Skipulögð framsetning og gott aðgengi að upplýsingum
styrkir tengsl kennara og nemenda í fjarnámi
KENNSLUSVIÐ
Þjóðarspegillinn, ráðstefna á sviði félagsvísinda, 29.október 2021
© Ásta Bryndís Schram, dósent/kennsluþróunarstjóri HVS HÍ og kennsluráðgjafi kennslusviði HÍ
og Sigurbjörg Jóhannesdóttir, verkefnastjóri MVS og kennslusviði og HÍ, Aðjúnkt FVS HÍ
Quote: „The conversation is the relationship.“
Susan Scott, höfundur Fierce conversations

Markmið rannsóknar
Aðalrannsóknarspurning:
• Hvaða þættir í fjarkennslu hafa áhrif á tengslamyndun milli kennara og nemenda?
• Hver var upplifun nemenda af tengslum við kennara og samnemendur og
hvernig mynduðust þessi tengsl?
• Hvaða aðferðir taldi kennari að hefðu ýtt undir tengsl við nemendur?
• Að hve miklu leyti upplifðu nemendur umhyggju kennara fyrir þeim sem
nemendum?
• Að hve miklu leyti upplifðu nemendur áhuga á námsefninu?
• Að hve miklu leyti upplifðu nemendur að þeir gætu náð árangri í
námskeiðinu?

Kenningarlegur grunnur
Kenningar um tengsl
• MUSIC Model m.a. byggt á:
• Self-Determination theory – (Deci & Ryan)
• Expectancy Value theory – (Wigfield & Eccles)
• Theory of Belonging - Kenningar um þörfina til að tilheyra hópi -(Baumeister & Leary)
Flestir hafa þörf fyrir tengsl í hópi, mismunandi mikil
Tengsl byggja upp traust sem eykur vellíðan í hópi
Tengsl í fjarnámi hafa verið minna rannsökuð en í staðnámi
References:
Baumeister, R., & Leary, M. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3), 497–
529.
https://selfdeterminationtheory.org/theory/ Deci & Ryan
Expectancy-value theory Wigfield & Eccles

Aðferð rannsóknar
Blönduð aðferðafræði (sequential exploratory mixed methods design)
• NETKÖNNUN
• Pilot könnun haustið 2019. Spurningalistinn endurunninn út frá þeirri
reynslu. Nokkrir sannprófaðir (e. validated) kvarðar, m.a. umhyggja.
• Send í febrúar 2021 til 173 nemenda sem voru skráðir í námskeiðið í
desember 2020. 82 svör (47,4%).
• Sex þrepa Likert kvarði frá Mjög ósammála (1) ... til Mjög sammála (6).
• RÝNIHÓPAVIÐTÖL (3), samtals tíu nemendur, 4., 9. og 10. júní 2021
• VIÐTAL við kennara 4. júní 2021

Sannprófaðir kvarðar sem notaðir voru:
Ath. Cronbach’s Alpha er frá
upphafsúgáfu (styttri 18 atr),
Jones, Sahbaz, og Chittum, 2015,
og sannprófaðri íslenskri þýðingu
(Schram & Jones, 2015). Síðasti
dálkurinn með Alpha frá núverandi
prófun á sama lista.
MUSIC kvarðar Frumútgáfa
spurningalista
Íslensk
þýðing
Þessi
rannsókn
eMpowerment (valdefling) 0,72 0,68 0,82
Usefulness (gagnsemi) 0,8 0,87 0,86
Success (árangur) 0,84 0,83 0,84
Interest (áhugi) 0,77 0,86 0,72
Caring (umhyggja) 0,85 0,88 0,86
MUSIC kvarðar Dæmi Skyld hugtök
eMpowerment (4 items) Ég get lokið verkefnum í námskeiðinu á ýmsan hátt Autonomy (Deci & Ryan,1991) Self-determination
Usefulness (3 items) Mér finnst ég hafa gagn af því sem ég er að læra í námskeiðinu Utility value (Wigfield & Eccles, 2000)
Success (4 items) Mér finnst ég geti náð góðum árangri í námskeiðinu
Expectancy for success – Expectancy Value
theory (Wigfield and Eccles, 2000)
Interest (3 items) Ég hef áhuga á námsefninu í námskeiðinu Situational Interest (Hidi & Renninger, 2006)
Caring (4 items) Kennararnir vilja að mér gangi vel á námskeiðinu
Caring (Noddings, 1992) Theories of belonging
(Baumeister, R., & Leary, M.)

