1. จัด ทำำ โดย
น.ส.ศิร ิน วล สัน ติร ัก ษ์โ ยธิน
รหัส 45
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 1

2. โรคมือ เท้ำ ปำกเปื่อ ย
Hand foot mouth syndrome
ที่ประชุมคณะผู้เชียวชำญกรมควบคุมโรคมี
่
มติสรุปผลกำรสอบสวนวินิจฉัยโรค ว่ำ เด็กหญิง
อำยุ2ขวบครึ่งที่เสียชีวิตรพ.นพรัตนรำชธำนี
ป่วยด้วยโรคมือ เท้ำปำกชนิดรุนแรง
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 2

3. ด้ำน น.ส.ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร นำยกรัฐมนตรี
เปิดเผยว่ำ ขณะนี้พบสถำนกำรณ์แพร่ระบำดใน
ประเทศไทยแล้ว 14,000คน กรณีกำรเสียชีวิต
ของเด็ก 2 ขวบได้สงกำำชับให้กระทรวง
ั่
สำธำรณสุข (สธ.) ไปดูแลครอบครัวเด็ก 2 ขวบ
ที่เสียชีวิตแล้ว เบืองต้นสำมำรถควบคุม
้
สถำนกำรณ์โรคได้แล้วในระดับหนึง และได้
่
กำำชับให้3กระทรวงประกอบด้วย สำธำรณสุข
มหำดไทย และศึกษำธิกำร หำมำตรกำรป้องกัน
ในพื้นที่
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 3

4. ขณะที่ น.ส.ศันสนีย์ นำคพงศ์ โฆษกประจำำ
สำำนักนำยกรัฐมนตรี กล่ำวว่ำ กระทรวง
สำธำรณสุขได้รำยงำนสถำนกำรณ์โรค มือ เท้ำ
ปำกต่อที่ประชุมคณะรัฐมนตรี(ครม.)ในวันนีว่ำ
้
สำำนักระบำดวิทยำ กรมควบคุมโรค ระบุว่ำข้อมูล
จำกกำรเฝ้ำระวังยังไม่พบโรคดังกล่ำวเกิดกำรก
ลำยพันธุ์ และสถำนกำรณ์ในช่วง 2 สัปดำห์ที่
ผ่ำนมำกำรแพร่ระบำดลดลง แต่ก็คำดว่ำแนว
โน้มจะยังคงพบกำรระบำดอีกรำว 6 สัปดำห์
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 4

5. ทั้งนี้ นำยวิทยำ บุรณศิริ รมว.สำธำรณสุข
รำยงำนว่ำ ปัจจุบนในประเทศไทยมีผู้ปวยโรค
ั ่
มือเท้ำปำกจำำนวน 14,000 คน ขณะที่
เวียดนำมมีผู้ปวยประมำณ 63,000คน สิงคโปร์
่
20,000 คน และจีนประมำณ 1.2 ล้ำนคน
 ขณะที่นำยกรัฐมนตรี กำำชับให้กระทรวง
สำธำรณสุขดูแลครอบครัวเด็ก 2 ขวบที่เสียชีวิต
และต้องสงสัยว่ำเป็นโรคมือเท้ำปำก
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 5

6. โรคมือ เท้ำ ปำกเปือ ย
่
Hand foot mouth syndrome
เป็นโรคที่มักพบกำรติดเชือในกลุ่มทำรกและ
้
เด็กเล็ก แต่บำงรำยจะมีอำกำรรุนแรง ขึ้นอยู่กับ
ชนิดของไวรัสที่มีกำรติดเชื้อ
โรค HFMD ส่วนใหญ่พบในเด็กอำยุน้อยกว่ำ
10 ปี โดยเฉพำะอำยุตำ่ำกว่ำ 5 ปี มีอำกำรไข้
ร่วมกับตุ่มเล็กๆ เกิดขึ้นที่ผิวหนังบริเวณฝ่ำมือ
ฝ่ำเท้ำ และในปำก ส่วนใหญ่อำกำรไม่รุนแรง
หำยได้เอง ส่วนน้อยอำจมีอำกำรทำงสมองร่วม
ด้วย ซึ่งอำจทำำให้รุนแรงถึงเสียชีวิตได้ ส่วน
ใหญ่พบในเด็กอำยุติรักษ์โยธินปี สส่วนใหญ่เกิดจำก
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สัน 1-7 รหั 45 6

