrAOk wjia:dj nq|=iufhys i;r n@yau jsyrK hgf;a fu;a;d n@yau jsyrKfhys we;' WmksIoa hkafkys wF:!h wkqj .`rejrhdf.ka ryfia .`re uqIags jYfhka ,ndfok b.ekajSuz yod, ksidu fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka wF:! js.@yhka o Z{dk jsNd. uQ< OrAu w;ska wdjD; iajNdjhla f.k mej;sKs'43 fuys iZoyka ryiH nj kuz udkisl wdjD;Ndjhhs' fujeks wdjD; udkisl mej;`ula iajNdjhla .`re isiq fofokd w;r mej;`fha jS kuz .`re YsIH iuznJOh o f.dvkeZ.S mej;sfha nq|=iufhys wkqolakd ,o msh mq;` fifkyi fuka ffu;@S fpz;kdj mQrAjx.u fldg.kakd ,o hym;a wdl,amhlska fkdj jQ iajlSh hgy;a my;a mej;`u uZ.ska flfia fyda wfkldf.a is; oskdf.k Tyq iZ.jdf.k isgskakd jQ ryia ish,a,u oek.kakd wosgkska miqjkakd jQ lmgs mej;`ula nj meyeos,s fjz' YsIHhdf.a mCIfhka fuz 21
  • 22. lreK fufia jk w;r .`rejrhdf.a mCIfhka ksrka;rfhkau ish YsIH msrsi iajlSh jy,qka f,i ;ukag hgy;a my;a mej;`fuka hqla;j isgSuu wdpdrAhjrhdf.a wfmaCIdj jQ nj o fmfka' fujka udkisl jd;djrKhla ;`< Z{dkh jeks b;d Wiia nqoaOs jsIhsl lreKq yd wdOHd;ausl jYfhka iajlSh mdrsY`oaOsh msKsi fya;` jkakd jQ lreKq jeks foa mrmqfrka mrmqrg mej;hdfuz bvlv b;du;au w,amh' Z{dkh jeks nqoaOs jsIhsl wka;rA.;hka yd wdOHd;ausl jYfhka iajlSh wdOHd;ausl ;,h mdrsY`oaOsh lrd /fZ.k hkakd jQ lreKq jHdma;jSu iZoyd fydZou miqnsu jkafka jsjD; njhs'44 kuq;a by; olajk ,o ;;ajh hgf;ys tys jHdma;shg wjYH bvlv Bg ysus fkdjQ nejska n@yauK iuzm@odfha Z{dk jsNd. uQ< OrAuhka wkqj js.@y flfrkakd jQ fu;a;d ixl,amh WmksIoa hq.fhka Tnzng ixjrAOkh lrd hd fkdyels jsKs'45 fuhska nqoaOsjdoSka f,i yeZoskafjkafka ;rAlh yd wkqudkh hk l@ufjzohka fol uZ.ska oekqu ,nd .kakd jQ wd.usl yd odrAYksl fldgzGdYhkah' fuu msrsi l,ska jsia;r lrk ,o iuzm@odhjdoSkag jvd uZola by< nqoaOs ugzgula ksfhdackh lrkakdyq fj;a' thg fya;`j ;rAlh uZ.ska fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz jspdr mQrAjl iajNdjh Tjqka jsiska hul i;Hdi;H;djh ks.ukh lsrSu msKsi fhdod .kq ,enQ nejsks' tfukau ;rAlh uZ.ska ,nd .kakd ,o Z{dkh ia:sr oekqula f,iska i,ld ta u; msysgd ;ukag iDcqj w;am;a lr.; fkdyels oekqu wkqudkh weiqrska ,nd .ekSu fudjqka jsiska l@shd;aul lr ;snsks' fudjqka jsiska Ndjs;d lrkq ,enqjd jQ ;rAlh yd wkqudkh hk jsOsl@uhka fol fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz oekqu ,nd .ekSfuz oS ksjeros jspdr mQrAjl pska;kh wjOs lrk jsOsl@u folla f,iska i,lkq ,enQj;a tu jsOsl@uhka fol o uqZMukskau wOdk.@dySj Ndjs;d lsrSu Tjqkaf.a l@ufjzofhys olakg ;snQ |=rAj,;djh f,iska ie,fla' ikaol iQ;@fhys oS fuu l@ufjzoh uZ.ska ,nkakd jQ fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz Z{dkh o wiuzmQrAK tlla nj meyeos,s lr oS ;sfnz'46 fuu fldgzGdYh kuz lr ;sfnkqfha ;lalS jSuxiS hk kdufhks' fuz fldgig jefgkafka merKs WmksIoa fN#;sljdoSka" ixYhjdoSka" fN#;sljdoSka" yd wdcSjlhska" ixYhjdoSka" fN#;sldoSka" yd wdcSjlhska" w;rska jevs fofklah' ;rAlh yd wkqudkh fudjqka jsiska Z{dk udrA.h f,i ms,s.kshs' fuz msrsi yZ|=kajd ;sfnkafka ;lals jsuxis kusks' ;rAlh uZ.ska ,nk Z{dkh msrsmqka Z{dkhla yegshg ms<s.kakd fldgihs' ta pska;duh Z{dkh Tjqkaf.ka wjOdrKh fjz' ikaol iQ;@fha oS fuu l@uh o Z{dkh ,enSug fkdiq|=iq nj wjOdrKh lr ;sfnz' ta o lreKq i;rla mdol lrf.kh'47 i.iq;la;s ;uz ms fyd;s - yrs oekqula fok ;rAlhla jsh yelsh' ii.|=;la;s ;uz ms fyd;s - jeros oekqula fok ;rAlhla jsh yelsh' iii.;:d ms fyd;s - tfia o jsh yelsh' iv.wZ[aZ[:d ms fyd;s - wka whqrla o jsh yelsh'48 22
  • 23. i;H;dj .ek ia:sr jYfhka iy;sl jsh fkdyels ksid ;rAlh o wi;`gqodhl oekquz uZ.ls' fuz nqoaOsjdo l@uhgu we;`ZMjk Z{dk udrA. i;rla ( 4 ) ld,du iQ;@fha oS wiuzmQrAK Z{dk udrA. jYfhka i,ld m@;sfCIam lr ;sfnz' tajd kuz i.;lal fya;` - ;rAlhg tlZ. nejska ms,s.ekSu' ii.kh fya;` - kHdkQl~, nejska ms<s.ekSu' iii.wdldr mrsjs;lal - whqre jsiska ms<s.ekSu' iv.osgzGs kscACOdklaLka;s - ;u oDIagshg tlZ. hehs ms,s.ekSu' ld,du iQ;@fha iZoyka jk fuu Z{dk udrA. i;ru ;lals jsuxis fyj;a ;rAlh uZ.ska ,nk Z{dkh msrsmqka Z{dk udrA.hla f,i nq|= iuh ms,s.kshs' tfy;a nq|=iuh msrsmqka i;Hh ,enSug by; lS Z{dk udrA. i;r wiu;a fyhska ;rAlh Z{dkh ,enSfuz tlu udrA.h f,i m@udKh lr .ekSu nq|=iuh neyer lrhs'49 ;rAlkh jkdyS fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka l@shdlsrSug fkdiq|=iq l@ufjzohla jYfhka o fmkajd osh yelsh' ;rAlkh fndfyda |=rg jpk fyj;a ixjdlH u; rZod mj;skakd jQ jsoHd;aul l@ufjzohls' fu;a;d ixl,amh jpkh wNsnjkh l< ps;a; ixl,amhla jk nejska fu;a;d ixl,amfhys iuzmQrAK jmirsh ;rAlkfhka wdjrKh lr.; fkdyelsh' tnejska fu;a;d ixl,amhg ;rAlkfhka lsishuz wdf,dalhla fyj;a b;du;a iqZM meyeos,s lsrSuz fldgila jsia;r lsrSuz jYfhka ,nd .; yels jqj;a uqZMukskau fu;a;d ixl,amh jsYaf,aIKh lsrSug ;rAlkh iq|=iq l@ufjzohla hehs ms<sfkd.efka' we;euzjsg fu;a;d ixl,amh ms<snZoj ;rAlkfhka muKla fyda ;rAlkh flJ|@ lrf.k muKla fyda wF:!l:kh lrkakg hEu ydkslr jQjla o jsh yelsh' tjsg i;Hh jsia;r lsrSug fukau wjfndOhg we;s udrA.hg uqZMukau fyda fldgila bka wdjrKh jsh yels nejsks' wfkla w;g fu;a;d ixl,amh jO!kh lsrSfuz oS fukau jO!kh lr.kakd ,o fu;a;d ixl,amh Ndjs;fha oSo ;rAlkh ksIam@fhdackh' ;rAlkh jvd;a keUqre;djla olajkafka fN#;sl foa ms<snZoj is;ard;aul meyeos,s lsrSuz wrUhd muKla jk w;r w;SJ|@hs m@;HCIh jsYaf,aIKh wrUhd fkdjk nejska o ;rAlkh fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka Wps; yd jvd;a fhda.H Z{dk jsNd. jsOsl@uhla f,i ms<s.ekSug md;@ fkdfjz' fuu nqoaOsjdoS ( Rationalists ) fldgig wh;a jk ld,du iQ;@fhys fmfkk Z{dk udrA.hla jkqfha ;lal fya;` ( Logical Implication ) kuz ;rAlh tlu Z{dk udrA.h jYfhka ms,s.;a fldgihs'50 n@dyauK iuzm@odh hgf;a WmksIoa hq.h ;`< nsys jQ tu n@dyauK iuzm@odfha hd.h yd hZ{h hk foflys wudkqIsl ukqIH yd iFj >d;kj,g jsreoaOj jsfrdaOdl,am f.dkq l< msrsi Tjqkaf.a ;rAlh Wmfhda.S lr .;ay' i;H jYfhkau WmksIoa hq.h ;`< nsys jQ wd.usl lKavdhuz WmksIoa hq.h ;`< nsys jQ wd.usl lKavdhuz WmksIoa we;euz b.ekajSuz m@ldY l, wh uki fY#;sl m@ia;`;hla jYfhka ie,l~y'51 PdfJod.H WmksIofha 23