Námskeiðslýsing úr Kennsluskrá HÍ
Opinber stjórnsýsla OSS111f (6 ein)
• Heildaryfirsýn yfir skipulag og þróun opinberrar stjórnsýslu.
• Megineinkenni opinberrar stjórnsýslu á Íslandi, þ.á.m. grundvöll hennar og helstu
mótunarþætti.
• Grundvallarhugtök stjórnsýslufræðanna.
• Kenningar um skipulagsheildir, valddreifingu og ákvörðunartöku í opinberri stjórnsýslu og
lýst þróun stjórnsýslufræðinnar sem fræðigreinar.
• Tengsl milli opinberrar stjórnsýslu og stjórnmála og áhrif þeirra tengsla á uppbyggingu,
starfshætti og stefnumótun.
• Greining og skilningur á því hvað skilur að einkarekstur annars vegar og opinberan rekstur
og þjónustu hins vegar.

Skipulag námskeiðsins – Opinber stjórnsýsla OSS111f
Fjöldi nem. sem stóðust námskeiðið
158
121
75
2020
2019
2018
Námshluti
• 4 vikur
3x
• Umræður (5%/15%)
• velja tvær af fjórum
• Fjölvalspróf (15%/45%)
• 15 sp./60 mín
Í hverri viku
• Myndbönd í frásagnarstíl
• Myndbönd með fyrirlestrum
• Lesefni
• Helgarspurningar (2 sp./20 mín)
• Spurt og svarað (myndband)
• Hvatningarpóstar
Fjarfundur
• Ritgerð
Ritgerð (2500 orð / 40%)
• Ritskimun Turnitin
• Matskvarði
• Endurgjöf í Speed Grader
Leiðbeiningar
Myndbönd 1-52 mín.
• Kynning á námskeiði / Canvas
• 47 í frásagnarstíl
• 34 fyrirlestrar kennara
• 13 spurt og svarað
• 1 Leiðbeiningar fyrir ritgerð

Þátttakendur
18%
34%
29%
16%
2%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
20-29 ára 30-39 ára 40-49 ára 50-59 ára 60 ára eða
eldri
Aldur
Svör frá 82 af 156 sem luku námskeiðinu, svarhlutfall 53%
Konur 77% og karlar 23%
68% búa á höfuðborgarsvæðinu, 32% á landsbyggðinni
67% vinna fulla vinnu með náminu, 31+ klst 45%
11%
43%
1%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
Hæsta menntunargráða fyrir námskeiðið

Hvað nemendur hafa að segja um skipulagið
• Var svo vel uppsett, var alltaf haldið við efnið
• Allt gott um að segja og Sigurbjörg er geggjuð
í skipulagningu. Hún gerir nákvæmlega
eins og hún segir að hún ætli að gera hlutina.
Hún heldur manni við efnið alla önnina.
• Mikill agi í þessu námskeiði
• Gott jafnvægi á milli fyrir hvað hlutirnir voru að
gilda í námsmatinu.
• Sigurbjörg gaf mikið af leiðbeiningum, mjög
leiðbeinandi í gegnum allt
námskeiðið hvað væri gott að gera. Ég lærði
líka fínar kennsluaðferðir, líka alltaf tilbúin,
svaraði manni strax. Hafði á tilfinningunni að
henni væri umhugað um að maður væri að
læra efnið og myndi klára námskeiðið.
4.02
4.65 4.72
0
1
2
3
4
5
2018 2019 2020
Einkunnir
frá
0
til
5
Mat nemenda á skipulagi
námskeiðsins Opinber stjórnsýsla
OSS111f, úr kennslukönnunum HÍ
Árið 2018 svöruðu 56,6% skráðra nemenda (64/113). 2019 51,7% (92/178)
og 2020 48,4% (84/173).