7. โรคมือเท้ำปำกจะเกิดเชือไวรัสกลุ่ม
้
Enterovirus genusซึ่งเชื้อโรคในกลุ่ม
นี้ประกอบไปด้วย polioviruses,
coxsackieviruses, echoviruses,
and enteroviruses
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 7

8. สำเหตุ
เกิดจำกเชือไวรัสในกลุ่ม Enteroviruses
้
ที่พบเฉพำะในมนุษย์ ซึ่งมีหลำยสำยพันธุ์ โรค
ปำกเท้ำเปือยส่วนใหญ่เกิดจำกำรติดเชือไวรัสที่
่ ้
ชือว่ำ coxsackie A16 มักไม่รุนแรง เด็กจะ
่
หำยเป็นปกติภำยใน 7-10 วัน ส่วนที่เกิด
จำกEnterovirus 71 อำจเป็นแบบ เยื่อหุ้ม
สมองอักเสบ Aseptic meningitis ที่ไม่รุนแรง
หรือมีอำกำรคล้ำยโปลิโอ ส่วนที่รุนแรงมำกจน
อำจเสียชีวิตจะเป็นแบบสมอง
อักเสบencephalitis ซึ่งมีอำกำรอักเสบส่วน
ก้ำนสมองทำำให้หมดสติ หำกเกิดกล้ำมเนื้อหัวใจ
อักเสบจะทำำให้เกิดหัวใจวำย ควำมดันโลหิตจะ
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 8

9. อำกำร
ผูติดเชือส่วนใหญ่จะไม่แสดงอำกำรป่วย
้ ้
หรืออำจพบอำกำรเพียงเล็กน้อย เช่น มีไข้ ปวด
ศีรษะ คลื่นไส้ ปวดเมื่อย เป็นต้น จะปรำกฏ
อำกำรดังกล่ำว 3-5 วัน แล้วหำยได้เอง สำำหรับ
ผูที่มีอำกำรมักจะเริ่มด้วยไข้ เบืออำหำร ครั่นเนื้อ
้ ่
ครั่นตัวเจ็บคอ หลังจำกไข้ 1-2 วันจะเห็นแผล
แดงเล็กๆที่ปำกโดยเป็นตุ่มนำ้ำในระยะแรกและ
แตกเป็นแผล ตำำแหน่งของแผลมักจะอยู่ที่เพดำน
ปำก หลังจำกนันอีก1-2 วันจะเกิดผื่นที่มือและ
้
เท้ำ แต่ก็อำจจะเกิดที่แขน และก้นได้ เด็กที่เจ็บ
ปำกมำกอำจจะขำดนำ้ำ
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 9

10. ♥ไข้ มีอำกำรไข้สงอำจเกิน 39 องศำเซลเซียส
ู
2 วันแล้วจะมีไข้ตำ่ำๆ ประมำณ 37.5 - 38.5
องศำเซลเซียส อีก 3-5 วัน
♥เจ็บคอเจ็บในปำกกลืนนำ้ำลำยไม่ได้ ไม่กิน
อำหำร
♥พบตุ่มแผลในปำก ส่วนใหญ่พบที่เพดำนอ่อนลิ้น
กระพุ้งแก้ม อำจมี 1 แผล หรือ 2-3 แผล ขนำด
4-8 มิลลิลิตร เป็นสำเหตุให้เด็กไม่ดูดนม ไม่กิน
อำหำรเพรำะเจ็บ ผืนหรือแผลในปำกจะเกิดหลัง
่
จำกไข้ 1-2 วัน
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 10

11. ♥ปวดศีรษะ
♥ พบตุ่มพอง (vesicles) สีขำวขุ่นบนฐำนรอบสี
แดง ขนำด 3-7 มิลลิเมตร บริเวณด้ำนข้ำงของ
นิ้วมือ นิ้วเท้ำ บำงครั้งพบที่ฝ่ำมือ ฝ่ำเท้ำ ส้นเท้ำ
ส่วนมำกมีจำำนวน 5-6 ตุ่ม เวลำกดจะเจ็บ ส่วน
ใหญ่ไม่ค่อยแตกเป็นแผล จะหำยไปได้เองใน
เวลำประมำณ 1 สัปดำห์
♥เบื่ออำหำร
♥เด็กจะหงุดหงิด
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 11