  • 24. m@Odk odrAYkslhd f,i ie,flk Woaod,l wdreKS ( f.da;u ) iDIsjrhd fuz u;h oerE wfhls' Tyq uki wd;aufhka fjka jQ fN#;sl |@jHhla jYfhka yZ|=kajd ;sfnz'52 fuu woyia WmksIoa b.ekajSuz ;`<ska u;` jqfka iFj >d;k jsuqla;sh me;~ ysxidjdoS n@dyauK b.ekajSuzj,g jsreoaOjsug tu b.ekajSuzj,g myr .eiSu mru idrOu!hla wjsysxidjla f,i Tjqka jsiska ie,l~ nejsks'53 kuq;a fN#;sljdoS rduqjla msg idrOu! ms,snZo lsis|= wdpdr jsoHd;aul miqnsula n, fkdmeje;afjk nj Tjqkag jegySula fkdjsks' fuz ksid idrOuSh mCIfhka fuz WmksIoa b.ekajSuz wiuzmQrAK f,i ie,fla' Y@uK iuzm@odh w;rska wcs; flailuzn, oerE fN#;sljdoS orAYkh o wh;a jkafka fuu fldgighs'54 pdrAjdl orAYkh uZ.ska o fuu fN#;sljdoS b.ekajSuz Yla;su;a jsh'55 ld,du i@;@fha oS fuu b.ekajSuz msrsmqka Z{dk udrA. f,i ms,s fkd.kafka idrOu! jrAOkh iZoyd bka lsis|= msgqjy,la fkdie,fik yq|= fN#;sljdoS b.ekajSula nejsks' ;rAlh .`re lr.;a ;j;a fldgila jQfha ixYhjdoSkaf.a fyj;a ielh mdol lr b.ekajSuz bosrsm;a l< wd.usl iuzm@odhhs' Y@uK iuzm@odh w;rska ixch fn,a,gzGsmq;a; Ydia;Djrhd funZ|= wd.usl b.ekajSula bosrsm;a l< flfkls'56 Tyqf.a b.ekajSuz wurd jslafLzmjdoh kuska yeZoskafjk wfZ{hjdoS" ixYhjdoS ia:djrhla weiqre l<d jQ orAYk udrA.hla jsh' Z{dk jsNd.Sh jYfhka Tyq Ndjs;d lrkq ,enQ ixYhjdoS ia:djrh lsis|= idrOu! jO!k l@shdj<shlg ;`vq fkd|=ka b.ekajSula jsh' thska m@Odk jYfhka is|= flrefka oDIaGs .@yKh lsrSfuka je<lS isgSu muKs' idrOu! jO!kh lsrSfuz lsis|= ms<sfj;la bosrsm;a fkdjQ ksidu fuu b.ekajSuz Z{dk udrA.hla f,i wiuzmQrAK wdjD; jeiqKq udkisl ugzgula nsys lrjkakd jQ u;jdo jsh' tu ksid Z{dk udrA.hla f,i fuu ixYhjdoSkaf.a b.ekajSuz wiuzmqrAK nejska ld,du iQ;@h uZ.ska tajd neyer flfrA' ixYh kuz ielh .`re ldg .kq ,enQ fldgihs' idudkHfhka ielh udkisl |=rAj,;djhla jYfhka oelafj;;a fuys oS odrAYksl mCIfhka ielh oekqu fyda Z[dkh ,nd .ekSfuz ms<sfjf;ys bosrshg .uka lsrSug uy;a fia wdOdr WmldrS jk nejska odrAYsksl ms<sfj;la jYfhka ielh jsia;r flfrkafka ixYh hk kusks' fuu fldgig wh;a jkqfha o nqoaOsjdoSka jk ( Rationalists ) ;rAlh yd wkqudkh m@udKh fldg.;a msrsighs' nqoaOsjdoS iuzm@odh wh;ajk B <Z. fldgi jQfha wdcsjlhkah' wdcSjlfhda wlsrshjdoh flaJ|@fldg.;a wfy;`ljdoh ixidr Y`oaOsjdoh jeks b.ekajSuz oerEy' wdcsjlfhda mdruzmrsl .`rejre ;sfofkl` .ek jsYajdi l<y' kkao jpzp" lsi ixlspzp hk mQrAj .`rejrekag wk;`rej Tjqkaf.a Ou!h m@pdrh l< f;fjks .`rejrhd jQfha Y@uK iuzm@odhg wh;a ulaL,S f.daid,h' 24
  • 25. wdcSjlhkaf.a kdhlhd f,i yeZoskafjk ulaL,S f.daid, ms,snZoj ffckhkaf.a miqfjks wx.h jQ Nd.j;S iQ;@fhys iZoyka fjkafka ulaL,S f.daid, msZvqisZ.d je<ZoSfuka cSjsldj f.k.sh mqoa.,fhl` njhs' ulaL,S f.daid, bosrsm;a l< ksh;s ix.;sjdoh ( Determinism) uZ.ska mqoa., iajpzPJo;djh ( Free Will ) m@;sfCIamjk nejska jsjD; udkislFjhlg ta uZ.ska ndOdjk nj;a" fufia wdjD; udkislFjh fya;`fldgf.k idrOu! mCIfhka usksiqka w.;s.duS lrjk oyula nj;a" lshd nq|=r|=ka b;d ;oska fulS Z{dk jsNd.Sh ia:rh m@;sfCIam l< whqre wx.`;a;r ksldfhys olakg ,efnz' " ulaL,S " kuz fuda> mqreIhd usksiqka w,a,k flukla jeks hhs tys oS nq|=r|=ka olajd we;'57 we;euzjsg idudkH fmd|= ck;dj w;r fudyqf.a Ou!h fnfyjska ckm@shj mj;skakg we;s nj by; nq|=r|=ka fudyqf.a Ou!hg usksiqka jiZ.j .sh wdldrh olajk ,o iZoyk wkqj fmfka' ;rAlh ;j;a Z{dfkdamdhls' yq|=flaj, ;rAlhu u;msysgd Z{dkh ,o yels hehs nq|=kajykafia fkd jod<y' tuksid ;rAlhu; Z{dkh ,enSu nq|=r|=kag wNsu; fkdfjz' ml`Olpzpdhk bosrsm;a lf<a ;rAlh u; f.dvkeZ.`Kq orAYkhls'58 ;lal mrsydlfoa i;H jSug o wi;H jSug o bvwe;' tfy;a i;Hh ks;ru ;rAldkQl~,hs' fn#oaO orAYkfha w.h lrkafka m@;HCIKfhka m@;Hd;aufjzokSh jYfhka ,nd.kakd Z{dkhhs' ( mpzp;a;x fjzos;nzfnda jsZ[aZC|+yS;s ) Y@e;shg yd wdma;hg nq|=iuh myrfokafka tnejsks'59 ;rAlfhka fyda Y@e;sfhka fyda wdma;fhka fyda fkdj hula ms<s.; hq;af;a Z{dkhu fufyhjd nj;a nqoaO jpkh mjd tfia Z{dkh fufyhjd ms<s.; hq;` nj;a" ld,du iQ;@fhys iZoykalr;s' fn#oaO b.ekajSuz wkqj ;rAlYnzofhka .uHjk wrA:lsysmhla we;'60 nq|=iufhys ;rAlh m@;sfCIam lrkafka thska lskuz wrA:hlska o hk nj jsuish hq;`hs' thg fya;`j nq|=iufhyso ;rAlh ;rAlh tla;rd iSus; m@udKhlg Wmfhda.S lr .kakd nejsks' tkuz fn#oaO Ndjkd l@u .ek lshkjsg m@:u OHdk .; mqoa.,hdg ;u is;`js,s yiqrejd .ekSfuz oS ;rAlh wjYHnj iZoyka lr;s'61 fu;a;d ixl,amh jrAOkh uZ.ska m@:u OHdkh Wmojd .ekSfuz oS tu OHdk.; mqoa.,hdyg we;s jk jsrA;rAlh kuz jQ OHdkdx.h uZ.ska m@ldY jkqfha o fuu ;rAlk iajNdjhhs' fuhska meyeos,s fjkafka fu;a;d ixl,amfhys iajrEmh m@ldY lsrSfuz oS th jsOsu;aj ;rAlkh l@shdj<shla uZ.ska meyeos,s l< yels jqj;a mrsmQrAK ixl,amfhys wka;rA.; ishZm lreKq tfiau ;rAlkh uz.ska muKla oelajSug fkdyels njhs' ulaksido h;a m@:o OHdk ;,fhys isg ;j;a OHdk ;, olajd fn#oaO Ndjkd l@u uZ.ska lsishuz ixl,amhla jevs |=rg;a ixjrAOkh lsrSfuz yelshdj mj;sk nejsks' ishZM woyia ie,ls,a,g .;a jsg ;rAl Ynzofhka .uHudk wrA: lsysmhla we;s nj meyeos,sh' thska fn#oaO orAYkd.; Z{dk udrA.h ;rAlkh ms<s.kafka lskuz wrA:fhka oehs ie,ls,a, fhduq lsrSu jeo.;a fjz' nq|=r|=ka jsiska ;rAlkh ms<snZoj olajk ,o wjOdkh my; iZoyka wdldrfhka fm< .eiajsh yelsh' 25
  • 26. i. ;rAlh hkq wodk.@dyS fkdjk njhs' fuz wrA:fhka nq|=rcdKkajykafia ;rAlh m@;sfCIam fkdlr;s' ud wkqiaifjzk hk ;kays fuka wjspdrj;af,i .ekSfuzoS ;rAlh m@;sfCIam lr;s' ii. ifya;`lnj ( iksodkx imamdgsydrshx ) hk wrA:h ;rAlkfhka .efkhs' imamdgsydrshx nqoafOda Ouzuxfofia;s' hkqfjka fhfok ksid ifya;`l nj fn#oaO orAYkfhys ms<s.efkhs' tuksid ifya;`l nj hk wrA:fhka o nq|=rcdKkajykafia ;rAlh m@;sfCIam fkd lr;s'62 iii. jspdr mQrAjl jsoHd;aul nj o ;rAlfhka n,dfmdfrd;a;` fjhs' fn#oaO orAYkfha ;rAlh m@;sfCIam lrkafka fuz wrA:fhka o fkdfjz'63 fn#oaO orAYkfhys ;rAlh m@;sfCIamlrkafka l`uk wrA:hlskao hkakg fydZou ksorAYkhla ikaol iQ;@fhys ths' tawkqj fmfkkafka th lsishuz m@d.dkQN~; ks.duS ;rAl l@uhla wkqj pska;k Yla;sh fufyh jSfuka tla;rd l@shd moaO;shla wkqj ,efnkakla njhs' m@d.dkQN~;j ;rAlfldg jsjsO ks.uk f.k h:dfndaO ;;ajh .ek wjfndaOhla ,nd.; fkdyels nj nq|=rcdKkajykafia jod<y' ud ;lalfya;` hkafkka Wkajykafia foaYkd lf<a tu lreKhs' tu wrA:fhka ;rAlh m@;sfCIamjsh' ks.duS f,i ;rAl lsrSfuka we;euz jsgl oS wfmaCIs; i;Hfhys Pdhdud;@hla fyda ,efnkakg;a mqZMjk' iuyrjsg fkd ,efnkakg;a mqZMjk' tuksid ;rAlh iuyr jsg i;H jkakg;a bv we;' wi;Hfjkakg;a bv we;' tnejska