Meirihluti nemenda eru ánægðir með kennsluskipulag og námsmat
68%
78%
85%
85%
91%
96%
97%
99%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Mér finnst álag hæfilegt miðað við einingafjölda
Mér finnst gagnlegt að taka þátt í umræðum á Canvas
Mér finnst gagnlegt hvernig kennari tók saman spurningar
nemenda og svaraði í vikulegum upptökum
Mér finnst gagnlegt að skrifa ritgerð
Mér finnst gagnlegt að taka fjölvalspróf
Mér finnst gott að hafa bara einstaklingsmiðað námsmat
Mér finnst gagnlegt að svara helgarspurningunum
Það hentar mér vel að ljúka hverjum námshluta áður en næsti
byrjar
Hlutfall nemenda sem eru frekar sammála til mjög sammála
N=68

Myndbönd / Fyrirlestrar
α = 0,9
x = 5,5 (SD 0,653)
N = 77
"Skemmtilegir fyrirlestrar, allt í einu komin með áhuga
á hlutum sem ég vissi ekki að ég hefði áhuga á."
"Með ótrúlega flotta fyrirlestra!"
96%
97%
97%
99%
100%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Mér finnst að upptökurnar hafi gagnast mér vel við að skilja
námsefnið
Mér finnst að frásagnir gesta í upptökum hafi gefið mér gagnlega
tengingu við raunveruleikann
Mér finnst upptökurnar vera fræðandi
Mér finnst uppbygging upptaka í heild vera góð
Mér finnst gott að kennari sé í mynd í upptökum
Hlutfall nemenda sem eru frekar sammála til mjög sammála

Nemendur upplifðu áhuga á námsefninu
Mælikvarðinn Áhugi (e. Interest) α = 0,72
x = 4,8 (SD 0,809) á Likert skalanum 1=Mjög ósammála til 6=Mjög sammála
N = 81 til 82
86%
91%
95%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Ég hef ánægju af að sinna náminu í námskeiðinu
Það sem við erum að gera í tímum heldur athygli minni
Ég hef áhuga á námsefninu í námskeiðinu

Nemendur upplifðu að þeir gætu náð árangri í námskeiðinu
77%
81%
90%
91%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Ég get náð góðri lokaeinkunn í þessu námskeiði
Ég er viss um að ég get náð góðum árangri í
námskeiðinu
Mér finnst ég geti ráðið við það sem ég er að gera í
námskeiðinu
Mér finnst ég geti náð góðum árangri í námskeiðinu
Mælikvarðinn Árangur (e. Success) α = 0,84
x = 4,4 (SD 0,867) á Likert skalanum 1=Mjög ósammála til 6=Mjög sammála
N = 80 til 82

Einkunnir námskeiðs og nemenda frá 2018 til 2020
2018
Blendingsnám (e. Hybrid learning)
2019 og 2020
Netnám (e. Online learning)
Heildareinkunn námskeiðs er fengin úr Kennslukönnunum Háskóla Íslands.
Árið 2018 svöruðu 56,6% skráðra nemenda (64/113). 2019 51,7% (92/178) og 2020 48,4% (84/173).
7.88
7.02
7.46
8.28
8.64
8.99
8.41
8.85
9.27
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Meðaltal lokaeinkunna nemenda Heildareinkunn námskeiðs úr
kennslukönnunum
Einkunn sem nemendur gefa kennara í
kennslukönnun
Einkunnir
Námskeiðið Opinber stjórnsýsla OSS111f
2018 2019 2020

Nemendur upplifðu umhyggju kennara
91%
98%
99%
99%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Kennarinn í þessu námskeiði var almennt tilbúinn til að hjálpa
mér ef ég þurfti á hjálp að halda
Kennarinn í námskeiðinu er vingjarnlegur
Kennarinn vildi að mér gengi vel í námskeiðinu
Kennarinn í námskeiðinu sýndi mér virðingu
Hlutfall nemenda sem eru frekar sammála til mjög sammála
Mælikvarðinn Umhyggja (e. Caring) α = 0,86
x = 5,3 (SD 0,781) á Likert skalanum 1=Mjög ósammála til 6=Mjög sammála
N = 78 til 82