12. ♥ในเด็กโตจะบ่นปวดศีรษะ ปวดหลัง อำจมี
อำเจียน เจ็บคอ นำ้ำลำยไหล จำกนั้นจะพบตุ่ม
พองใส ขนำด 1-2 มิลลิเมตร 2 ข้ำงของบริเวณ
เหนือต่อมทอนซิล (anteriar fauces) ซึ่งอำจ
แตกเป็นแผล หลังจำกระยะ 2-3 วันแรก แผลจะ
ใหญ่ขึ้นเป็น 3-4 มิลลิเมตร จะเห็นเป็นสีขำว
เหลืองอยู่บนฐำนสีแดงโดยรอบ ทำำให้มีอำกำร
เจ็บคอหรือกลืนลำำบำกเวลำดูดนมหรือกินอำหำร
เด็กจะมีอำกำรนำ้ำลำยไหล ส่วนใหญ่จะหำยได้
เองภำยใน 3-6 วัน ยังไม่เคยมีรำยงำนกำรเสีย
ชีวิต
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 12

13. ระยะฝัก ตัว
หมำยถึงระยะตั้งแต่ได้รับเชือจนกระทั่งเกิดอำกำร
้
ใช้เวลำประมำณ 4-6 วัน
กำรติด ต่อ
โรคนี้มักจะติดต่อในสัปดำห์แรก เชือนี้ติดต่อจำก
้
จำกมือที่เปือนนำ้ำมูก นำ้ำลำย
้
และอุจจำระของผูป่วยหรือผูติดเชือ (ซึ่งอำจจะ
้ ้ ้
ยังไม่มีอำกำร) หรือนำ้ำในตุ่มพองหรือแผลของผู้
ป่วยและโดยกำรหำยใจเอำเชือที่แพร่กระจำย
้
จำกละอองฝอยของกำรไอ จำม ของผูป่วยหรือผู้
้
ติดเชื้อ ( droplet spread)
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 13

14. ระยะที่แ พร่เ ชื้อ
ประมำณอำทิตย์แรกของกำรเจ็บป่วย เชื้อนั้น
อำจจะอยู่ในร่ำงกำยได้เป็นสัปดำห์หลังจำก
อำกำรดีขึ้นแล้ว ซึ่งยังสำมำรถติดต่อสู่ผอื่นได้
ู้
แม้ว่ำจะหำยแล้ว กำรแพร่เชื้อมักเกิดได้ง่ำยใน
ช่วงสัปดำห์แรกของกำรป่วย ซึ่งมีเชือออกมำ
้
มำก เชือจะอยู่ในลำำคอ ประมำณ 2-3 สัปดำห์
้
ไวรัสเข้ำสูร่ำงกำยทำงเยื่อบุของคอหอยและ
่
ลำำไส้ เพิ่มจำำนวนที่ทอนซิลและเนื้อเยื่อของ
ระบบนำ้ำเหลืองบริเวณลำำไส้ และเชื้อจะออกมำ
กับอุจจำระ ยังไม่มีหลักฐำนที่เชื่อถือได้ว่ำ กำร
แพร่กระจำยของโรคเกิดจำกแมลง นำ้ำ อำหำร
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 14

15. กำรวิน ิจ ฉัย
ใช้กำรวินิจฉัยตำมอำกำร ส่วนกำรตรวจหำเชือ
้
สำเหตุนั้น โดยกำรเพำะแยกเชื้อไวรัสจำก
อุจจำระ หรือ throat swab หรือ nasal
washing หรือ nasal aspiration ใช้เวลำ
ประมำณ 4 สัปดำห์ควบคู่กับกำรตรวจทำงนำ้ำ
เหลือง (serology) ในตัวอย่ำงเลือด acute
และ convalescent serum เพื่อดู antibody
ต่อเชือที่เป็นสำเหตุ
้
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 15