nq|=rcdKkajykafia ;rAlh m@;sfCIam l<y'64 ikaol iQ;@fhys oS meyeos,s lrfokq ,nkafka fodaIhka i;rla ksid fuu l@ufjzoh uZ.ska ,nkakd jQ {dkh jsOsu;a fukau irAjiuzmqrAK fkdjk njhs' uq,au fodaIh jkqfha ;uka oekqu ,nd .ekSu msKsi Ndjs;d lrkq ,nkakd jQ ;rAlh ksjeros oekqula ,ndfok ;rAlhla jsh yels nj hkakhs'65 ;rAldkQl~, pska;kh jspdr mQrAjl iajNdjh Wreu lr.;a;la jk kuq;a fuys we;s idjoH;djh jkafka fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz Z{dkh ,nd .ekSu msKsi Ndjs;d lrkq ,nkakd jQ ;rAlh ksjeros ;rAlhla jsh yelsh hk ldrKhhs' th taldka;fhkau ksjeros ;rAlhla kuz th o .egZMjla fkdfjz' fuys we;s .egZMj jsh yels nj hkakhs' tys rZod mj;afka wjsksYaps; iajNdjhhs' wjsksYaps; iajNdjh uZ.ska fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSu ms<snZoj ia:sr ks.ukhkag t<Ush yels fkdfjz' huzlsis Z{dkhla ksrjoH kuz thska lsishuz fohla ms<snZoj ksYaps; ks.uhkag t<USug yels jsh hq;`h' wjsksYaps; jsOsl@uhka uZ.ska ta wdldrfhka fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSu ms<snZoj ksYaps; Z{dkhla w;am;a lr.; fkdyel' ;rAlh yd wkqudkh Z{dkh ,nd.ekSfuz tlu udrA.h f,i Ndjs;d lsrSfuz fojk fodaIh f,i fmkajd oS ;sfnkqfha Z{dkh ,nd .ekSu msKsi Wmfhda.S lr.kakd jQ ;rAlh jeros oekqula ,ndfok ;rAlhla jsh yels njhs'66 ;rAlfhka ,nd .kakd ,o oekqu wkqudkh 26
  • 27. mdol lrf.k ;j;a bosrshg f.khdu f;areula fkdjkafka ;rAlh fukau ;rAlh Wmfhda.S lr.kakd ,o oekqu o ksYaps; tlla fkdjk fyhsks' fuys o we;s fodaIh wjsksYaps; iajNdjhhs' Z{dkh ,nd .ekSu msKsi Wmfhda.S lr.kakd jQ ;rAlh fyda tu ;rAlh uZ.ska ,nd .kakd jQ Zwkqudkuh {dkh jeros hhs ksYaps; jYfhkau okafka kuz th w;ayer fjk;a jsiZ|=ulg hdfuz yelshdj ;sfnz' kuq;a fuys we;s .egZMj jkafka th yrso jeros oehs ksYaps; jYfhkau fkdokakd njhs' fujka wjsksYaps; ;;ajhl oS we;s lr.kakd fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz Z{dkh Wmfhda.S lr.ksuska ksYaps; ks.ukhkag t<USug hdu fodaI iy.; nj nq|= iufhys fmkajd oS ;sfnz' fuys f;jk fodaIh f,i ikaol iQ;@fhys fmkajd oS ;sfnkqfha tfia ta wdldrfhka o jsh yels njhs'67 fuysoS lsishuz ks.ukhla lrd t<USu msKsi Wmfhda.S lr.kakd ,o ;rAlh yd wkqudkh o wjsksYaps; iajNdjhl ;snsh oS tuZ.ska ,nd .kakd jQ ks.ukfhys we;s wjsksYaps; iajNdjh fuhska meyeos,s lrfokq ,nhs' ;rAlh yd wkqudkh hkq huzlsis m@ia;`;hla ms<snZoj ks.ukhlg meusKSu msKsi Ndjs;d lrkq ,nkakd jQ jsOsl@uhls' tu jsOsl@uh o wjsksYaps; iajNdjhl ;snsh oS tuZ.ska ,nd .kakd jQ Z{dkh wjsksYaps; iajNdjhl mej;Su mq|=uhla fkdfjz' ta ksid tjka jsOsl@uhla fukau tjka jsOsl@uhla weiqfrka ,nd .kakd fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz {dkh o ia:djr hehs ie,lSu m@Yia; fohla f,i nq|= iuh jsiska i,lkq fkd,nhs' ;rAlh yd wkqudkh Z{dkh ,nd .ekSfuz taldhk l@ufjzoh f,i ie,lSfuz isjzjk fodaIh f,i ikaol iQ;@fhys fmkajd fokq ,nkafka th wka whqrlska o jsh yels iajNdjhhs'68 fuys oS Z{dkh ,nd .ekSu msKsi Ndjs;d lrkq ,nkakd jQ ;rAlfhys yd wkqudkfhys we;s idjoH;djh muKla fkdj ta msKsi Ndjs;d lsrSfuz yelshdj we;s wkH ;rAlhka yd wkqudkhkaj, we;s idjoH;djh o fuhska meyeos,s lrfokq ,nhs' tfiau ;uka Ndjs;d lrk ;rAlhg yd wkqudkhg mrsndysrj ;j;a l@ufjzohla fyda fyda fndfyda .Kkla ta iZoyd Wmhqla; fjz hehs ie,lSu ;`< ta iZoyd Ndjs;d lrkq ,nkafka l`uk ksYaps; l@ufjzoh oehs ksYaps; ks.ukj,g meusKSug fuz ksid fkdyels fjz' wjsksYaps; iajNdjh rchk fujka jd;djrKhl Ndjs;d lrkq ,nk ;rAlk l@ufjzoh jqj o jsoHd;aul mokulska fhdod .ekSug we;s bvlv wju flfrA' jspdr mQrAjl ks.ukj,g t<USug kuz ;rAlkh jqj o Ndjs;d l< hq;af;a jsoHd;aul mokula u; msysgd isgh' fuz hgf;a tjka ;;ajhka j<lajk nejska fuu fodaIh fya;`fldgf.k nqoaOsjdoS l@ufjzoh uZ.ska ,nkakd jQ fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz Z{dkh wiuzmQrAK iajNdjhla .kshs' iuzm@odhjdoS l@ufjzoh ms<snZoj i,ld ,nk l< fuu nqoaOsjdoS l@ufjzofhys ;rul jspdr mQrAjl iajNdjhla olakg ,efn;;a" Z{dkh ,nd .ekSfuz taldhk l@ufjzohla 27
  • 28. jYfhka fuuZ.ska ,nkakd jQ Z{dkh wiuzmQrAK wmrsmQrAK jQjla nj nq|=iuh jsiska fmkajd oS ;sfnz' ld,du iQ;@fha oS fuu nqoaOsjdoS l@uhgu wh;ajk Z{dk udrA. i;rla ( 4 ) wiuzmQrAK nejska m@;sfCIam lr olajd we;'69 ld,du iQ;@fha oS wiuzmQrAK nejska m@;sfCIam lrk ,o iuzmQrAK Z{dk udrA. ixLHdj oyhla ( 10 ) jk w;r fuu fldgfiys oS olajk ,o Z{dk udrA. i;rg mrsndysrj by; iZoyka lrkakg fh|=Kq iuzm@odhjdoS l@ufjzohg wh;a Z{dk udrA. yhla ( 6 ) o we;' ld,du iQ;@fhys wka;rA.; nqoaOsjdoS l@ufjzohg wh;a Z{dk udrA. i;frka tla Z{dk udrA.hla jYfhka ;drAlsl nj fmkajd oS ;sfnz'70 fuys ;drAlsl nj jYfhka js.@yfldg olajk ,oafoa ;rAlkhg tlZ. ksid tlS ;rAlkh Ndjs;d fldg ,nd.kakd ,o lsishuz oekquz fldgzGdYhla i;Hh hehs ks.ukhlg meusKSuhs' fuysoS ;rAlkh Ndjs;d fldg we;af;a oekqu ,nd .ekSug muKla fkdj tu oekquz fldgzGdYh taldka; jYfhka i;Hh nejz ;yjqre lsrSu msKsih' ;rAlh jqj o Wjukdjg jvd wOdk.@dySj Ndjs;d lsrSfuys m@jKdjhla fuz ;`< .enzjk fyhska th fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz l@shdj<sh iZoyd wfhda.H nejz nq|= iuh jsiska fmkajd fokq ,nhs' ld,du iQ;@fhys oS m@;sfCIam lrk ,o wfkla l@uh jkqfha kHdhhg tlZ. nejska ms<s.ekSfuz l@ufjzohhs'71 kHdhsl nj hkak lsishuz jsoHdkQl~, woyila fmroers lrf.k nsysjqk fohla hehs fmfkk uq;a" jspdr mQrAjl njlska f;drj wOdk .@dySj kHdhdkQl~, jSu nq|= iuh wkqu; fkdlrhs' ld,du iQ;@fhys m@;sfCIam lr olajd ;sfnkqfha wjspdr mQrAjlj kHhhkaf.a ms,sirK me;Suhs' jsorAYkd pska;kh ;`<ska fn#oaO kHdhh fy<s fmfy<s jqj o tys we;af;a kHdfhka wkaOjSu fkdj lsishuz jspdr mQrAjl pska;khla mqnq|=juska ta Tiafia ps;a; ixjrAOkh we;s lr.ekSuhs' fuh flfiaj;a yqfola flaj, jYfhka fyda w;a;fkdau;slj kHdhh Ndjs;d lsrSug iudk l< fkdyel' jsoHd;aulj jspdr mQrAjlj jsYaf,aIKfhka kHdhh nsys lsrSu muKla fkdj th fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSu iZoyd jspdr mQrAjlj Ndjs;d lsrSu o nq|= iufhys orAYk iuzm;a;sh jYfhka olajd we;' kHdh fya;` ( Nomological Implication ) hk kHdh mokuz lr huzlsis m@ia;`hla ms<snZoj idrOu! jsksYaphlg t,fUkakd jQ iuzm@odhhs' kHdh m@udK lr.kakd Z{dk udrA.h kHdh orAYkhhs'72 kHdh Ynzofha me;`reKq ( jHdma; ) wF:!h kuz m@udKh uZ.ska wF:! mrSCIKh hkqhs' f,dalfhys o; hq;` ish,a,u m@;HCI wdoS p;`rAjsO m@udKhkaf.ka mrSCId lrk fyhska fuz orAYkh kHdh kuska m@isoaOh' tu p;`rAjsO m@udK kuz " m@;HCIh" wkqudkh" Wmudk yd Ynzohhs'73 wkqudk m@udKfhys tk m@;sZ{d oS mZ[apdjhj jdlHfhdau kHdh Ynzofha jsfYaIdrA: hhs'74 m@;HCIfhys khHdhg wjldYhla ke;' kHdfhys meje;au wkqudkfhysuh' 28