Hvers vegna nemendum fannst þeir kynnast
kennaranum og upplifa umhyggju (caring)
Þátttakendur rýnihópa útskýrðu að þeim hefði fundist þeir kynnast kennaranum.
• Í gegnum gott skipulag, mikinn aga, greinargóða námsáætlun sem stóðst
100%, auðvelt að fylgja henni eftir
• Í myndböndum var hún opin og frjálsleg, persónuleg
• Talar beint til manns, horfir beint á mann, er nálæg;
• Í PPT kennslumyndböndum var hún í mynd, skemmtilegt að hlusta á hana,
vakti áhuga á efninu;
• Gaf mikið af leiðbeiningum, mjög leiðbeinandi í gegnum allt námskeiðið
hvað væri gott að gera;
• Hafði á tilfinningunni að henni væri umhugað um að maður lærði
• Hvetjandi, ýtti við manni, hélt utan um mann;
• Hún svaraði spurningum nemenda vikulega í myndbandi;
• Nemendur kynntu sig allir stuttlega í upphafi að beiðni hennar;

Niðurstöður: Viðtal við kennara:
"Skipulag skapaði tengsl." "Nánast eins og að vera inni í stofu."
• Gat sett meiri tíma í tengslamyndun þar sem fyrirlestrar voru klárir fyrir haustið
• Lagði mikla áherslu að vera lifandi í myndböndum, tala frjálslega og persónulega og geta
gert grín. Gæðamyndbönd.
• Alltaf í mynd í fyrirlestrum
• Lagði mikla áherslu á að efla tengsl, ýta undir nám og vera alltaf til staðar með því að
• Gefa öllum kost á að heyra svör við spurningum í vikulegu myndbandi, nafnlausar á
glærum.
• Svaraði þó fljótt áríðandi póstum
• Senda hvetjandi pósta
• Setja oft ábendingar, comment, og jákvæð viðbrögð inn á umræðuþráðinn, þar
sem nemendur settu inn að lágmarki 6 innslög á misserinu (metið)
• Leggja áherslu á gagnsemi fræðslunnar, benti á tengt sjónvarpsefni, t.d. fréttir og
kastljós
• Gefa kost á bónusspurningum (helgar)
• Vera með skýran matskvarða við mat ritgerðar og vera með val um að mæta
á Zoom fund til að ræða ritgerðina.

4.06
4.42
4.81
4.79
5.33
0 1 2 3 4 5 6
M - Sjálfræði
S - Árangur skv. upplifun
U - Gagnsemi
I - Áhugi
C - Umhyggja
Meðaltal byggt á 6 þrepa Likert kvarða
frá Mjög ósammála (1).... til Mjög sammála (6)
Meðaltöl á mælikvarðanum MUSIC
Opinber stjórnsýsla OSS111f - Haust 2021

3.25
4
5
5.04
5.14
5.36
5.47
0 1 2 3 4 5 6
Námssamfélag
Vinnuálag
Effort - Ástundun
Kennsluaðferðir
Námsmatið
Fjarnám
Myndbönd
Meðaltal byggt á 6 þrepa Likert kvarða
frá Mjög ósammála (1).... til Mjög sammála (6)
Meðaltöl nokkurra þátta/mælikvarða
Opinber stjórnsýsla OSS111f - Haust 2021

Ályktun
Vingjarnlegur kennari, gott skipulag og skýr framsetning á
upplýsingum hefur jákvæð áhrif.
Nemendur upplifa tengsl og umhyggju sem eykur líkur á ánægju og
góðum námsárangri.
Quote: „The conversation is the relationship.“
Susan Scott, höfundur Fierce conversations

References
• Baumeister, R., & Leary, M. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal
attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3),
497–529.
• https://selfdeterminationtheory.org/theory/ Deci & Ryan