16. กำรรัก ษำ
ไม่มีกำรรักษำเฉพำะโดยมำกรักษำตำมอำกำร
โรคนีเกิดจำกเชื้อไวรัส ไม่จำำเป็นต้องให้ยำ
้
รักษำจำำเพำะ เพียงแต่ให้กำรดูแลตำมอำกำร
และเฝ้ำติดตำมอำกำรเปลี่ยนแปลงอย่ำงใกล้ชิด
ดังนี้
 ให้ยำลดไข้ พำรำเซตำมอล เป็นครั้งครำวเวลำ
มีไข้สง ห้ำมให้ aspirin
ู
ดื่มนำ้ำให้พอ ให้เด็กดื่มนำ้ำมำกๆ เพื่อป้องกัน
ภำวะขำดนำ้ำ โดยสังเกตดูว่ำมีปสสำวะออกมำก
ั
และใส จึงนับว่ำได้นำ้ำพอเพียง
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 16

17. กำรรัก ษำ (ต่อ )
ในช่วงที่มีอำกำรเจ็บแผลในปำก ให้เด็กกิน
อำหำรเหลวหรือของนำ้ำๆ เช่น ข้ำวต้ม โจ๊ก
แกงจืด นม นำ้ำเต้ำหู้ นำ้ำหวำน โดยใช้ช้อนป้อน
หรือใช้กระบอกฉีดยำ ค่อยๆ หยอดเข้ำปำก ไม่
ควรให้เด็ก (โดยเฉพำะเด็กเล็กๆ) ดูดนมหรือนำ้ำ
จำกขวด เพื่อบรรเทำอำกำรเจ็บในปำก อำจใช้
วิธให้เด็กอมนำ้ำแข็งก้อนเล็กๆ ดื่มนำ้ำหรือนม
ี
เย็นๆ กินไอศกรีม
บ้วนปำกด้วยนำ้ำเกลืออุ่นๆ (ผสมเกลือป่นครึ่ง
ช้อนชำในนำ้ำอุ่น ๑ แก้วต้องมั่นใจว่ำเด็กบ้วนคอ
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 17

18. โรคแทรกซ้อ น
 ผูป่วยส่วนใหญ่เกิดจำกเชือ coxsackievirus
้ ้
A16 ซึ่งหำยเองใน 1 สัปดำห์ แต่หำกเกิดจำก
เชือ enterovirus 71 โรคจะเป็นรุนแรงและ
้
เกิดโรคแทรกซ้อน
 ภำวะขำดนำ้ำ ต้องกระตุ้นเด็กให้รับนำ้ำให้เพียง
พอ หำกขำดนำ้ำรุนแรงจะต้องได้รับนำ้ำเกลือ
 มีกำรติดเชื้อซำ้ำบริเวณที่เป็นแผล
 อำจจะเกิดชักเนื่องจำกไข้สูง ต้องเช็ดตัวเวลำมี
ไข้และรับประทำนยำลดไข้
 อำจจะเกิดเยื่อหุ้มสมองอักเสบ
สมองอักเสบได้ ผู้ปวยจะเกิดอำกำร อำเจียน ซึม
่
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 18

19. กำรป้อ งกัน
โรคมือเท้ำปำกจะติดต่อจำกคนสู่คนโดยกำร
สัมผัส นำ้ำมูก นำ้ำลำย เสมหะของผู้ปวย รวมทั้ง
่
นำ้ำจำกตุ่ม และอุจำระ กำรลดควำมเสียงของกำร
่
ติดต่อทำำได้โดย
ล้ำงมือให้สะอำดด้วยสบูและนำ้ำ โดยเฉพำะเมือ
่ ่
สัมผัสกับเด็กที่ปวย่
ล้ำงมือให้สะอำดก่อนและหลังเตรียมอำหำร
ล้ำงมือหลังจำกเข้ำห้องนำ้ำ
ล้ำงมือก่อนและหลังป้อนนมให้เด็ก
ใช้ช้อนกลำงและหลีกเลี่ยงกำรใช้แก้วนำ้ำหรือ
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 19