  • 29. nq|=iufhys kHdh hkak Ndjs; jS ;sfnkqfha fid;am;a;s udrA.fhka ksrAjdKh ms<snZoj m<uqjrg wjfndaOh ,nkakd jQ mqoa.,hd ;`< fiiq udrA. M, j, oS wjfndaO l< hq;` ksrAjdKh ms<snZoj mj;skakd jQ wjfndaOh kHdhhla wdldrfhka mj;sk njhs' fuys oS ;uka yg wjfndaO lr.kq ,enQ m@;HCI oekqfuz msysgd isg wjfndaO fkdl< o ;uka uq,a jrg ,;a oekqu wkqj wjfndaO fkdl< foa jqj;a fuz wldrfhka fjz hehs lsishuz jsOsl@uhlg wkqj pska;khg yiq lr.ekSfuz mj;sk yelshdj nq|=iuh kHdhh jYfhka olajhs' nq|=iufha oS osgzGs.; iuzmhqla; kdufhka olajd ;sfnkafka o fuz wdldrfhka m<uq jrg ksrAjdK N~ush fj; orAYk Z{dk iuzm;a;sh Wmfhda.S fldg f.k meusKs ;eke;a;dh' fuu Z{dK iuzm;a;sh ,enSu mjd fu;a;d ixl,amh jrAOkfhys m@;sM,hla f,i o js.@yhg md;@ jS ;sfnz' m@;HCI wd.u folska olakd ,o foh wkqj wm@;HCI foh o wkqudkfhka wjfndaO lrk fyhska wkqudk idOl jQ kHdh wkajSCId hhs o wkajSCISh jYfhka mj;akd fyhska wkajSCISh jsoHd hehs o kHdh Ydia;@h yZ|=kajkq ,efnz'75 fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka ie,l~ jsg wkqudkh uZ.ska fu;a;d ixl,amh ms<SnZoj lsishuz mqoa.,fhl`yg we;s lr.; yels jkqfha b;du;a iqZM oekquz m@udKhla nejska wkqudkh fu;a;d ixl,amh ms<snZo jsYaf,aIKhl oS Ndjs;d lsrSu widrA:lh' wkqudkfhys m@udKhla jYfhka kHdh jdoSka kHdh m@udK lr.kakd kuq|= tys wvqmdvqluz iys;h' fudjqkaf.a m@Odk m@udKh f,i .efkkafka wkqudkhhs' kHdhhg wkql~, jQ wkqudkhhs' kHdh jkdyS ixl,amSh nejska udkisl wdjD; njla mefKa' tu ksid fudjqka m@udK lr .kakd lsis|= m@ia;`;hlska mQK! udkisl jslis; njla we;s lrjSfuys,d wiu;a jk nejska fudjqka bosrsm;a lrkakd jQ Z{dk udrA.h iuzmQrAK Z{dk udrA.hla f,i nq|= iuh fkdms<s.kshs' iuHla orAYkfhka my< lr.kakd fyj;a ud.!M, jYfhka fid;am;a;s udrA.fhka m<uq jrg ksrAjdK Od;`j iamrAY lsrSfuz kHdhh fiiq udrA. M, wjfndaO lr.ekSu msKsi o Ndjs;d lsrSu fn#oaO kHdhh jk nejska tf,i kHdh Ndjs;fha oS mQrAK jYfhka udkisl jslis; nj Ndjs;d lrkakd jQ kHdfhkau ie,fik fyhska tjeks wjia:dj, oS kHdhh Z{dkh msnsojSug ndOdldrS fia ie,flkafka ke;' tjka wjia:dj, oS tlS kHdh iuHla orAYkfhka iukajs; kHdhh hehs yZ|=kajkq ,efnz' fu;a;d ixl,amh irAj iuzmQrAK jYfhka jrAOkh l< yels jkafka fujka iuHla orAYkfhka iukajs; kHdhhla ;`< oS muKs' idrOu!jO!kfhys ,d fuz Z{dk udrA.h iuHla orAYkfhka iukajs; fkdjQ taldka; kHdhh Ndjs;d lsrSu wi;`gqodhlh' idrOu! jO!kfhys ,d fuz Z{dk jsNd.h wi;`gqodhlh' tfuka u wkqudk m@udKh Ndjs;d fldg Z{dkh .fjzIKh lsrSfuz oS Bg Ndjs;d lrk ,o kduhla kuz ;rAlhhs' ;rAlhg wu;rj jdo kdufhka .efkk ;rAlhg iq|=iq fya;` bosrsm;a lsrSu o lr we;' fufia fyhska ld,du iQ;@fha olajk wdldrhg idr Ou! msnsojSu iZoyd wjYHlrk pska;k ksoyi mQrAK jYfhka kHdh .`re fldg .;a fuz lKavdhuz ;`,ska m@udKh fkdlrk ,o nj fmfka' ksoiqkla f,i mgspzp iuq;amdo kHdh kshudldrfhka Ndjs;d lrkakd jQ mqoa.,fhl` jsiska tlS kHdhdkqidrfhka wjfndaO lr.kakd ,o fida;dm;a;s udrA.M,h 29
  • 30. iajlSh pska;k ksoyi ksis whqrska kHdhdkQl~,j pska;kh fhduq lsrSu uZ.ska w;am;a lr.kakd ,o ps;a; jsuqla;shla f,i fmkajd osh yelsh' mqoa.,fhl` jsiska fu;a;d ixl,amh Ndjs;d lsrSu uZ.ska pska;kfhys .enzjk oafjzI ixl,am bj;alr pska;kh ishZM oDIaGsj,ska ksoyia lr.ekSu uZ.ska Wod lr.kakd fpzf;dajsuqla;s .; fid;dm;a;s udrA.M,h lrKsh fu;a;d iQ;@fhys osgzG.; iuzmq;a; kdufhka olajd we;' fuys osgzGs hk jpkh jHjydr lr we;af;a ishZM oDIaGsjdo j,ska is; ksoyia lr.kq ,enQ mqoa.,hd ,nd.;a udkisl ksoyi ksjeros oDIaGshla fiajkh lsrSu hkqfjka olajd we;' khfya;` nq|=rcdKkajykafia jsiska m@;sfCIams; wgfjks Z{dfkdamdhhhs' khfya;` ms<snZoj jsuiSfuz oS jsfYaIfhka wmf.a wjOdkh ffck ima;Nx.S kHdh ( wfkaldka;jdoh ) yd wkqudk m@udKh flfrys wjOdkh fhduq l< hq;`h'76 ffckYdia;D jO!udk uydjSr nq|=r|=ka Orudk ld,fhysu ush.sh nj ld,du iQ;@fhysu iZoykajk nejska Wkajykafiaf.a iuld,slfhl` jYfhka Tyqf.a b.ekajSu flfrys ie,ls,a, fhduq lsrSu jeo.;ah' ffck ima;Nx.S kh o Tyqf.a foaYkdjls' iHdoajdoh hkq o fuhgu jHjydr jkakls' ffckd.u f.dvkeZ.S we;af;a tu iHdoajdoh fkdfyd;a ima;Nx.S kHdh u; nj ( iHdoajdfodNs ffckd.u imnScuz ) ffck orAYkidrkuz lD;shg wkqj ks.ukh l< yelshs' wfkla w;g iHdoajdoh wfkaldka; nj o iZoyka l< hq;`hs' wfkaldka; isoaOdka;h tys mokuh' ( iHdos;s wjHhx wfkaldka; foHda;lx l;%iHdoajdfod wfkaldka;jdfoda ks;H wks;HdoS wfkalOrAu Ynff,l jia;` wNm@m.u b;s ) ( iHdoa wia;s ) hula ta iajrEmfhkau jSu ( iHdoa kdia;s ) hul fkd ;snSu ( iHdoa wjla;jHh ) huz lsisjla fjz kuz thg ysus ;;ajh lsj fkd yels nj fkdfyd;a wksrAjpkSh nj ( iHdoia;s kdia;Hjla;jH ) hula we;s njla fyda ke;s njla fyda lsj fkd yels nj fuz ima;Nx.S khhs'77 fufia fkdfhla wdldrfhka is|= jsu lsishuz wjsksYaps; ;;ajhla miqnsuz fldg f.dv kefZ.kakd jQ lreKls' tnZ|= wjsksYaps; miqnsula fu;a;d ixl,amfhys mrsmQrAK jslis;jSulg wjldY i,iajd fo;ehs ms<s.ekSug wiSreh' ffck iufhys iZoyka mru wjsysxidjoh f.dvkeZ.S we;af;a iHdoajdoh flaJ|@fldgf.kh' ta wkqj Tjqka jsiska wF:!l:kh lrk wjsidxidjdofhys l@shd;aul iajrEmh l`ukdldrfhka fjzoehs ksYaph lsrSug Tjqka wfmdfydi;a jS ;sfnz' fuz fya;`j ksid wjsysxidj f.dvkeZ.Sug udkisl miqnsul wjYH;djla fkdoel fpz;kdfjka mrsndysrj th usksid jsiska is|= lrk iEu ldhsl l@shdjla miqmiu wpspdr mQrAjl f,i wkjr;fhka yZUdhdulg fm<U jS we;' fuz fya;`j ksid Tjqka jsiska fmkajd fokq ,nk mru wjsysxidj jkdyS mqoa.,hd jsiska is|= lrkq ,nk iEu ldhsl l@shdjlu jsr;sh nj oelajSug ;ruz wka;.duS njlg Tjqka ;,a,q jS isgs nj meyeos,sju f;areuz .; yelsh' f,#lsl pska;kh oshqKqjSug ( bO f,dal pska;dh ) usi mrf,dj oshqKqj iZoyd ( mrf,dal pska;dh ) fuzjd fya;` fkdjknj;a"funZ|= m@udKhkaf.ka t<fUk pska;k ksYaps; 30
  • 31. jYfhka i;Hhehs ks.ukh l< fkd yels nj;a" idudkH Z{dkh usi mQrAK m@;HCI Z{dkhla fuz uZ.ska fkd,efnk nj;a" tuksid Z{dfkdmdh f,i fuzjd .; fkd yels nj;a fn#oaO u;hhs' Z{dfkdamdhhla jYfhka ;;ald,Sk iuyr odrAYkslhka jsiska wkqudkh o ms<sf.k we;' mgspzp iuqmamdoh jsia;rlrk iuyr wjia:dj, wkajhZ{dkh .ek iZoyka fjz' ld,hla ;siafia m@jD;a;jQ isoaOshl tal iajrEmh foi n,d th wkd.; ld,fhys is|= fj;ehs fuhska woyia lrhs' fn#oaO orAYkfhys wkqudkhg ,efnk ;ek wkqudk iQ;@fhys iZoykafjhs' tludkhla wkqj ;j;a udkhla .ekSu wkqudkhhs' flfkla ;uka .ek is;uska wkqka .ek o tfiau is;hs kuz th idjoH jQjla nj nqoaO jpkfhys iZoykaj we;'78 wkqudkfhka wjsmrS; Z{dkh fkd,efnz' bka ,efnkafka idudkH Z{dkh muKls' th ,sx.iuznJOh wkqj ixjdlHdkqidrfhka ,efnk oekquls' fuh m@;HCI oekqula jSug kuz th ;uka jsiska ;ukaf.au w;SJ|@sh m@;HCIfhka wjfndaO fldgf.k ta ms<snZoj ukd wjfndaOhlg t<Ush hq;` fjz' wkqudkfhka ,efnk oekqu fyda Z{dkh flf;la |=rg i;H oekqula fyda Z{dkhla oehs ;uka ygu jsuid ne,Sug wjia:djla meusfKk ;`re bka lsishuz udrAf.damfoaYkhla ,nd .ekSu nq|=iuh wkqu; lr;;a th tlu m@udKhla f,i ms<s.ekSu nq|=iuh neyer lrkafka th ixjdlHdkqidrfhka i;H hehs fmkaj;;a i;H jYfhka w.ehquz mdol ksrjoH;djhla ;ju;a Bg ysusj fkdue;s fyhsks' fuz wkqj fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka o ksjeros ks.ukhlg meusKsug wkqudkh Ndjs;d lsrSu uqZMukskau ksjeros hehs mejish fkdyelsh' wkqudkh Ndjs;fhka fu;a;d ixl,amh iuznJOj lsishuz o< woyila we;s lr.; yelsfj;;a ta o< wjfndaOh taldka; i;Hhla fkdj jevs |=rg;a Ndjkduh jYfhka w;SJ|@sh m@;HCIh lrd hk ;;ajfhys oS thska lsishuz wf,dalhla ,nd.ekSuz wjYH;djh u; ;djld,slj we;s lr.kq ,enQ iqZM oekquz fldgzGdYhla jYfhka ie,lsh yelsh' nq|=iuh ms<s.kq ,nkafka YdlaId;a {dkh usi wkqfuzh Z{dkhla fkdfjz' nq|=kajykafia fn#oaO Z{dk udrA.fhka wfmaCId lf<a mrsZ{dk" myd;nzn" ipzPsld;nzn" Ndfjz;nzn" wdoS jpkj,ska fmfkk mrsos wmg ks.ukhl< yelafla fn#oaO Z{dk udrA.h orAYkfhka m@;Hd;au f,i idlaId;alD; jQ w;SJ|@sh orAYkZ{dk iuzm;a;sh nq|=kajykafiaf.a tlu wNsm@drA:s;drA:h njhs' tuksid wkqudkh nq|=kajykafiaf.a jspdrhg ,lajsh' wkqudkh jqjo Wkajykafia ms,s.kq ,enQfha lsishuz mQrAj m@;HCI m@udKhla thg mokuz fjz kuz muKh' fu;a;d ixl,amh ms<snZoj wkqudkfhka we;s lr.; yelafla th m<uqfjka ;uka jsiskau ;ukaf.a is;ays jrAOkh lrf.k lsishu m@;HCI lsrSfuz fldgila mQrAjfhka we;s lrf.k isgskafka kuz muKla ;uka jsiska mqrAjfhka we;s lrf.k isgshd jQ m@;HCIh mdol fldg.kakd ,o wkqudkh muKs' ksoiqkla f,i olaj;fyd;a fu;a;d ixl,amh jvd lsishuz fyda iqZM fyda ps;a; iudOshla Wmojd f.k isgsk mqoa.,fhl`yg miqj ta m@;HCIh mdol lrf.k miqj wkqudkfhka m@:u OHdkdosh ms<snZoj lsishuz o< wjfndaOhla ,nd.ekSug yelshdj mj;sk njhs' kuq;a fuu o< wkqudkh taldka; i;Hhla jkafka wk;`rej ta mqoa.,hdu ;u o< wjfndaOh 31
  • 32. taldka; i;H jSug jqjukd ,CIKh fyj;a m@:u OHdkh Ndjkd udrA.fhka ;uka ;`< we;s lr.kafka kuz muKla nj o nq|= iuh meyeos,s lrfokq ,nhs' kHdh ( kh fya;` - Nomological Implication ) hkq o nq|=r|=ka idr Ou! jsksYapfhys ,d m@;sfCIam lrk ,o tla ndysr wOsldrshls' kHdhla hkq l`ulaoehs i,ld ne,Su fuys oS jeo.;ah' kHdh mokuzj we;af;a lsishuz jsIhsl ( orAYk jsIhsl - Philosophy ) hk jsIhg wh;a jkakls' kHdh orAYkh ( Nyaya Philosophy ) uQ< Ou! mdol fldgf.k ilia jS we;s jsoHd;aul pska;k jsOsl@uhls'79 jsjsO odrAYkslhska jsiska jsjsO pska;k uQ< Ou! m@udK fldgf.k kHdhhka f.dvkZ.d ;sfnz' kHdhh odrAYksl jYfhka f.dvkeZ.S we;af;a fujeks miq;,hla u; msysgd isgh' tnejska tajd ilia fldg .kakd ,oaola jYfhla yeZoskajsh yelsh' fuu ilia lsrSfuz oS tla tla mqoa., reps wrepsluz" udkisl wdl,am" yeZ.Suz" nqoaOs ugzguz n,mdhs' ta ksid if;CIKfhys ,d ksrjoHuh jQ l@ufjzohla jYfhka kHdh fkdie,fla' tfiau kHdh iliaj we;af;a oekqu u; mokuzjh' ta oekquz moaO;s ld,dkQrEmj jrAOkh jSfuz oS fndfyda |=rg l,ska mej;s oekqu u; mokuzj ilia lrk ,oaod jQ kHdhhka fjz.fhka fjkia fjz' tnejska oekqu fjkiajk fjz.hg iudkqmd;slj fjkiajk kHdhh uZ.ska huzlsis kHdhhuh neZoSula fmkajk nejska m@Z{d f.dapr fkdjk fyhska mZ[aZ{duh ixorANhg wod< fkdfjz' idrOu!hl Wmfhda.S;djh fufia jrska jr fjkiajk kHhdh u; mokuzj ksYaph lrkakg hdu wfhda.Hh' tfiau kHdhdkQl~,j oefnk oekqu o iyuq,skau m@fhda.sl njg bjy,a fjz hehs mejiSug o wmyiqh' kHhhka nsysj we;af;a m@fhda.slj jsia;r lsrSug fyda f;areuz .ekSug wmyiq ixl,amhka jsYaf,aIKh lsrSug jk nejska m@fhda.sl ixl,amhka jsYaf,aIKh lsrSug kHhfka t;ruz msysgla wfmaCId lsrSu m@;sM, jsrys;h' wdruzNfha oS kHdfhka jqj o msysgla ,efn;ehs jsYajdi l< yelafla tu kHhdh jqj o m@fhda.slj ,nd.;a m@;HCIh u; f.dvkeZ.S we;s kuz muKls' tfia fkdjkakd jQ yqfola jsIhdkq.; tfukau m@fhda.sl jYfhka lsis|= jgskdlula rys; lreKq Tiafia yqfola kHdhd;aulj muKla if;HCIK l@shdj<sh f.dvkeZ.Su yd tlS f.dvkeZ.`kq f;dr;`re u; mokuz j w;sYhskau m@fhda.sl lreKla tuZ.ska ueK m@udKh lrkakg ;e;a lsrSu o nqoaOsf.dapr hehs ms<s.; fkdyelsh' tu fy;`j ksid o fu;a;d ixl,amh ms<snZoj ksjeros jsksYaphlg t<USu msKsi kHdhh taldka; i;H hehs Wml,amkh fldg ta u; msysgd isg lghq;` lsrSu idjoHh'80 idrOu!hl Wmfhda.s;djh jsuish hq;af;a tu idrOu!h ;u cSjs; meje;aug ,ndfok m@;scdkkd;aul w.h u; mokuzj nejska nq|=yq kHdh m@;sfCIam fldg we;' tnejska Wmfhda.S;duh yd mZ[aZ[duh ixorANfhys ,d kHdhh Ou!hl i;H wi;H kSrAK ls@shdj<sfhys ,d widrA:l l@ufjzohla nejz nq|=r|=ka jsiska fmkajd oS ;sfnz' tfiau kHdh flaJ|@fldgf.k muKla fu;a;d ixl,amfhys l@shdldrSFjh ms<snZoj ksjeros wjfndaOhlg meusKsug fkdyelsh' fu;a;d ixl,amh jrAOkh lsrSu ioyd kHdhh msysg yd wdOdr jsh yels uq;a tlS ixl,amfhys 32