20. กำรป้อ งกัน (ต่อ )
ระมัดระวังกำรไอจำมรดกันให้ใช้ผ้ำปิดปำกปิดจมูก
หลีกเลี่ยงทีมคนมำก ไม่ควรนำำเด็กเล็กไปในทีชุมชน
่ ี ่
สำธำรณทีมคนอยู่เป็นจำำนวนมำกๆ เช่น สนำมเด็กเล่น
่ ี
และห้ำงสรรพสินค้ำ ตลำด สระว่ำยนำ้ำ
ทำำควำมสะอำดอุปกรณ์ทีมกำรจับบ่อย เช่นลูกบิด
่ ี
โทรศัพท์
ไม่แบ่งของเล่นกับเด็กปกติ
เด็กทีป่วยให้หยุดเรียน ให้อยูแต่บ้ำน
่ ่
ดูแลบ้ำน โรงเรียน ให้สะอำดอยู่ตลอดเวลำ
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 20

21. โรคมือ เท้ำ ปำกมีผ ลต่อ คนตั้ง
ครรภ์ห รือ ไม่
โดยหลักแล้วคนตั้งครรภ์ไม่ควรจะใกล้ชิดกับ
คนที่เป็นโรคมือเท้ำปำก เท่ำที่มีหลักฐำนคนตั้ง
ครรภ์ที่ได้รับเชือนี้จะไม่มีปญหำต่อกำรตั้งครรภ์
้ ั
เช่น แท้งหรือคลอดก่อนกำำหนด สำำหรับทำรกที่
เกิดจำกคนท้องที่ติดเชื้อมือเท้ำปำกมักจะมี
อำกำรน้อยและอำกำรไม่รุนแรง
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 21

22. กำรแยกผู้ป ่ว ย
ระวังสิ่งขับถ่ำยของผูป่วย ถ้ำผูป่วยในหอผูป่วย
้ ้ ้
แม่และเด็กเกิดอำกำรเจ็บป่วยที่ บ่งชีว่ำจะ
้
เป็นกำรติดเชือ enterovirus จะต้องระวังเรื่อง
้
สิงขับถ่ำยอย่ำงเข้มงวด เพรำะอำจทำำให้ทำรก
่
ติดเชื้อและเกิดอำกำรรุนแรงได้
ห้ำมญำติหรือเจ้ำหน้ำที่ผู้ดูแลผู้ปวยที่สงสัยว่ำ
่
ติดเชื้อ enterovirus เข้ำมำในหอผูป่วยหรือหอ
้
เด็กแรกเกิด หรือห้ำมเข้ำใกล้ทำรกหรือหญิง
ท้องแก่ใกล้คลอด
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 22

23. กำรทำำ ลำยเชื้อ
ต้องทำำลำยเชือในนำ้ำมูก นำ้ำลำย อุจจำระ ของผู้
้
ป่วยอย่ำงรวดเร็วปลอดภัย ล้ำงทำำควำมสะอำด
หรือทำำลำยสิ่งของปนเปื้อน หลังสัมผัสสิงของปน
่
เปือนหรือสิ่งขับถ่ำย
้
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 23

24. ควรพบแพทย์เ มื่อ ไร
ไข้สูงรับประทำนยำลดไข้แล้วไม่ลง
มีอำกำรเจ็บแผลในปำก จนกินอำหำรและดื่มนำ้ำไม่
ได้ มีภำวะขำดนำ้ำ เช่น ปำกแห้ง ปัสสำวะออกน้อย
ผิวแห้ง ปัสสำวะสีเข็ม
เด็กระสับกระส่ำย
มีอำกำรชัก
แผลไม่หำย ตุมนำ้ำ กลำยเป็นตุ่มหนองหรือพุพอง
่
จำกกำรเกำ ให้แพทย์พิจำรณำใช้ยำปฏิชีวนะรักษำ
มีอำกำรปวดศีรษะมำก อำเจียนรุนแรง ไม่ค่อยรู้ตวั
ชัก แขนขำอ่อนแรง หรือหำยใจหอบเหนื่อย ควรส่ง
โรงพยำบำลโดยด่วน
อำกำรไม่ดีขึ้นภำยใน ๑ สัปดำห์
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 24

25. จบกำรนำำ
เสนอค่ะ
18/08/12 น.ส.ศิรินวล สันติรักษ์โยธิน รหัส 45 25