  • 33. if;HCIK l@shdj<sfhys,d kHdh wiu;a nejska fu;a;d ixl,amh ms<snZo Z{dk jsNd.fhys oS kHdh ksrAKdhlhla f,i Ndjs;d lsrSfuz we;s idjoH;djh muKla fuhska meyeos,s lrkq ,nhs' kHdh f.dvke.S mj;skqfha huzlsis NdIdjl we;s jpk jHdlrK mokuzlrf.kh' kuq;a fu;a;d ixl,amh jkdyS tf,i mgq iSudjl mj;skakla fkdj NdId udOHfhka jshqla;j mjd wF:!j;a jk ixl,amhla nejska NdIdj m@udK lr.kakd kHdhh wkqj tys Z{dk jsNd.h jsYaf,aIKh lsrSu taldka; i;H hehs ks.ukhj,g meusKsu fodaI iy.;h' wdldr mrsjs;lal hkak o nq|=kajykafiaf.a jspdrhg ,lajQ ;j;a Z{dfkdmdhhls' lsishuz fohla iuznJOfhka tys wdldr lsysmhla muKla n,d js;rAlkfhys fhoS huz huz ks.ukj,g t<eUSu wdldr mrsjs;rAlkfhka wfmaCIs;h' ;j;a jsOshlska lshf;d;a lsishuz m@Yakhla ms<snZoj taldxisl f,i n,d iuia;hla f,i ks.ukj,g t<USuhs' nq|=r|=ka fuh tla;rd wNsksfjzYhla f,i i<ld m@;sfCIamfldg we;' id;s NsCIqqjf.a jsZ{dkjdoS oDIaGsh nq|=kajykaafia m@;sfCIam lf<a ( jsZ[aZ[dKx ikaOdj;s ixir ;s wkZ[aZ[x ) fuz ksidh' tu ksid ika fn#oaO Z{dk udrA.hg wkqj wdldr mrsjs;rAlh ms<s.; hq;` Z{dkm@fNaohla fkdfjz' fu;a;d ixl,amh jkdyS jsjsO oDIaGs fldaKhkag wkqj jsjsOdldrfhka js.@y l< hq;` jQ tfiau jevsh hq;` jQ ps;a; ixl,amhls' thg iqjsfYaIs; iSud udhsuz wka;rA.; fkdjk nejska w;sYhskau mqZM,ah' lssis|= mgq iSudjlg wkql~,j wF:l:kh l< fkdyelsh' fulS lreK fya;` fldgf.k o fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka wdldr mrsjs;rAlkh usKquz oKavla jYfhka Ndjs;d lsrSu ksrjoH fkdfjz' ld,du iQ;@fhys oS m@;sfCIam lrk ,o ;j;a l@uhla jkqfha ;uka jsiska is;kakd jQ l@uhg .e,mqk muKska fkdis;d fkdjsuid ms<s.ekSuhs' ndr .ekSuhs'81 idudkHfhka TzkEu mqoa.,fhla is;kakd jQ ms<sfj< ;drAlsl yd wkqudkhg iu.duS jqj;a tys ;drAlsl nj rZod mj;afka mqoa.,hdf.ka mqoa.,hdg fjkiajh' tfiau wkqudkh jqj o tla tla mqoa.,hd Ndjs;d lrkqfha ;ukagu iqjsfYaIS jQ wkHkH;djhla we;sjk mrsosh' fuz ;`< lsishuz fmd|= njla oel.; fkdyel' tlaflda i;H jsh yelsh' ke;skuz i;H yd wi;H folskau uqiq jQ fohla jsh yelsh' ke;fyd;a iuzmQrAKfhkau wi;H jsh yelsh' i;H wi;H;djh uqiqjSu mjd ta ta mqoa.,hdgu iqjsfYaI jQ wkHkH;djh wkqj ieliqkq mQrAj ixfhda..; jQ wkqmd;hlg wkqj fjkia fjz' tnejska mqoa.,Fjhg .e,fmk tfy;a fmd|= njg fkd.e,fmk iajlSh pska;khg wkqf,duz jQ muKska ndr .ekSu nq|= iuh fkdmiihs' tnejska fu;a;d ixl,amh b;d mrsmQrAK wdldrfhka m@cdkkh" wdfjzokh fyda prAhduh jYfhka jrAOkh lsrSfuz oS Ndjs;d lsrSfuz we;s idjoH;djh nq|=iuh jsiska fudkjg meyeos,s lr foa' ld,du iQ;@fhys fkdms<s.ekqkq wjidk Z{dk udrA.sl ,CIKh jkqfha ta olajd ;uka jsiska orK ,o oDIaGshg tlZ. ksid hula ms<s.ekSuhs'82 kscACOdklaLka;sh ( Coincide the Aspects) fyj;a ;udf.a oDIaGshg tlZ. hehs ms<s.ekSu Z{dk udrA.hla jYfhka 33
  • 34. wiuzmQrAK tlla nj olajd ;sfnz' oDIaGsh hkq jeiqkq udkisl iajNdjhhs' uki jefikafka huz huz lreKq u; oDIaGsh fya;`fjka jk udkisl wdjrKh ksidh' tjsg i;H oelSfuz bv lv weysrS hhs' udkisl ixjrAOkhg th ndOdjls' huzlsis udkisl miq;,hla ;`< oS Z{dkh .,d hEug iSud meKjqjfyd;a ndOdjka u;` jqjfyd;a th nqoaOs jsIhsl jYfhka widrA:l Z{dk udrA.hla f,i i,lkq ,efnz'83 fu;a;d ixl,amh fujeks miq;,hla ;`< idrA:l whqrska we;s lr.ekSug fyda ixjrAOkh lsrSug fkdyelsh' udkisl wdjrKh ksid nsys jkafka fu;a;d ixl,amh fkdj thg iuzmQrAKfhkau m@;sjsreoaO ixl,amhla jk oafjzIhhs' fyj;a m@;s> ixl,amhhs' ksoyi ksjSu we;s jsgl oSu muKla fu;a;d ixl,amh mej;Sug yd jrAOkh jSug wjldY ie,fia' NdIdj yd ;rAlh hk udOHfldg we;s jsl,amkh oajsFj prKh mokuz fldgf.k we;sjdla fuka u oDIaGs prKh m@;Hqmia:dkh fldg we;'84 fuz wkqj oDIaGs ksmojSu jsl,amkfha wF:!l@shdldrSFjh jYfhka mj;S' wd;au .@yKh o wkd;au .@yKh o oDIaGs jsIhg tlfia wh;a fjz'85 tfy;a NsCIdj msKsi oDIaGs m@fhda.h wjYHj mj;S' bJ|@sh noaO ukiska ,nk wjfndaOh jsjsO mqoa.,hka w;r jsjsOj mj;akd nejska jsjsO wdldrfhka hqla; oDIaGs iuqodh l@uj;aj |=re lghq;`h' idrOu!hk jO!khjSu iZoyd wjldY ie,fikafka oDIaGs |=re lsrSfuz m@uqL;djh u;h' wdhH! udrA.fha wruqK ij! oDIaGs m@ydKhhs'86 osgzGs.; iuzmhqla; ;;ajfhys oS muKlau fu;a;d ixl,amfhys WmrSu wjia:dj f,i ie,lsh yels nj lrKSh fu;a;d iQ;@h olajd we;' odIaGs m@ydKh hkq wka lsisjla fkdj ;;ajZ{dk wOs.uhhs' orAYk Z{dk iuzm@dma;shhs'87 Z{dk jsNd.fha wjidk nqoaOsuh iuzm@dma;sh mrsmdlh fuhhs'88 oDIaGsh" oDIaGs ia:dkh" oDIaGs wOsIaGdkh" odIaGs mrAhHqia:dkh yd oDIaGs iuqia:dkh ms<snZo h:d ;;aj Z{dkh tljr ,enSu wiSreh' tu ksid l@uj;a oDIaGs ksjdrKh yd m@ydKh msKsi nq|=r|=ka jsiska wdhH! udrA.h foaYkd lrk ,oS' wdhH! udrA.h hkq fn#oaO Z{dk udrA.hhs' m<uqjrg mqoa.,fhl` orAYk iuzm;a;sh ,nkafka fulS fn#oaO Z{dk udrA.h iuzmQrAK lsrSfuks' m<uqfjks mshjr fida;dm;a;s Z{dk orAYk N~ush f,i Ouzuix.KSm@lrKfha olajd ;sfnz' ‘l;fuz Ouzud oiaifkak myd;nznd? P;a;dfrda osgzGs.; iuzmhq;a; ps;a;`mamdod" jspslspzPdiy.f;d d? dfrda ps;a;`mamdfod" bfuz Ouzud oiaifkak myd;nznd’. wNsOu!fhys iZoykajk whqrska o oDIagsuh d’ jYfhka wdjrKh jS fkdue;s nj fyj;a oDIagsj,ska jshq; iajNdjh ksjka wjfndaOh lrd hk udrA.fhys m<uqfjks mshjr f,i oelajsh yelsh' ishZM oDIaGs j,ska ksoyiajSu u fu;a;d ixl,amfhys WmrSu ;,h jsoHduk jSfuz idOlhla f,i lrKSh fu;a; iQ;@h olajk iZoyka ksid fu;a;d ixl,amh Ndjs;h ;`,skau muKla jqjo wjYH TzkEu mqoa.,fhl` yg isjz fida;dm;a;s wx. fuz uZ.ska iuzmQrAK lr.ekSfuz YlH;djhla mj;sk nejz fmkajd osh yelsh' 34
  • 35. Ouzuix.KS m@lrKfha oelafjkafka m<uq Z{dk orAYk N~ushg meusKSfuka wdjD; udkisl iajNdjh f,i ie,flk oDIaGs .@yKh yd ta fya;`j ksidu yg.kakd isf;a jsms<sisr iajNdjh ( jspslspzPdj ) |=rej hk njhs'89 mrsl,amsl jYfhka ,efnk iFj mqoa.,d oS oDIaGs ksjdrKh msKsi ;@s ,CIKd oS oDIags ksjdrK jsOSka nq|=r|=ka jsiska Wmfhda.S lr.kakd ,oS'90 tnejska ld,du iQ;@h uZ.ska ;udf.a fyda wkqkaf.a fyda lsisu wdldrlska oDIaGsh wOsldrh lr.kakd jQ udkisl m@fCIamk m@;sfCIam lr ;sfnz' fuz uZ.ska Z{dk udrA.h wdjrKh jk nejsks' wdjrKh jQ ta Z{dk udrA.h iSud iys;h' i;H orAYkh fkdfjz' idrOu! msnsojSfuz yelshdfjka o hq;` fkdfjz' tnejska ld,du iQ;@fha oS oDIaGsh wiuzmQrAK Z{dk udrA.hla f,i i,ld bj;,sh hq;` nj foaYkd fldg ;sfnz'91 idr Ou! .fjzIKfhys ,d fhdod.;a Z{dk udrA.h wkqj sArDr~m .fjzIKfhys ,d fhdod .;a Z{dk udrA.h wkqj pska;lhska j.! l< jsg f;fjks fldgig wh;a jkafka wkqN~;sjdoSyqh' ( Experientialists )92 uOHld,Sk yd uE; ld,Sk fndfyda WmksIoa uqksjreka we;euz wdcSjlhska iy iy ffckhka fuz fldgig wh;a fjz' fuz wkqj n@yauK iuzm@odfha wjika fldgi jQ uOH yd uE; ld,Sk WmksIoa uqksjreka o Y@uK iuzm@odhg wh;a Y@uK iuzm@odhg wh;a wdcSjl yd ffck fldgia isgSfuka o meyeos,s jkqfha wkqN~;sjdoSka ( Experientialists) n@dyauK yd Y@uK hk iuzm@odh oajfha u ksoyia woyia .re l<d jQ fndfyda msrsila fuz iuzm@odh oajfha u jQ njhs' tfukau fuz ia:rh i;Hhg fndfyda wdikakj isgshy' fuys we;s wvqj msrsueiSuz jia fuz hq.fha jsma,jldrS ksoyia u;OdrS kj wd.usl iuzm@odhla Ndr;fha nsysjsh' th Y@uK iuzm@odhhs'93 Igz Ydia;Djre wka;rA.; jkafka o fuu Y@uK iuzm@odhghs' Y@uK iuzm@oshhkaf.a ldrAhhNdrh jQfha n@dyauK iuzm@odh ;`< ;snQ wvqmdvq |=rAj,;d uZ.yrjd Tjqkaf.a fjzo wOsldruh pska;kh uZ.ska wdjrKhj ;snQ Z{dk udrA.h ;j |=rg;a jO!kh lsrSug wjldY i,id oSuhs' fuz Ydia;Djrekaf.ka ffck uydjSr yer fiiq wh kdia;sljdoS" wlsrshjdoS" fN#;sljdoS pska;d bosrsm;a l<y' ffck uydjSr lsrshjdoS Ydia;Djrfhl` f,i idudkHfhka oelafj;;a" Wkajykafiaf.a orAYkh jQ lsrshjdoh we;`,;a jkqfha mqnzfnzl; fya;`jdohghs'94 fuz woyiska lshfjkafka ish,a, fmr lrk fkdfjkia l< yels fya;`jla ksid is|= fjz hkakhs' lsishuz idrOu!hla fuz woyi wkqj ;j|=rg;a ixjrAOkh fyda jevs oshqKqjla l< fkdyels nj fmfka' tnejska fu;a;d ixl,amh jeks wkql@ufhka ixjrAOkh l< hq;` jQ idrOu!hlg fujka wd.usl u;hlska lsis|= msysgla fkdie,fik nejz meyeos,s fjz' fu;a;d ilx,fhka is|= jkafka ishZM iFjhd jsIfhys ys;j;a nj yd us;@Fjh f.dvkeZ.d .ekSuhs' tjka us;@YS,S miqnsula ;`< oS mQrAjfhys jQ fkdfjkia l< yels hula fya;` fldgf.k ta wkqj ish,a, is|= fjz hkak b;du;a rZM flfiaj;a .e,fmk woyia jYfhka ms<s.ekSu wiSreh' fuz wkqj Y@uK kdufhka .efkk wd.usl iuzm@odhdkQl~, wrA:j;a iuzmQrAK Z{dk udrA.hla bosrsm;a fkdjqkq nj meyeos,sh' fuz hgf;a nq|=r|=ka ld,du iQ;@fha oS ( iufKd fkd .re - Cousultations of Preceptor) hkqfjka Ydia;D m@udKslFjfhka .ekSu m@;sfCIam 35
  • 36. lf<a tfia Ydia;Dka jykafia;a wiuzmQrAK Z{dk udrA.slfhla j isgs;a oS Tyq wkq.ukh lrkakd jQ Y@djlhkag flfiaj;a iuzmQrAK Z{dk udrA.h ,nd.; fkdyels nejsks'95 fn#oaO ixorANh ;`< oelafjkafka Z{dk .fjzIK udrA.h jQ l,S iajlSh m@;HCIh weiqrska u if;HCIKh fldg oel.; yels njhs' ta iZoyd neyerska ,efnkakd lsis|= fohla bjy,a lr.ekSu idjoH nj nq|= iuh myod fokq ,nhs' neyerska ,nk huz huz foa u;jdo muKla fkdj ;uka jsiskau mQrAjfhka f.dvkZ.d .kakd ,o mQrAj ks.uk msysgd isg mjd ,nd .kakd ks.uk ksrjoH fkdjk nj nq|= iuh fmkajd foa' Tngu fuh l`i,ah' fuh ksjerosh' fuh ms<s.;a jsg Tnf.a yd wkHhkaf.a Y`N isoaOsh yd iem; msKsi mj;S" lshd kuz Tn th ms<s.kak' fuu mdGfhka fmfkkafka ;udf.a yd wkHhkaf.a Y`N isoaOsh msKsi mj;sk nj Wmfhda.S;d ,CIKh f,i ie,ls,a,g f.k we;s njh'96 jsfYaIfhka fu;a;d ixl,amh nZ|= us;@YS,S mokulska iukajs; ixl,amhla isf;ys frdamKh lruska wk;`rej b;du;a l@udkQl~, wkaouska th ixjrAOkh lsrSfuz oS mQrAjfhka ,nd.kakd ,o jsjsO ks.uk u; msysgd isg lghq;` lsrSu tlS ixl,amh ;j |=rg;a ixjrAOkh lruska tys iSudjka w;sl@uKh lr jrAOkh lrf.k hdug uy;a fia ndOd muqKqjk nj fmfkkag ;sfnz'97 fu;a;d ixl,amh ixjrAOkh lsrSu hk lreK ie,l~ jsg msg;ska ,nd .kakd ks.ukhlska mrsndysrj lghq;` lsrSu jeo.;ah' ;ukag muKla fkdj fu;a;d ilx,amh weiqrska jO!kh lrkakd jQ us;@YS,SFjh wkHhkayg o Y`N isoaOsh yd hym; msKsi mj;sk nejz ;udgu jegySu ( m@;HCIjSu ) fuys mZ[aZ[duh ixorANh f,i yZ|=kd.ekSug mqZMjk' tjsg fu;a;d ilx,amfhys m@Z[a[duh ,CIKh jkafka ;uka yd wkHhka hk fofldgiu fmd|= fjz tlyd iudk ,CIKj,ska iukajs; cSjSka jYfhka i,ld lghq;` lsrSuhs' fuu ;udgu m@;HCIjSu mZ[aZ[duh ixorANh f,i ie,flk jsg m@;HCIh m@udKhla jYfhka ms<s.ekSu flfrys nq|=iuh olajk wd,la,mh js.@yfldg ne,Su w;HjYH fjz'98 m@;HCIh jqjo m@udKhla f,i ie<lSfuzoS th bJ|@Sh m@;HCIh yd w;SJ|@sh m@;HCIh hkqfjka m@ia;`; follska hq;`j nq|=iufhys js.@yhg nZ|=ka flfrA' fu;a;d ixl,amfhys fulS bJ|@Sh m@;HCIh yd w;SJ|@Sh m@;HCIh hk folu uekjska jsoHdudk fjz' fu;a;d ixl,amfhys bJ|@Sh m@;HCIh f,i ie,lsh yelafla iudcfhys lghq;` lsrSfuz oS ;uka wkHhka iuZ. mj;ajkakd jQ us;@YS,S l@shdldrluz yd ta yd neZ|=kq us;@YS,S wdl,amhkah' w;sJ|@Sh m@;HCIh f,i oelajsh yelafla fu;a;d ixl,amh Ndjkduh jYfhka ixjrAOkh lsrSfuz oS bka Wmokd jQ jsjsO OHdk M, iudm;a;s wdoshhs'99 m@;HCIlsrSu hk woyi iZoyd nq|=ka jHjydr lr we;af;a ipzPslsrshd hk jpkhhs' fu;a;d ixl,amh jrAOkh wrnhd o fulS m@;HCIh hk lreK wod< fjz' mpzplaL Ynzoh ;@smsgl md,sfhys fhos we;af;a Ouzuix.Ksfha yd ixhq;a; ksldfha wmpzplaLluzux hkqfjka fom<l muKs' wgqjdj, kuz th fhoS we;' idCId;a lrKh ( m@;HCI lsrSu ) l< mqoa.,hdg m@udKhla ke;s nj nq|=ka jykafia jsiska foaYkd lr we;'100 fu;a;d ixl,amh 36
  • 37. jrAOkfhys WmrSuh lsishuz iSudjlska m@ldY l< fkdyelafla o fuz ksidh' m@udKh hkq yrs oekSu ,nd .ekSfuz usuzu ( fld|=j ) hk w:!fhka .kakd jsg m@;HCIh m@udKhla fkdfjz' fu;a;d ixl,amfhys jrAOkfhys WmrSuh lsisfia;a uek oelajsh fkdyels nejsks' tfiau th lsis|= jsgl usuzula f,iska Ndjs;fhys fhosh fkdyel' m@udK lr ( uek ) n,d oek.; hq;af;a fu;a;d ixl,amh wm@;HCI fohla jkafka kuz muKla jk fyhsks' lsishuz fyhlska tfia jkafka kuz tjsg fu;a;d ixl,amfhys uq,au m@udKh wkqudkh jsh hq;`h' fu;a;d ixl,amfhys ipzPslsrshdj fyj;a wdhH! m@;HCIh kHdh nska|=ldr Ou!lSrA;s wdos wdpdrAhjrhka oela jQ fhda.S Z{dkhhs' fu;a;d ixl,am idlaId;alrKh fn#oaO orAYkh wkqj m@udKhla fkdfj;;a" kHdh orAYkh wkqj fu;a;d ixl,am m@;HCIh m@udKhlehs lsj yelsh' lsishuz mqoa.,fhl` jsiska fu;a;d ixl,amh m@cdkkh lrkafka fyj;a oek.kafka flfiao$ hk meKhg fok ms<s;`rla yegshg .kakd jsg fu;a;d ixl,am m@;HCIh Z{dk m@fNaohla jQ m@udKhls'101 fuys oS jsia;r lrkq ,enQ wdldrhg fu;a;d ixl,amh YdlaId;a lrkakdg m@udKhla fkdue;s nj nq|=rcdKka jykafiaf.a foaYkdj ;`<ska oelafjkafka fu;a;d ixl,amh m@;HCI jYfhka oek.;af;l`g ndysr l`uk fyda m@ia;`;hl u;jdouh jYfhka t,an .ekSulska f;drju fu;a;d ixl,amh ms<snZoj ksjeros oelaulg t<USfuz yelshdj we;s nj fjz'102 tnZ|= ndysr t,an.ekSuz u; fu;a;d ixl,amh ms<snZoj u;jdohka we;s lr .kshs kuz ta mqoa.,hdg fu;a;d ixl,amh ms<snZoj ksrjoH ks.ukj,g m@fjzYjSfuz lsis|= yelshdjla fkdue;' ;uka tfia meusKsh yelsnj Wml,amkh l< o th yqfola ps;a; m@lafIamKhla muKla fjz' ps;a; m@fCIamK jQ l,S i;Hh fkdfjz' i;H ms<snZojQ isysk muKs' iEu fokdgu wjxlju i;H oek.ekSfuz jsYd, wjYH;djla we;' ta lreK Tiafia .uka lrk fndfyda fokd wjikays i;HdkqrCIK ms<sfj; f,i f;drd.kq ,nkafka udkis; wOsldruh ;;ajfhka hqla;jQ wiuzmQrAK l@ufjzohkah' ld,du iQ;@fhaoS tnZ|= l@ufjzohka oyhla nq|=r|=ka m@;sfCIam lr we;' fuu oY jeoEreuz wOsldruh ;;ajhkaf.ka hqla;j fu;a;d ixl,amh we;s lr.ekSug fyda jrAOkh lr.ekSug fkdyels nj fuu l@ufjzohka jsYaf,aIKh lsrsu uZ.ska meyeos,s l, yelsh' jsjsO ;dmi fldgzGdY uZ.ska wkqo;a m@:u OHdkfhys isg fkjiZ[aZ[d kdiZ[aZ[dh;k OHdkh olajd jQ iu: Ndjkduh Z{dk udrA.h fn#oaO Z{dk udrA.hg idfmaCIlj muKla wiuzmQrAK tlla f,i ie,lsks' ke;fyd;a nq|=iufhka mrsndysrj fndfyda |=rg oshqKq iuzm@odhlg wh;a Z{dk udrA.hla ;snqfKa fuz fldgigh'103 thg fya;` jQ lsis|= ndysr fya;` idOlhla u; iajlSh Z{dk .fjzIK iSudj isrlr ;nkakg fyda ta u; msysgd isg iajlSh ks.uk f.dvkxjkakg fuu pska;kh oErE fldgig jqjukdjla fkdjSh' ;uka jsiskau ;ukaf.a w;SJ|@sh m@;HCI Z{dKh uZ.ska jspdr mQrAjl wdldrhg lreK .fjzIKh lr m@;CI lr.ekSfuz yelshdjla mej;s nejska ;rula |=rg jsoHd;aul pska;khl ,CIK fuz ;`< jsoHudk fjz hehs mejish yelsh' fu;a;d ixl,amh ixjrAOkh lsrSu ms<snZoj jqj o jsoHd;aul jsOsl@uhl wdNdIh huz muKlska fulS l@ufjzoh yryd ,nd .ekSfuz YlH;djhla mj;S' nq|=ka jykafia 37
  • 38. jsiska jsmiaikd pska;kh fidhd .ekSug yd th idrA:l whqrska f,djg bosrsm;a lsrSug fmr ;snQ b;du;au jsoHdkQl~, pska;kh fuh nejz fmkajd osh yelsh' tuZ.ska tl, mjd fu;a;d ixl,aamh b;du oshqKq ugzgulska ixjrAOkh lr.kq ,enQ mqoa.,hka jsiQ nj wjsjdos;h'104 mqoa., Z{dkh yd w;aoelSu;a w;SJ|@sh m@;HCIh;a fudjqkaf.a Z{dk udrA.h jsh'105 fuu f;jk lKavdhu ms<snZo iQ;@ jsjrKh fuys oS i,ld ne,Su wjYHh'106 ucACOsu ksldh II, ix.rdj iQ;@fhys fuu f;jk lKavdhuz ms<snZo jsjrKh jkafka Tjqyq fmr fkdweiQ jsrZE Ou!hla ms<snZoj ;ud jsiskau jsfYaIfhka wjfndaOlr YdCId;a lr .;a Z{dkhla wkqj n@yauprAhdj m@ldY lrk msrsila njhs'107 huz Ou!hla rduf;fuz ;ud jsfYaIfhka oek YdCId;a fldg fjfiushs m@ldY lrhs o ta Ou!h uu o m@ldY lrushs" ta uu fkdfnda l,lska ta Ou!h ;udu jsfYaIfhka YdCId;a fldg thg t<U jsisus hkqfjks'108 fuh ;rula |=rg iajlSh w;SJ|S@h m@;HCIh u; mokuzj bosrsm;a jQjla jqj;a tys lsishuz iSudjla jsoHudk jkafka fkjiZ[aZ[dkd ixZ[aZ[dh;k pska;kfhka Tnzng .uka lsrSfuz yelshdjla fulS w;SJ|@sh m@;HCI Z{dKh fj; fkd;snQ fyhsks' w;SJ|@sh m@;HCIh Z{dKh idudkHfhka fiiq Z{dK jsNd. yd ikaikaokd;aulj ie,l~ l, lsishuz Wiia ugzgulg wh;a f,i i,lkq ,enQj;a fulS oekqu jrAOkfhys mjd lsishuz iSudiys; iajNdjhla .enzjk fyhska fu;a;d ixl,amfhys Wmrsu ;;ajh fuz ;`< jsoHduk fj;ehs Wml,amh lsrSug fkdyelsh' fu;a;d ixl,amhg mjd fkjiZ[aZ[d kdixZ[aZ[dh;k pska;kfhka Tnzng jrAOkh jSfuz lsis|= bv m@ia;djhla fuz uZ.ska ysus fkdjk fyhsks' tfiau fujka wdl,amhka orkakd jQ mqoa.,fhl` tu wdl,am u; msysgd isg ta wkqj fu;a;d ixl,amh ms<snZo ta wdl,amhkau .`re ;kays ;nd f.k huz huz ks.uhka ,nd oSug o fuz ksid wiu;a jkafka fu;a;d ixl,amh TzkEu mqoa.,fhl`f.a isf;ys jrAOkh lrk l, tys Wmrsu ixjrAOk jmirsh fkjiZ[aZ[d kdixZ[aZ[dh;k pska;kfhkq;a Tnzng .uka lrk nejsks'109 uska meyeos,s jkafka l`ulao$ rduf.a Z[dKh wi;Hhla fkdfjz' tfy;a th crd urK ksfrdaOh iZoyd m@udKj;a fkdfjz' hkakhs' fofokdf.au Z{dk udrA. tl t,a,hlg osYduqL jS we;s njla yd is|=y;a ;jqia;`ud tl, Wmrsu Z{dK iSudj f,i ms<s.kq ,enQ fkjiZ[aZ[d kdixZ[aZ[dh;k pska;kfhys wvx.` ps;a; iudOsfhka iEySulg fkdmeusK Z{dKh uSg;a jvd oshqKq wjia:djlg ixjrAOkh l< yelshdj ;uka jsiskau fidhd .kakd ,o kj Ndjkd l@uhla udrA.fhka jevs oshqKq lrk ,o nj uska fmfka' tfiau n,dfmdfrd;a;` jQjd fiau tlS Ndjkd udrA.fhka wg iuj; miqlr mshjrla bosrshg ;nkakg is|=y;a ;jqia;`ud iu;a jsh' tfiau ;j;a wxYhlska ta mshjr w;s jsYd, pska;k jsma,jhla mrsjrA;khla f,i o yeZokajsh yelafla iu: pska;kfhka jsmiaikd pska;khg m@jrA;khjSfuz l@shdj<sh o fuz ;`< .enzjk fyhsks'110 tfiau is|=y;a ;jqia ;`ud jsiska fidhd .kakd ,o jsmiaikd pska;kfhys jsoHudk jk iSud rys; iajNdjh ;`< kuz lsis|= wmyiq;djhlska f;drj fu;a;d ixl,amh tys WmrSu jrAOkSh wjia:djka lrd lsis|= wmyiq;djhlska f;drj jrAOkh jSug wjldY ie,iS 38
  • 39. ;snsKs' tu ksid jsmiaikd pska;kh ms<snZoj mejish yelafla th fu;a;d ixl,am jrAOkh jvd;a Wps;u pska;khla fiau fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka jsOsu;a ks.ukhkag t<USfuz oS Ndjs;d l< yels uyZ.` l@ufjzohla o jk njhs'111 is|=y;a ;jqia;`ud Woaolrdu mq;a;f.a b.ekajSu wkq.ukh lf<a yq|= ms<s.ekSuz ud;@fhka ( flaj,x ioaOd u;a;flk ) Z{dkh m@ldY fkd lrk ksihs'112 Z{dkh Wfoid yq|= Ndjkduh m@Z{dj Wmfhda.S lr.;a msrsig wh;a jqj;a nq|=rcdKka jykafia Z{dkh Wfoid yq|= Ndjkduh m@Z{dj Wmfhda.S lr.;a msrsig wh;a jqj;a Wkajykafia Tjqkaf.a Z{dkhg iSud fkd jS bosrshg .uka l< Ydia;Djrhdh' fuz wkqj Wka jykafia wkqN~;sjdoS ( Experientialists ) fldgig wh;a jQfjls' ful< m@lgj isgs wkqN~;sjdoSka w;rska Wiiau nqoaOsuh mrsmdlhg m;aj isgs Woaolrdu mq;a; mjd fkjiZ[aZ[dkdiZ[aZ[dh;kh hk wremdjpr i;rjk OHdkfhka ;ukaf.a Z{dk jsNd.fhys jO!kh iSud lrf.k113 isgs nj;a" fuys lsishuz wmyiqjla |=gq nq|=r|=ka uq,ska Woaolrdu mq;a;f.a YsIHfhl`j Tyqf.a l@ujsOSka wkq.ukh lr Woaolrdu mq;a; meusKs wrEmdjpr i;rjk OHdkhgu meusKsh;a bka iEySulg m;a fkdjS Z{dk udrA.fhys ;j fndfyda bosrshg hd yels nj oek rdu mq;a;f.ka fjkajS kj pska;khla Tiafia ;u Z{dk .fjzIKh bosrshgu f.khdug l,amkd lsrSu jsjD; Z{dk .fjzIlfhl`f.a ,CIK m@lg lrjkakla jsh'114 B <Z.g idrOu! jsksYapfhys ,d ifodia f,i ld,du iQ;@fhys m@;sfCIam l< wka;hla jkQfha wmf.a wdpdrAh Y@uKhka jykafia ( iufKda fkd .re - Consultations of Preceptor) lshd fyda ms<s fkd .; hq;` njhs' fuh jkdyS mqoa., wOsldrhla u; mokuz jS th idrOu! jsksYapfhys ,d usKquz oZvqjla lr.ekSfuys we;s fodaIh m@lg lr fmkajhs' fuys oS nq|=r|=ka flfrys nqoaO f.#rjfhka hula ms<s.ekSu o fuz whqrskau ld,du iQ;@fhys fuz b.ekajSu ksid m@;sfCIam jS we;aoehs we;euz flfkl`yg jsu;shla yg.eksh yelshs' nq|=r|=ka flfrys mjd hfula ta f,i wOdk.@dyS f,i lghq;` lsrSu nq|=r|=ka jsiskau m@;sfCIam lr we;s wdldrh iQ;@ foaYkdjkaf.ka m@lg fjz'115 nq|=rcdKka jykafia kQmka udrA.h Wmoj;s' fkdyeZosk we;s udrA.h Wmoj;s' fkd yeZosk we;s udrA.h yZ|=kajd fo;s' wksll` jsiska m@ldY fkd l< udrA.h lshd fo;s' udrA.h ols;s' udrA.fhys ksmqK fj;s' uyfKks" Y@djlfhda ud.!h wkqj hkafkda fj;s' miqj meusKshdyq fj;s'116 nq|=r|=kaf.a foaYkd ;`< .enzjk fn#oaO idrOu! ms<snZoj nq|=r|=ka ;`< olakg ,efnk mqoa., fm#reIh mokuz lrf.k idrOu! jsksYaphlg meusKSu hk lreK ioaOd hk idrOu! m@ia;`;fhka yZ|=kajkq ,efnz' nq|=iuh ;`< ioaOd hk idrOu!h mZ[aZ[dj uQ<sl fldgf.k Wmfhda.s;d ixorANhla hgf;a ie,ls,a,g .ekSfuz oS th fohdldrhlska hqla;j js.@y lr olajhs' tkuz wuQ<sl ioaOd wldrj;S ioaOd hkakhs' fuu fohdldrh uZ.ska jsoHudk lrkqfha usksia ps;a; ika;dkh ;`< idrOu! jeks hym;a fydZo .`Kdx.hka ixjrAOkh lsrSfuz oS fu;a;d 39